MURU 22
“Yiiraneye Ele Yehova Omphavela Awe”
Olakenle ene opaka ele Yehova oniphavela awe, Paulo aahirowa oYerusalemu
Enivarihana ni Miteko 21:1-17
1-4. Xeeni Paulo aarowa awe oYerusalemu ni etthu xeeni yaarowa omwiiraneela?
ATTHU anceene oMileto yaahihakalala nuumala Paulo ni Luka okhuma. Khivaakhweyale mamisionaario ale waalaxerya axitokweene a wEefeso, yaawo yaaphenta aya vanceene. Oowanli aya yaari mukalawani. Awo yaahikuxa miritti saya sa mukwaha. Nave yaahikuxa musurukhu miloko saavanhe aya wiira akhaliheriwe makristau oororomeleya a oYudeya, nto yaanoona opisa ovira okathi wiira yaavahererye musurukhu owo axinnaya.
2 Epheyo yooriirya yaanisareya iveela sa ekalawa ele, ni ekalawa yaahipacerya okhuma waattamela muthato wa ithaapwa, yoowo waanyakula vanceene. Mamisionaario ale manli ni alopwana 7 yaarina aya, yaanaaweha anna ariipiwe ene murima ari ene ota wa ephareya. (Mit. 20:4, 14, 15) Nto ale yeetta mukwaha yaahaalaxerya apatthani aya mpakha ahinawerya waaweha aari ene ota wa ephareya.
3 Iyaakha tthaaru, Paulo aahivara hoothe ni axitokweene a wEefeso. Masi vano, olakiheriwaka ni munepa woowaarya, Paulo aarowa oYerusalemu. Owo aanisuwela vakhaani etthu yaarowa omwiiraneela. Okathi vakhaani waavinre aahaaleela axitokweene wiira: “Keettihiwaka ni munepa wa Muluku, kinrowa oYerusalemu kihisuwelaka etthu enrowa okikhumelela weiwo. Masi enisuwelaka tiila: khula epooma, munepa woowaarya onimakela okileela wira kinrowa otthukweliwa ni ohaaxiwa”. (Mit. 20:22, 23) Hata saakhanle itthu iyo saamuxankiha, Paulo aanoona wiira ‘aaneettihiwa ni munepa wa Muluku’, niire so, aanoona wiira ahaana otthara malakiheryo a munepa woowaarya wiira orowe oYerusalemu ni aaniphavela opaka eyo. Owo khaaphavela okhwa, masi aanivaha efaita yinceene opaka ele Yehova oniphavela awe.
4 Niireke nyuwo murina moonelo mmosaru ntoko wa Paulo? Okathi niivaherenrye ahu wa Yehova, naahimuleiherya wiira naarowa opakaka ni murima wootheene ele oniphavela awe. Othokorerya ntakiheryo na murummwa Paulo nnoonikhaliherya vanceene.
Yaahivira “Esisiro ya Okiipero” (Miteko 21:1-3)
5. Ephiro xeeni Paulo ni apatthani awe yaavinre aya mpakha ophiya oTiro?
5 Okhala wiira makhalelo a epheyo yaari saana, pakiti Paulo ni apatthani awe yanwenle aya aahiphiya nihiku nenle oKoosi. (Mit. 21:1) Vanikhala wiira pakiti aarumpe oKoosi, mmeeloni mwaya onarowa oRodi ni oPaatara. Esidade ya oPaatara yaari osuuli wa wAsia Menor, nto anna ale yaahinwela pakiti aakuxa marotta anarowa oTiro, oFeniisia. Mphironi, awo yaahivira “esisiro ya oKiipero, . . . moono woothiyana”. (Mit. 21:3) Xeeni Luka, mulipa-oolepa eliivuru ya Miteko ohimmye awe itthu iyo sootheene?
6. a) Xeeni oweha esisiro ya oKiipero waamulipinhe aya Paulo? b) Xeeni vari aya vooloka wuupuwela moota Yehova onnireeliha awe ni onnikhaliherya awe?
6 Pooti wiira Paulo aahiweha esisiro ele onahimya itthu saamukhumelenle opuro ole. Okathi wa mukwaha awe woopacerya wa omisionaario, iyaakha 9 saavinre, Paulo, Baarnaba, ni Yohani yaahimphwanya namaxintta aihaniwa Elima, yoowo aalupattha muteko woolaleerya. (Mit. 13:4-12) Pooti wiira oweha paahi esisiro ele ni wuupuwela itthu saakhumelenle waahimulipiha vanceene Paulo ni aahiphwanya ikuru wiira ovilele itthu saarowa omukhumelela muhoolo. Ti vooloka hiyo nave, wuupuwela moota Muluku onnireeliha awe ni onikhaliherya ovilela mixankiho sahu. Wuupuwela siiso, pooti onikhaliherya okhalana moonelo mmosaru aarina awe Davidi, yoowo aalempe so: “Naxariya onnèhereriwa n’uxanka wunjene: vano Muluku onomwakiha mahiku othene”. — Esal. 34:20.
“Naahiwaavya Awiixutti, Naaphwanya” (Miteko 21:4-9)
7. Nuumala ophiya oTiro, etthu xeeni yaapanke aya anna ale yeetta mukwaha?
7 Paulo aanisuwela wiira othukumana ni makristau akhwaawe waahikhalana efaita yinceene ni waanimusivela okhala ni anna. Luka oohimya etthu yena ni atthu eettana awe mukwaha yaapanke aya nuumala ophiya oTiiro oriki: “Naahiwaavya awiixutti, naaphwanya”. (Mit. 21:4) Okhala wiira aanisuwela wiira oTiiro yaahikhala makristau, anna ale yaahiwaavya ni woonasa wene yaahikhala hoothe ni makristau ale. Eparakha yuulupale nrina ahu mwaha woosuwela ekeekhai, okhala wiira khula opuro ninrowa ahu ninnaaphwanya anna ni arokora yaawo anrowa onaakhela saana ni onikhapelela. Atthu ale animphenta Muluku, anneettela okokhorela wekeekhai ni aakhalana apatthani eekeekhai olumwenku wootheene.
8. Nniiwexexa sai yoolepa ya Miteko 21:4?
8 Olavulaka sa mahiku 7 yaakhanle aya oTiro, Luka onnilepa etthu enikhala ntoko wiira ti yoohiloka. Owo olempe so: “Masi awiixutti awo [anna a oTiro], aleeliwaka ni munepa woowaarya, yaahimuhimeerya Paulo ikwaha sinceene wira ohirowe oYerusalemu”. (Mit. 21:4) Niireke Yehova khaaphavela wiira Paulo orowe oYerusalemu? Nnaari. Munepa woowaarya waahooniherya wiira Paulo aamuhaaxiwa vanceene oYerusalemu, ni khahiyo wiira waamukhoottiherya orowa esidade ele. Vanikhalana ntoko wiira, yeettihiwaka ni munepa woowaarya, anna a oTiro yaahoona wiira Paulo sammukhumelela mixankiho sinceene oYerusalemu. Nto okhala wiira yaanixanka mwaha wa ovareleleya wa Paulo, awo yaahimutumererya ohirowa oYerusalemu. Anna ale yaaphavela omukhapelela Paulo wiira sihimukhumelele mixankiho, nto eyo etthu yooreera. Hata vaari siiso, okhala wiira aaniphavela opaka ele Yehova oniphavela awe, Paulo aahirowa oYerusalemu. — Mit. 21:12.
9, 10. a) Etthu xeeni Paulo uupuwenle awe nuumala oweha oxanka wa anna a oTiiro? b) Muupuwelo xeeni ohireere wuulaana olelo-va? Muupuwelo owo ovirikanne sai ni moolumo a Yesu?
9 Okathi aaweha awe oxanka wa anna, pooti wiira Paulo aahuupuwela moonelo wa awiixutti nuumala Yesu waaleela wiira aarowa oYerusalemu, masi aamuhaaxiwa vanceene ni aamwiiviwa. Mwaha wa okhummwa murima, Pedru aahimuleela Yesu wiira: “Pwiya, mwiireerele murima. Itthu iyo khasinrowa wookhumelelani nnakhala vakhaani”. Yesu aahihimya wiira: “Mukhume ohoolo waka, Satana! Nyuwo mwa nluku ninkikwattuliha, maana murina miyuupuwelo sa apinaatamu, ohiya sa Muluku”. (Math. 16:21-23) Yesu aahilakela wiileva ntoko Muluku aaphavela awe. Paulo aarina moonelo mmosaru aarina awe Yesu. Tthiri anna a oTiro ni murummwa Pedru, yaahikhalana moonelo wooloka, masi khiyaasuwela ele Muluku aaphavela awe.
Omutthara Yesu khivanikhweya, nihaana wiimananiha
10 Atthu anceene olelo-va, arina moonelo wa wiireerela murima ni ohiimananiha. Maana atthu anceene anaavya itiini sinrowa waahiya ootaphuwa opaka khula etthu aniphavela aya. Masi Yesu aahittittimiherya wiira nihaana okhalana moonelo woovirikana ni wa atthu awo. Maana, Yesu aahaaleela awiixutti awe wiira: “Akhala mutthu oniphavela okitthara, aikhootte mmansawe, okuxe mwiri awe wa nihaaxeryo, okitthareke voohihiyererya”. (Math. 16:24) Omutthara Yesu etthu yooreera ni ya ankhili, masi khivanikhweya.
11. Awiixutti a oTiro yoonihenrye sai wiira yaanimphenta ni omukhaliherya Paulo?
11 Vano waahiphiya okathi wiira Paulo, Luka ni atthu akina yaarina aya atthikele weetta mukwaha aya. Etthu yoovara murima moota enilavuliwa aya enamuna yaakhumme aya. Ennooniherya wiira anna a oTiro yaanimphenta vanceene Paulo ni yaanimukhaliherya muteko awe woolaleerya. Alopwana athiyana ni anamwane yaahimuhoola Paulo mpakha opoorto. Nuumala-vo, Paulo, Luka ni atthu akina yaarina aya yaahinwela pakiti anarowa oTelemaida, weiwo yaahaaphwanya anna anakhala ni yaawo nihiku nimosa. — Mit. 21:5-7.
12, 13. a) Muteko xeeni Filipe aavara awe moororomeleya? b) Ntakiheryo xeeni Filipe aavanhe awe ahooleli a itthoko makristau a olelo-va?
12 Moottharelana, Luka onihimya wiira Paulo ni apatthani awe yaahirowa oKesareya. Nuumala ophiya elapo ele, awo yaahirowa “owannyawe Filipe namalaleya”.a (Mit. 21:8) Awo yaahihakalala vanceene onweha Filipe. Iyaakha 20 saavinre, oYerusalemu, Filipe aahithanliwa ni arummwa wiira okhaliheryeke okawa yoolya muloko ole waapakiwe niinaano. Filipe aanooniherya okhuma khalai wiira aanikhalela nthiti olaleerya. Muhiliyale wiira, nuumala okhumelela olupatthiwa wuulupale, awiixutti yaahitthyawela ilapo soovirikana, nto Filipe aaronwe oSamariya onaalaleerya atthu a elapo ele. Muhoolo mwaya aahimulaleerya mukhulupale a ekuvernu ya pwiyamwene Kandasi a wEthiyopia. (Mit. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Tthiri Filipe aahivara muteko moororomeleya!
13 Filipe khaahiyale okhalela nthiti muteko woolaleerya. Okathi aakhala awe oKesareya, owo aanilaleerya vanceene, maana Luka onnimuhimya okhala “namalaleya”. Nave ninnoona wiira vano aahikhalana anamwane axithiyana axexe maprofeta, eyo enooniherya wiira anamwane ale yaahitthara ntakiheryo na paapa aya.b (Mit. 21:9) Nave-tho, eyo enooniherya wiira Filipe aahiimananiha vanceene olipiha waamini wa atthu a etthoko awe. Ti vooloka ahooleli a itthoko otthara ntakiheryo na Filipe, arowaka olaleerya ni waakhaliherya atthu a etthoko aya osiveliwa olaleerya.
14. Mareeliho xeeni yaakhumelela okathi Paulo aaxukurya awe axinnawe? Olelo-va, eparakha xeeni ootheene ahu nrina ahu?
14 Khula opuro aaphiya awe, Paulo aaniwaavya anna ni aaniviriha okathi ori ene naawo. Tthiri anna a mapuro awo yaaniphavela vanceene omwaakhela misionaario ole ni apatthani awe. Tthiri oxukurya iwo wanaakhaliherya ‘otheene aya olipihana waamini mukina ni mukhwaawe’. (aRom. 1:11, 12) Olelo-va, hiyo nave nnoowerya owaakhela aletto. Ninniphwanya mareeliho manceene okathi nimmwaakhela ahu vatthokoni vahu mutokweene a esirkwiitu ni mwaarawe, hata niri ene atthu oohaawa. — aRom. 12:13.
“Miyo, Koolikanana . . . Okhwa” (Miteko 21:10-14)
15, 16. Muhupi xeeni Aagabo aahimmye awe ni atthu ale yiiwale yoonenle sai?
15 Okathi Paulo aari awe ni Filipe, aahiphiya muletto mukina aattittimihiwa vanceene, owo aari Aagabo. Atthu yaari etthoko ya Filipe, yaanisuwela wiira Aagabo aari profeta, owo aahihimya wiira yaamukhumelela etala yuulupale okathi wa olamulelo wa Klaudio. (Mit. 11:27, 28) Woonasa wene atthu ale yaaniikoha wiira: ‘Aagabo orwenleni? Muhupi xeeni aarwenle awe ohimya?’ Atthu ootheene yaaninweha oratteene Aagabo okathi aakuxa awe esintu ya murummwa Paulo, eyo piiyo, musako Paulo aahela awe musurukhu ni itthu sikina. Aagabo aahitthukwa matata awe ni inawu sawe ni esintu ya Paulo. Nuumala-vo, aahipacerya olavula. Etthu aalavula awe, yaahikhalana efaita yinceene. Owo aahimmye so: “Munepa woowaarya onihimya wira: ‘Mwaneene esintu ela, onrowa otthukiwa siisa ni ayuda, oYerusalemu, nuumala-vo, anonvahererya mmatatani mwa amalapo’”. — Mit. 21:11.
16 Eprofesia awe yaahooniherya oratteene wiira Paulo aarowa oYerusalemu. Nave yaahooniherya wiira ayuda yaarowa ‘onvahererya mmatatani mwa amalapo’. Eprofesia ele yaahaariipiha murima atthu ootheene yiiwale ni yaari opuro ole. Luka olempe so: “Vaiwale ahu moolumo awo, hiyo ni anna a weiwo, naahimuxonttela Paulo wira ohirowe oYerusalemu. Nto Paulo aahihimya wira: ‘Xeeni muninla anyu, ni munikiriipiha anyu murima? Tthiri miyo, koolikanana otthukweliwa ni okhwa oYerusalemu mwaha wa nsina na Pwiya Yesu’”. — Mit. 21:12, 13.
17, 18. Paulo aavarexenxe sai yoothanla awe ni anna yoonenle sai?
17 Nkahaya muupuwele itthu siiraneyale. Anna omuhela muhina Luka yaaheererya ni omuxonttela Paulo wiira ohirowe oYerusalemu. Akina yaahinla vanceene. Okhala wiira anna ale yaahixanka ni yaanimphenta, mooreerela murima Paulo aahaaleela wiira ‘yaanimuriipiha murima’, aahiiso ntoko abiibiliya akina anihimya aya ‘yaaninvelaveliha’. Hata vaari siiso, Paulo aahivarexexa yoothanla awe, ntoko siisaale okathi aaphwannye awe anna a oTiro, owo khaarowa weemererya oxontteliwa aahiiso wunla waya omwiirihaka otthikela ottuli. Ohiya-vo, Paulo aahaatthokiherya nthowa naya aareerela awe ovikaniha mukwaha awe. Tthiri Paulo aahooniherya olipa murima! Omutakihaka Yesu, Paulo aahilakela orowa oYerusalemu. (aHeeb. 12:2) Paulo khahiyo aaphavela wiiviwa, masi akhala wiira aamwiiviwa, owo aanoona okhala eparakha wiiviwa mwaha wookhala mutthareli a Yesu Kristu.
18 Anna yoonenle sai? Olavula mookwasa, awo yaahittittimiha yoothanla awe. Biibiliya onihimya so: “Vaawehale ahu wira khinaawerya-tho omukhoottiherya, naahimaala, nnahimya wira: ‘Yiiraneye ele Yehova omphavela awe’”. (Mit. 21:14) Ale yaamuxonttela Paulo wiira ohirowe oYerusalemu, khiyaathipelenle wiira itthu saahaana weetta ntoko yaaphavela aya. Awo yaahinwiriyana Paulo ni yaahimaala, yooniheryaka wiira yaaneemererya ele Yehova aaphavela awe hata waaxankiha opaka eyo. Paulo aahipacerya weetta mukwaha, yoowo wanikisa waya aarowa awe wiiviwa. Vaarowa okhala vookhweya ale yamphenta weererya omwiiriha otthikela ottuli.
19. Etthu yaamwiiranenle Paulo, enniixuttiha etthu xeeni yuulupale?
19 Etthu yaamwiiranenle Paulo, enniniixuttiha etthu yuulupale. Etthu ene tiila: Khanimphavela waakhoottiherya atthu akina wiimananiha wiileva avaraka muteko wa Muluku. Hiyo pooti weettela etthu nniixutta ahu mwa mikhalelo soovirikana, ohiya paahi mikhalelo seiyo mutthu okhanle awe oowiiviwa. Mwa ntakiheryo, hata waaxankihaka vanceene anamuyari waaweha anaaya arowaka ovara muteko wa Muluku ilapo soorakamela, awo anniimananiha ohaakhulumula anaaya. Phyllis, yoowo onikhala wInglaterra, onnuupuwela moota oonenle awe okathi mwanawe mmoseene mwaamuthiyana aarowa awe okhala misionaario wÁfrica. Phyllis onihimya so: “Waari okathi wooxankiha. Etthu yaatepa okixankiha waari osuwela wiira aarowa okhalaka ottaiwene. Miyo kaahisiveliwa ni oriipiwa murima okathi omosaru. Nto kaahivekela vanceene. Masi yoothanla yaari yawawe, miyo nkeerenrye omukhulumula. Maana okhuma khalai kaanimwiixuttiha ohela opuro woopacerya soophavela sa Omwene. Mwanaka mwaamuthiyana ooviriha iyaakha 30 orumeelaka ilapo sikina, khula nihiku, kinnimuxukhurela Yehova mwaha wa ororomeleya wa mwanaka”. Ti vooloka okathi wootheene waakhaliherya anna ni arokora aniivahererya ovara muteko wa Muluku!
Ti vooloka waalipiha anna ni arokora aniileva wiira avareke muteko wa Muluku
“Axinna Yaahinaakhela Voohakalala” (Miteko 21:15-17)
20, 21. Etthu xeeni enooniherya wiira Paulo waanimusivela okhala ni axinnawe? Etthu xeeni yaamwiiriha okhala ni atthu aarina awe waamini omosaru?
20 Yaahipakiwa mareheryo wiira Paulo otthikele mukwaha awe. Anna akina a oKesareya yaahimuhoola Paulo, yooniheryaka wiira yaanimukhaliherya ni murima wootheene. Ti voohakalaliha woona wiira mukwaha ole wootheene mpakha oYerusalemu, Paulo ni apatthani awe yaaniimananiha okhala ni anna. Okathi yaari aya oTiro, awo yaahaaphwanya awiixutti ni yaahikhala ni yaawo mahiku 7. Vano oTelemaida, yaahaakhomasa axinna ni yaahikhala ni yaawo nihiku nimosa. Nto oKesareya, yaahikhala mahiku vakhaani etthoko ya Filipe. Moottharelana, ntoko niwenhe ahu, anna akina a oKesareya yaahimuhoola Paulo ni apatthani awe, yaawo aarowana awe oYerusalemu, awo yaahaakheliwa ni Munasoni, yoowo aari mwiixutti okhuma woopaceryani. Luka olempe so: “Nuumala ophiya oYerusalemu, axinna yaahinaakhela voohakalala”. — Mit. 21:17.
21 Vannooneya wiira Paulo aaphavela okhala ni atthu aarina awe waamini omosaru. Murummwa ole oororomeleya aanilipihiwa ni axinna awe ntoko hiyo olelo-va ninlipihiwa ahu ni anna ni arokora. Moohaanyiherya, olipihiwa iwo waahimukhaliherya Paulo ovilela olupatthiwa ni awanani yaawo yaaphavela omwiiva.
a Nwehe ekaaxa eni: “Okesareya — Ekapitaali ya Eprovinsia ya Oroma ya oYudeya”, eri epaaxina 198.
b Nwehe ekaaxa eni: “Niireke Athiyana Makristau Pooti Olaleerya?”