Hiyyeesatettaa Xayssanau Oottidobaa

DURETI banttayyo hiyyeesatettaa xayssidosona. SHin asaa naatu ubbaa hiyyeesatettaa xayssanau oottiyoobay ubbatoo polettenna. Aybissi giikko, dureti eti duretettan deꞌiyo hanotaa ooninne woykko aybinne mooranaadan koyenna gishshataassa. Beni Israaꞌeela Kawuwaa Solomoni, “Naaqettidaageeti banttana minttettiyaabaa xayidi yeekkoosona. Naaqqiyaageetussi gita maatai de7iyoogaappe attin, naaqettiyaageeta maaddiyaabi ooninne baawa” yaagidi xaafiis.—Era. 4:1.

Wolqqaynne maatay deꞌiyoogeeti alamiyaa hiyyeesatettaa xayssidi, asaa deꞌoy laamettanaadan oottana danddayiyoonaa? Solomoni ayyaanay kaalettin, “Ubbabaikka hada; carkkuwaa oiqqanau yedettiyoogaa mala. Geellai sittanau danddayenna” yaagidi xaafiis. (Era. 1:14, 15) Ha wodiyan hiyyeesatettaa xayssanau oottidobaa hagee loyttidi qonccissees.

Ubba Asaa Dureyanau Qoppido Qofaa

Amarida biittati 19tta xeetu layttan zalꞌꞌiyaaninne industtiriyan wogi baynna duretettaa duretido wode, issi issi erettida asati hiyyeesatettaa xeelliyaagan keehippe qoppiyoogaa doommidosona. Saꞌaa aquwaa ubba asau likkiyan shaakkana danddayettii?

Issoti issoti soshaalizime woykko kominizime siraatan asaa naatu giddon dummatetti bayinnan, ubbay issi mala hanotan duretana giidi qoppidosona. Dureti ha qofaa dosibeennaagee qoncce. SHin, “Ubba asay ba abbiyaadan, qassi ubba asau a koshshaadan” giya qofaa daro asay dosiis. Alamee gannate mala gidanaadan, ubba biittay soshaalizimiyaa kaallana giidi daro asay qoppiis. Amarida dure biittati soshalizimiyaa qofaa amarida ogiyan kaalliyoogan, bantta asaa ubbau “yelataappe hayquwaa gakkanaashin” koshshiyaabaa kunttanau qaala geliya dirijjiteta essidosona. Eti bantta biittaappe wolqqaama hiyyeesatettaa xayssida goosona.

SHin soshaalizime siraatan yaaretenna asaa naati deꞌanaadan qoppidobay mule polettibeenna. Asay ba goꞌꞌau gidennan haratu goꞌꞌau oottana giidi halchidobay hada attiis. Hiyyeesata maaddiyoogee etappe issoti issoti azzallanaadan oottees gi qoppidi, eta maaddanau oosettiyaaban issi issi asay ufayttenna. Geeshsha Maxaafay kaallidi deꞌiyaagaadan giyoogee tumattiis: “Xillobaa xalaalaa oottiiddi, nagara oottennan de7iya asi ha sa7aa bollan baawa. . . . Xoossai asaa suure qofai de7iyoogeeta oottidi medhdhiis; shin asai daro hiilla ogiyaa koyidi biis.”—Era. 7: 20, 29.

Hara qofay qassi Amerikan Drim giyo qofaa; hegee Amerkkay minnidi oottanau koyiya ubbay duretiyo soho giyo qofaa. Alame yuushuwan daro biittati, Amerkkay duretanaadan oottiis giidi qoppiyo, dimokiraasiyaa, oosuwaa medhiyoogaanne zalꞌꞌiyo ogeta kaallidosona. Gidoppe attin, Huuphessa Amerkkay duretidoy kaalliyo polotika siraataa xallaana gidenna gishshau, ubba biittati Amerikan Drim giyo qofaa kaallana danddayibookkona. Amerkkau deꞌiya daro mereta aqoynne hara biittatuura zalꞌꞌiyan gayttiyo daro ogee, yan deꞌiya asay duretanaadan oottida waannabata. Hegaa bollikka, issoy issuwaara annaacettiyo alamiyaa ikkonoomiyaa hanotay, asay duretanaadan xalla gidennan hiyyeesanaadankka oottiyaaba. Dure biittati hiyyeesa gidida biittata maaddanee?

Marshshaal Plan Giyoobay Hiyyeesatettaa Xayssanee?

Naaꞌꞌantto Alamiyaa Olaappe simmin, Awurooppaa biittay keehippe qohettiis; qassi daro asay keehippe koshatiis. Awurooppan soshaalizime siraatay aakkiyoogee Amerkkaa kawotettaa qofissiis. Yaatiyo gishshau, Amarkkaa qofaa kaalliya biittati industtiriyaanne goshshaa aassanaadan Amarkkay oyddu layttau etau daro miishshaa immiis. Awurooppaa ikkonoomee zaarettidi giiganaadan maaddido, Marshshaal Plan giyo ha prograamiyaa, asay injje woy giiga qofadan xeelliis. Arggo Awurooppaa Amerkkay keehi maaddido gishshau, he biittatun wolqqaama hiyyeesatettay xayi xayi biis. Ubba alamiyan deꞌiya hiyyeesatettaa hegaa mala ogiyan xayssana danddayettii?

Marshshal Plan giyo qofaa goꞌettidi demmido ayfee, alame yuushuwan deꞌiya hiyyeesa biittati goshshan, payyatettaa naagiyo ogiyan, timirttiyaaninne transpporttiyan diccanaadan maaddana mala Amarkkaa kawotettaa denttettiis. Amarkkay hegaadan oottanaadan denttettiday a buzo goꞌꞌaa. Hara biittatikka kare biittata maaddiyoogan bantta koshshaa aassanau koyidosona. Usuppun tammu laytta gidiya wodiyaa Marshshal Plan giyo qofan banttau deꞌiya darobaa zaaretti zaarettidi goꞌettidoogaappe guyyiyan, hegee eti koyidoogaadan hanibeenna gishshau azzanidosona. Kase hiyyeesa gidida issi issi biittati, ubba qassi Arshsho Isiyan deꞌiyaageeti keehippe duretidoogee tuma. SHin hegaa mala maadoy, issi issi biittatun hayqqiya naatu qooday guuxxanaadaaninne daro naati tamaaranaadan oottidaba gidikkokka, daro biittati haꞌꞌikka keehippe hiyyeesa.

Kare Biittaa Maadoy Hiyyesatettaa Xayssibeennay Aybissee?

Olan qohettida dure biittaa maaddiyoogaappe, Hiyyeesa biittay hiyyeesatettaappe kiyanaadan maaddiyoogee deexxiyaaba. Awurooppay kasekka industtiree, zalꞌꞌeenne tiranspporttee deꞌiyo biitta. Etau koshshiday guutta maado xalla. Kare biittaa maadoy hiyyeesa biittatun ogiyaa kessanaadan, timirtte keettaanne kilinikiyaa keexxanaadan maaddidaba gidikkokka, oosoy, mereta aqoynne zalꞌꞌiyan hara biittaara gayttiyo ogee baynna gishshau, he biittatun asay haꞌꞌikka wolqqaama hiyyeesatettan deꞌees.

Hiyyeesatettaa kaalettiyaabaanne hiyyeesatettay kaalettiyoobaa xayssiyoogee deexxiyaaba. Leemisuwau, harggee hiyyeesatettaa kaalettees; qassi hiyyeesatettay harggiyaa kaalettees. Kabbashan diccida naati asatettaaninne qofan keehi qohettoosona; eti sinttappe bantta naatakka loyttidi oyqqana danddayokkona. Dure biittati hiyyeesa biittatussi “maado” giidi daro kattaa immiyoogeekka, hiyyeesa biittan deꞌiya goshshanchatinne zalꞌꞌanchati kasaaranaadan oottiyo gishshau, he biittay kaseegaappe yaa hiyyeesees. Hiyyeesa biittatuyyo miishshaa immiyoogeekka hara metuwaa kaalettees: Maatay deꞌiyoogeeti bantta maataa bessenna ogiyan goꞌettidi, maaduwau immiyo miishshaa wuuqqoosona; hegee qassi he biittay kaseegaappe aaruwan hiyyeesanaadan oottees. Kare biittaa maadoy hiyyeesatettau gaaso gididabaa xayssana danddayenna gishshau, aynne goꞌꞌibeenna.

Hiyyeesatettau Gaasuwaa

Wolqqaama hiyyeesatettay deretettay, kawotettaynne asay ba goꞌꞌaa xallaa demmanau koyiyoogan gakkiyaaba. Leemisuwau, dure biittaa kawotettati banttana doorida asaa ufayssanau giidi, alamiyan deꞌiya hiyyeesatettaa xayssanau darin koyokkona. Yaatiyo gishshau, dure biittan deꞌiya goshshanchati kasaarenna mala, hiyyeesa biittaa goshshanchati dure biittau bantta kattaa bayzzennaadan diggoosona. Hegaa bollikka, dure biittaa haariyaageeti, bantta biittaa goshshanchati kattaa hiyyeesa biittaa goshshanchatuugaappe hiraysuwan bayzzanaadan, eta miishshan maaddoosona.

Hiyyeesatettau gaasoy asaa; giishin hiyyeesatettay asaynne kawotettati bantta goꞌꞌaa koyiyoogaappe denddidaagan gakkiyaaba. Solomoni he hanotaa, “Issi asi bau de7iya haariyo maataa hara asa qohanau go7ettiyoogaa be7aas” yaagidi qonccissiis.—Era. 8:9.

Yaatin, hiyyeesatettaa xayssanay aybee? Asaa naatu iita koshshaa laammana danddayiya kawotetti deꞌanee?

[Sinttaa 6n deꞌiya saaxiniyaa qonccissuwaa]

Hiyyeesatettay Deꞌennaadan Imettida Higgiyaa

Xoossaa Yihooway beni Israaꞌeelati azazettiyaaba gidikko, hiyyeesatettay gakkennaadan maaddiya higgiyaa etau immiis. Qeese gidiya Leewa zaree attin, hara zaretuyyo laata biittay deꞌanaadan he Higgee azazees. Biittaa naaꞌꞌantto simmennaadan bayzzana danddayettenna gishshau, laata biittay laattiya uraassa. Bayzettida biitta ubbay 50tta layttan a godau woykko a soo asau simmees. (Wog. 25:10, 23) Ooninne harggiyaa, hara qohuwaanne azallatettaa gaasuwan biittaa bayzziyaaba gidikko, he uri aynne qanxxennan 50tta layttan biittay au simmees. O zareenne daro wodiyau hiyyeesatettan deꞌenna.

Xoossaa Higgee yootiyo hara siiqo giigissoy, keehippe metootida issi uri bana aylletettau bayzziyoogaa. He uri ba acuwaa qanxxanau bana bayzzido miishshaa kasetidi ekkana danddayees. Laappuntta layttay gakkanaashin i bana wozanau danddayennaba gidikko, zaarettidi goshshaa doommanaadan zerettaanne mehiyaa immin, he layttan naxa kiyidi bees. Hegaa bollikka, hiyyeesa gidida Israaꞌeela asi miishsha talꞌꞌikko, talꞌꞌiyaa immiya uri dichaa ekkennaadan Higgee azazees. Hiyyeesati poshiluwaa qoranaadan, asay gadiyau gaxan deꞌiya kattaa cakkennaadankka Higgee azazees. Yaatiyo gishshau, Israaꞌeelan woossiya asi deꞌenna.—Zaa. 15:1-14; Wog. 23:22.

Gidikkokka, issi issi Israaꞌeelati hiyyeesidoogaa taarikee qonccissees. Hegaadan hanidoy aybissee? Israaꞌeelati Yihoowa Higgiyau azazettibookkona. Daro biittatun deꞌiya hanotaadan, issoti issoti durenne gadiyaawa gididosona; harati qassi gadee baynna manqqo gididosona. Israaꞌeelatuppe issoti issoti hiyyeesidoy, eti Xoossaa Higgiyaa sheneho giidi, haratu koshshaappe banttaagaa kaseyido gishshataassa.—Maa. 22:37-40.