Muruu Wa Namuloko Neeraru
Nthokoreryeke Okumi Nimutakihaka Muluku
Muluku onoonela sai okumi?
Muluku onoonela sai oyiiha erukulu?
Nnooniherya sai wira ninnittittimiha okumi?
MPROFETA Yeremiya aahimmye wira: “Apwiya [“Yehova”, NM] ti Muluku èkekhai: awo ti Muluku mukumi”. (Yeremiya 10:10) Ohiya vo, Yehova Muluku ti Mpattuxa a itthu sotheene sikumi. Soopattuxiwa somunepani sinimuhimeerya wira: “Tthiri ti nyuwo mpattunxe itthu sothene: mwaha w’otthuna wanyu seiyo sinnikhala, khukhalana ekumi”. (Wisupulula 4:11) Iipaka moomuttittimiha Muluku, Mwene Davidi aahimmye so: “Maphattuwelo èkumi ti nyuwo”. (Esalimo 36:10) Nto, okumi yoovaha enikhuma wa Muluku.
2 Nave-tho Yehova onnikhapelela ikumi sahu. (Miteko s’Arummwa 17:28) Yehova onninivaha yoolya, maasi oowurya, epheyo enimumula ahu, ni etthaya enikhala ahu. (Miteko s’Arummwa 14:15-17) Yehova oopaka ela ophavelaka ohakalaliha okumi ahu. Wira nikhalane okumi woohakalaliha, nohaana wiixutta malamulo a Muluku ni wiiwelela.—Yesaya 48:17, 18.
NOHAANA OTTITTIMIHA OKUMI
3 Muluku oniphavela wira nttittimiheke okumi ahu, ni okumi wa atthu akina. Mwa ntakiheryo, khalai okathi wa Adamu ni Eva, mwanaya Kayini aahinviruwela vanceene muhima awe Abeli. Yehova aahimulopola Kayini wira oviruwa wawe wammwiiriha opaka etthu yootakhalexa. Kayini aahikhootta wiiwelela yoolopola eyo. Nto “Kayini ahimutuphela muhim’awe, khumwiva”. (Maphattuwelo 4:3-8) Yehova aahimulaka Kayini mulattu woomwiiva muhima awe.—Maphattuwelo 4:9-11.
4 Sivinre ene iyaakha soowiiraka 2.400 nuumala wiiviwa Abeli, Yehova aahaavaha malamulo anaIsarayeli wira aakhaliherye omurumeela mooloka. Okhala wira malamulo ala, yaahivahiwa orumeeliwaka mprofeta Moise, ikwaha sikina aniihaniwa okhala Ikano sa Moise. Ikano sikina sa Moise sinihimya wira: “Muhimwivé mutthu”. (Otumererya 5:17) Ela yaawooniherya anaIsarayeli wira Muluku onnivaha efaita okumi wa mutthu ni wira atthu ahaana ovahaka efaita okumi wa atthu akina.
5 Sai voohimya sa okumi wa mwaana orupaliwe? Saana, moovarihana ni Ikano sa Moise, omwiiva mwaana orupaliwe etthu yootthekeya. Tthiri, hataa okumi wa mwaana orupaliwe wookhalana efaita vameithoni va Yehova. (Okhuma 21:22, 23; Esalimo 127:3) Ela enitaphulela wira oyiiha erukulu etthu yootthekeya.
6 Ottittimiha wahu okumi onihela muhina okhapelela mooloka okumi wa apinaatamu akhw’ihu. Biibiliya onihimya wira: “Othene ale ananyokha akhw’aya, awo anamwiva. Vano, nyuwo mosuwela wira namwìva khankhalana ekumi [yoohimala]”. (1 Yohani 3:15) Naaphavelaka okumi woohimala, nohaana okumiha vamurimani vahu muupuwelelo woomunyokha pinaatamu mukhw’ihu, okhala wira onyokha iwo tonikumiherya ohaaxana. (1 Yohani 3:11, 12) Ti vooloka wiixutta ophentana mukina ni mukhw’awe.
7 Sai voohimya sa ottittimiha okumi ahu? Nnaamwi atthu ahiphavelaka okhwa, masi atthu akina annileva okumi aya aphavelaka wiihakalaliha. Mwa ntakiheryo, atthu anceene animpaha soona, annipaha esuruma, aahiiso olya mirette sootakhala aphavelaka otthekulela. Itthu iyo sinnihaaxa erutthu ni ikwaha sikina sinniwiiva atthu anilya mirette iyo. Mutthu yoole onilya mirette iya, khonoonela okumi okhala etthu ya faita. Sowiira iya ti soohiloka vameithoni va Muluku. (aRoma 6:19; 12:1; 2 aKorinto 7:1) Wira nimurumeeleke Muluku mooloka, nohaana ottharuwa sowiira iyo. Nnaamwi vahikhweyaka ottharuwa sowiira iyo, Yehova onoowerya onikhaliherya. Nto Muluku onnisiveliwa wiimananiha onipaka ahu wira nthokoreryeke okumi ahu okhala etthu ya faita enivanha awe.
8 Akhala wira ninnivaha efaita okumi, okathi wotheene ninrowa okhapelelaka okumi owo. Khinnirowa ohicalela ni khinnirowa oleva okumi mwaha woophavela ohakalaliha erutthu. Hiyo khinnirowa weettiha ekaaro moohitthara malamulo ni owiira axooku ootakhala ni oowoopiha. (Esalimo 11:5) Nlamulo na Muluku wa Isarayeli a khalai naahimya so: “Mwateká vale emp’anyu esyá, osulu waya muxire n’itarato. Mwahiré siso, vano mutthu athowa vasulu, khukhwa, nyuwo munokumiheriwa mulattu mwaha wa mutth’ule okhwiye”. (Otumererya 22:8) Moovarihana ni nlamulo nno, muthokorerye saana itthu ntoko exikatta wira sihimwiirihe mutthu mukina okwattula, omora, ni ovulala. Mwakhalana ekaaro, muvarerye saana akhala wira ennireerela weettiha. Muhihiye empa anyu aahiiso ekaaro anyu ekumiheryaka yootakhala wa nyuwo aahiiso wa atthu akina.
9 Sai voohimya sa okumi wa inamaa? Nave-tho, okumi wa inamaa wookhalana efaita wa Mpattuxa. Muluku onneemererya wiiva inamaa mphavelaka okhuura, yoowara aahiiso wiiva enamaa akhala wira eniphavela omwiiriha yootakhala mutthu. (Maphattuwelo 3:21; 9:3; Okhuma 21:28) Hataa vari siiso, ohaaxa inamaa, aahiiso wiiva mwaha wa otthekula paahi, etthu yootakhala ni onooniherya ohithokorerya okumi ntoko etthu ya faita.—Miruku 12:10.
NOHAANA OTTITTIMIHA EPHOMEE
10 Nuumala Kayini omwiiva muhim’awe Abeli, Yehova aamuhimenrye Kayini wira: “Ephome ya muhim’anyu emwarenxanyu ennikikhuwelela miyo”. (Maphattuwelo 4:10) Vaavo Muluku vaalavula awe sa ephomee ya Abeli, owo aahimya sa okumi wa Abeli. Kayini aahimwiiva Abeli, vano Kayini aarowa ohukhummwa. Vaakhala ntoko wira ephomee, aahiiso okumi wa Abeli, waamukhuwelela Yehova wira ophuke mwaha ole mwa xariya. Ovarihana okhanle eriyari ya okumi ni ephomee wahooniheriwa nuumala Epula ya Mutaaseke okathi wa Nowee. Ehinatthi Epula ya Mutaaseke, atthu yaalya paahi mihokorokho, mathaapa a makukhu, ipyoo, ni inukuu. Nuumala Epula ya Mutaaseke, Yehova aahimuleela Nowee ni an’awe wira: “Kinovahani itthu sothene sinetta, sirina ekumi, wira sikhaleke yoly’anyu, ntoko sovahalyakani makukhu wira mpakeke mathapa”. Masi, Muluku aahaakhoottiherya ephomee oriki: “Nto muhikhureké enama enari n’iphome aya [aahiiso ekumi], ehinatthi ohitiwa”. (Maphattuwelo 1:29; 9:3, 4) Moowiiwanyeya, Yehova onoonela okhala etthu emosaa okumi ni ephomee ya soopattuxiwa.
11 Hiyo ninnooniherya ottittimiha ephomee vaavo vanikhootta ahu olya eyo. Nlamulo nenno Yehova naavanha awe anaIsarayeli, owo aaruma so: “Akhalá mutthu . . . onìva enama ya mutakhwani hatá epalame enkhuriwa, ohana ovuviha ephome aya, khuthipela nlitti. . . . Tivó miyo vàhimenryaka atthu a Isarayeli wira: Muhikhuré ephome ya khula enama”. (Onamukuttho 17:13, 14) Yooruma ya Muluku ya ohikhuura enamaa ni ephomee aya, yeeyo wanipacerya yaavahiwe Nowee iyaakha soowiiraka 800 ahinatthi okhala anaIsarayeli, nlelo yaanivareleya muteko. Yehova aahiiwanyeeha saana yooruma awe ya ohilya ephomee oriki: Arumeyi awe yaahaana okhuuraka enamaa, masi voohilya ephomee. Yaahaana oyiiherya ephomee vatthayani wira etthikele wa Muluku yoowo opattunxe okumi.
12 Nave-tho maKristau ahaana weettela yooruma eyo. Arummwa ni alopwana akina yaawo yaahoolela atthareli a Yesu mu eseekulu yoopacerya, yaahithukumana wira yiiwanane yooruma yaatthuneya wiiweleliwaka ni maKristau otheene mmulokoni. Yooruma eyo yaari ela: “Tthiri, Eroho Yowarya [“munepa wootteela”, NM] ni hiyo mmansihu nihìwanana ohoreyani muritti mukina, sihikhanle itthu iya sinònahu otepa okhweleya. Muhikhureké inama siheleliwe mukuttho amuluku èthiru, muhilyeké ephome, nnákhala inama sohihitiwa [sihiyiihiwe ephomee]; muhetteké onamuttompe”. (Miteko s’Arummwa 15:28, 29; 21:25) Nto nohaana okhootta ‘olya ephome’. Vameithoni va Muluku, ohilya ephomee ti vootthuneya ntoko vary’aya vootthuneya okhootta waakokhorela amuluku eethiru ni orupihana woohiloka.
13 Yooruma ya okhootta olya ephomee, niireke wira enihela muhina oheleliwa ephomee toko? Aayo. Mwa ntakiheryo: Niire wi totoro ooleelaleni wira muhiwurye soowurya soohapaliha. Niireke wira ele ehimmye totoro entaphulela ohiwurya ni eyanoo masi pooti ohomeliwa esisau? Nnaari! Moolikanasa, okhootta olya ephomee onitaphulela ohihela-tho mwerutthuni mwahu. Nto yooruma ya okhootta olya ephomee entaphulela oheemererya-tho oheleliwa ephomee eyo mmitikani mwahu.
14 Sai akhala wira muKristau oovulala vanceene aahiiso onitthuneya othaliwa erutthu wira olooliwe? Niire wi matotoro anihimya wira owo ohaana oheleliwa ephomee, aahiheleliwe vale onimookhwa. Mwekeekhai, muKristau khonrowa ophavela okhwa. Okhala wira okumi yoovaha ya Muluku, owo onrowa omananiha osuka, nto onrowa waakhulela muthinto mukina wa olooliwa, ohinihela muhina orumeela ephomee moohiloka. Siiso, owo onrowa ophavelasa olooliwa wa oxiripitaali ohinirumeeliwa ephomee ni onrowa weererya iphiro sikina sikhanle sa olooliwa.
15 Niireke wira muKristau aarowa otthekela nlamulo na Muluku, ophavelaka okhala mukumi okathi vakhaani mmukhalelo ola wa itthu? Yesu aahimmye wira: “Ole ontthuna wopola ekumi awe, enomurimela: vano, ole onkupali orimeliha ekumi awe mwaha wa miyo, onophwanya-tho”. (Matheyo 16:25) Hiyo khinniphavela okhwa. Masi akhala wira nneererya woopola okumi ahu wa olelo ntthekelaka nlamulo na Muluku, nnimwiiriha ohikhalana nlipelelo na okumi woohimala. Siiso, etthu ya miruku wiiwelela nlamulo na xariya na Muluku. Vano akhala wira nnimookhwa mwaha wa eretta aahiiso etthu ekina, Muluku ahu Onivaha Okumi onrowa onuupuwela okathi wa ohihimuwa ni onttikiherya okumi, ori yoovaha ya faita.—Yohani 5:28, 29; aHéberi 11:6.
16 Olelo, arumeyi oororomeleya a Muluku annilipiherya otthara soolakiherya sawe voohimya sa ephomee. Awo khanrowa olya ephomee mmukhalelo ori wotheene. Khanrowa-tho waakhulela oheleliwa ephomee aphavelaka olooliwa.a Awo annisuwelexa wira Muluku yoowo opanke ephomee, onnisuwela ele eri yoolokexa wa awo. Nyuwo munnikupali eyo?
EPHIRO EMOSAA PAAHI YA ORUMEELA EPHOMEE MOOLOKA
17 Ikano sa Moise saattittimiherya ephiro emosaa paahi ya orumeela ephomee mooloka. Voohimya sa okokhorela waavekeliwa Isarayeli a khalai, Yehova aarumme so: “Ekumi ya khula enama enikhala mphomeni mwaya: tivó vorumalyakani wira mmwarexele ephome v’altari, wira muleveleliwe itampi sanyu; mana ephome ekumi enttipiha etampi”. (Onamukuttho 17:11) Vaavo anaIsarayeli vaattheka aya, awo yanwerya oleveleliwa avahaka mukuttho wa inamaa ni ohela ephomee ya inamaa v’altari, muheemani ya okokhorela aahiiso mpaani mwa Muluku. Ephiro emosaa yooreerela ya orumeela ephomee yaari ovaha mukuttho.
18 MaKristau eekeekhai khaneettela Ikano sa Moise, tivonto ahinivaha aya mukuttho wa inamaa ni ohela ephomee ya inamaa v’altari. (aHéberi 10:1) Hataa vari siiso, orumeeliwa ephomee ya inamaa v’altari mmahiku a Isarayeli a khalai, waathoonya mukuttho wa faita, a Mwaana a Muluku, ori Yesu Kristu. Ntoko siixuntta ahu mMuruu wa 5 a eliivuru ela, Yesu oonivaha okumi awe woomutthu eemereryaka oyiihiwa ephomee awe ntoko mukuttho. Nuumala vo, Yesu aahiwela wirimu nto emaara emosaa paahi onvaha Muluku esisapo ya ephomee awe eyiihiwe. (aHéberi 9:11, 12) Mukuttho owo woovaha mathipelo a oleveleliwa soottheka sahu ni oohula ephiro wira niphwanye okumi woohimala. (Matheyo 20:28; Yohani 3:16) Orumeela ephomee moota owo ohooniherya okhala wootthuneya vanceenexa! (1 Pedru 1:18, 19) Wira niphwanye woopowa nohaana waamini mukuttho wa ephomee eyiihiwe ya Yesu paahi.
19 Hiyo nohaana omuxukhuru vanceenexa Yehova Muluku mwaha wa oniphenta wawe onivahaka okumi! Nto, ela yohaana oniirihaka waaleela atthu akina sa eparakha ya ophwanya okumi woohimala, akhala wira animwaamini mukuttho wa Yesu. Ocikha okumi wa apinaatamu akhw’ihu nimutakihaka Yehova, onooniiriha waaleela ela atthu akina moohakalala ni nthiti. (Ezekiyeli 3:17-21) Akhala wira ninnaalaleerya atthu awo mwa nthiti, nnoowerya olavula ntoko murummwa Paulo yoowo aahimmye so: “Akhalá mutthu a nyuwano onrowa orimela, miyo nkinamulattu. Tthiri nkikhontte wileva wira kolalèryeni otthuna wothene wa Muluku”. (Miteko s’Arummwa 20:26, 27) Waaleela atthu akina voohimya sa Muluku ni soolakela sawe, erii ephiro emosaa yooreerexa enooniherya wira ninnittittimiha vanceene okumi ni ephomee.
[Footnote]
a Moophavela osuwela voohimya sa iphiro sikina sikhanle sa olooliwa voohiheleliwa ephomee, nwehee ipaaxina 13 mpakha 17 sa ebroxura, Como Pode o Sangue Salvar a Sua Vida?, yoolaleiwa ni Anamoona a Yehova.
ELE BIIBILIYA ENIIXUTTIH’AWE
▪ Okumi yoovaha enikhuma wa Muluku.—Esalimo 36:10; Wisupulula 4:11.
▪ Oyiiha erukulu etthu yootthekeya, okhala wira okumi wa mwaana orupaliwe wookhalana efaita vameithoni va Muluku.—Okhuma 21:22, 23; Esalimo 127:3.
▪ Ninnooniherya ottittimiha okumi nihilevaka okumi owo ni nihily’aka ephomee.—Otumererya 5:17; Miteko s’Arummwa 15:28, 29.
[Study Questions]
1. Tanii opattunxe itthu sotheene sirina okumi?
2. Exeeni Muluku enipaka awe wira okhapelele ikumi sahu?
3. Muluku oonenle sai wiiviwa wa Abeli?
4. Mu Ikano sa Moise, Muluku ottittimihenrye sai moonelo wooloka wa okumi?
5. Nooneleke sai oyiiha erukulu?
6. Nthowa xeeni vary’aya vootthekeya omunyokha pinaatamu mukhw’ihu?
7. Sowiira xeeni sikina sihinooniherya ottittimiha okumi?
8. Nthowa xeeni vanitthuneya ahu ohiliyala okhapelela okumi?
9. Akhala wira ninnivaha efaita okumi, ninrowa othokoreryaka sai inamaa?
10. Muluku onooniherya sai ovarihana okhanle eriyari ya okumi ni ephomee?
11. Okhuma mahiku a Nowee, mwiirelo xeeni wa ovarihela muteko ephomee waakhoottihiwe ni Muluku?
12. Yooruma xeeni enivareleya muteko olelo voohimya sa ephomee, yaavahiwe ni munepa wootteela eseekulu yoopacerya?
13. Mutakiherye moota yooruma ya okhootta olya ephomee enihela aya muhina okhootta oheleliwa ephomee.
14, 15. Akhala wira matotoro anihimya wira muKristau ohaana oheleliwa ephomee, muKristau onrowa opaka exeeni, ni nthowa xeeni?
16. Arumeyi a Muluku anlipiherya wiiwelela exeeni voohimya sa ephomee?
17. WIsarayeli a khalai, ephiro xeeni emosaa ya orumeela ephomee yeemereriwa ni Yehova Muluku?
18. Mireerelo xeeni ni mareeliho xeeni aniphwanya ahu mwaha wa ephomee eyiihiwe ya Yesu?
19. Nipakee exeeni wira ‘nihikhalane mulattu’ wa ephomee?
[Box/Pictures on page 126]
NINNITTITTIMIHA OKUMI
▪ nihimwiivaka mwaana orupaliwe
▪ nikumihaka vamurimani vahu muupuwelelo woomunyokha pinaatamu mukhw’ihu
▪ nikhoottaka soolema soohiloka
[Picture on page 131]
Akhala wira totoro anyu ooleelaleni wira muhiwurye eviinyu, niireke wira mwaarowa ohomeliwa mmitikani mwanyu eviinyu eyo?
[Picture on page 132]
Nyuwo munrowa wooniherya sai wira munnittittimiha okumi ni ephomee?