“Munrowa Okhala Anamoona Aka”

1-3. Yesu aakhumme sai valaponi ni eyo enikumiherya makoho xeeni?

AWO khiyaaphavela wiira itthu iye siiraneya simale. Isumana sookiserya arummwa yaari aya ni Yesu, saari soohakalaliha! Nuumala Yesu ohihimuxiwa, oriipiwa murima wa arummwa waahimala ni yaahipacerya otthapa. Eriyari ya mahiku 40, Yesu aahaakhumelela awiixutti awe ikwaha sinceene, aavahaka malakiheryo ni aalipihaka. Vano naahiphiya nihiku nookiserya Yesu aarowa awe waakhumelela awiixutti awe wiira aalipihe.

² Okathi yaari aya omwaako Olivera, arummwa yaanivaha ephoole khula nuulumo Yesu aahimya awe. Nuumala Yesu omaliha olavula, arummwa yuupuwela wiira ovaanela iwe waahaakuva omala, masi Yesu aahiwinxaatherya matata awe onaareeliha. Nuumala-vo, aahipacerya owela wiirimu! Awiixutti awe yaaninwehexexa vanceene, okathi Yesu aawela awe wiirimu. Vano waahiphiya okathi yahaawerya aya-tho omoona, mwaha woowi aahikhuneeliwa ni meeku. Hata vaari siiso, arummwa ale khiyaahiyale oweha wiirimu. — Luka 24:50; Mit. 1:9, 10.

³ Yoowiiraneya ele, yaahikumiherya marukunuxo manceene mookumini mwa arummwa. Yaarowa opaka exeeni vano Mwiixuttihi aya Yesu Kristu aaronwe awe wiirimu? Nikupaliki wiira Yesu aahaakhaliherya awiixutti awe wiira ahihiye ovara muteko aapacerinhe awe. Yesu aakhalihenrye sai wiira evare muteko ole wa efaita yuulupale ni arummwa yoonenle sai? Muteko owo onivarihana sai ni makristau a olelo-va? Ekapiitulu yoopacerya ya eliivuru ya Miteko ennaakhula makoho ala.

‘Awo Aakupali Tthiri’ (Miteko 1:1-5)

4. Luka aapacenrye sai olepa yoowiiraneya ya eliivuru ya Miteko?

⁴ Luka aahipacerya olepa yoowiiraneya awe omulepelaka Teofilo, mulopwana yoole aamulepenle awe Evangeelyo awe.a Iversiikulu soopacerya sa eliivuru ya Miteko, Luka onnihimya mookwasa soowiiraneya siri wanikisa wa Evangeelyo awe, orumeelaka moolumo oovirikana ni ohimyaka itthu sikina aahaahimmye awe. Nto eyo ennooniherya wiira eliivuru ya Miteko, Luka onnihimya itthu sikina siiraneyale.

5, 6. a) Etthu xeeni yaarowa waakhaliherya atthareli a Yesu olipiha waamini waya? b) Waamini wa makristau olelo-va onivarihana sai ni ‘itthu sinnikupaliha tthiri’?

⁵ Etthu xeeni yaarowa olipiha waamini wa atthareli a Yesu? Miteko 1:3 onihimya so: “[Yesu] aahiixooniherya wa awiixutti awe ikwaha sinceene, wira awo akupali wira tthiri mukumi”. Mbiibiliyani, Luka paahi yoowo aari “meetiku” oophentiwa torumenle moolumo oowi “wira awo akupali”. (aKol. 4:14) Nuulumo nno naarumeeliwa paahi ni idukumento sa mameetiku ni naataphulela “itthu sinooniherya, sinikupaliha ni soororomeleya”. Nto Yesu aahooniherya itthu ntoko iyo. Maana Yesu aahiixooniherya wa atthareli awe ikwaha sinceene, ikwaha sikina aanixooniherya wa mutthu mmosa, atthu anli, arummwa ootheene ni okathi omosa aahiixooniherya wa awiixutti 500. (1 aKor. 15:3-6) Tthiri iya sowooniherya sinnikupaliha!

⁶ Olelo-va, waamini wa makristau eekeekhai onivarihana ni itthu ‘sinkupaliha tthiri’. Niireke sookhala itthu sinooniherya wiira Yesu aahikhala valaponi, aahikhwa mwaha wa soottheka sahu ni aahihihimuxiwa? Aayo! Soowiiraneya seekeekhai sa atthu yaawenhe siiraneyaka, seiyo silempwale mbiibiliyani, sinnihimya itthu sinnikupaliha ni murima wootheene. Osoma soowiiraneya iyo ni ovekela, onoolipiha vanceene waamini wahu. Muhiliyale ela: Sowooniherya sinnikupaliha tthiri sinoonikhaliherya okhalana waamini weekeekhai ni soovirikana ni okupali etthu sihikhanle sowooniherya. Nihaana ookhalana waamini wekeekhai wiira niphwanye okumi woohimala. — Yoh. 3:16.

7. Ntakiheryo xeeni Yesu aavanhe awe atthareli awe na olaleerya ni wiixuttiha?

⁷ Nave Yesu aahaaleela awiixutti awe “myaha sa Omwene wa Muluku”. Mwa ntakiheryo, owo aahaatthokiherya iprofesia sooniherya wiira Mesiya aahaana ohaaxiwa ni wiiviwa. (Luka 24:13-32, 46, 47) Okathi Yesu aatthokihenrye awe muteko awe ntoko Mesiya, owo aahittittimiherya vanceene Omwene wa Muluku okhala wiira owo aari Mwene a Omwene owo. Mwaha muulupale Yesu aalaleya awe waari Omwene wa Muluku. Nave olelo-va, atthareli a Yesu annilaleya Omwene wa Muluku. — Math. 24:14; Luka 4:43.

“Elapo Yotheene ya Vathi” (Miteko 1:6-12)

8, 9. a) Miyuupuwelo xeeni miili soohiloka arummwa a Yesu yaarina aya? b) Yesu aahimmye exeeni wiira aakhaliherye olokiherya muupuwelo aya, ni eyo enniixuttiha exeeni?

⁸ Okathi arummwa yaari aya omwaako Olivera, ele yaari ekwaha yookiserya yaathukumanne aya ni Yesu valaponi. Awo yaahimukoha Yesu ariki: “Pwiya, niireke ti yoola okathi munrowa anyu ottikiherya omwene wIsarayeli?” (Mit. 1:6) Nikoho nna ninnooniherya wiira arummwa yaahikhalana miyuupuwelo miili soohiloka. Woopacerya, awo yuupuwela wiira Omwene wa Muluku waarowa ottikiheriwa nloko nle na aisarayeli. Wa nenli, awo yuupuwela wiira Omwene wampacerya olamulela moowaakuveya “okathi” ene yoole. Nto Yesu aakhalihenrye sai olokiherya muupuwelo aya?

⁹ Yesu aanisuwela wiira moohipisa muupuwelo aya woohiloka woopacerya waamulokiheriwa moowaakuveya. Maana moohipisa, nuuvira mahiku 10 paahi atthareli awe, yanweha nikhumelelaka nloko nsya, isarayeli a Muluku. Moohipisa, Muluku aamuhiya nloko na aisarayeli okhala nloko nawe noothanliwa. Voohimya sa muupuwelo aya wa nenli, mooreerela murima Yesu aahiwuupuxerya moolumo ala oriki: “Atiithi a wiirimu tarina owerya wa othanla okathi itthu sinrowa aya wiiraneya. Nto khahiyo yawinyu osuwela okathi owo”. (Mit. 1:7) Yehova tori mwaneene okathi. Ohinatthi wiiviwa, Yesu aahimmye wiira nnakhala Mwaana khaasuwela “nihiku nene ni ewoora ene” olumwenku ola waarowa aya omala, masi “Tiithi paahi tonisuwela”. (Math. 24:36) Mwa enamuna emosaru, olelo-va akhala wiira mukristau onnixanka vanceene ophavela osuwela nihiku ni ewoora onrowa aya omala olumwenku ola, owo onnixanka ni etthu ehinimwiira mpantta.

10. Moonelo xeeni arummwa yaarina aya ninreerela ahu okhalana ni mwaha wa xeeni?

¹⁰ Hata vari siiso, nihaana okhalana ephoole wiira nihikhalane moonelo woohiloka yaarina aya arummwa a Yesu, hata yaarina waamini wuulupale. Moowiiyeviha, awo yaaheemererya okhaliheriwa. Nave nnaamwi nikoho naya naavarihana ni muupuwelo woohiloka, awo yaahooniherya wiira yaahikhalana moonelo wooloka. Maana ikwaha sinceene Yesu aanaalopola oriki: “Muthipeleleke owehaweha”. (Math. 24:42; 25:13; 26:41) Awo yaaniweha-weha, aphavelaka oweha itthu sooniherya wiira Yehova aahanle vakhaani opaka etthu. Nto ni hiyo nihaana okhalana moonelo mmosaru olelo-va. Ti vooloka opaka eyo otepexa wene “mahiku ala ookiserya”. — 2 Tim. 3:1-5.

11, 12. a) Muteko xeeni Yesu aavanhe awe atthareli awe? b) Xeeni vari aya vooloka Yesu wooniherya ovarihana okhanle eriyari ya munepa woowaarya ni olaleerya?

¹¹ Yesu aahiwuupuxerya arummwa etthu yuulupale yaareerela aya ovarexexa. Owo aahimmye so: “Nyuwo munoophwanya ikuru okathi munrowa anyu waakhela munepa woowaarya. Nto munrowa okhala anamoona aka oYerusalemu, oYudeya ni oSamariya wotheene, ni elapo yotheene ya vathi”. (Mit. 1:8) Ohihimuxiwa wa Yesu waarowa opacerya olaleiwa oYerusalemu, opuro yoowo Yesu iiviwe awe. Nuumala-vo, ihapari iyo sammwareela oYudeya wootheene, oSamariya ni ilapo sikina.

¹² Nuumala Yesu waaleiherya atthareli awe wiira yanvahiwa munepa woowaarya wiira waakhaliheryeke, owo aahaaruma orowa olaleerya. Ela ekwaha emosa sa ikwaha 40 nuulumo noowi “munepa woowaarya” nimphwanyaneya aya eliivuru ya Miteko. Ikwaha sinceene, eliivuru ya Miteko ennooniherya wiira khivaniweryaneya ovara ele Yehova oniphavela awe nihikhaliheriwaka ni munepa woowaarya. Nto ti vooloka, khula nihiku ovekela munepa woowaarya! (Luka 11:13) Hiyo ninniphavela okhaliheriwa ni munepa woowaarya olelo-va ni mahiku ootheene.

13. Naarowa ovara mpakha vaavi muteko woolaleerya ni moonelo xeeni ninreerela ahu okhalana?

¹³ Okhuma nihiku nne, moolumo oowi “elapo yotheene ya vathi” yaahikhalana yootaphulela yuulupale. Hata vari siiso, ntoko niwenhe ahu muru ovinre, Anamoona a Yehova aheemererya ni murima wootheene muteko woolaleerya. Maana annisuwela wiira Muluku oniphavela wiira atthu ootheene yiiwe ihapari sooreera sa Omwene. (1 Tim. 2:3, 4) Niireke nyuwo munniimananiha ovara muteko ola onoopola ikumi sa atthu? Khuuvo muteko wootepa ohakalaliha ovikana muteko woolaleerya. Muhiliyale ela: Yehova onimoovahani ikuru wiira nvare muteko woolaleerya. Eliivuru ya Miteko, enoowooniheryani inamuna soorumeela ni moonelo munireerela anyu okhalana wiira nvare oratteene muteko woolaleerya.

14, 15. a) Malaikha yaahimmye exeeni sa otthika wa Kristu, ni yaaphavela ohimya exeeni? (Nwehe enoota.) b) Moota xeeni Kristu ‘otthinke awe ntoko siisaale’ arummwa yanwehe aya orowaka?

¹⁴ Wanipacerya wa muru ola, nooweha wiira Yesu aahiwela wiirimu ni arummwa khiyaawerya onweha. Hata vaari siiso, arummwa ale 11 yaaheemela opuro ole anaweha wiirimu. Moottharelana, yaahikhumelela malaikha manli, mooreerela murima anaaleela wiira: “Nyuwo alopwana a oGalileya, xeeni muniwehexexa anyu osulu? Yesu, yoowo aari ni nyuwo, masi vano oroihiwe osulu, onootthika siisaale munwenhe anyu orowaka osulu”. (Mit. 1:11) Niireke malaikha yaaphavela ohimya wiira Yesu aarowa otthika ni erutthu enooneya ntoko ahooleli a itiini aniixuttiha aya? Naari. Ninsuwela sai?

¹⁵ Malaikha yaahimmye wiira Yesu aarowa otthika “siisaale” ohiya ni erutthu aahiiso mwa enamuna yeele.b Yesu aaronwe sai wiirimu? Okathi malaikha ale yaalavunle aya khivaaweryaneya onweha Yesu. Arummwa yaahisuwela wiira Yesu aahikhuma valaponi onarowa wiirimu. Nto Yesu aarowa otthika siisaale. Eyo ti etthu yiiraneyale. Maana olelo-va, atthu yaale paahi aniiwexexa soolempwa ni anisuwela sootaphulela sa itthu siniiraneya mahiku ala, annisuwela wiira Yesu oopacerya olamulela. (Luka 17:20) Nihaana oweha itthu sinooniherya wiira Kristu ootthika ni waaleela atthu akina wiira asuweleke itthu siniiraneya mahiku ahu ala.

“Munooniherye Ole Omuthanlale Anyu wa Alopwana Ala Anli” (Miteko 1:13-26)

16-18. a) Miteko 1:13, 14, onniixuttiha exeeni sa mithukumano sa ekristau? b) Ntakiheryo na Maria, maama awe Yesu, ninniixuttiha exeeni? c) Xeeni ninvaha ahu efaita mithukumano sa ekristau?

¹⁶ Nuupuwelaka itthu sootheene siiraneyale, khanintikinihiwa oweha wiira arummwa “yaahitthikela oYerusalemu, atteeliwe ene murima vanceene”. (Luka 24:52) Masi niireke arummwa yaahitthara malakiheryo yaavahiwe aya ni Kristu? Miteko ekapiitulu 1 eversiikulu 13 ni 14, ninnoona wiira arummwa yaahithukumana “esaala ya osulu”, nave ninniixutta itthu sikina sa mithukumano sa awiixutti oopacerya. Okathi ole, ipa sinceene sa oPalestina saanikhalana esaala ya osulu ni eskatta wiira atthu aweleke. Nto niireke “esaala ya osulu” yaari empa enilavuliwa Miteko 12:12, yeeyo yaari ya maama awe Marko? Hiyo khaninsuwela, masi vanikhala ntoko wiira naari nipuro nooloka vaareerela aya atthareli a Kristu othukumana. Masi tani yaari muthukumano ole ni yaapaka exeeni?

¹⁷ Nwehe wiira muthukumano ole khahiyo yaari arummwa paahi, nto khahiyo waari muthukumano wa alopwana paahi. Nave “athiyana akina” yaahikhala muthukumano ole, omuhela muhina Maria maama awe Yesu. Ela ekwaha yookiserya Biibiliya onimuromola awe Maria mooluluwanya. Vannooneya wiira Maria khaakhanle opuro ole ophavelaka okhulupale, masi moowiiyeviha aaphavela omukokhorela Muluku ni axinnawe. Yaari etthu yoomaaliha vanceene para Maria, waaweha anaawe 4 alopwana ari ene opuro ole, yaawo okathi Yesu aari awe mukumi yahaakhanle atthareli awe. (Math. 13:55; Yoh. 7:5) Moonelo aya alopwana ale waahiturukeya nuumala munnaya Yesu, wiiviwa ni ohihimuxiwa. — 1 aKor. 15:7.

¹⁸ Nave nwehe etthu yaawiirinhe awiixutti ale othukumana. Biibiliya onihimya wiira: “Moowiiraana, otheene aya yaanikhalela nthiti ovekela”. (Mit. 1:14) Okhuma khalai, othukumana oniirela mpantta okokhorela weekeekhai. Hiyo ninnithukumana wiira nilipihane mukina ni mukhwaawe, ovahiwa malakiheryo ni miruku. Masi etthu yuulupale enniiriha othukumana, nimphavela omukokhorela Tiithi ihu a wiirimu, Yehova. Okathi owo mavekelo ahu ni isipo nniipa ahu sinnimusivela vanceene Yehova ni sinninikhaliherya vanceene. Nto nihikhala-khale nihiyaka othukumana, maana owo okathi wooreerela olipihana! — aHeeb. 10:24, 25.

19-21. a) Nniixutta exeeni mwaha wa Pedru ovara miteko sa efaita mmulokoni? b) Xeeni vaareerela aya Yuda orantteliwa? Nniixutta exeeni sa moota mwaha ole waathokoreriwe aya?

¹⁹ Masi okathi ole, atthareli a Kristu yaahikhalana mwaha wa efaita yinceene, nto murummwa Pedru aahipaceriha mwaha owo. (Iversiikulu 15-26) Niireke khahiyo etthu yoovara murima oweha wiira Pedru aahitthikela okhalana waamini woolipa, nuumala omukhootta Pwiyawe isumana vakhaani saavinre? (Mar. 14:72) Ootheene ahu niyariwe ni etampi, nto ninniphavela soowiiraneya ntoko iya sinnikhaliherya woona wiira Yehova ‘t’órera murima ni òlevelela’. Eyo enooniherya wiira onnaalevelela ale anittharuwa ni murima wootheene. — Esal. 86:5.

²⁰ Pedru aahoona wiira Yuda, yoowo anvarinhe Yesu aahaana orantteliwa. Masi ti pani aarowa omuranttela? Pedru aahimmye wiira murummwa aarowa othanliwa ahaana okhala mutthu aamutthanre Yesu okathi aalaleerya awe ni aawenhe ohihimuxiwa wa Yesu. (Mit. 1:21, 22) Eyo yaanivarihana ni yooleiherya ya Yesu eni: “Nyuwo munookilaathi ihice 12 wira mphukeleke mahimo 12 a Isarayeli, okhala wira mwa awiixutti aka”. (Math. 19:28) Vanikhala ntoko wiira Yehova aaphavela wiira arummwa 12 yaamutthanre Yesu okathi aalaleerya awe valaponi akhale “maluku 12” a Yerusalemu a Niinaano. (Wiis. 21:2, 14) Nto Muluku aahimukhaliherya Pedru woona wiira eprofesia ela yaamuhimya Yuda, yeeyo eni: “Mukina akelé muteko awe”. — Esal. 109:8.

²¹ Yoothanla ele yaapakiwe sai? Awo yaahaavererya eparakha, yoolema yeeyo yahaareere wuulaana okathi wa Biibiliya. (Mir. 16:33) Masi ela ekwaha yookiserya Biibiliya onihimya awe wiira yaahaavereriwa eparakha wiira othanliwe mutthu. Vanikhala ntoko wiira nuumala awiixutti othanliwa ni munepa woowaarya, yoolema ele yaahimala-mala. Masi nwehe nthowa naya yaarumeliwe aya eparakha. Arummwa yaahivekela ariki: “Khoo Yehova, nyuwo munisuwela mirima sa atthu otheene, munooniherye ole omuthanlale anyu wa alopwana ala anli”. (Mit. 1:23, 24) Awo yaaphavela wiira Yehova omuthanle mutthu amphavela awe. Woonasa wene, Mathiya aari eriyari ya awiixutti 70 Yesu aarumme awe orowa olaleerya, nto owo aahithanliwa. Vano Mathiya aahikhala eriyari ya “arummwa 12”.c — Mit. 6:2.

22, 23. Xeeni ninreerela ahu owiiwelela axitokweene?

²² Yoowiiraneya ele, enniniixuttiha wiira arumeyi a Muluku ahaana opaka itthu mwa enamuna yootthokiheya. Olelo-va, alopwana oowaamini annithanliwa wiira akhale axitokweene mmulokoni. Axitokweene annivarerya oratteene itthu sinivekeliwa mbiibiliyani wiira mutthu okhale mutokweene ni annivekela wiira avahiwe malakiheryo ni munepa woowaarya. Tivonto anna ni arokora annaathokorerya axitokweene ntoko wiira athanliwe ni munepa woowaarya. Nto nihaana wiiwelela ni murima wootheene ohoolela wa axitokweene awo. Niira siiso, nnookumiherya wiiraana ni wiiwanana mmulokoni. — aHeeb. 13:17.

²³ Nuumala oweha ohihimuxiwa wa Yesu ni opaka marukunuxo mmutthenkesoni, awiixutti ale yaahilipa ni yaahiilokiherya para itthu saarowa wiiraneya muhoolo. Muru onittharelana nnooweha itthu sene.