Deꞌuwan Hanidabaa
Daro ‘Haruurotun Deꞌiya Asay Ufaytto’
Issi gallassay taani daro wodiyawu hassayiyo gallassa. Alamiyan dumma dummasaappe yiida ishanttuura issippe deꞌoos; qassi Bolla Gididi Heemmiyaagaa shiiquwaa kifiliyan yayyiiddi naagida. Xuufiyaa Konttee gelana hanees; nuuni qassi haasayaa haasayanaadan maddabettida. Hegaappe kase, birshshiyaageeta gakkiya metuwaa amarida saaminttawu qorida; qassi aybi kehakko yootana hanoos. He gallassay Uddufune 22, 2000. SHin ha shiiqoy keehi koshshidoy aybissee? Hegaa yootanaappe kase, tabaa hegaappe kasebaa ane yootays.
Kwinzlanden xammaqettaas, Tazimeniyan aqinye gidada oottaas, qassi Tuvalun, Samoꞌaaninne Fijin misoonaawe gidada oottaas
TAANI Awusttiraaliyan Kwinsland giyo sohuwan, 1955n yelettaas. Hegaappe simmin takkennan, ta aayyiyaa Estela Yihoowa Markkatuura Geeshsha Maxaafaa xannaꞌiyoogaa doommaasu. A kaalliya layttan xammaqettaasu; qassi ta aaway Raani 13 layttappe guyyiyan Yihoowa Markka gidiis. Taani Kwinslanden 1968n xammaqettaas.
Naatettaappe doommada nabbabiyoogaa dosays; qassi qaalaabaa eranawu keehi koyays. Nu so asaara oge biyo wode, taani heeraa beꞌiyoogaa aggada kaamiyan guyye bagga oydiyan uttada nabbabiyoogaa beꞌiyoogee ta aawaanne aayyiyo hidootaa qanxxissennan aggenna. SHin taani nabbabiyoogaa dosiyoogee timirtte keettan tana maaddiis. Tazimeniyaa haruuruwan Glenorke kataman, naaꞌꞌantto xekka timirtte keettan, timirttiyan gooba gidiyo gishshawu amarida woytuwaa ekkaas.
Gidoppe attin, hegaappe simmin wolqqaamabaa kuuyiyo wodee gakkiis. Miishsha qanxxennan yuniversttiyan tamaaranaadan shoobbiyaakko taani eeno gaanee? Taani maxaafaanne tamaariyoogaa dosikkonne, ta aayyiyaa taani Yihoowa keehi siiqanaadan maaddido gishshawu, o galatays. (1 Qor. 3:18, 19) Hegaa gishshawu, ta aawaynne ta aayyiyaa maayin, koyettiya serttifikeetiyaa ekkada timirttiyaa aggabayada, Ichashe 1971n aqinye gidaas; he wode tawu 15 laytta.
Hegaappe simmin hosppun layttawu Tazimeniyan aqinye gidada haggaaziyo maataa demmaas. He wode Tazimeniyaappe Jenii Alkok giyo puulancha naꞌiyo ekkaas; qassi Smizteneeninne Kwinztawunen gaxariyan, dumma aqinye gididi issippe oyddu layttaa haggaazida.
PASIFIKE HARUURUWAA BIYOOGAA
Gita shiiquwaa shiiqanawu 1978n Papuwa Niwu Ginin, Port Morizbi giyoosaa biida; nuuni kare biitti koyro biidoy he wode. Issi misoonaawee Hiri Motu giyo qaalan haasayishin siyidoogaa hanno gakkanaassi hassayays. I haasayidobaappe issibaanne taani akeekana xayikkonne, taani misoonaawe gidada hara qaalaa tamaaranaadaaninne aagaadan haasayaa haasayanaadan hegee tana denttettiis. Taani qaalaakka Yihoowakka siiqiyo ogiyaa wurssettan akeekaas.
Nuuni Awusttiraaliyaa guyye simmosaara, kase Elis haruurota giyo Tuvalun, Funafuti giyo haruuruwan misoonaawe gididi haggaazanaadan shoobettidoogee nuna garamissiis. Nuuni maddabettido sohuwaa Ichashe 1979n biida. Nuuni yaa biyo wode, Tuvalun heezzu xammaqettida aassiyaageetu xallay deꞌoosona.
Jeniira Tuvalu biittan
Tuvalu biittaa qaalaa tamaariyoogee wayssiyaaba. He qaalan xaafettida maxaafay “Ooratta Maachaa” xalla. Qaalaa kochay woy qaalaa tamaarissiyaabi baynna gishshawu, galla galla 10ppe biidi 20 gidiya qaalaa tamaaranawu qofaa qachida. SHin nuuni tamaariyo qaalatuppe dariya baggawu likke birshshettaa erennaagaa sohuwaara akeekida. Kaayiyoogee bala gidiyoogaa asawu yootanawu giidi, meezaanaanne guufiyaa goꞌettennaadan yootoos! SHin, nunaara Geeshsha Maxaafaa xannaꞌiya darota tamaarissanawu nuuni qaalaa tamaarana koshshido gishshawu, nuuni baaxetiyoogaa aggibookko. Daro layttaappe guyyiyan, kase nunaara Geeshsha Maxaafaa xannaꞌiyaageetuppe issinniyaa, “Intte nu qaalaa haꞌꞌi haasayiyoogee nuna keehi ufayssees. Koyro heeran, intte haasayiyoobaa nuuni aynne akeekokko!” yaagaasu.
Hara baggaara, nuuni deꞌido hanotaa issoti issoti ooratta qaalaa tamaaranawu keehi injjetiyaaba gaana danddayoosona. Keraa ekkanawu keetti baynna gishshawu, he wode gaxariyan Yihoowa Markka gidida keetta asaara deꞌoos. Hegee hegaa heera asaa qaalaanne eta deꞌuwaa loytti meezetanaadan oottiis. Nuuni daro layttawu Inggilizettuwaa haasayiyoogaa aggido gishshawu, Tuvalu biittaa qaalay nuussi waanna qaalaa gidiis.
Guutta wodiyaappe guyyiyan, daro asay tumaa eranawu koyiis. SHin eta xannaꞌissanawu nuuni ay goꞌettana danddayiyoo? Eta qaalan giigida xuufee nuussi baawa. Eti buzo xinaatiyaa waatidi xannaꞌana danddayiyoonaa? Eti shiiquwaa shiiqiyoogaa doommiyo wode, ay mazamure yexxanee, ay xuufe goꞌettanee, qassi shiiquwawu waati giigettana danddayiyoonaa? Eti ayyaanaaban waani diccidi xammaqettana danddayiyoonaa? Ha ashkke asatussi eta qaalan ayyaanaabaa qumay giigana koshshees. (1 Qor. 14:9) Nuuni, ‘Woni 15,000ppe guuxxiya asay haasayiyo Tuvalu biittaa qaalan xuufee giiganee?’ giidi qoppida. Yihooway he oyshaa zaariis; hegan ha naaꞌꞌubay nuuyyo qoncciis: (1) I ba Qaalay “haahosan, abbaa doonan de7iya biittatun” awaajettanaadan koyees; qassi (2) ‘bantta huuphiyaa kawushshiyaanne ziqqi oottiya asadan’ alamee xeelliyoogeeti ba sunttan ammanettanaadan koyees.—Erm. 31:10; Sof. 3:12.
AYYAANAABAA QUMAA BIRSHSHIYOOGAA
Macara biiroy xuufiyaa birshshanaadan, 1980n nuna maddabiis; nuuni hegaa mule danddayennabadan qoppida. (1 Qor. 1:28, 29) Koyro, xuufiyaa attamiyo galꞌꞌa maashiniyaa kawotettaappe shammidi, shiiquwawu xuufiyaa attamanawu hegaa goꞌettida. Ubba qassi Merinaa Deꞌuwawu Kaalettiya Tumaa giyo maxaafaa Tuvalu biittaa qaalan birshshidi ha maashiniyan attamida. Keehi hombbiya heeran he ubba xuufiyaa daafuridi kushiyan attamiyoogaanne qalamiyaa peenuwaa hanno gakkanawu hassayays. He wode korinttee baawa!
Maaddiya hara xuufee keehi guutta gidiyo gishshawu, Tuvalu biittaa qaalan birshshiyoogee wayssiyaaba. Gidoppe attin, issi issitoo qoppibeenna ginaappe maaduwaa demmida. Issi gallassi maallado tumaa eqettiya issi bitaniyaa soo balada baas. Kase asttamaare gididi oottida he cima bitanee nuuni zaarettidi a soo beennaadan sohuwaara yootiis. Yooti simmidi, “Taani issibaa yootanawu koyays” giidi, nu xuufiyan deꞌiya qofay Tuvalu qaalan darotoo meezetidoba gidennaagaa yootiis. I giidobaa haratakka oychada, i likke gidiyoogaa akeekaas. Yaatiyo gishshawu, nuuni giigissana koshshiyaabaa giigissida. SHin, nu xuufiyaa nabbabiya eqettiya uraa baggaara Yihooway nuna hegaadan maaddidoogee tana garamissiis!
Kawotettaa Oduwaa Paydo 30, Tuvalu biittaa qaalan
Asawu immanawu Tuvalu biittaa qaalan koyro attamettida xuufee Godaa Kahuwaa shoobiyaa woraqataa. Hegaappe simmin, Inggilizettuwaara issi wode kiyida Kawotettaa Oduwaa Paydo 30y attamettiis. Asaayyo eta qaalan amaridabaa birshshidoogee keehi ufayssiyaaba! Loddan loddan, amarida brooshuretinne maxaafati Tuvalu qaalan birshshettidosona. Awusttiraaliyaa macara biiroy 1983n, 24-sinttay deꞌiyo Wochiyo Keelaa, heezzu heezzu aginan issitoo attamiyoogaa doommidoogee, nuuni saaminttan saaminttan laappuna gidiya menttota xannaꞌanaadan oottiis. Yaanin asay waanidee? Tuvalu biittaa asay nabbabiyoogaa dosiyo gishshawu, nu xuufiyaa daro asay keehi dosiis. Ooratta xuufe ubbay gakkidoogee kawotettaa eraadooniyan he wode odettees; issi issitoo ubba hegaa waanna odo oottoosona!a
Birshshiyoogaa doommidoy biiriyan xaafiyoogaana. Guyyeppe, Awusttiraaliyaa macara biiruwan attamettanaadan kiittanaappe kase, kushiyan xaafidoogaa darotoo zaaretti zaarettidi tayppiyan xaafoos. Issi wode, macara biiroy naaꞌꞌu michoti Tuvalu biittaa qaalaa erana xayikkonne, kushiyan xaafido ubbabaa komppiyuteriyan gelissanaadan oottiis. Hegaadan xuufiyaa komppiyuteriyan naaꞌꞌutoo gelissidi dummatiyaabaa geeddarssiyoogee daro balennaadan maaddiis. Attamettanawu giigidaagaa nuuni beꞌana mala postta keettaa baggaara kiittin beꞌi simmidi, attamettanaadan macara biiruwawu zaarettidi kiittoos.
Hanotay keehi laamettiis! Birshshiyaageeti ha wodiyan komppiyuteriyan xaafoosona. Darotoo, birshshiyaageeti deꞌiyo heeran xuufee attamettanawu giigin, attamiya macara biiruwawu Intternneetiyan kiittana danddayettees. Xuufiyaa postta keettaa baggaara kiittanawu dirbbiyoogee attiis.
HARASAA MADDABETTIYOOGAA
Gamꞌꞌidi, Jenanne taani Pasifikke haruurotun darosan maddabettida. Tuvaluppe 1985n Samoꞌa macara biiruwaa maddabettida. Nuuni yan Tuvalu biittaa qaalan birshshiiddi, Samoꞌa qaalan, Tonga qaalaaninne Tokelaꞌu qaalan birshshiyaageeta maaddida.b Guyyeppe, hegaa mala oosoy Fiji macara biiruwan 1996n nuussi imettiis; qassi yan Fiji qaalan, Kiribati qaalan, Naꞌuru qaalan, Rotuma qaalaaninne Tuvalu qaalan birshshiyaageeta maaddida.
Tuvalu qaalan giigida xuufiyaa harata maaddanawu goꞌettishin
Nu xuufiyaa birshshiyaageeti mishettidi oottiyoogee awudekka tana garamissees. Eta oosoy salettiyaabanne daafurssiyaaba gidana danddayees. SHin, ha ammanettidaageeti Yihoowagaadan “asa ubbaayyo, zare ubbaayyo, qommo ubbaayyo, dumma dumma biittaa qaala ubbaayyoonne yara ubbaayyo” merinaa wonggeliyaa mishiraachoy odettanaadan koyoosona. (Ajj. 14:6) Leemisuwawu, Tonga qaalan Wochiyo Keelaa koyro birshshanawu giigettiyo wode, birshshanaadan oona loohissana danddayiyaakko Tonga biittaa cimata ubbaa shiishshada oychaas. Makanike gididi loꞌꞌo oosuwaa oottiya issi cimay ba oosuwaa kaalliya gallassi aggibayidi sohuwaara birshshiyaagaa gidanawu koyiyoogaa yootiis. I ba keettaa ayssiyo gishshawunne miishshaa awuppe demmanaakko erenna gishshawu, hegee keehi ufayssiyaaba. Yihooway anne a so asaa maaddiis; qassi i birshshiyaagaa gididi daro layttawu oottiis.
Birshshiyo oosuwaa mishettidi oottiya ha asati guutta asay haasayiyo qaalan ayyaanaaban koshshiyaabawu wozanappe qoppiya Bolla Gididi Heemmiyaagaa yaratuugaadan qoppoosona. Leemisuwawu, ‘Tuvalu biittaa qaalan xuufiyaa birshshanawu hegaadan baaxetana koshshii?’ giya oyshay issi wode denddiis. Bolla Gididi Heemmiyaagee hagaadan giidi zaaridoogee tana keehi minttettiis: “Tuvalu biittaa qaalan birshshiyoogaa neeni agganaadan oottiya ayba gaasoynne baawa. Hara qaalaa haasayiyaageetuura gatti xeelliyo wode Tuvalu qaalaa haasayiyaageeti guutta gidikkonne, he asawu eta qaalan Kawotettaa mishiraachoy odettana koshshees.”
Abbaa gaxan xammaqiyoogaa
Jenanne taani Fiji macara biiruwan Xuufiyaa Birshshiyo Kifiliyan oottiyoosaappe 2003n, Niwu Yorken, Patersene kataman birshshiyoogaara gayttidabaa oottiyo kifiliyan maddabettida. Hegee nu amoy polettidoba mala! Nuuni nu xuufee kase birshshettibeenna qaalan birshshettanaadan maaddiya citan oottiyoogaa doommida. Hegaappe simmin naaꞌꞌu laytta gidiya wodiyawu, birshshiyaageeta dumma dumma biittan loohissiyoogan maaddiyo maataa demmida.
KEEHI GOꞌꞌIYAABAA KUUYIYOOGAA
Doomettan taani yootido haasayaabaa ane beꞌoos. Bolla Gididi Heemmiyaagee kumetta saꞌan xuufiyaa birshshiya citata minttettana koshshiyoogaa 2000n akeekiis. Birshshiya daroti he wode gakkanaassi darin loohibookkona. Nuuni Xuufiyaa Giigissiya Konttiyawu he haasayaa haasayi simmin, kumetta saꞌan xuufiyaa birshshiyaageeta loohissiyoogaa doommanaadan Bolla Gididi Heemmiyaagee paqqadiis. Hegaadan loohissiyoogee Inggilizettuwaa akeekanaadan, birshshiyo hiillaa eranaadaaninne hashetidi oottanaadan maaddees.
Hegaadan oottidoogee birshshiyo oosuwan waati maaddidee? Koyruwan, kaseegaappe loytti birshshanaadan maaddiis. Haꞌꞌi nu xuufiyaa birshshiyo qaalatu qoodaykka keehi gujjiis. Nuuni 1979n misoonaawe oosuwaa doommiyo wode, Wochiyo Keelaa maxeetee 82u qaala xallan attamettees. He maxeetee Inggilizettuwaagee kiyi simmin, daro qaalan amarida aginaappe guyyiyan kiyees. SHin, haꞌꞌi Wochiyo Keelay 240ppe dariya qaalan attamettees; qassi hegeetuppe dariya baggay Inggilizettuwaara issi wodiyan kiyees. Ha wodiyan, Geeshsha Maxaafaa tumaabaa tamaariyo amaridabaa asay 700ppe dariya qaalan nabbabana danddayees. Hegee amarida layttaappe kase nuuni amo xallaa amottidoba.
Bolla Gididi Heemmiyaagee, Geeshsha Maxaafaa eesuwan birshshanawu keehi maaddiyaabaa 2004n kuuyiis. Amarida aginaappe guyyiyan, Geeshsha Maxaafaa birshshiyoogee harabaa birshshiyoogaa mala ooso gidiis; hegaappe denddidaagan, Ooratta Alamiyaa Birshshettay hara daro qaalan birshshettiyoogaa doommiis. Ha Geeshsha Maxaafaa birshshettay kumettay woy appe amaridaagee 2014 gakkanaassi, Tohossa Pasifike haruurotun asay haasayiyo qaalatuppe darota gujjin, 128 qaalan attamettiis.
Tuvalu qaalan Giriiketto Geeshsha Maxaafaa Ooratta Alamiyaa Birshshettay kiyidoogaa erissiyoogaa
Ta deꞌuwan taani xoqqu oottada xeelliyoobaappe issoy 2011n, gita shiiquwawu Tuvalu biitti baanaadan maddabettidoogaa. Kumetta biittan daro aginawu iray bukkibeenna gishshawu, he shiiquwaa shiiqennan agganaba milatiis. Gidoppe attin, nuuni yaa gakkido omarssi wolqqaama iray bukkiis; gidikkokka he gita shiiquwaa shiiqida! Hanno gakkanawu ha ufayssiya imotaa ekkidaageetu ubbaappe guutta asay haasayiyo Tuvalu qaalan Giriiketto Geeshsha Maxaafaa Ooratta Alamiyaa Birshshettay kiyidoogaa erissiyo gita maataa demmaas. SHiiqoy wuriyo wode, hara wolqqaama iray bukkiis. Hegaa gishshawu, shiiquwaa wurssiyo wode ubba asay ayyaanaabaa haattaakka coo haattaakka daruwaa demmiis!
Awusttiraaliyan, Tawnzvil giyo kataman gita shiiquwan Ta aawaa Raananne ta aayyiyo Estelo 2014n oychishin
Tanaara 35ppe dariya layttaa ammanettada oottida ta aqo laggiyaa Jena ha ufayssiyaabaa beꞌabeennaagee azzanttees. A xanttaa kansseriyaa tammu laytta sahettada 2009n hayqqaasu. A hayquwaappe denddiyo wode, Tuvalu biittaa qaalan Geeshsha Maxaafay kiyidoogaa siyada keehi ufayttanaagee sirissenna.
He wodeppe haa simmin, Loreni Sikivo giyo puulancha machiyo immidi Yihooway tana anjjiis. Lorenanne Jena Fiji Beeteelen issippe oottidosona; qassi Lorenakka Fiji biittaa qaalan birshshaasu. Yaatiyo gishshawu, taassi haꞌꞌikka Yihoowayyo ammanettada tanaara issippe haggaaziyaanne taagaadan qaalaa siiqiya machiyaa deꞌawusu!
Loreniira Fijin markkattishin
Taani kasebaa qoppiyo wode, saluwan deꞌiya siiqiya Aaway Yihooway daro asay haasayiyo qaalankka guutta asay haasayiyo qaalankka koshshiyaabaa ubbatoo waati kunttiyaakko beꞌiyoogee tana keehi ufayssees. (Maz. 49:1-3) Asay ba qaalan nu xuufiyaappe amaridaagee kiyiyoogaa koyro beꞌiyo wodenne ba qaalan Yihoowa mazamuriyan sabbiyo wode ufayttiyoogan a siiqoy qoncciyoogaa beꞌaas. (Oos. 2:8, 11) Taani Saꞌulo Tiꞌasi giyo Tuvalu biittaa cima ishay haasayidobaa haꞌꞌikka hassayays. I Kawotettaa mazamuriyaa ba qaalan koyro yexxi simmidi, “Ha mazamureta Tuvalu biittaa qaalan siyiyoogee Inggilizettuwaagaappe loꞌꞌiyoogaa Bolla Gididi Heemmiyaagawu neeni yootiyaakko loꞌꞌo” yaagiis.
Taani Masqqala 2005ppe doommada, Yihoowa Markkata Bolla Gididi Heemmiyaagaa yara gidada haggaaziyo qoppabeenna maataa demmaas. Taani haꞌꞌi birshshiyaagaa gidada oottana xayikkonne, kumetta saꞌan deꞌiya birshshiyoogaara gayttida oosuwaa maaddanaadan oottido gishshawu, Yihoowa galatays. Pasifike Abbaa giddon haahuwan deꞌiya haruurotun deꞌiyaageeta gujjin, Yihooway ayyaanaaban koshshiyaabaa ba asaa ubbawu kunttiyoogaa eriyoogee keehi ufayssees! Mazamuraawee giidoogaadan, Yihooway “kawotiis sa7an de7iya asai ufaitto; haaho haruurotun de7iya asatikka ufaittona.”—Maz. 97:1.
a Nu xuufiyaa asay waati xeelliyaakko bessiyaabaa Amaarattuwan, Wochiyo Keelaa, Tisaase 15, 2000, sinttaa 32; qassi Inggilizettuwan, Wochiyo Keelaa, Naase 1, 1988, sinttaa 22nne Beegottite! Tisaase 22, 2000, sinttaa 9 xeella.
b Samoꞌa biittan xuufiyaa birshshiyoogaa xeelliyaagan loytta eranawu 2009 Layttaa Maxaafaa, (Inggilizettuwa) sinttaa 120-121, 123-124 xeella.