“Kinokhala ni Nyuwo Mahiku Othene”
‘Kinokhala ni nyuwo mahiku othene mpakha elapo [makhalelo a itthu] omala’.—MATH. 28:20.
MWAAVYEKE WAAKHULIWA WA MAKOHO ALA:
Exeeni enniiriha ohimyaka wira okhuma eseekulu yoopacerya E.C., mpakha mahiku ala yaanikhala maKristau oowoottihiwa valaponi?
Okhuma 1914, otokosa xeeni waapakiwe ni Yesu?
Mwa ntakiheryo na Yesu, itthu xeeni sinithoonyerya nthakathaka ni etrigu sinrowa wiiraneya muhoolo?
1. (a) Muhimye ni masu vakhaani nlikanyiho na etrigu ni nthakathaka. (b) Yesu aatthokihenrye sai ele enitaphulela aya nlikanyiho nla?
NLIKANYIHO nimosa na Yesu voohimya sa Omwene, nimmuhimya mulopwana mmosa anle epyo yooreera ya etrigu, nto munyokhani awe khurwa waala-mo nthakathaka. Vano nthakathaka naanivuvurya etrigu, masi mwaneene ematta ahaatumererya anamuteko awe oriki: ‘muhiye ninnuweke vamosa mpakha okathi woohepha’. Nuumala ophiya okathi woohepha, nthakathaka ninnipahiwa nto etrigu ennisukiwa. Yesu muneene aahitthokiherya ele enitaphulela aya. (Mmusome Matheyo 13:24-30, 37-43.) Etthu xeeni enihimya aya nlikanyiho nla? (Nwehe ekaaxa eni: “Etrigu ni Nthakathaka”.)
2. (a) Sinthonyerya exeeni itthu siniiraneya mmatta mwa mulimi? (b) Epantte xeeni ya nlikanyiho enrowahu othokorerya?
2 Itthu siniireya mmatta mwa mulimi ole, sinithonyerya enamuna ni okathi Yesu aarowa awe waathukumanya eriyari ya apinaatamu, atthu anlikana ni etrigu, eyo piiyo, maKristau owoottihiwa, anrowa olamulelaka ni Yesu, Moomweneni mwawe. Waala epyo, waapacenrye mPentekoositi 33 E.C. Othukumanyiwa onrowa omala vaavo makristau oowoottihiwa anikhala wanikisa wa makhalelo ala a itthu, onrowa aya waakhela othanliwa waya wookiserya wira erowe wiirimu. (Math. 24:31; Wis. 7:1-4) Ntoko siisaale mutthu ori vamwaako oniwerya awe woona saana itthu sinceene sirukurenrye mwaako, nto nlikanyiho nla ninnooniherya itthu kamosa-kamosa saarowa okhumelela okathi wa iyaakha sowiiraka 2.000. Okhala wira vano ninniwerya woona saana, nto sowiiraneya xeeni sinivarihana ni Omwene siniweha ahu saana? Nlikanyiho nle ninlavula sa waala epyo, wunnuwa ni ohemphwa. Nto mwaha ola onrowa othokorerya vanceenexa okathi wa ohepha.
OTHOKORERYA WOOPHENTA WA YESU
3. (a) Etthu xeeni yaakhumelenle nuumala eseekulu yoopacerya? (b) Ntoko sirya aya mMatheyo 13:28, nikoho xeeni naapakiwe, nto tani yaakonhe? (Nwehe-tho inoota sookiserya)
3 Wanipacerya wa eseekulu ya nenli E.C., ‘nahikumelela nthakathaka’ vaavo maKristau oowoothererya yaapacenrye aya wooneya mmatta. (Math. 13:26) Okathi wa eseekulu ya neexexe, maKristau yaalikana ni nthakathaka yahaavuvurya maKristau oowoottihiwa. Muupuweleke wira nlikanyiho na Yesu, anamuteko yaahimukoha mwaneene ematta wira oweemiherye orowa ophela nthakathaka. (Math. 13:28) Mwaneene ematta aakhunle sai?
4. (a) Waakhula wa Pwiya Yesu onooniherya exeeni? (b) Silini yaapacenrye aya wooneya maKristau anilikana ni etrigu?
4 Olavulaka sa etrigu ni nthakathaka, Yesu aahimyale so: “Hiyakani sinnuweke vamosá mpakha okathi w’ohepha”. Yooruma ele enooniherya wira okhuma eseekulu yoopacerya mpakha olelo, mahiku otheene yaanikhala valaponi maKristau oowoottihiwa yaalikana ni etrigu. Muupuwelo ola onnivarihana ni ele muhoolo mwaya Yesu aahimyale awe wa awiixutti awe: ‘Kinokhala ni nyuwo mahiku othene mpakha elapo [makhalelo a itthu] omala’. (Math. 28:20) Tthiri maKristau oowoottihiwa yaarowa okhapeleliwa ni Yesu mahiku otheene mpakha okathi wookiserya. Masi okhala wira yaahivuvuriwa ni maKristau anilikana ni nthakathaka, khinikhanle owaasuwela saana atthu ene yiirela mpantta nikhuuru na etrigu okathi ole wotheene. Masi iyaakha vakhaani ohinatthi opacerya okathi woohepha, nikhuuru na etrigu naahipacerya wooneya. Nto eyo yiiranen’ye sai?
NAMUHUPI ‘ONNILOKIHERYA EPHIRO’
5. Eprofesia ya Malakhiya yiiranen’ye sai eseekulu yoopacerya?
5 Iseekulu sinceene Yesu ohinatthi ovaha nlikanyiho na etrigu ni nthakathaka, Yehova aahimuupuxerya profeta Malakhiya ohimya vahinatthi itthu saarowa olikanela ni ntakiheryo na Yesu. (Mmusome Malakhiya 3:1-4.) Yohani Mbatiza aari ‘murumeyi [namuhupi aarowa] olokiherya ephiro’. (Math. 11:10, 11) Okathi aakhumelenle awe mwaakha wa 29 E.C., wahaattamela okathi woophukeliwa nloko na Isarayeli. Yesu aari namuhupi a nenli. Tivonto owo aahilokiherya ikwaha piili empa ya Muluku oYerusalemu. Wanipacerya: okathi yoole aapacerinhe awe orummwa awe, wa nenli: waattamela wanikisa wa orummwa awe. (Math. 21:12, 13; Yoh. 2:14-17) Waatthuneya ovira okathi Yesu alokiheryaka empa ya Muluku.
6. (a) Nto wiiraneya wuulupale wa eprofesia ya Malakhiya ori sai? (b) Okathi xeeni Yesu aatokonse awe etemplo yomunepani? (Moone inoota sookiserya.)
6 Nto wiiraneya waya wuulupale wa eprofesia ya Malakhiya ori sai? Saattamelaka iyaakha 1914, C. T. Russell ni apatthani awe oororomeleya yaahivara muteko waalikana ni wa Yohani Mbatiza. Muteko wootepexa otthuneya, waahela mpuwa ottikiherya ikeekhai sa Biibiliya saakanyeriwe. Alipa-oomusoma Biibiliya, yahiixutta ekeekhai voohimya sa ele enitaphulela aya mukuttho onoopola wa Yesu, yaahooniherya okhala ethiru yookupali ya omooroni, nto khulaleya wira Okathi wa Amalapo ohanle omala. Hata vaari siiso, saahikhala ikrupu sikina sa itiini saahimya wira yaari atthareli a Kristu. Tivonto nikoho nootthuneya nahaana wakhuliwa: mwa ikrupu iyo tiivi yaari ntoko etrigu? Wira aakhule nikoho nlo, mwaakha wa 1914 Yesu aahipacerya otokosa etemplo yoomunepani. Wira ovariwe muteko wootokosa ni oreeriha empa ya Muluku, waatthuneya okathi, eyo piiyo, okhuma mwaakha wa 1914 mpakha wanipacerya wa 1919.
IYAAKHA SA OTOKOSIWA NI OREERIHIWA
7. Yesu aaphwanye exeeni okathi aapacenrye awe muteko wa otokosa 1914?
7 Yesu aaphwanye exeeni okathi aapacenrye awe muteko wa otokosa? Aahiphwanya ekrupu ya Alipa-oomusoma Biibiliya a nthiti, yaawo yaavirinhe iyaakha 30 arumeelaka ikuru ni mihakhu saya wira avare muteko muulupale wa olaleerya. Tthiri yaari etthu yoohakalaliha wa Yesu ni malaikha, oweha wira nnaamwi yaari vakhaani, awosa yaari ntoko etrigu yookhoomala saana ni khiyaavuvuriwe ni nthakathaka na Satana! Hata vari siiso, nlelo vaanitthuneya ‘wareriha àna’ a Levi, niire so, oowoottihiwa. (Mal. 3:2, 3; 1 Ped. 4:17) Mwaha wa xeeni?
8. Etthu xeeni yaakhumelenle nuuvira 1914?
8 Muhoolo mwa 1914, Alipa-oomusoma Biibiliya akina yaahikhumuwa mwaha woohirowa wiirimu. Nave muteko woolaleerya waahivukuwa mwaha wa ovaanyihiwa waakhumelenle iyaakha sa 1915 ni 1916. Etthu yootepexa otakhala, okhala wira nuumala okhwa Munna Russell, Outubro a 1916, eriyari ya nikhuuru nle yaahikhumelela atthu oovaanyiha. Atthu axexe mwa madireitore a Watch Tower Bible and Tract Society yaahinyeserya okhootta yoothanla yaapakiwe yoowi Munna Rutherford, okhale muhooleli. Anammwareya awo yaheererya owiiriha anna ohiiwanana, nto Agosto a 1917, yaahikhuma oBetheli. Tthiri iwo waari oreerihiwa wa empa ya Muluku! Ohiya-vo, Alipa-oomusoma Biibiliya akina yaanimoova pinaatamu. Hata vaari siiso, otheene aya yaheemya oreeriha empa wa Yesu, nto khupaka marukunuxo yaatthuneya. Tivonto, Yesu ahaahimya okhala etrigu ya maKristau ekeekhai, nto ahaakhootta otheene yaale yaari maKristau ootakiha, waahela mpuwa atthu otheene ari mmakerexani sa eKristau yoowoka. (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19) Nto exeeni yiiranen’ye moottharelana? Wiira naakhuliwe nihaana otthikela nlikanyiho nahu na etrigu ni nthakathaka.
EXEENI ENIIRANEYA NUUMALA OPACERYA OKATHI WOOHEPHA?
9, 10. (a) Vano exeeni enrowa ahu othokorerya voohimya sa okathi woohepha? (b) Etthu xeeni eniiraneya wanipacerya wa okathi woohepha?
9 Yesu onihimya so: ‘Okathi w’ohepha ti omala [wa makhalelo a itthu]’. (Math. 13:39) Okathi owo woohepha waapacenrye 1914. Vano nrowe nthokorerye sowiiraneya thanu, saahimmwale vahinatthi ni Yesu.
10 Yoopacerya: Othukumanyiwa wa nthakathaka. Yesu aahilavula wira ‘Okathi owo p’antthunaka wahimerya alipa-òhepha wira, Mpacerye [othukumanya] nthakathaka, mutthukwé mavisi’. Nuuvira 1914, malaikha yaahipacerya ‘wathukumanya’ ale yaari maKristau anlikana ni nthakathaka, yaavalaanyaka ni anamwane a Omwene, oowoottihiwa.—Math. 13:30, 38, 41.
11. Mpakha mahiku ahu, exeeni eniwiiriha maKristau ekeekhai okhala oovirikana ni ale oowootha?
11 Vaavo muteko woothukumanya onivikaniha awe, ovirikana wa ikrupu iya piili onnooneya saana. (Wis. 18:1, 4) Mwaakha wa 1919 wahooneya saana omora wa Babilonia Muulupale. Etthu xeeni eniwiiriha maKristau ekeekhai okhala oovirikana ni maKristau oowoothererya? Muteko woolaleerya. Ale yaahoolela nikhuuru na Alipa-oomusoma Biibiliya yaahipacerya ottittimiherya otthuneya waya omuleela khuta mutthu ihapari sa Omwene. Mwa ntakiheryo, efolyeeto Whom the Work Is Entrusted, (Ti Pani Aroromeliwe Muteko) yaakumiheriwe 1919, yahaatumererya maKristau otheene oowoottihiwa orowa olaleerya khula empa. Eyo yaahimya so: “Nnaamwi muteko ola wa Apwiya okhalaka ntoko ti wootepa waatta, nnoowerya nikhaliheriwaka ni ikuru saya. Nyuwo muhaana eparakha ya ovara muteko ola”. Nto wooneliwe sai muteko owo? Erevista The Watch Tower (Owehaweha) 1922 yaahimyale so: okhuma okathi ole, Alipa-oomusoma Biibiliya, yahincererya muteko aya woolaleerya. Ninaanoru, olaleerya khula empa wahooneya okhala etthu enaasuwanyeiha maKristau oororomeleya, ntoko siniireya aya mahiku ala.
12. Okhuma silini ekrupu ya etrigu enithukumanyiwa aya?
12 Yanenli: Othukumanyiwa wa etrigu. Yesu aahiruma malaikha awe oriki: ‘[Murowe mwathukumanye] etrigu, mmuruttuni mwaka’. (Math. 13:30) Okhuma 1919, ale ari owoottihiwa, aathukumanyiwa khuheliwa mmuruttuni wala mpaani mwa muloko wa eKristau. Wa maKristau owoottihiwa yaale anrowa okhala akumi wanimala wa makhalelo ala a itthu, othukumanyiwa wookiserya onrowa wiiraneya okathi onaakhela aya otthuveliwa waya wiirimu.—Dan. 7:18, 22, 27.
13. Etthu xeeni enooniherya awe Wisupulula 18:7 voohimya sa moonelo wa vano wa namararuwa wala Babilonia Muulupale, ni eKristau yoowootha?
13 Yaneeraru: Wunla ni olumanyiha maino. Exeeni eniiraneya nuumala malaikha othukumanya nthakathaka? Olavulaka sa nikhuuru na maKristau anlikana ni nthakathaka, Yesu aahimyale so: ‘weiwo tonrowaya wunla n’olumanyiha maino’. (Math. 13:42) Niireke eyo eniiraneya nenna-va? Nnaari. Olelo va, eKristau yoowootha ntoko epantte ya muthiyana namararuwa enniihimya yiiraka: “Kikilanthe va, ntoko pwiyamwene, miyo nkihiyó namukhweli nkirowa-tho ohawa”. (Wis. 18:7) Aayo, eKristau yoowootha enoona wira teniweettiha atthu, mpakha wuupuwelaka wira ‘ekilanthi ntoko pwiyamwene’, vasulu wa nikhuuru na ahooleli a ipoliitika. Okathi ola, ale anithoonyerya nthakathaka khaninla, animwiittottopa. Masi wiittottopa iwo onoomala.
14. (a) Silini ni nthowa xeeni maKristau owootha anrowa aya ‘olumanyiha maino’ aya? (b) Moota xeeni olokiheriwa wiiwexexa wahu yoolepa ya Matheyo 13:42 onivarihana aya ni muupuwelo a Esalimo 112:10? (Moone inoota sookiserya.)
14 Okathi wa maxakha maalupale, nuumala mitthenkeso sotheene sa etiini opwetexiwa, ale yaakhaliherya itiini iyo anrowa otthimaka wira yiipithe, masi khanrowa ophwanya opuro wowiipitha. (Luka 23:30; Wis. 6:15-17) Nto nuumala woona wira khaniwerya otthyawa opwetexiwa, awosa anrowa wunlaka nuuvelavela ni ‘olumwanyiha maino’ aya mwaha woonanariwa. Ntoko saahimyale awe Yesu mwa eprofesia awe ya maxakha maalupale, okathi owo wooxanka, awosa anrowa ‘wikhupanyeryaka’.—Math. 24:30; Wis. 1:7.
15. Nthakathaka ninrowa wiirihiwa exeeni, nto eyo enrowa wiiraneya silini?
15 Yaneexexe: Oriheliwa omooroni woovarela. Vano mavisi a nthakathaka anrowa wiirihiwa exeeni? Malaikha anrowa ‘orihela omoroni wovarela’. (Math. 13:42) Nto eyo entaphulela opwetexiwa woomalela. Vanonto, ale yaakhaliherya mitthenkeso sa itiini sowootha anrowa opwetexiwa wanikisa wa maxakha maalupale, oHarmagedoni.—Mal. 4:1.
16, 17. (a) Yowiiraneya xeeni yookiserya Yesu enihimya awe mwa nlikanyiho nawe? (b) Nto xeeni vanihimya ahu wira wiiraneya waya ti wa muhoolo?
16 Yaneethanu: Waarya ntoko nsuwa. Yesu onnimaliha eprofesia awe ohimyaka so: ‘[Okathi owo] anaxariya anrowa waryaka ntoko nsuwa momweneni mw’Atithi aya’. (Math. 13:43) Eyo enrowa wiiraneya silini ni woowi? Wiiraneya wa masu ala, nlelo ti wa muhoolo. Yesu khaahimya itthu siniiraneya vano valaponi, masi aahimya itthu sa muhoolo siniiraneya wirimu. Nrowe nthokorerya mathowa manli anniiriha ohimya siisa.
17 Nthowa noopacerya, nikoho noowi “lini”. Yesu aahimmye so: ‘[Okathi owo] anaxariya anrowa waryaka’. Moolumo oowi ‘okathi owo’ woonasawene anihimya sowiiraneya saamanle ohimmwa ni Yesu, eyo piiyo, ‘oriheliwa nthakathaka omoroni wovarela’. Eyo eniiraneya epantte yookiserya ya maxakha maalupale. Tivonto ‘warya ntoko nsuwa’ wa oowoottihiwa ohaana-tho wiiraneya okathi wa muhoolo. Nthowa na nenli, nikoho noowi “woowi”. Yesu aahimyale wira anaxariya anrowa ‘waarya momweneni’. Masu ala antaphulela exeeni? MaKristau oowoottihiwa otheene yaale okathi owo anrowa aya wiiraka aryeene valaponi, nuumala epantta yoopacerya ya maxakha maalupale ovira, antthuna wiiraka yaakhenle ene yoothanleliwa aya yookiserya. Vano, ntoko yoonihenrye aya eprofesia ya Yesu sa maxakha maalupale, awo anrowa othukumanyiwa wiirimu. (Math. 24:31) Wiirimu awo anrowa waaryaka ‘momweneni mw’Atithi aya’, nto nuumala ekhotto ya Harmagedoni, awo anrowa okhala ntoko noiva oohakalala a Yesu mwa ‘nìra n’othela na mwapwittipwitthi’.—Wis. 19:6-9.
MUREERELO ONIPHWANYA AHU
18, 19. Mireerelo xeeni siniphwanya ahu wiiwexexa saana nlikanyiho na Yesu?
18 Mureerelo xeeni oniphwanya ahu wiiwexexa saana nlikanyiho nla? Muthokorerye inamuna tthaaru. Enamuna yoopacerya, ennincererya wiiwexexa wahu. Nlikanyiho nla ninnooniherya nthowa naya Yehova onihiya awe itthu sootakhala siiraneya aka. Owo ‘ohavilela . . . ale yaphwanela oviruweliwa’ wira aalokiherye “ale amorenlyawe ikharari”, nihimye so, nikhuuru na etrigu. (aRom. 9:22-24) Enamuna ya nenli ennilipiha ororomela wahu. Vaavo onaattamela aya wanikisa, anyokhani ahu anrowa wincererya oninyokha waya, ‘masi khanrowa oniwerya’. (Mmusome Yeremiya 1:19.) Ntoko siisaale Yehova aarumenle awe malaikha wira okhapelele nikhuuru na etrigu, siiso-tho Tiithi ahu a wiirimu omurumeelaka Yesu ni malaikha, onrowa ‘okhala ni hiyo mahiku othene’ anirwa.—Math. 28:20.
19 Enamuna ya neeraru, nlikanyiho nle ninnikhaliherya waasuwela ale ari a nikhuuru na etrigu. Xeeni eyo eryaaya yootepexa otthuneya? Waasuwela maKristau anilikana ni etrigu, onnikhaliherya ophwanya waakhuliwa wa makoho yaapakiwe ni Yesu mwa eprofesia awe ya masu oowaatta voohimya sa mahiku ookiserya. Yesu aakonhe so: “Murumeyi òroromeleya ni ànkhili t’uvi?” (Math. 24:45) Myaha miili sinittharelana sinrowa waakhula saana nikoho nlo.
INOOTA SOOKISERYA: (Ipantta iya sihaana osommwa okathi sinithokoreriwa aya ittima iyo.)
[Inoota]
Ettima 2: Wira mwiiwe saana yootaphulela ya ipantte sikina sa nlikanyiho nla, nnoovekelani wira musome mwaha oni: “Os justos brilharão tão claramente como o sol”, A Sentinela 15 de Março de 2010.
Ettima 3: Okhala wira arummwa a Yesu yiira akhwiiye ene ni wira etrigu yaathoonyerya maKristau oowoottihiwa valaponi, ohiya anamuteko, nto eyo enooniherya wira anamuteko awo yaathoonyerya malaikha. Nlikanyiho nle muhoolo mwaya ninnaahimya ale aniphela nthakathaka okhala malaikha.—Math. 13:39.
Ettima 6: Nno olokiheriwa wa ele yaasuwela ahu khalai. Khalai nuupuwela wira otokosa wa Yesu wiiranen’ye 1918.
Ettima 7: Okhuma 1910 mpakha 1914, Alipa-oomusoma Biibiliya yaahikawela etthu yowiiraka iliivuru 4.000.000 ni itratato wala ifolheto 200.000.000.
Ettima 14: Nno olokiheriwa wa ele yaasuwela ahu khalai sa Matheyo 13:42. Khalai iliivuru sahu saahimya wira maKristau ootakiha ‘yaninla ni olumanyiha maino’ mwa iyaakha sinceene mwaha wa ‘anamwane a Omwene’ yaalaleya mweettelo woohiloka wa ‘anamwane a mutakhali’. (Math. 13:38) Nto vannooneya wira muupuwelo wa olumanyiha maino, onivarihana ni opwetexiwa.—Esal. 112:10.
Ettima 16: Daniyeli 12:3 onihimya wira ‘Atthu ànkhili [maKristau owoottihiwa] animwarya . . . ntoko warya wa wirimu’. Nlelo aryeene valaponi awo annipaka ela avaraka muteko woolaleerya. Masi, Matheyo 13:43 onihimya sa okathi onrowa aya waaryaka Momweneni wa wiirimu. Khalai nuupuwela wira soolepa iya piili saahimya etthu emosaru, muteko woolaleerya.
Ettima 18: Moone eliivuru: Achegue-se a Jeová, epaaxina 288-289.
[Elatarato epaaxina 9]
[Etabela eri ipaaxina 10, 11]
ETRIGU NI NTHAKATHAKA
33 E. C. TOPACENRYE AYA OKATHI WA WAALA
MULIPA-OOWAALA: Yesu
MMISO WOOREERA ONAALIWA: Anna oothanliwa ni munepa wootteela
EMATTA: Olumwenku ola wa Apinaatamu
‘Mulopwana anle mmiso woloka mmatta mwawe’. (Math. 13:24)
NWANANI: Diabo
ALOPWANA ALE YAAHIRUPA: Okathi wa okhwa wa arummwa
‘Vano ohiyu, atthu othene erupaka, nwanani awe ahirwa, ahàla-mo epyó yonanara’. (Math. 13:25)
ETRIGU: MaKristau oowoottihiwa wala oothanliwa.
NTHAKATHAKA: MaKristau owootha
“Sinnuweke vamosá mpakha okathi w’ohepha”. (Math. 13:30)
1914 ONNIPACERYA OKATHI WA OHEPHA
ARUMEYI/ALIPA-OOHEPHA: Malaikha
MaKristau anlikana ni nthakathaka yaahivalaanyiwa ni ale oowoottihiwa, ‘anamwane a omwene’
Nthakathaka ninnihempwa ni otthukiwa mavisi aya. (Math. 13:30)
(Moone ittima 10, 11)
1919 EVARAKA MUTEKO WA WUUKELA SOOHEPHA: MaKristau oowoottihiwa annithukumanyiwa mmulokoni weeKristau
OHEPHA
‘Osukiwa wa etrigu mmuruttuni’. (Math. 13:30)
(Moone ettima 12)
HARMAGEDONI
OHarmagedoni, nthakathaka ninrowa ovonyeriwa omooroni
WAARYA WUULUPALE
Moohipisa ahinatthi Harmagedoni, maKristau oowoottihiwa ni munepa wootteela anrowa othukumanyiwa wiirimu
Anaxariya annaarya ntoko nsuwa mOmweneni mwa Muluku. (Math. 13:43) (Moone ittima 16, 17)
Nthakathaka ninnitthukiwa mavisi khuriheliwa omooroni. (Math. 13:42) (Moone ettima 15)
[Elatarato]
[Elatarato]
[Elatarato]
[Elatarato epaaxina 13]
EKristau eniiraana ni ahooleli a ipoliitika moohipisa enrowa omala-mala. (Moone ettima 13)