MURU 7
Filipe Aahilaleya “Ihapari Sooreera sa Yesu”
Filipe oovaha ntakiheryo nooloka ntoko namalaleerya
Enivarihana ni Miteko 8:4-40
1, 2. Ophavela omala-malihiwa ihapari sooreera okathi wa arummwa, waakumihenrye etthu xeeni yooloka?
WAAHIPACERYA olupatthiwa wuulupale ni Saulo aahipacerya ‘opurula’ muloko. Nuulumo noowi opurula, nttaava noopacerya nnooniherya otakhala wuulupale. (Mit. 8:3) Awiixutti akina yaahitthyawa, nto atthu akina yuupuwela wiira Saulo anwerya omala-maliha ekristau. Masi omwareya aahiiso otthyawa wa makristau waahikumiherya etthu yahaalipelela aya. Moota xeeni?
2 Makristau ale yaatthyawenle ilapo sikina, yaahipacerya olaleya “ihapari sooreera sa nuulumo na Muluku, khula opuro” yaatthyawela aya. (Mit. 8:4) Nkahaya muupuwela ela: Olupatthiwa khiwaamalinhe ihapari sooreera, masi waahikhaliherya olaleiwa ilapo sinceene! Hata yaahaakhanle etthu yaaphavela aya atthu ale yaalupattha awiixutti, olupatthiwa iwe waahikhaliherya olaleiwa ihapari sa Omwene ilapo soorakamela. Ntoko ninrowa ahu oweha, etthu emosaru enniiraneya mahiku ahu ala.
“Awiixutti Ale Yaamwarenle Mulaponi” (Miteko 8:4-8)
3. a) Filipe aari aani? b) Xeeni atthu anceene a oSamariya yahaiwale aya ihapari sooreera? c) Etthu xeeni Yesu aahimmye awe yaarowa opakiwa oSamariya?
3 Mutthu mmosa a “awiixutti ale yaamwarenle mulaponi” aari Filipe.a (Mit. 8:4; nwehe ekaaxa eni: “Filipe ‘Namalaleya’”, eri epaaxina 59.) Owo aaronwe oSamariya. Atthu anceene a esidade ele khiyaiwale ihapari sooreera, maana Yesu aahaaleela arummwa wiira: “Muhirowe istaraata sa atthu a maloko makina, nnakhala muhikele epooma ya asamariya. Ohiya-vo, mwaaphaveleke atthu a Isarayeli, yaawo ari ntoko ipwittipwitthi sirimenle”. (Math. 10:5, 6) Masi Yesu aanisuwela wiira okathi wooreerela asamariya yaamulaleeriwa oratteene ihapari sooreera, maana ohinatthi orowa wiirimu Yesu aahihimya wiira: “Munrowa okhala anamoona aka oYerusalemu, oYudeya ni oSamariya wotheene, ni elapo yotheene ya vathi”. — Mit. 1:8.
4. Asamariya yoonenle sai muhupi wa Filipe ni etthu xeeni yaakhalihenrye okhalana moonelo owo?
4 Filipe aahoona wiira ipyo oSamariya saahilikana “wiira sihemphweke”. (Yoh. 4:35) Muhupi Filipe aalaleya awe waari ntoko muuttutthi nihiku nooviha vanceene, ni vannikhweya osuwela nthowa naya. Ayuda khiyeetta ni khiyaataana ni asamariya, ayuda akina yaanooniherya ni miteko saya wiira khiyaaphavela asamariya. Vano, asamariya yaahoona wiira muhupi wa ihapari sooreera khiwaathanla atthu, nto eyo yaahivirikana vanceene ni muupuwelo woohiloka wa afarisi. Mwaha wookhalela nthiti olaleerya ni ohaathanla atthu oSamariya, Filipe ahooniherya wiira khaatthara moonelo woohiloka wa atthu yaathanya asamariya. Nto eyo, yaahiwiiriha atthu anceene a oSamariya ‘onwiriyana’ Filipe. — Mit. 8:6.
5-7. Nvahe matakiheryo anooniherya wiira okathi makristau anitthyawela aya ilapo sikina annikhaliherya olaleiwa ihapari sooreera.
5 Ntoko okathi wa arummwa, olelo-va, olupatthiwa wa arumeyi a Muluku khonimaliha olaleiwa ihapari sooreera. Ikwaha sinceene waakhanyererya makristau othaamela mapuro makina aahiiso waatthukwela mukhatteya, onniiriha olaleeriwa ihapari sooreera atthu a mapuro awo. Mwa ntakiheryo, okathi wa Ekhotto Yoopacerya ya Olumwenku Wootheene, Anamoona a Yehova yaahilaleerya vanceene mapuro anivariwa muteko mookhanyereriwa wa manazista. Muyuda mmosa aasuwenle Anamoona a mapuro anivariwa muteko mookhanyereriwa ohimmye so: “Mweettelo wooloka wa mapereso Anamoona a Yehova waahikikhaliherya woona wiira waamini waya onivarihana ni Soolempwa, nto miyo kaahipacerya otthara waamini waya [kikhala Namoona a Yehova]”.
6 Ikwaha sikina, atthu ale annilupattha anneemererya muhupi wa Omwene okathi anilaleeriwa aya. Mwa ntakiheryo, okathi Namoona a Yehova oniihaniwa Franz Desch, aathaamiheriwe awe mapuro anivariwa muteko mookhanyereriwa oGusen, wÁustralia, owo aahipacerya omusomiha Biibiliya mukhulupale aanakhotto a SS. Nkahaya muupuwele moota yaahakalanle aya nuuvira iyaakha vakhaani, okathi wa Konkresu a Anamoona a Yehova yaasuwenle aya wiira oowanli aya yaanilaleya ihapari sooreera!
7 Etthu emosaru yaahiiraneya okathi olupatthiwa waawirinhe aya makristau eekeekhai a elapo emosa otthyawela elapo ekina. Mwa ntakiheryo, mwaakha wa 1970, waahilaleeriwa vanceene oMoçambique okathi Anamoona a Yehova a oMalawi yaatthyawenle aya elapo ele. Hata muhoolo mwaya olupatthiwa waapacenrye oMoçambique, muteko woolaleerya waahivikaniha. Munna Francisco Coana ohimmye so: “Ekeekhai wiira anamunceene a hiyo naahivariwa ni otthukweliwa mukhatteya mwaha woolaleerya. Masi mwaha wooweha wiira atthu anceene yaaneemererya muhupi wa Omwene, naanoona wiira Muluku aaninikhaliherya, ntoko siisaale aakhalihenrye awe makristau a okathi wa arummwa”.
8. Marukunuxo anikhumelela a epoliitika ni othaaciri, anikhaliherya sai muteko woolaleerya?
8 Ekeekhai wiira khahiyo olupatthiwa paahi toniiriha ekristau okela vahoolo ilapo sikina. Iyaakha iya sookiserya, marukunuxo anikhumelela a epoliitika ni othaaciri, annikhaliherya wiira muhupi wa Omwene waaphwanye atthu a ilapo ni mattaava manceene. Atthu akina yaakhala ilapo soohaawa aahiiso ilapo siniwaniwa ekhotto, atthyawela ilapo sikina, annipacerya omusoma Biibiliya. Okathi aniphiya aya atthu anitthyawa ilapo saya, onniiriha opaceriwa olaleeriwa ni mattaava a ilapo sikina. Niireke nyuwo munniimananiha waalaleerya atthu a “maloko otheene, mahimo otheene, makhuli otheene ni mattaava otheene” anikhala muttethe anyu. — Wiisuupulula 7:9.
“Ni Miyo Mukivahe Owerya Iwo” (Mit. 8:9-25)
“Okathi Simoni oonale awe wira atthu yaanaakhela munepa woowaarya, yiixaatheriwaka matata ni arummwa, owo aahaavaha musurukhu”. — Miteko 8:18
9. Ti pani aari Simoni ni etthu xeeni yaamwiirinhe omwaattamela Filipe?
9 Filipe aahipaka itthu sinceene sootikiniha oSamariya. Mwa ntakiheryo, owo aahaapenuxa atthu oorakala ni aahoomola minepa sootakhala. (Mit. 8:6-8) Nto mulopwana mmosa aahitikinihiwa vanceene mwaha wa Filipe opakaka itthu sootikiniha. Mulopwana owo iihaniwa Simoni, yoowo aattittimihiwa vanceene mwaha woowi okhuma khalai aapaka maxintta mpakha atthu akina ohimya wiira: “Owerya wuulupale wa Muluku, ori ni mulopwana ola”. Masi vano, Simoni aahoona owerya weekeekhai wa Muluku, weiwo wooneya ni itthu sootikiniha Filipe aapaka awe. Nto Simoni aahikhala mwiixutti. (Mit. 8:9-13) Masi muhoolo mwaya, yaahooneya etthu yaari vamurimani va Simoni. Moota xeeni?
10. a) Etthu xeeni Pedru ni Yohani yaapanke aya oSamariya? b) Nuumala woona wiira awiixutti ale a niinaano yaanaakhela munepa woowaarya okathi Pedru ni Yohani awiinxaatherya awe matata, Simoni aapanke exeeni?
10 Nuumala arummwa osuwela wiira muteko woolaleerya waaninnuwa oSamariya, yaahimuruma Pedru ni Yohani orowa oSamariya. (Nwehe ekaaxa eni: “Pedru Onnirumeela ‘Ixaavi sa Omwene’”.) Nuumala ophiya, arummwa ale anli yaahaapweherya matata awiixutti ale a niinano yaakhela munepa woowaarya.b Okathi oonale awe eyo, Simoni aahitikinihiwa vanceene. Nto aahaaleela arummwa wiira: “Ni miyo mukivahe owerya iwo, wira khula mutthu onrowa aka omwiixaatherya matata, aakheleke munepa woowaarya”. Nave Simoni aahaavaha musurukhu olipelelaka ovahiwa eparakha ele aahiiso owerya iwe wa Muluku. — Mit. 8:14-19.
11. Miruku xeeni Pedru anvanhe awe Simoni, nto Simoni oonenle sai?
11 Vano Pedru aahimwaakhula Simoni mooluluwanya oriki: “Musurukhu anyu ohononeye vamosa ni nyuwo, maana muupuwela wira mwanwerya othuma ni musurukhu, etthu Muluku onivaha awe mahala. Nyuwo khamuniphwanela ovara muteko ola ni hiyo, okhala wira murima anyu kholonke ohoolo wa Muluku”. Moottharelana Pedru aahimutumererya Simoni ottharuwa ni onvekela Muluku wiira omulevelele. Pedru aahimmye so: “Murukunuxe muupuwelo anyu woohiloka, ni mmuxonttele Yehova wira, vaweryaneya, muleveleliwe mwaha wa muupuwelo anyu wootakhala”. Vanikhala ntoko wiira Simoni khahiyo aari mutthu ootakhala, owo aaphavela opaka itthu sooloka, masi mwa okathi vakhaani aahihapuxiwa ni soophavela sawe soohiloka. Nto owo aahaaxonttela arummwa oriki: “Mmuxonttele Yehova mwaha wa miyo, wira itthu sotheene sihimmye anyu, ehikhale nnakhala emosa enrowa okiiraneela”. — Mit. 8:20-24.
12. Nintaphulela exeeni nuulumo noowi “Simoniya” ni yoolema eyo yuulanale sai itiini soowootha?
12 Okhala wiira Pedru aahimpwapwela Simoni, eyo ennaalopola makristau a olelo-va. Nuulumo noowi “Simoniya”, nenno ninkhuma aya nsina noowi Simoni, naakhumelenle mwaha wa yoowiiraneya ele. Nuulumo noowi “Simoniya” onihimmwa othuma aahiiso otumiha eparakha, otepexa wene ninvarihana ni etiini. Yoowiiraneya ya ekristau yoowootha, atthu anceene annipaka eyo. Tthiri edisau 9 ya The Encyclopædia Britannica (ya 1878) ehimmye so: “Okathi ninsoma ahu yoowiiraneya ya othanliwa wa mapaapa, ninnoona wiira khaakhanle mwaathanle ahaakhanle awe Simoniya [makhwankwa], enamuna eyo ti yootakhala, yoohiloka ni atthu anceene annisuwela oratteene”.
13. Makristau eekeekhai anrowa omukhootta sai simoniya aahiiso okunyari?
13 Makristau eekeekhai aahaana okhootta yoolema ya simoniya aahiiso makhwankwa. Mwa ntakiheryo, mutthu ohiphaveleke wooniwa saana aavahaka atthu itthu aahiiso waattottopela vanceene atthu ale mmuloko onoona awe wiira anonvaha iparakha. Nave ale arina muritti woowaavaha iparakha atthu akina, aahaana osyaka waavaha iparakha paahi atthu ale oothaaciri aahiiso arina makhalelo ooloka. Opaka itthu iyo onihela muhina simoniya aahiiso okunyari. Tthiri arumeyi ootheene a Muluku ahaana wiithokorerya okhala “mwaamukhaani” alipelelaka wiira munepa woowaarya onimwaathanla ale anireerela okhalana iparakha mmulokoni. (Luka 9:48) Mmulokoni khokhanle opuro para atthu ale ‘aniphavelexa ovuwihiwa’. — Mir. 25:27.
“Kiireke Munnisuwela Tthiri Etthu Munisoma Anyu?” (Miteko 8:26-40)
14, 15. a) Ti pani aari mulopwana ahaathela a wEthiyopia ni Filipe amphwannye sai? b) Mulopwana a wEthiyopia oonenle sai muhupi wa Filipe ni xeeni opatisiwa wawe wahaakhanle aya mwaha wa okhummwa murima? (Nwehe enoota.)
14 Nlaikha na Yehova naahimuleela Filipe orowa estaraata enikhuma oYerusalemu erowaka oGaza. Akhala wiira Filipe aaniikoha nthowa niirinhe orummwa orowa opuro ole, moohipisa aahisuwela nthowa naya nuumala omphwanya mulopwana ahaathela a wEthiyopia aasoma moowiiwanyeya “eliivuru ya profeta Yesaya”. (Nwehe ekaaxa eni: “Mutthu ‘Ahaathela’, Mwa Enamuna Xeeni?”, eri epaaxina 63.) Munepa woowaarya wa Yehova waahimwiiriha Filipe waattamela ekaaro ya mulopwana ole. Otthimakaka waattamela ekaaro ele, Filipe aahimukoha so: “Kiireke munnisuwela tthiri etthu munisoma anyu?” Vano mulopwana ole a wEthiyopia aahimwaakhula wiira: “Kinrowa osuwela sai, ohikhanle mutthu onikitthokiherya?” — Mit. 8:26-31.
15 Mulopwana ole a wEthiyopia aahinvekela Filipe owela mukaaroni mwawe. Nkahaya muupuwele moota ovaanela waya waari aya woohakalaliha! Mwa okathi munceene, aahitthokiheriwa ti pani aari “mwapwittipwitthi” aahiiso “murumeyi” onilavuliwa eprofesia ya Yesaya. (Yes. 53:1-12) Okathi yeetta aya mukwaha ole, Filipe aahimutthokiherya mulopwana ole aahaathela a wEthiyopia wiira eprofesia ele yaahiiraneya ni Yesu Kristu. Ntoko atthu ale yaapatisiwe nihiku na Pentekoositi a 33 nuumala Kristau orwa, mulopwana ole aanitthara soowiixuttiha sa ayuda, nto moohipisa aahisuwela etthu yoopaka. Owo aahimuleela Filipe wiira: “Mooneke maasi ala! Kiireke yookhala etthu enikikhoottiherya opatisiwa?” Moohipisa, mulopwana ole aahipatisiwa ni Filipe.c (Nwehe ekaaxa eni: “Opatisiwa ‘Mmaasini’”.) Nuumala-vo, Filipe aahivahiwa muteko mukina wAxidodi, elapo yeeyo aalaleya awe ihapari sooreera. — Mit. 8:32-40.
16, 17. Olelo-va, malaikha anikhaliherya sai muteko woolaleerya?
16 Olelo-va, makristau eekeekhai aakhalana eparakha ya ovara muteko mmosaru Filipe aavara awe. Ikwaha sinceene awo annaalaleerya moohiilokiherya atthu ale anaaphwanya aya, ntoko okathi aneetta aya mukwaha. Ikwaha sinceene vannooneya oratteene wiira khahiyo onikhumelela mekhaya paahi omphwanya mutthu oniphavela ihapari sooreera. Eyo enniiraneya mwaha woowi Biibiliya aahihimya wiira malaikha annikhaliherya muteko woolaleerya, wiira muhupi ola waaphwanye “atthu a maloko otheene, ni a mahimo otheene, ni a mattaava otheene, ni a makhuli otheene”. (Wiis. 14:6) Okhaliheriwa ni malaikha okathi ninlaleerya ahu onnimaliherya ele Yesu aahimmye awe khalai ene. Nlikanyiho aapanke awe na nthakathaka ni etiriku, Yesu aahimmye wiira okathi woohepha, aahiiso omala wa olumwenku ola, “alipa-oohepha, malaikha”. Nave aahimmye wiira malaikha awo ‘yaamwaakumiha Moomweneni mwawe, otheene ale anaatthekiha akhwaaya, ni ale anipaka itthu sootakhala”. (Math. 13:37-41) Okathi omosaru, malaikha yaamwaathukumanya atthu ale Yehova oniphavela awe wiira yiireleke mpantta mutthenkeso awe, eyo piiyo, ale yaarowa waakhela Omwene wiirimu ni muhoolo mwaya “muttitthi muulupale” wa “ipwittipwitthi sikina”. — Wiis. 7:9; Yoh. 6:44, 65; 10:16.
17 Etthu enooniherya eyo, okhala wiira okathi ninlaleerya ahu ninnaaphwanya atthu anihimya wiira yanvekela Muluku wiira aakhaliherye. Nwehe etthu yaawiiranenle anamalaleerya anli, yaawo yaalaleerya ni mwaana. Okathi Anamoona a Yehova ale anli yaaphavela aya ohiya olaleerya voosiisu ole, mwaana ole aaphavela olaleerya empa yaattharelana. Nto aahirowa okela empa ele mekhawe! Nuumala oweha wiira muthiyana mmosa aarina anamwane aahihula mukhora, anamalaleerya ale yaahirowa olavula ni muthiyana ole. Muthiyana ole aahaaleela wiira moohipisa anvekela Muluku wiira aarume atthu orowa omuxukurya ni omukhaliherya omwiiwexexa Biibiliya. Nto eyo yaahaatikiniha vanceene. Nto yaahipacerya omusomiha Biibiliya muthiyana ole.
“Koovara metto Muluku, xontte mmurume mutthu okikhaliherye”
18. Xeeni ninreerela ahu wiimananiha olaleerya?
18 Okhala wiira muniirela mpantta muloko wa ekristau, nyuwo mookhalana eparakha yoovara muteko woolaleerya ni malaikha, muteko yoowo onivariwa olumwenku wootheene. Muhikhala-khale nvevereihaka eparakha ela yuulupale murina anyu. Akhala wiira munimwiimananiha, munoohakalalaka okathi muhinrowa anyu ohiyaka olaleya “ihapari sooreera sa Yesu”. — Mit. 8:35.
a Filipe khahiyo aari murummwa, masi Filipe onihimmwa va, Filipe yoole nimulavunle ahu muru 5 wa eliivuru ela, aari eriyari ya “alopwana 7 oororomeleya” yaathanliwe wiira yaavaheke yoolya anaamukhweli oYerusalemu, ale yaalavula ekereku ni ale yaalavula eheeberi. — Mit. 6:1-6.
b Vanikhala ntoko wiira okathi ole awiixutti a niinaano yaanithanliwa ni munepa woowaarya aahiiso yaanaakhela munepa wowaarya okathi yaapatisiwa aya. Eyo yaanaavaha nlipelelo na okhala mamwene ni anamukuttho ni Yesu wiirimu. (2 aKor. 1:21, 22; Wiis. 5:9, 10; 20:6) Masi, yoowiiraneya eri muttimani, awiixutti a niinaano khiyaathanliwe ni munepa woowaarya okathi yaapatisiwe aya. Makristau ale yaapatisiwe niinaano, yaakhenle munepa woowaarya ni itthu sootikiniha saakumiheriwa ni munepa owo nuumala Pedru ni Yohani owixaatherya matata.
c Mulopwana ole khahiyo aapatisiwe mwaha wookhummwa murima. Okhala wiira aanitthara soowiixuttiha sa ayuda, owo aanisuwela Soolempwa Soowaarya ohela muhina iprofesia saamuhimya Mesiya. Vano aasuwenle awe muteko wa Yesu wiira yiiraneye ele Muluku oniphavela awe, owo aaniphwanelela opatisiwa moohipisa.