Wurssetta Qofata
1. Gita Baabiloono SHaakki Eriyoogaa
‘Gita Baabiloona’ worddo haymaanooteta ubbaa bessiyoogaa aybin eriyoo? (Ajjuutaa 17:5) Ha naqaashata akeeka:
A kumetta saꞌan oottawusu. Gita Baabiloona ‘daro asaanne asa zaretu’ bolli uttidoogee odettiis. A ‘saꞌaa kawota haarawusu.’—Ajjuutaa 17:15, 18.
A polotikan woy zalꞌꞌiyan wolqqamidaaro gidana danddayukku. ‘Saꞌaa kawotinne’ “zal77anchchati” A xayiyo wode attoosona.—Ajjuutaa 18:9, 15.
I gaasuwan Xoossaa sunttay bayees. A miishshaa woy hara goꞌꞌaa demmanawu kawotettatuura hashetada oottiyo gishshawu shaaramuxiyo geetettaasu. (Ajjuutaa 17:1, 2) A ubba biittan deꞌiya asaa balettawusu. Hayqqida daro asaa suuttay ippe ashettees.—Ajjuutaa 18:23, 24.
Timirtte 13 qofa 6 simmada xeella
2. Masee Qoncciyoy Awudee?
Geeshsha Maxaafay Masee qonccana gakkanaashin 69 saaminttati aadhdhanaagaa yootees.—Daaneela 9:25 nabbaba.
He 69 saaminttati doommidoy awudee? Doommido layttay 455 K.K. He wode biittaa haariya Nahimee katamaa ‘bottokonanawunne keexxanawu’ Yerusalaame biis.—Daaneela 9:25; Nahimiyaa 2:1, 5-8.
He 69 saaminttati aappun layttee? Geeshsha Maxaafan amarida hiraagatun issi gallassay issi layttaa bessees. (Qoodaabaa 14:34; Hizqqeela 4:6) Yaatiyo gishshawu, issi saaminttay laappun laytta gidees. Ha hiraagan, 69 saaminttati muleera 483 laytta (69 saaminttata x 7 gallassata).
He 69 saaminttati wuridoy awudee? Nuuni 455 K.Kn doommidi 483 layttaa qoodikko 29 M.Ln polettees.a Yesuusi he laytti haattan muukettidi Mase gidiis!—Luqaasa 3:1, 2, 21, 22.
Timirtte 15 qofa 5 simmada xeella
3. Suuttaara Gayttida Akkamuwaa
Izaawu suuttaa goꞌettiyo akkamo qommoti deꞌoosona. Hegeetuppe amaridaageeti Kiristtaaneti eeno gi ekkennaageeta. Leemisuwawu, issoti issoti bantta suuttaa zaaridi goꞌettanaadan immoosona. Woykko guyyeppe shuhettiyo wode goꞌettanaadan bantta suuttaa kasetidi immoosona. SHin Kiristtaaneti hegaa malabaa oottokkona.—Zaarettido Wogaa 15:23.
SHin hara akkamota eeno gi ekkana danddayettees. Suuttaa maramariyoogee, himodayalisis, himodaylushin, qassi sel salvej giyo akkamo qommoti woykko wozanadaaninne goofinedan oottiya mashiinee hegeetuppe amaridaageeta. Kiristtaaneti ubbay akkamettiyo, maramarettiyo woy xalettiyo wode bantta suuttaa waati goꞌettanaakko banttawu kuuyana bessees. Dottoreti ubbay hegeeta dumma dumma ogiyan oottana danddayoosona. Hegaa gishshawu, issi Kiristtaanee maramarettanaappe, akkamettanaappe woy xalettanaappe kasetidi, ba suuttaa dottoree waatanaakko shaakki erana bessees. Kaallidi deꞌiya oyshata qoppa:
Ta suuttaappe amaridaagee ta bollaappe gaxa kiyidi, ubba amarida wodiyawu goggennaba gidikko shin? Yaanikkonne, he suuttay ta bollaa qommo gidiyo gishshawu A ‘biittan gussana’ koshshenna gaada ta kahan qoppanee?—Zaarettido Wogaa 12:23, 24.
Akkamettishin ta suuttaappe amaridaagaa kessidi guuttaa laammidi guyye ta bollawu zaarikko shin? Hegee Geeshsha Maxaafan loohida ta kahaa qumꞌꞌaneeyye taani hegaa eeno gaada ekkanee?
Timirtte 39 qofa 3 simmada xeella
4. Aqo Laggeti SHaahettiyoogaa
Xoossaa Qaalay aqo laggeti shaahettennaadan zorees, qassi shaahettidi hara ura ekkana woy gelana danddayennaagaa yootees. (1 Qoronttoosa 7:10, 11) SHin issi issi Kiristtaaneti shaahettanawu qoppiyo hanotati deꞌoosona.
Eriiddi maaddennan ixxiyoogaa: So asawu deꞌuwawu koshshiyaabay xayana gakkanaashin, issi azinay ba soossi koshshiyaabaa kunttennan ixxees.—1 Ximootiyoosa 5:8.
Asatetta bollaa keehi qohiyoogaa: Qohoy aqo laggee sahettanaadan oottana woy shemppuwawu hirggissiyaaba gidana danddayees.—Galaatiyaa 5:19-21.
Yihoowaara dabbotido dabbotaa mooriyaabaa oottiyoogaa: Issi uri ba aqo laggee Yihoowawu haggaazana danddayennaadan oottees.—Oosuwaa 5:29.
5. Baalata
Yihoowa azzanttiya baalatun Kiristtaaneti walahettokkona. SHin harati bonchchiyo baalatun ay oottanaakko Kiristtaaneti ubbay Geeshsha Maxaafan loohida bantta kahaadan kuuyana bessees. Amarida leemisota ane beꞌoos.
Issi uri nena baalaara gayttidaagan anjjidi sarotees. Neeni ayyo, “Galatays” gaana danddayaasa. Issi uri loytti eranawu koyikko, neeni he baalaa ayssi bonchchennaakko qonccissana danddayaasa.
Yihoowa Markka gidenna ne aqo laggee baalaa gallassi dabbotu soo biidi qumaa maanaadan nena shoobbees. Baanawu ne kahay qumꞌꞌennaba gidikko, he sohuwan eeqa wogaadan oottiyoobi deꞌikko, neeni walahettennaagaa ne aqo laggiyawu kasetada yootana danddayaasa.
Nena ootissiyaagee baalaa wodiyan neessi miishshaa gujji immees. Neeni hegaa ekkennan ixxana koshshii? Koshshennan aggana danddayees. Nena ootissiyaagee he gujo miishshaa baalaara gatti xeelliiyye woy qassi ne minna oottiyoogaa nashshiyoogaa bessiyo imotadan xeellii?
Issi asi baalaa wodiyan neessi imotaa immees. Izaawu nena, “Neeni baalaa bonchennaagaa erays, shin taani neeyyo hagaa immana koyays” gaana danddayees. He uri neeyyo kehanawu giidi immennan aggenna. Hara baggaara qassi, I ne ammanuwaa paaccanawu woy neeni baalaa bonchchanaadan giidi immees gaada qoppanaadan oottiyaabi deꞌii? Hegaa wotta dentta qoppa simmada, he imotaa ekkanawu woy agganawu kuuyana danddayaasa. Nuuni kuuyiyooba ubban, nuuyyo loꞌꞌo kahay deꞌanaadan, qassi nuuni Yihoowayyo ammanettanawu koyoos.—Oosuwaa 23:1.
Timirtte 44 qofa 1 simmada xeella
6. Asaappe Asaa Oyqqiya Harggeta
Nuuni asaa siiqiyo gishshawu, nuuppe asaa harggee oyqqennaadan keehi naagettoos. Yaatiyo gishshawu, nuna harggee oyqqidoogaa erikko woy oyqqennan aggenna giidi qoppikko, nuuppe harata oyqqennaadan keehi naagettoos. Geeshsha Maxaafay, “Ne shooruwaa ne huuphedan siiqa” giidi azaziyo gishshawu, nuuni hegaadan oottoos.—Roome 13:8-10.
Harggee oyqqido uri harata hegaadan siiqiyoogaa waati bessana danddayii? Harggee oyqqido uri harata siiqiyoogaa bessanawu qoommana woy yerana bessenna. Issi issi asay so asaa naagana giidi ba soo shoobbana xayikko, izaawu yiillotana koshshenna. I haattan muukettanaappe kase, muukettiya harata appe harggee oyqqennaadan oottidi haattan muukettana mala, cimata shiishshiya ishawu ba harggiyaabaa yootana koshshees. Appe asa oyqqana danddayiya harggee sakkiyo uri ekkanawu woy gelanawu qoppidi wodiyaa issippe aattiyoogaa doommanaappe kase, ba dosan suuttaa maramarettana koshshees. Neeni yaatiyo wode, ‘harata goꞌꞌiyaabaappe attin, ne huuphe xalaalaa goꞌꞌiyaabaa qoppennaagaa’ bessaasa.—Piliphphisiyuusa 2:4.
Timirtte 56 qofa 2 simmada xeella
7. Zalꞌꞌiyaaranne Higgiyaara Gayttidabaa
Nu mala Kiristtaaniyaara gidinkka, miishshaaraanne zalꞌꞌiyaara gayttidaagan maayettidobaa xaafi wottiyoogee daro metuwaappe ashshees. (Ermmaasa 32:9-12) Gidikkokka, Kiristtaaneti miishshan woy haraban issoy issuwaara issi issitoo walaqettana danddayoosona. Eti hegaa malaban banttarkka sohuwaara sigettana koshshees.
Gidoppe attin, miishshaa balibakkiyo woy sunttaa mooriyoogaa mala deexobaa waati oyqqana koshshii? (Maatiyoosa 18:15-17 nabbaba.) Nuuni oottana bessiya heezzubaa Yesuusi yootiis:
Intte naaꞌꞌaa xallay maarayanawu malite.—Paydo 15 xeella.
Hegee hanana xayikko, galchchaappe kaymida issi woy naaꞌꞌu uraa nenaara ekkada ba.—Paydo 16 xeella.
Yaatinkka he yohoy giigana xayikko, galchcha cimatussi yootana koshshees.—Paydo 17 xeella.
Asay Yihoowabaanne galchchaabaa iitabaa qoppana danddayiyo gishshawu, daro hanotatun nu ishata pirdda keettan mootana koshshenna. (1 Qoronttoosa 6:1-8) SHin, kawo pirdday koshshana danddayiyo issi issi hanotati deꞌoosona; hegeetikka, paraman shaahettiyoogaa, naꞌa dichchiyo maataa, shaahettida aqo laggiyawu immiyo miishshaa, inshuranssiyaa, kasaariyoogaara gayttidabaa, woykko laataa ekkanawu mootettiyoogaa. Issi Kiristtaanee bawu danddayetta keenan pirdda keettan hegaa malabaa saro polissikko, Geeshsha Maxaafaa zoriyaa phalqqenna.
Wolqqan mattumaa gayttiyoogaa, naꞌa qohiyoogaa, wadhdhiyoogaa, alꞌꞌobaa wuuqqiyoogaa woy woriyoogaa mala keehi iitabaara gayttidabaa sunttatuyyo yootiya Kiristtaanee Geeshsha Maxaafaa zoriyaa phalqqenna.
a Oyddu xeetanne ishatamanne ichchashu K.Kppe 1 K.K. gakkanaashin 454 laytta. Qassi, 1 K.Kppe 1 M.L. gakkanaashin issi laytta (zeero giyo laytti baawa). Hegaadankka, 1 M.Lppe 29 M.L. gakkanaashin 28 laytta. Hegeeti muleera 483 laytta.