MUTAKIHEKE WAAMINI WAYA | ELIYA
Owo Aahivilela Okathi Aakumana Awe Mixankiho
ELIYA aaheetta mukwaha isumana sinceene, okhumaka mpantta onikela epheyo wa oMwaako Horebi. Nto owo aari opuro wowaattamela muro Yordani. Nuumala otthikela wIsarayeli, aahiweha wira itthu sinci saahivirikana. Iyaakha sa ohirupa epula saahipacerya ovukuwa. Nto epula ya elimwe yaahipacerya orupa vakhaani-vakhaani, ni alimi yaahipacerya olima imatta saya. Waaniheryasa, profeta ole aahihakalala vanceene mwaha wa oweha elapo awe epacenrye ene okhala saana. Masi etthu yaamuriipiha murima vanci yaari atthu. Awo khiyaakhanle saana mmukhalelo wa omunepani. Nlelo atthu yaanimukokhorela Bayali. Nto Eliya aahaana muteko munceene.a
Waattamela epooma ya wAbeli-Mehola, Eliya aahaaweha alimi avaraka miteko saya. Nave saahikhala inyompe 24 seiyo seetta piili-piili silimaka imatta, ni sirumeelaka ixaruwa wira sipake mikhutu wala matthuulu. Mulopwana aakukhula inyompe piili saahanle ottuli ti yoowo Eliya aaphavela awe okumana. Owo aitthaniwa Eliseyo. Owo aahithanliwa ni Yehova wira omuranttele Eliya. Eliya aahixanka vanci mwaha wa wuupuwela wira aari mekhawe. Nto moohaaniherya, aaniphavela vanceene omphwanya Eliseyo.—1 Mamwene 18:22; 19:14-19.
Niireke Eliya aahixankiheya vakhaani mwaha wa wuupuwela wira aamukawana iparakha sawe ni mutthu mukina, wala orantteliwa nihiku nikina? Khaninwerya ohimya akhala wira Eliya aahikhalana miyuupuwelo iyo. Masi, owo aari “mutthu ntoko hiyo”. (Yakobo 5:17) Biibiliya onihimya so: ‘Eliya ahivenya vale, khurowa omphwanya Eliseyo khumurihela malay’awe’. (1 Mamwene 19:19) Waaniheryasa, nlaya na Eliya naapakiwe ni esapala ya epwittipwitthi wala epuri. Nlaya nno aaniwara ntoko ekasako, yooniheryaka wira aahithanliwa ovara muteko wa Yehova. Nto, orihela nlaya mmakhatani mwa Eliseyo, yaahikhalana yootaphulela yuulupale. Eliya aaniphavela omwiiwelela Yehova omuthanlaka Eliseyo wira omuranttele. Eliya aanimuroromela ni omwiiwelela Muluku awe.
Mmiravo ole, aaniphavela omukhaliherya profeta ole oowunnuwela. Eliseyo khaamuranttenle Eliya okathi ene yoole. Masi, mwa iyaakha 6, owo mowiiyeviha aanimurumeela ni omukhaliherya profeta owo. Muhoolo mwaya, Eliseyo aahisuweliwa okhala mutthu yoole ‘àmwìtthelela Eliya masi mmatatani mwawe’. (2 Mamwene 3:11, Biblya Exirima) Tthiri, Eliya aanihakalala okhalana murumeyi aamukhaliherya! Alopwana awo anli yaahikhala apatthani ooloka. Okhala wira awo yaanilipihana, eyo yaanaakhaliherya ovilela mixankiho yaakumana aya. Vanceenexa, vaavo otakhala wa mwene Akhabi waatepa aya.
Niireke mootoko wiireliwa itthu sootakhala? Anamunceene a hiyo aatoko. Nto okhalana mpatthani onimphenta Muluku onoonikhaliherya ovilela. Nrowe niwehe ele eniixutta ahu sa waamini wa Eliya okathi ninkumana ahu mixankiho.
“NVENYE, MUROWÉ MWAKUMANE N’AKHABI”
Eliya ni Eliseyo yaahiimananiha wira yaakhaliherye atthu momunepani. Owehasa wene, awo yaanihoolela muteko wa owiixuttiha maprofeta makina, yaawo yaathukumana ipa saamukhaani wira yiixuttihiweke. Muhoolo mwaya, Eliya aahirummwa ni Yehova wira: “Nvenye, murowé mwakumane n’Akhabi, mwené a Isarayeli”. (1 Mamwene 21:18) Akhabi aapanke exeeni?
Mwene Akhabi aari nammwareya. Eyo yaari etthu yootakhala wa mamwene a wIsarayeli. Nave-tho, Akhabi aahimuthela Yezabeli, yoowo aawiirinhe anamunceene a elapo ele vamosa ni mwene omukokhorela Bayali. (1 Mamwene 16:31-33) Okokhoreliwa wa Bayali, waanihela muhina orumeeliwa woohiloka wa enoka, onamuttompe, ni waapaha anamwane ntoko mikuttho. Muhoolo mwaya, Akhabi khaamwiwelenle Yehova wira omwiive Mwene ootakhala a oSiria, Beni-Hadadi. Woonasa wene, Akhabi aahikhoota omwiiva Mwene ole olipelelaka ophwanya musurukhu. (1 Mamwene, muru 20) Nto nrima, ophavela muhakhu, ni otakhala wa Akhabi ni Yezabeli waanitepa wuncerereya.
Akhabi aahikhalana epalaasio oSamariya yeeyo yaari yuulupale! Nave-tho, owo aahikhalana epalaasio ekina wIzireyeli, etthu yowiiraka ikiloomo 37. Waattamela epalaasio awe ya nenli, yaahikhala ematta ya uva ya mulopwana mmosa aitthaniwa Nabothi. Akhabi aahikhalela nrima ematta eyo. Owo, aahimwiitthana Nabothi khunvekela wira omutumiherye ematta eyo. Nabothi aahaakhula wira: “Mwaha w’Apwiya, nkinwerya wotumiheryani ematta ehiyeriwaka n’axitithi aka”. (1 Mamwene 21:3) Niireke Nabothi aari mutthu oohiiwananeya wala ohaathokorerya akina? Anamunceene anuupuwela siiso. Masi, Nabothi aiwelela nlamulo na Yehova, nenlo naakhoottiherya aIsarayeli otumiha imatta saahiyeriwa aya ni amuhavinre aya. (Onamukuttho 25:23-28) Wa moonelo wa Nabothi, opaka eyo waari otthekela nlamulo na Muluku. Nabothi aari oowaamini ni oolipa murima, maana aahisuwela wira ohimwiiwelela Akhabi mmwaha owo yaari etthu yowoopiha.
Masi Akhabi, khaiwelela Nlamulo na Yehova. Tivonto, aahirowa owaani “aripiwene murima n’unanariwa” mwaha wa itthu saahimeeriwe awe ni Nabothi. Biibiliya onihimya so: “Ahirupathi, arukunuwaka awehaka ixiri, khuhitthuna olya etthu”. (1 Mamwene 21:4) Vaavo Yezabeli anwehale awe oriipiwe ene murima ni onanariwa, aahimpaka palano wira iyawe okuxe ematta ya Nabothi. Nave, aahimpaka palano wira opwetexe emusi yahaatthenke ya Nabothi.
Tthiri ti vooriipiha murima wuupuwelela sa palano ootakhala a Yezabeli. Pwiyamwene ola aanisuwela wira Nlamulo na Muluku naavekela wira yahaana okhala anamoona anli wira mulattu wooniwe okhala wekeekhai. (Otumererya 19:15) Nto aahilepa ipaphelo mwa nsina na Akhabi, khurumiha wa makhulupale a muttetthe a wIzireyeli wira yaarume alopwana anli wira emootherye Nabothi ahimyaka wira owo aahinveeha Muluku ni mwene, ni aaniphwanela okhwa. Palano a Yezabeli aahikhumela saana. “Alopwana anli èthiru” yaahimootherya Nabothi, nto owo khuvonyiwa maluku mpakha okhwa. Nave, anamwane a Nabothi yaahiiviwa!b (1 Mamwene 21:5-14; Onamukuttho 24:16; 2 Mamwene 9:26) Akhabi aahimwiiriha mwaarawe ohoolela etthoko, vaavo aamweemerenrye awe opaka itthu saaphavela awe wira owiive atthu ale oohittheka.
Nkuupuwelani moota Eliya aariipiwe awe murima nuumala oleeliwa ni Yehova ele mwene ni mwaarawe yaapanke aya. Vanniriipiha murima vaavo atakhali anaahaaxa aya atthu oohittheka. (Esalimo 73:3-5, 12, 13) Olelo-va, ninnoona itthu sootakhala sipakiwaka hata ni atthu yaale aniihimya omurumeela Muluku. Masi, mwaha ola onninlipiha vanci. Biibiliya onninuupuxerya wira khiivo etthu yoowiipitheya vamaithoni va Yehova. Owo onnoona itthu sotheene. (aHéberi 4:13) Nto Muluku onoonela sai itthu sootakhala sinipakiwa?
“NYUWO NWANANI AKA, MOKIPHWANYA-THO!”
Yehova aahimuruma Eliya oorowa wa Akhabi. Muluku aahimuleela wira: “Owo ori omatta wa Nabothi”. (1 Mamwene 21:18) Vaavo Yezabeli aamulenle awe Akhabi wira okuxeke ematta ya uva ya Nabothi, Akhabi aahivenya mowaakuveya ni khurowa okuxa ematta eyo. Akhabi khuupuwela wira Yehova aaninweha. Nkahaya muupuwelele moota saari aya ethoi awe vaavo aari awe mmatta mme, uupuwelelaka opaka ejardim yooreera opuro ene yoole. Masi mootutuxerya, Eliya onniphiya! Vano, ohakalala wa Akhabi onnimala. Nto onninanariwa ni onnilavula masu oomunyokha Eliya oriki: “Nyuwo nwanani aka, mokiphwanya-tho!”—1 Mamwene 21:20.
Masu a Akhabi annooniherya itthu piili sa elolo. Yoopacerya, nuulumo noowi: “Mokiphwanya-tho!”, nnooniherya wira owo khaamucalela Yehova. Masi, Akhabi ‘aahiphwanyiwa’ ni Yehova. Owo aahoona wira Akhabi khaarumeela saana eparakha ya othanla mootaphuwa ni aanisiveliwa apalano oohiloka a Yezabeli. Muluku aahoona murima wa Akhabi wira aaniphenta mihakhu ohiya omoriwa ikharari, exariya, wala othunku. Ya nenli, vaavo aamulenle awe Eliya wira: “Nyuwo nwanani aka”, Akhabi ooniherya omunyokha mulopwana aari mpatthani a Yehova Muluku ni aarowa omukhaliherya orukunuxa mukhalelo awe woohiloka.
Mweettelo weelolo wa Akhabi onniniixuttiha etthu. Nuupuweleke wira Yehova Muluku onniweha itthu sotheene. Ntoko Tiithi oophenta, owo onnisuwela vaavo ninhiya ahu ephiro yooloka, nto oniphavela wira nituruke mweettelo ahu. Wira onikhaliherye, ikwaha sinci onaarumeela apatthani awe, eyo piiyo, atthu owaamini ntoko Eliya, yaawo anaahimeerya akhwaaya masu a Muluku. Tthiri ti vootthekeya owoona apatthani a Muluku ntoko awanani ahu!—Esalimo 141:5.
Muupuwelele vaavo Eliya aamwaakhunle awe Akhabi wira: “Ayo! Kirwiye okumana-tho ni nyuwo”. Owo aahimphwanya Akhabi ni mweettelo awe wootakhala: nawiiye, mulipa-owiiva, ni mutthu ahaamwiiwelela Yehova Muluku. Tthiri, Eliya aahilipa murima wira olavule ni mwene ole ootakhala! Eliya aahimuleela Akhabi ehasara ya Muluku yaarowa omphwanya. Yehova aaniweha itthu sotheene, maana otakhala waahulaana etthoko ya Akhabi ni waanaaphwanya aIsarayeli. Eliya aahimuleela Akhabi wira Muluku ‘ampwetexa’ ni omala-maliha etthoko yotheene ya Akhabi. Nave-tho, Yezabeli aamwiiviwa.—1 Mamwene 21:20-26.
Eliya khuupuwenle wira atthu yaahaana ovikaniha okhalana mweettelo wootakhala ni woohixariya. Ti vookhweya mutthu wuupuwela siiso olumwenku ola. Yowiiraneya ela ya mBiibiliyani ennooniherya wira Yehova Muluku onnoona itthu siniiraneya molumwenkuni ni wira onooruuha exariya okathi wooreerela. Biibiliya onihimya wira nnoophiya nihiku otakhala wotheene onirowa aya omala! (Esalimo 37:10, 11) Nyuwo pooti wiikoha so: ‘Niireke exariya ya Muluku enihela muhina ohukhumu paahi? Wala enihela muhina omoriwa ikharari?’
“MUHONA? AKHABI OHÌYEVIHA VA MAITHONI VAKA”
Woonasa wene, Eliya aahitikhina moota Akhabi oonihenrye awe ottharuwa vaavo aaleeliwe awe maphukelo a Yehova. Biibiliya oniira so: “Vaiwalyawe molumo ala, Akhabi ahikherasa ikuwo sawe voripiwa murima, ahiwara mattapwatta, khutthuka; ahirupa aìkhunenlene ni mattapwatta, anetta ùramihaka muru”. (1 Mamwene 21:27) Niireke Akhabi aahittharuwa?
Hiyo pooti ohimya wira owo aahirukunuxa mweettelo awe vakhaani. Owo aahiiyeviha. Eyo yaari etthu yoovila mwaha wa mweettelo awe wa khalai. Niireke tthiri aahittharuwa? Muthokorerye ntakiheryo na Manase, yoowo aari mwene aavanre itthu sootakhalexa monvikana Akhabi. Vaavo Yehova aamuruhenle awe ehukhumu, Manase aahiiyeviha ni aahivekela nikhaliheryo na Yehova. Masi owo aahipaka-tho itthu sooniherya ottharuwa. Ahirukunuxa okumi awe vaavo aakumihale awe amuluku a amalapo ni ilatarato aapwehale awe mpaani mwa Yehova. Nto, aahiimananiha omurumeela Yehova ni waatumererya atthu omutakiha. (2 Wahala 33:1-17) Niireke Akhabi aahittharuwa ntoko Manase? Nnaari.
Niireke Yehova aahoona wira mweettelo wa Akhabi wooniherya oriipiwa murima? Yehova aahimuleela Eliya oriki: “Muhona? Akhabi ohìyeviha va maithoni vaka: tivó miyo nkinrowa omuruhela ehasara onari mukumi. Kinoruhela sotakhala etthoko awe okathi w’omwene wa mwan’awe”. (1 Mamwene 21:29) Ottharuwa wekeekhai ti waarowa omwiiriha Muluku ommorela ikharari Akhabi. (Ezekiyeli 33:14-16) Masi, okhala wira Akhabi aahittharuwa vakhaani, Yehova aahimmorela ikharari vakhaani. Akhabi khaarowa oweha maxakha otheene yaarowa waaphwanya atthu a emusi awe.
Nlelo, ehukhumu ya Yehova yaamumphwanya Akhabi. Nto,Yehova aahikoha malaikha awe voohimya sa enamuna yoomoototha Akhabi wira orowe okhottoni ni akhwele weiwo. Moohipisa, ehukhumu ya Yehova yaahimphwanya Akhabi. Owo aahihommwa okhottoni, ni ephome awe yaahikhuma nto khukhwa mukaaroni mwawe. Olavulaka sa etthu yooriipiha murima yaakhumelenle, Biibiliya onihimya wira vaavo ekaaro ya omwene yaarapihiwa aya, alapwa yaanilata ephome ya Akhabi. Tthiri, etthu ela yahooniherya wira masu a Yehova yaawo Eliya aamulenle awe Akhabi yaahireya: “Nipuro nenlo alapwa yalatalyaya ephome ya Nabothi, alapwa yawo anolata-tho ephome anyu”.—1 Mamwene 21:19; 22:19-22, 34-38.
Eliya, Eliseyo ni arumeyi akina owaamini, yahoona wira emalelo ya Akhabi yahooniherya wira Yehova khaaliyanle olipa murima ni waamini wa Nabothi. Eyo enitaphulela wira Muluku khonihiya waaruuhela ehukhumu ale anivara itthu sootakhala hata vapisaka. Nave, onnooniherya omoriwa ikharari vaatthuneyaka. (Mothakoni 14:18) Tthiri ninniixutta etthu yuulupale sa olipa murima wa Eliya. Owo aahivilela iyaakha sinci okathi aalamulela awe mwene ootakhala, Akhabi! Niireke mootoko wiireliwa itthu sootakhala? Munniphavela wira Muluku olokiherye itthu iyo? Nto mutakiheke waamini wa Eliya. Hoothe ni mpatthani awe oororomeleya Eliseyo, owo aahivikaniha olaleya ihapari sa Muluku. Tthiri, Eliya aahivilela okathi aakumana awe mixankiho!
[Inoota]
a Yehova aahikumiherya iyaakha tthaaru nnimeya sa nsuwa ooniheryaka wira muluku Bayali, yoowo aakupaleeliwa okhala namakumiherya a epula ni oruwerya khaarina owerya. (1 Mamwene, muru 18) Moone epantte eni: “Mutakiheke Waamini Waya”, A Sentinela 1 ya Janero ni 1 ya Abril, 2008.
b Yezabeli aanoova wira nuumala okhwa Nabothi, ematta eyo yanvahiwa anaawe Nabothi. Tivonto ampanke awe palano woowiiva anamwane a Nabothi. Wira musuwele nthowa naya Muluku oneemererya awe otakhala, moone erevista yeela muru oni: “Ale Anisoma Iliivuru Sahu Annikoha”.