NU TAARIKIYAAPPE
100 Layttappe Kase Bessido
Gita Ammanuwaa “Hagee ba huuphe ishaa Raasila gidennan, ishaa Raasila milatees!”—1914n “Pooto Diraamaa” beꞌida uraa.
GEESHSHA MAXAAFAY Xoossaa Qaala gidiyoogaa asay ammananaadan “Meretaa Pooto Diraamaa” bessoosappe ha laytti 100 laytta gidiis. Lodda laamiyan ammaniyoogee, boriyoogeenne siriyoogee darotu ammanuwaa shugissido wodiyan ‘Pooto Diraamay’ Yihooway Medhidaagaa gidiyoogaa loytti qonccissiis.
Geeshsha Maxaafaa Tamaaretu oosuwaa sintta xeera gididi kaalettiya, CHarles Tez Raasili, keehi loꞌꞌo ayfe demissiya ogiyan eesuwan Geeshsha Maxaafaa tumaa asau tamaarissanau danddayissiyaabaa darotoo qoppiiddi takkiis. Geeshsha Maxaafaa Tamaareti 30ppe dariya layttau xuufiyaa goꞌettiiddi takkidosona. Haꞌꞌi ooratta ogiyaa, hegeekka silimaa bessanau qoppidosona.
SILIMAN WONGELIYAA YOOTYOOGAA
Cenggurssi baynna silimaa asay beꞌiyoogaa doommidoy 1890 heeraana. Haymaanoote pilmiyaa 1903 doomettaa heeran Niyoorkke Sitin deꞌiya issi woosa keettan bessidosona. Raasili 1912n xalidi “Pooto Diraamaa” giigissiyoogaa doommiyo wode silimaa goꞌettiyoogee aahuwan erettiichibeenna. He hiillay Geeshsha Maxaafaa tumaa yootanau xuufiyaa goꞌettiyoogaappe aaruwan maaddiyoogaa i akeekiis.
Hosppun saate ekkiya ‘Pooto Diraamaa’ asay oyddu shaahuwan beꞌees; qassi loꞌꞌo cenggurssay deꞌiyo uri Geeshsha Maxaafaappe giigida 96 haasayaa shiishshishin duuqqidoogee siyettees. Qassi beꞌiyo wode muuziqaykka siyettees. Hiillancha ishantti, he duuqettida cenggurssaynne muuziqay, loꞌꞌiya misiliyan giigida Geeshsha Maxaafaa taarikiyaa bessiya silimaara issi kutti siyettanaadan oottoosona.
“Hagee xoolintteti merettido wodiyaappe biidi Kiristtoosa SHaꞌu Layttaa Haaroy polettiyo wodee gakkanaashin deꞌiyaabaa ubbaa bessiyaaba.”—Firanssis Istuwart Barnnes, 1914n au layttay 14
Pilmiyau maaddiya issi issibatanne daro silaydeta hegaa mala oosuwaa oottiya dirijjetetuppe demmidosona. Pilaadelifiyan, Niyoorkken, Paariseeninne Londdenen deꞌiya, misiliyaa medhiya gooba asati pilmiyaunne silaydiyau haniya misiliyaa heregaa bolli medhidosona. Beeteelen misiliyaa giigissiyo kifiliyan oottiyaageetikka daro misiliyaa medhidosona; daro baggi eti meqqida silaydiyaa gishshaa medhidosona. Harati giigissido pilmiyaa shammiyoogaa xalla gidennan, Beeteele keettaa asaa yaratikka Niyoorkken Yonkerse katamaa matan Abrahaama, Yisaaqanne Abrahaami ba naꞌaa yarshshennaadan teqqida kiitanchaa gididi oottidosona.—Doo. 22:9-12.
Hegaa bessiyoogan meezetidaageeti 3.2 kilo meetire keenaa aduqqiya pilimiyaa, duuqettida 26n haasayaanne 500 gidiya silaydiyaa issi kutti beꞌanaadaaninne siyanaadan oottoosona
Raasila laggetuppe issoy, he hiillaa goꞌettidi sabbakiyoogee “shaꞌan qoodettiya asay Geeshsha Maxaafaa qofaa dosanaadan oottiyoogaanne haymaanootiyaa aassanau hanno gakkanau goꞌettido ubbabaappe aadhiyaaba” gidiyoogaa gaazeexaa malabaa giigissiya asatuyyo yootiis. Ayyaanaabaa namisettida daro asau tumaa yootanau goꞌettido he ooratta hiillaa haymaanootiyaa asttamaareti nashshidonaa? CHiikka, ubba Kiristtaane giyo haymaanootiyaa kaalettiya ubbati “Pooto Diraamaa” boridosona; issoti issoti ubba asay hegaa beꞌenna mala geeman digganau malidosona. Issisan, woosa keettaa asttamaareti korinttee xayanaadan oottidosona.
Pilimiyaa beꞌanau yiya asaa mokkiya, he heera gubaaꞌiyaappe yiida michoti “Pooto Diraamaa” erissiya miilooniyan qoodettiya xuufiyaa asau gishidosona
Yesuusi naatettan deꞌiyo wode bessiya, maayuwan wottiyo guutta misileekka imettiis. He misilee hegaa wottiya uri “sarotettaa naꞌa” gidanaadan hassayissees
Gidikkokka, “Pooto Diraamaa” miishsha qanxxennan beꞌanau he wode shiiqiyoosan asay walxxi giidi kumees. He wode Amarkkan galla galla 80 katamatun asay “Pooto Diraamaa” beꞌees. Daro asay ‘haasayiya pilmiyaa’ he wode koyro beꞌidi keehi garamettiis. Pilmiyaa oottiyo hiillan, eti kafo maray phuuphulle giddoppe leddan kiyishin, qassi kukkumida ciishshay ciyyishin beꞌidosona. He wode saynisiyaa eraa goꞌettidi oottidobay Yihoowayyo deꞌiya maalaalissiya aadhida eratettaa loytti qonccissiis. Doomettan qonccidaagaadan, beꞌiya asatuppe issoy Ishaa Raasili “Pooto Diraamaa” erissiyo wode siliman beꞌidi, “ba huuphe ishaa Raasila gidennan, ishaa Raasila” milatiya asa beꞌidabadan qoppiis.
GEESHSHA MAXAAFAA TAMAARISSANAU KEEHI GOꞌꞌIIS
“Pooto Diraamaa” asay koyro beꞌidoy Ichashe 11, 1914n, eti he wode shammido Niyoork Siti kataman deꞌiya tiyaatiriyaa beꞌiyo ha loꞌꞌiya sohuwaana
Pilmiyaa erancha gidida Tim Dirkkis giyo bitanee “Pooto Diraamay issi kutti cenggurssaa, qaaxxiya pilimiyaanne keehi loꞌꞌiya misiliyaa koyro siyidonne beꞌido waannatiya silimaa” gidiyoogaa yootiis. ‘Pooto Diraamaappe’ kase giigida pilimetun he hiillaappe amaridaagaa goꞌettidoba gidikkokka, he hiillaa ubbaa issi kutti goꞌettibookkona; ubba qassi Geeshsha Maxaafan deꞌiya qofaa qonccissanau goꞌettibookkona. Qassi he pilimeta beꞌida asay daro gidenna. SHin “Pooto Diraamaa” koyro issi laytta xallan Huuphessa Amarkkan, Awurooppan, Awusttiraaliyaaninne Niyuzilandden muleera uddufun miiloone gidiya asay beꞌiis!
“Pooto Diraamaa” asay koyro beꞌidoy Ichashe 11, 1914n Niyoorkke Siti katamaana. Hegaappe laappun aginay aadhi simmin wolqqaama bashshaa kaalettida Koyro Alamiyaa Olay denddiis. SHin alame yuushuwan deꞌiya daro asay Xoossaa Kawotettay ehiyo anjjuwaa qoncciyan bessiya “Pooto Diraamaa” beꞌidi appe minttettuwaa demmanau shiiqiyoogaa aggibeenna. ‘Pooto Diraamay’ 1914n he wode deꞌiya aybippenne aaruwan keehi muruta gididaba.
“Pooto Diraamaa” kumetta Huuphessa Amarkkan bessiya laatamu citay giigiis