NYUWO MWAANISUWELA?

Vaavo atakhali yaiviwa aya, xeeni yantiwa aya metto saya?

Ehimyaka sa wiiviwa wa Yesu hoothe ni atakhali anli vamwirini wa nihaaxeryo, Evangelyo enihimya wira: “AYuda . . . yahinvekela Pilato wira arume wuntakasiwa metto n’ukuruxiwa mirutthu”.​—Yohani 19:31.

Nlamulo na aYuda naahimya wira mirutthu sa atakhali sahomphwa vamwirini nuumala opwetexiwa ‘sihikhalé mmikhoini mpakha ohiyu’. (Otumererya 21:22, 23) Nto, aYuda yaanirumeela nlamulo nimosaru ni ale yaiviwa vamwirini ni aRoma. Nto, wuntakasa metto sa axilopwana ale waarowa waakuviha okhwa waya wira avithiwe nihinatthi okela nsuwa na eSaabadu.

Atthu anceene yaalamuliwa wiiviwa, yaanikhomeliwa vamwirini ni ipregu saathorola matata aya vamosa ni inawu. Vaavo mwiri owo waavenxiwa aya, nto awo yanoona owereya vanceene mwaha wookhomeliwa ni ipregu. Wira amumule, awo yaahaana wiittukhulela musulu arumeelaka inawu saya saakhomeliwe ni ipregu. Masi, akhala wira makhuva a metto saya saahintiwa, awo khiyaarowa owerya opaka eyo. Ohimumula saana wammwiiriha mutthu owo okhwa mowaakuveya.

Aarumeeliwa sai pharansikula okhottoni okathi wa khalai?

Pharansikula wala mukhoi waavonyaniwa maluku yaari ekaruma ya ekhotto yeeyo Davidi aarumenle awe wira omwiive mulopwana oorakama, aitthaniwa Goliyathi. Woonasa wene Davidi aahiixutta orumeela ekaruma eyo mwa iyaakha iye aari awe makampusi.​—1 Samuweli 17:40-50.

Pharansikula aapakiwe wEjiitu ni oSiria okathi wa khalai. Ekaruma eyo yaahikhalana mpantta woowiixa waapakiwa ni esapala ya enama wala ekuwo yaatthukweleliwa ni mikhoi miili. Wira mutthu omurumeele pharansikula, owo aanipweha vasapalani nluku noovilikeya naalikana ni erarance yaamukhaani. Moottharelana, owo aaniritha nluku nlo vasulu va muru vaavo aahiya awe mukhoi mmosa, ovonyaka ni ikuru sinceene ni mooluluwanya.

Alipa oothipa mapuro, ahaaphwanya wOriente Mèdio apharansikula anceene yaarumeeliwa khalai okhottoni. Anakhotto aikuru ni oolimalela yaaniwerya ovonya maluku amurumeelaka pharansikula, yaawo wuupa waya waalikana ni etthu enitthimaka ikiloomo 160 ni 240 ewoora emosa. Asomi anitokosa myaha annivaanyiha wira pharansikula aaniwerya ompwetexa mutthu, masi pharansikula aari tthiri ekaruma yaawerya omwiiva mutthu.​—Makhulupale 20:16.