Yowiiraneya Ya Mweekumini
Sowiiraneya Sihiniliyaleya Sikikhumelenle Mmutekoni wa Yehova
Elavuliwe ni Mildred Olson
Mwaakha wa 1947, paatiri mmosa a ekerexa Katoolika a muttetthe wa Santa Ana, El Salvador, aaphavela waakumiherya maxakha Anamoona. Okathi yoole anna yaathukumanne aya apakaka Yoosoma ya Owehaweha ya esumana yeele, yaahirwa amiravo anapacerya ovonyakaserya maluku mpaani mwa mamisionaario. Nto yaahiphiya atthu anceene yaawo yaahooleliwa ni paatiri. Akina yaakunxe mithuko; akina yaakunxe ilatarato saakokhoreliwa okerexa waya. Awo yaahiviriha iwoora piili avonyaka maluku ni akhuwelaka wira: “Maria tori oowaarya!” nto “Yehova okhwe!”. Atthu ale yaapaka eyo aphavelaka owoopopiha mamisionaario wira athaame muttetthe ole. Miyo kinnisuwela itthu iyo, okhala wira kaahirowa muthukumano ole waapakiwe iyaakha soowiiraka 67 sivinre.a
IYAAKHA piili ehinatthi okhumelela yowiiraneya ele eromoliwe osulu iwe, Evelyn Trabert, yoowo aavarana aka muteko wa omisionaario naahimaliha osoma Escola Bíblica de Gileade da Torre de Vigia, yeeyo okathi ole yaari waattamela muttetthe wa Ithaka, oNova York. Nto naahithanliwa wira navareke muteko oSanta Ana. Masi kihinaakuve ovikaniha ohimya itthu vakhaani sa ele ekhumenle muhina mwa iyaakha iya sinaattamela 29, sivinre kivaraka muteko wa omisionaario, mukeemererye wooleelani etthu yaakiirinhe miyo waakhula muteko owo.
ENAMUNA EMUSUWENLE AKA MULUKU
Anamuyari aka, John ni Eva Olson, yaakhala muttetthe wa oSpokane, Washington, EUA, mwaakha yoole kiyariwe aka wa 1923. Awo yaari a ekerexa ya maLuterano, masi khiyaakupaleela yowiixuttiha ya ekerexa ele yoowi nookhala nlitti na mooro, okhala wira awo khiyaawerya ovaraaniha yookupali eyo ni Muluku oophenta. (1 Yoh. 4:8) Okhala wira apaapa yaavara muteko wa wooxa iphaawu, nihiku nimosa, namuteko mukina aahahimeerya wira Biibiliya khoniixuttiha wira nookhala nipuro nri mooro ninhasuliwa atthu. Moohipisa anamuyari aka yaahipacerya omusoma Biibiliya ni Anamoona a Yehova ni yaahiixutta ele Biibiliya eniixuttiha awe tthiri voohimya sa ele enikhumelela nuumala mutthu okhwa.
Okathi ole kiira kirineene iyaakha 9 paahi, masi kinnuupuwela wira kaahiiwa masu a anamuyari aka yaalavula aya mooluttuweliwa voohimya sa ele yaamanle aya wiixutta mBiibiliyani. Nto oluttuweliwa waya waahincerereya okathi yoole yaaixuttihiwe aya wira nsina na Muluku ti Yehova, ni yaahihiya okupali yowiixuttiha yoowi aMuluku ari Araru. Miyo kaahipacerya onuula vakhaani-vakhaani sowiixuttiha iye sa mBiibiliyani ntoko siniiraaya nxotte vamaasini, tthiri kaahiixutta ekeekhai ‘enimukhaliha mutthu òtaphuwa’. (Yoh. 8:32) Okhuma vaavale, nkinanyoonyeriwe omusoma Biibiliya, khula okathi kinnitokosa Nuulumo na Muluku. Nnaamwi kaari mutthu owuuliwa muru vanceene, kanaahoola anamuyari aka okathi yaarowa aya ovara muteko wa olaleerya. Awo yaahibatiziwa mwaakha wa 1934. Mwaakha wa 1939, kirineene iyaakha 16, ni miyo kaahibatiziwa kikhala Namoona a Yehova.
Elimwe ya mwaakha wa 1940, anamuyari aka yaahitumiha enupa aya, nto otheene ahu naahikela muteko wa orummwa wa okathi wotheene, nnarowa ovara muteko wa opioneero muttetthe wa Coeur d’Alene, Idaho. Hiyo naakhala empa yowaalugariwa vasulu va empa yaalokihiwa ikaaro. Empa ahu yaanirumeeliwa-tho ntoko nipuro naapakiwa mithukumano. Okathi ole, miloko sinceene khisaarina Empa ya Omwene, nto mithukumano saapakiwa mmaitthokoni wala mapuro owaalugariwa.
Mwaakha wa 1941, miyo ni anamuyari aka naahirowa onwiriyana asembeleya mmosa muttetthe wa St. Louis, oMissouri. Ettiminku naari “Nihiku na Anamwane”, nto ale yaarina munnuwelo wa iyaakha okhuma 5 mpakha 18 yaakilaathihiwe ohoolo wa epalku. Eriyari ya mwaha awe, Munna Joseph F. Rutherford aahaalavuliha anamwane ale oriki: “Anamwane otheene. . .yaawo yeemerenrye omwiiwelela Muluku ni Omwene awe, xontte yeemele!” Otheene ahu naahivenya khweemela. Nuumala-vo, Munna Rutherford aahimyale so: “Nkawehasani! Nookhalana Anamoona asya anivikana 15.000 anrowa olaleyaka Omwene!” Masu ale yaahilipiha yoothanla aka ya ovara muteko wa opioneero ekumi aka yotheene.
MITEKO SAATHANLELIWE EMUSI AHU
Myeeri vakhaani nuumala esembeleya ele ya St. Louis, emusi ahu yaahithaamiheriwa mpantta onikela nsuwa wa oCalifornia. Nuuphiya, naahirowa muttetthe wa Oxnard, naarummwale orowa opaceriha muloko musya. Nto naakhala empa emosa ya maroota yaarina ekhaama emosa paahi. Nto “ekhaama aka” yaahaana opakiwa khula ohiyu okhala wira kaarupa vasulu va meesa, nto eyo yaahikumiherya murukunuxo munceene okhala wira okhuma khalai kaahikhalana ekwaartu aka!
Niphiyakaru oCalifornia elapo ya oJapão yaahivonyerya ebomba nipuro nniireliwa Pearl Harbor Hawaii, mahiku yeettaka 7 a Dezembro mwaakha wa 1941. Mmeeloni mwaya elapo ya Estados Unidos, yaahikela Ekhotto ya Nenli ya Olumwenku Wotheene. Makhulupale a elapo ele yaahaakhanyererya atthu otheene waattipiha aluuxu ohiyu. Okhala wira yaahikhala apakiti a oJapão anivira vathi va maasi yaawo ohiyu yeetteetta muttetthe yoole wa oCalifornia, nto ohaapattiha aluuxu waamukhaliherya wiipitheya wa mittetthe iye wira sihoopeliwe ikapwitthi.
Vahoolo vaya, mweeri wa Setembro a 1942, hiyo naahirowa owiriyana Assembléia Teocrática do Novo Mundo, yeeyo yaapakiwe oCleveland, Ohio. Naahiwiriyana mwaha wa Munna Nathan H. Knorr, yoowo waari ni muru oni “Paz—Pode Durar?” (Niireke murettele onoolekela?) Owo aatthokiherya ekapitulu 17, ya eliivuru ya Wisupulula, yeeyo enilavula sa “enama” yeeyo “yari ekumi, ni vano khikhanle, masi enotthikela-tho okhala”. (Wis. 17:8, 11) Munna Knorr aahitthokiherya wira “enama ele yowopiha” aari Liga das Nações, yeeyo yaahiiye ovara miteko saya, 1939. Biibiliya aahihimya wira Liga aarowa orantteliwa, nto eyo yaamukumiherya okathi waarowa okhalana murettele vakhaani. Nto eyo yaahikhumelela mwaakha wa 1945, Ekhotto ya Nenli ya Olumwenku Wotheene, yaahimala ni “enama yowopiha”, yaahirantteliwa ni Nações Unidas. Okhuma vaavale Anamoona a Yehova yaahinnuuherya muteko aya woolaleerya, ni nummuru naya naahincerereya!
Eprofesia ele yaahikikhaliherya miyo osuwela itthu saarowa okhumelela muhoolo. Okathi waalaleiwale aya wira eyaakha yaattharelana yaarowa opaceriwa Exikola ya oGileadi, nto yoolakela aka ya okhala misionaario yaahitepa wunnuwa. Mwakha wa 1943, kaahithanliwa orowa ovaraka muteko wa opioneero muttetthe wa oPortland, Oregon. Okathi ole hiyo naarumela ifonografu wira nirumiheke myaha sookravariwa khula etthoko naaphiiya ahu, nuumala-vo nto naanaavaha iliivuru saamutthokiherya Biibiliya voohimya sa Omwene wa Muluku. Iyaakha iye saavira, miyo kiira kuupuwelaka muteko wa omisonaario.
Mwaakha wa 1944, miyo kaahitteeliwa murima vanceene okhala wira kaahilattuliwa orowa oGileadi ni mpatthani aka oophentiwa Evelyn Trabert. Mwa myeeri mithanu, anna ale yaanisomiha yaahinooniherya moota woosiveliwa omusoma Biibiliya. Wiiyeviha waya waahinivara murima. Waphiya okathi wa yoolya, anna awo ti yaarapiha iparatho. Nto hiyo naahimaliha osoma nihiku na 22 a Janero 1945.
MUTEKO WA OMISIONAARIO
Evelyn, miyo, vamosa ni Leo ni Esther Mahan, naahiphiya elapo yaathanleliwe ahu El Salvador mweeri wa Junyo 1946. Naaphwannye ‘mihokorokho sittokontthe wira sihemphweke’. (Yoh. 4:35) Nto yowiiraneya ele ehimmwale wanipacerya iwe enooniherya moota makhulupale a etiini yaari aya oonanariwa. Okathi ole neera nipanke ene niinano esembeleya ya esirkwitu oSanta Ana. Nto naahilaleya vanceene mwaha wa atthu otheene waarowa olavuliwa, ni naahihakalala vanceene okhala wira atthu yaattamela 500 yaahirwa owiriyana. Ohiya otthyawa muttetthe ole, hiyo naari oolikanela ene wira naakhaliherye atthu ooreera murima yaakhala elapo ele. Nnaamwi makhulupale a etiini a mapuro ale yaakhoottihenrye atthu omusoma Biibiliya ni yaamuncerenrye epreso wira anamunceene ahiweryeke omuthuma, atthu ale yaaniphavela osuwela ekeekhai tthiri. Atthu ale vaanaasivela woona wira naaniimananiha wiixutta Espanhol wira niwerye waaxuttiha ekeekhai voohimya sa Muluku, Yehova, ni yooleiherya awe ya ottikiherya eParayiisu valaponi.
Rosa Ascencio ti mutthu oopacerya omusomihe aka Biibiliya. Nuumala opacerya omusoma Biibiliya owo aahivalaana mulopwana aakhalana awe. Nto khuvikaniha omusoma Biibiliya. Muhoolo mwaya yaahithelana ekasamento, khubatiziwa, khukhala Anamoona a Yehova a nthiti. Rosa ti pioneera oopacerya a muttetthe wa Santa Ana.b
Rosa aahikhalana ebaraka yaamukhaani yaatumiha awe mireerelo. Okathi waarowa awe olaleerya owo aniwala ebaraka awe ele ororomelaka wira Yehova aarowa omphwanyiha khula etthu yaarowa omuthowa. Okathi aatthukula awe, alipa othuma yaanimusareela. Tthiri owo yootoko omwiiraneela ele elempwale va Matheyo 6:33, ni owo aahivikaniha okhala oororomeleya mpakha okhwa wawe.
Okathi omosa, paatiri a mapuro ale aahirowa owannyawe mwaneene empa naalugari ahu, khumihimeerya wira akhala wira anvikaniha onaalukariha empa awe, owo ni amwaarawe yaamoomoliwa okerexa. Mwaneene empa ele, yoowo aari mulipa a nakoso ookhumela saana, okhuma khalai saanimunanara itthu paatiri ole aapaka awe, nto khaamwiiwelenle. Ohiya-vo aahimwaakhula paatiri ole wira aaneemererya woomoliwa okerexa iwo. Khunihimeerya wira aanineemererya okhala empa ele mpakha vaarowa ahu otthuna othaama.
MUTTHU MMOSA OOTTITTIMIHIWA A MMUTTETTHENI ONNIKHALA NAMOONA
Epooma yuulupale ya elapo ele, San Salvador, misionaario mmosa aahipacerya omusomiha Biibiliya mwaara awe nxinyeryo mmosa iireliwa Baltasar Perla. Mulopwana ole ooreera murima, aahiyeleela nroromelo nawe wa Muluku, mwaha wa woona moota yaipaka aya atthu yaahoolela itiini elapo ele. Vaaphiyale aya okathi wa otekiwa efiliyaali, Baltasar, nnaamwi nlelo ahaaxuntte ekeekhai, aahiivahererya wira aarowa oteka empa ele voohiliviwa etthu.
Nuumala ovara muteko ni Anamoona a Yehova, okathi yaatekiwa aya empa ele, Baltasar aahipacerya woona wira oophwanya etiini ya ekeekhai. Owo aahibatiziwa 22 a Julyo mwaakha wa 1955, ni amwaarawe Paulina yaahibatiziwa nave voohipisa. Anaaya anli annimurumeela moororomeleya Yehova. Mwanawe mwaamulopwana, Baltazar, Jr, oorumeela iyaakha 49 eBetheli ya oBrooklyn, weiwo waakhaliherya awe muteko woolaleerya, nto olelo-va onirumeela Ekomisau ya Efiliyaali ya wEstados Unidos.c
Okathi waapacenrye ahu opaka mithukumano suulupale oSan Salvador, Munna Perla, aahinikhaliherya weemereriwa orumeela eginásio yuulupale ya mapuro ale. Mukwaha woopacerya nathukumanne ahu naari vakhaani; masi nikhaliheriwaka ni Yehova, naahipacerya wuncerereya khula mwaakha mpakha osareya eginásio ele khuhiyaphiyerya! Okathi owo woohakalaliha kaanikumaana ni atthu yaatonko aka waasomiha Biibiliya. Nkahaya mmananihe wuupuwela moota kaari aka oohakalala okathi mutthu yoole aatonko aka omusomiha Biibiliya aakithonyenrye awe “axisulu aka”, eyo piiyo, aatthu awo yaasominhe aya Biibiliya vano yaabatiziwe!
Okathi omosa wasembeleyani, aahirwa munna mmosa khuhimya wira yookhala esiiri yaaphavela awe okileela. Okhala wira miyo nkaamusuwela, kaahixankiheya. Owo aahimyale so: “Miyo kaari mmosa wa amiravo ale yaavonnyeni maluku oSanta Ana”. Vano owo aanimurumeela Yehova ni hiyo. Murima aka waahikivava mwaha woohakalala. Masu a munna ole yaahikooniherya wira ovara muteko wa orummwa wa okathi wotheene, ti muteko onikumiherya itthuvo suulupale ovikana muteko mukina.
SOOTHANLA SOOHAKALALIHA
Mwa iyaakha iya sinaattamela 29, kivanre aka muteko wa emisionaario elapo ya El Salvador, kipacenrye muttetthe wa oSanta Ana, nuumala-vo khurowa oSonsonate, oSanta Tecla, nto khukiseryaka-tho oSan Salvador. Mwaakha wa 1975, nuumala wuupuwela saana ni opaka mavekelo, kaahoona wira vaamureerela ohiya muteko aka wa omisionaario ni otthikela oSpokane. Okathi ole anamuyari aka oowunnuwela yaanitthuneya okhaliheriwa.
Nuumala apapaka okhwa mwaakha wa 1979, kaahanle kaakhapelelaka amaama, yaawo khula nihiku yaatepa owereyasiwa. Awo yaahivikaniha okhala akumi iyaakha 8, nto khukhwaaka arineene iyaakha 94. Okathi ole, mixankiho iye, saahikikhulumula mweerutthuni ni mmupuweleloni mwaka. Nto omeekha waanikiruuhela mixankiho saya. Masi kipakaka mavekelo Yehova aahikivarelela ni okeemexa mpakha owerya oxintta yoweeha ele. Nto ehiiraneya ele Yehova ohimmye awe wira “kinimokhapelelani-tho mpakha vanùluvalanyu. . . , Miyo kinimokhalihani-tho; kinimokhaliheryani, kinowopolani”.—Yes. 46:4.
Mwaakha wa 1990, kaahithaamela Omak, Washington. Nto vaphiyalyaka iwe, kaaniwerya ovara muteko, kaalaleeryaka atthu anilavula Espanhol, nto anamunceene yaasomihaka Biibiliya, yaahibatiziwa. Nto mweeri wa Novembro 2007, nkaawerya-tho okhapelela empa aka Omak nto kaahithaamela empa ekina epooma ya oChelan, Washington. Nto muloko wa Espanhol ori muttetthe yoole, waanikikhapelela saana ni miyo kinnixukhurela vanceene. Okhala wira miyo kikhanle murokora mmosa oowunnuwela muloko ole, anna ni arokora “aakipaka” okhala “piipi aya”.
Nnaamwi kaathanlale ohitheliwa ni ohikhalana etthoko wira kiwerye omurumeela Yehova mootaphuwa, kinoowerya ohimya wira kookhalana anamwane anceene omunepani. (1 aKor. 7:34, 35) Miyo kuupuwela so, ekumi ela erina aka, nkinrowa okhalana itthu sotheene siniphavela aka. Nto kaahaana othanla etthu yootepexa otthuneya, eyo piiyo, wiivahererya ni omurumeela waka Yehova ni murima wotheene. Elapo esya yarwa, onookhumelela okathi onrowa aka opuha itthu sotheene saahiiye aka ottuli. Yoolepa yootepa okisivela ti Esalimo 145:16 yeeyo ennilipiherya wira ‘Yehova onotthukula matata awe ni wakhwaniherya yotthuna ya khula etthu ekumi’.
Vano kirina iyaakha 91, nlelo ekumi aka ennikhala mwaleiwe, nlelo kinniwerya okhala pioneero. Muteko wa opioneero, onnikikhaliherya okhala mmiravo vamurimani vaka ni onniiriha okumi aka okhalana yoolakela. Okathi waaphiyalya aka elapo ya El Salvador, muteko woolaleerya iira oriki ompacerya. Moohicikha etthu sa olupattha wa Satana, nenna-va anniphwanyaneya anamalaleerya anivikana 39.000 elapo ele. Eyo yoolipiha nroromelo naka tthiri. Nto vannooneya wira munepa wootteela wa Yehova, onnaakhaliherya atthu awe!
[Inoota]
a Munwehe Anuário das Testemunhas de Jeová de 1981, ipaaxina 45-46.
b Anuário de 1981, ipaxiina 41-42.
c Anuário de 1981, ipaaxina 66-67, 74-75.