MAKOHO ANIKOHIWA NI ALE ANISOMA IREVISTA SAHU
Khalai, iliivuru sahu saamakela olavula sa wiiraneya wa iprofesia woopacerya ni wanenli mahiku ala sootharuwa. Nthowa xeeni?
▪ Erevista Owehaweha ya 15 a Setembro 1950, yaahitthokiherya ele enitaphulela aya wiiraneya “woopacerya” ni “wanenli” wa eprofesia mwa enamuna ela: Wiiraneya “woopacerya” onitaphulela ethoonyeryo wala muuttutthi wa ele enrowa wiiraneya muhoolo, nto nuuvira okathi khiyamalamala. Wiiraneya woopacerya onikhala muuttutthi wa ele enirowa wiiraneya vanenli. Wiraaneya “wanenli” onitaphulela ekeekhai ene ya etthu enihimmwa wala wiiraneya woomalela wa eprofesia eyo.
Iyaakha sinceene sivinre, iliivuru sahu saanihimya wira alopwana ni athiyana oororomelya ntoko Deebora, Elihu, Yefte, Yobi, Rahabi, Rebeka ni akina, yaahimmwa wira yaari ethoonyeryo wala muuttutthi wa alipa oowoottihiwa wala “muttitthi mulupale”. (Wis. 7:9) Mwa ntakiheryo, Yefte, Yobi, ni Rebeka yuupuweliwa wira yaathoonyerya alipa oowoottihiwa, nto Deebora ni Rahabi yaahimmwa okhala nthoonyeryo na “muttitthi mulupale”. Masi mahiku ala hiyo khinnipaka malikanyiho moota owo. Nthowa xeeni?
Ekeekhai wira Biibiliya onnihimya wira atthu akina aakhalana nlikanyiho na etthu yuulupale. Ntoko silempwale aya va aGalasia 4:21-31, murummwa Paulo aahihimya yowiiraneya ya “nthonyeryo” naahela muhina athiyana anli. Muthiyana mmosa Agari yoowo aari epottha ya Abrahamu aathonyerya wala aataphulela aIsarayeli a khalai, yaawo yeettihiwa ni Yehova nrumeelaka Nlamulo na Moise. Masi Sara aari “muthiyana òtaphuwa” aathonyerya muthiyana a Muluku niire so, mpantta wa wiirimu wa otthokeya wa Yehova. Ewarakha Paulo yaalepenle awe aHeberi, aahimulikanyiha Melikhisedeki ni Yesu, ottittimiheryaka itthu saalikana sa atthu awo anli. (aHéb. 6:20; 7:1-3) Ohiya-vo, Paulo aahaalikanyiha anaawe Yesaya ni atthareli oowoottihiwa a Yesu. (aHéb. 2:13, 14). Paulo aalepa wuupuxeriwaka ni munepa wa Muluku, nto hiyo ninnitteeliwa murima ni weemererya ele enihimya awe ni malikanyiho awo.
Hata vari siiso, Biibiliya khonihimya wira khula okathi mutthu oniromoliwa mBiibiliyani onikhala awe nthoonyeryo na etthu ekina, ennikhala-tho etthu ekina yuulupale enithoonyerya awe. Mwa ntakiheryo, nnaamwi Paulo onihimeeryaka wira Melikhisedeki nthoonyeryo na Yesu, Paulo khonihimya wira okathi yoole Melikhisedeki aanvahale awe ephaawu ni eviinyu Abrahamu nuumala waaxintta mamwene maxexe wookhalana yootaphulela ekina. Tthiri Biibiliya khonihimya wira yookhala etthu ekina enitaphulela aya yowiiraneya ele.—Maph. 14:1, 18.
Alipa-oolepa akhumenle iseekulu sinceene nuumala Kristu okhwa, aamoorela mmuraakhoni wa ohimyaka wira khula yoolepa yookhalana yootaphulela ekina ya nthoonyeryo. Moophavela wiiwanyeiha sowiixuttiha sa Origenes, Ambrosio ni Yeronimo The International Standard Bible Encyclopaedia onihimya so: “Awo yaahiphavelasa ophwanya mathoonyeryo, nto yaahiphwanya tthiri wa khula yowiiraneya, masi khiyaatthokiherya amurumeelaka Biibiliya. Nto yaahipacerya woona wira khula etthu hata yeele yootepexa okhweya yookhalana ekeekhai yuulupale evithiwe ottuli waya. . . , hata mwaattelo wa ihopa saavariwe ni awiixutti ohiyu yoole aakhumelenle awe Moopoli nuumala ohihimuxiwa, akina annimananiha othokiherya itthu sinceene arumeelaka nummuru nle na 153!”.
Augustinho a oHippo aahilavula itthu sinceene voohimya sa yowiiraneya ele enihimya wira Yesu aahaalyiha atthu ale 5.000 orumeelaka iphaawu thanu sa esevavada ni ihopa piili paahi. Okhala wira esevada yooniwa okhalana efaita vakhaani ovikana etrigu, nto Augustinho aahimya wira ipaahu thanu saathoonyerya iliivuru thanu sa Moise (eyo piiyo, “esevada” ehimyaka wira iliivuru iye sa “Waatana wa Khalai” khasirina efaita yinceene). Ankhi ihopa iye piili? Owo aahihimya wira iya saataphulela mwene ni namukuttho. Musuweli mukina okathi waaphavela awe ithonyeryo siri mBiibliyani aahihimya wira mwaha wa Esawu omutumiherya wawe eyuulupale awe Yakobe ni muhasa mmosa wa epwiri waataphulela atthu athummwale ni ephome yooxerya wira arowe wiirimu!
Nto vakhala wira othokiheriwa iwo khahiyo wa ekeekhai, vannooneya wira ti vooxankiha wiiwexexa etthu ene enihimmwa. Apinaatamu khanisuwelexa yoolepa xeeni erina ethoonyeryo wala muuttutthi wa itthu sintthuna orwa. Nto enamuna yookhweya ti ela: Khula nipuro Biibiliya oniixuttiha awe wira mutthu mmosa, yowiraneya, wala etthu emosa yookhalana yootaphulela ya nthoonyeryo, hiyo nihaana weemererya yoohimmwa eyo. Vahikhanle wira Biibiliya tohimmye, hiyo nihimaniheke otthokiherya wira mutthu wala yowiiraneya yookhalana yootaphulela ya nthoonyeryo eri mBiibiliyani.
Vano hiyo ninrowa ottottela sai mureerelo sowiiraneya ni matakiheryo aniphwanya ahu mBiibiliyani? Yoolepa ya aRoma 15:4, hiyo ninnisoma masu a Paulo wira: “Vano, sothene silempwe khalayi, silepeliwe wira nixuttihiwe, wira niphwanyé ororomela, nilipihiwaka ni nthiti, nihakalalihiwaka ni Solempwa sa Muluku”. Paulo aahihimya wira alipa oowoottihiwa akhwaawe a eseekulu yoopacerya yaarowa wiixutta itthu sinceene ni itthu silempwale mBiibiliyani. Masi, atthu a Muluku a khula okathi, akhale alipa oowoottihiwa wala a “ipwittipwitthi sikina”, ale anikhala “okathi wokiserya” wala nnaari annittottela mureerelo itthu sotheene “silempwe khalayi”.—Yoh. 10:16; 2 Tim. 3:1.
Ohiya ophavelaka woona vakhala wira sowiiraneya iyo sinivarela muteko wa ekrupu emosa paahi alipa oowoottihiwa wala muttitthi muulupale, ni okathi omosa paahi, atthu a Muluku a ikrupu sotheene ni a khula okathi anoowerya ottottela mureerelo itthu siniixuttiha aya. Mweekeekhai, hiyo khannitthuneya ovarihela muteko masu a eliivuru ya Yobi itthu seiye saakhumelenle alipa oowoottihiwa okathi wa Ekhotto Yoopacerya ya Olumwenku Wotheene. Arumeyi anceene a Muluku, alopwana ni athiyana, oowoottihiwa ni ale aniirela mpantta muttitthi muulupale, sinniwiraneela sooweha ntoko saamukhumelenle Yobi, “nave mosuwela sorera Muluku sanvahalyawe wokiseryani. Tthiri Muluku t’òkhupanyerya ni t’òsareya othunku”.—Yak. 5:11.
Nkahaya mutthokorerye: Mmulokoni olelo-va aakhala athiyana oowunnuwela oororomeleya ntoko Deebora, amiravo axitokweene a ankhili ntoko Elihu, mapioneero oolipa murima ni a nthiti ntoko Yefte, ni alopwana n’aathiyana oowaamini ntoko Yobi? Tthiri ninnitteeliwa murima mwaha wa Yehova orumiha ‘itthu iyo olempwa khalai’ wira “niphwanyé ororomela!”
Tivonto mahiku ala iliivuru sahu sinittittimiherya itthu sikhanle ahu oowiixutta ni sohimmwa siri mBiibiliyani, ohiya okhalelaka nthiti wira aphanye malikanyiho wala mathoonyeryo anihimmwa.