Ko Te Faka Mafola ʼo Te Moʼoni ʼo Te Tohi-Tapu ʼi Potukalia

MAI Caminha ʼi te potu tokelau ki Vila Real ʼo Santo Antônio ʼi te potu toga, ko te ʼu vaka gelu ʼe lanu kehekehe ʼe lauʼi afe ʼe hā ʼi te ʼu kilometa e 800 ʼo te ʼu tafaʼaki ʼo te tai Atlantique ʼo Potukalia. Ko te kau tagata gelu ʼaē neʼe nātou ‘hihifo ki te tai mo tonatou ʼu vaka’ talu mai te ʼu sēkulō, ʼo liliu ai te ika ko te meʼa kai tāfito ʼo te kau Potukalia.​—⁠Pesalemo 107:⁠23.

Talu mai te ʼu taʼu e 70, ko te tahi faʼahiga gelu neʼe kamata ʼi Potukalia. Neʼe maʼumaʼua te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te foaki ʼo te logo lelei ki te ʼu ika fakatātā ʼe lauʼi hogofulu afe. (Mateo 4:19) ʼI Maio 1995, ko te lahi ʼo te kau fai faka mafola ʼo te Puleʼaga neʼe aʼu ki te toko 44 650​—⁠ko tona fakafuafua ko te toko tahi ʼi te ʼu hahaʼi e 210. ʼI ʼihi kolo ko te fakafuafua ko te toko tahi ʼi te ʼu hahaʼi e 105.

Koia, ʼaki he kau gāue lahi, ko te fai faka mafola ʼi te ʼu telituale ʼi te ʼatu ʼu potu ʼe teitei pe ke fai ʼi te ʼu vāhaʼa fuli. Koia ko te kau Fakamoʼoni ʼo Potukalia ʼe nātou fiafia ʼaupito ʼi te fakaʼaogaʼi ʼo he ʼu faʼahiga fai palalau moʼo vaevae tanatou ʼamanaki faka Tohi-Tapu mo ʼihi. Ei, ʼe nātou leleiʼia te maʼuhiga ʼaē ʼo te fakahā ʼo te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ʼi he ʼu faʼahiga ʼaluʼaga mokā ʼe fealagia.​—⁠1 Kolonito 9:​20-23.

Ke Tokoni Kia Nātou ʼAē ʼe Fia ʼIloʼi Te Lotu

ʼO mulimuli ki te tānaki ʼo te taʼu 1991, ko te toko 70 ki te teau ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe taʼu 18 peʼe kua matutuʼa atu ʼi Potukalia ʼe nātou ʼui ko nātou ko te kau Katolika. Logope te faʼahi ʼaia, ko te ʼatamai mālama ʼo te Tohi-Tapu ʼe siʼisiʼi ʼosi ʼi te hahaʼi. Neʼe fakahā fēnei e te sulunale Jornal de Notícias: “ ʼE ko te faʼahi ʼaia ʼaē ʼe fakaʼofaʼofa ʼaupito ʼi te hahaʼi Katolika: ko te fakapōʼuli ʼo ʼuhiga mo te Tohi-Tapu!” Koteā tona tupuʼaga? ʼE fakahā mai te tali e te sulunale Potukalia te Expresso. ʼE talanoa ʼo ʼuhiga mo te fono ʼa te kau patele e 500 ʼi Fátima, ʼe ʼui fēnei e te nusipepa: “Neʼe ʼui e te ʼēpikopō, ʼe ʼaoga ke faka ʼāteaina mai te patele mai te ʼu tuʼuga gāue ke feala ai ke ina toe fai ʼāteaina pe tana gāue ohage ko he ‘tagata fai faka mafola.’ . . . Kapau ʼe faka mafola e te patele te Evaselio, ʼaki tona loto katoa, ʼe mole kei maʼu hona temi ki he tahi age gāue.”

ʼO kehe ia mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼo Potukalia ʼaē ʼe nātou maʼumaʼua ʼi tanatou fakahā ia te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ʼi te ʼu ʼaluʼaga fuli. Ko tona fua, tokolahi te kau Katolika fakamalotoloto ʼe nātou maʼu te ʼatamai mālama ʼo te Tohi-Tapu.

Ko Carlota neʼe ko te Katolika fakamalotoloto pea neʼe kau ki te kūtuga faka lotu ʼo te kau tūpulaga. Neʼe toe faiako foki ʼi te faleako ʼo nātou liliki, ʼaē neʼe gāue ai ia Antônio, ko te Fakamoʼoni. Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ko ia ko te pionie katoa, neʼe faiga tuʼumaʼu e Antônio ke palalau mo tona ʼu kaugā gāue ʼo ʼuhiga mo te Tohi-Tapu lolotoga te temi kai. ʼI te tahi ʼaho, neʼe fehuʼi age e Carlota ʼo ʼuhiga mo tana tui ki te ʼifeli pea mo te tauhi kia Malia. Neʼe fakahā age e Antônio te meʼa ʼaē ʼe ako e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu fehuʼi ʼaia, pea neʼe ko te kamataʼaga ʼaia ʼo te ʼu fai palalau ki te Tohi-Tapu. ʼI te temi ʼaē neʼe kau ai ia Carlota ki tana ʼuluaki fono ʼi te Fale ʼo te Puleʼaga, neʼe punamaʼuli ʼaupito. Ko te ʼu hola ʼaē neʼe kau ai ki te fono neʼe tatau ia mo te ʼu hola ʼo te kautahi faka lotu ʼaē neʼe kau ai. Neʼe mahino ai ʼe tonu ke ina fai he tonu. Koteā anai ka ina fai?

Neʼe fakatahitahiʼi fuli e Carlota te kūtuga faka lotu pea neʼe ina fakamahino age ʼaki te Tohi-Tapu, te tupuʼaga ʼo tana mole kei kau ai. Neʼe nātou fatufatuʼi fuli tana tonu ʼaē neʼe ina fai, gata pe ki te finemui ʼe higoa ko Stela, ʼaē neʼe ina fakalogo lelei ia Carlota. Ki muli age, ʼi te temi ʼaē neʼe palalau age kiai ia Carlota, neʼe fai age e Stela te ʼatu ʼu fehuʼi ʼo ʼuhiga mo te tupuʼaga pea mo te fakatuʼutuʼu ʼo te maʼuli. Neʼe foaki age e Carlota te tohi La vie​—⁠Comment est-elle apparue? Évolution ou création?a pea neʼe kamata ai te ako Tohi-Tapu mo ia.

ʼI te temi pe ʼaia, neʼe tuputupu lelei ia Carlota ʼi te faʼahi fakalaumālie, neʼe papitema ʼi Sūnio 1991, pea neʼe kamata gāue ohage ko he pionie katoa hili pe kiai māhina e ono. ʼI Maio 1992 neʼe ʼohoana mo Antônio, ʼo nā hoko atu pe tanā gāue fakatahi ʼi te selevisi pionie ʼi te ʼu tafaʼaki ʼo te kokelekasio ʼi te ʼu koga meʼa ʼaē neʼe ʼaoga lahi ai. Kaeā ia Stela? Neʼe papitema ʼi Maio 1993 pea ʼi te temi nei ʼe gāue ko he pionie katoa.

Ko te tūpulaga ko Francisco, neʼe ko te tagata lotu. ʼI te ʼu ʼAhotapu fuli, neʼe kau ʼi te Misa ʼi te uhu pea ki te lau ʼo te Lōsalio ʼi te hili hoʼatā. Neʼe toe taupau pe foki ki te ʼēkelesia ʼo tokoni ki te patele lolotoga te Misa. Neʼe toe faikole foki ki te ʼAtua ke liliu ʼi he ʼaho ko he “sagato”!

Neʼe fia maʼu moʼoni e Francisco hana Tohi-Tapu, pea neʼe foaki age ʼi te tahi ʼaho e tona kaumeʼa te Tohi-Tapu. Neʼe punamaʼuli ʼi tana maʼu ʼaē ʼe ʼi ai te huafa ʼo te ʼAtua, ko Sehova. (Ekesote 6:3; Pesalemo 83:18) ʼI tana lau ʼaē ia Ekesote 20:​4, 5 ʼe tapuʼi e te ʼAtua te fakaʼaogaʼi ʼo he ʼu paki ʼi te tauhi, neʼe toe ʼāsili age tona punamaʼuli! ʼI tana sio ʼaē ʼe fonu te ʼēkelesia ʼaki ni ʼu paki, neʼe faikole fakamalotoloto ki te ʼAtua ke tokoni mai kia ia ke mahino ki te ʼu meʼa kehekehe fuli ʼaia. Hili kiai te ʼu ʼaho, neʼe fetaulaki mo tona kaugā ako ʼāfea pea neʼe ina fehuʼi age te tupuʼaga ʼo tana mole kei kau ki te ako ʼaē ʼe fai ʼi te afiafi.

Neʼe tali fēnei age e tona kaumeʼa: “ ʼE ʼau kau ʼi te temi nei ki he tahi age ako ʼe fai ʼi te afiafi, ʼe lelei age.”

Neʼe fehuʼi age e Francisco: “Koteā te ako ʼaia, pea koteā ʼaē ʼe ke ako ai?” Neʼe punamaʼuli ʼaupito ʼi te tali ʼaē neʼe fai age e tona kaumeʼa.

Neʼe ʼui fēnei age e tona kaumeʼa: “ ʼE ʼau ako te Tohi-Tapu ʼi te Fale ʼo te Puleʼaga ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼE ke fia haʼu mo ʼau?”

Neʼe mole feala ke tui ia Francisco ki te meʼa ʼaē neʼe sio kiai ʼi tana ʼuluaki fono​—⁠te fiafia, te malimali ʼo te ʼu fofoga; te tahi fepalalauʼaki ʼaki he agaʼofa, he aga fakakaumeʼa; te heheka tahi ʼo te ʼu fānau mo tanatou ʼu mātuʼa pea mo nātou tokakaga ki te meʼa ʼaē neʼe ʼui ifo.

Neʼe ʼui fēnei e Francisco: “ ʼI henī, neʼe mole ʼiloʼi ʼau e he tahi, kae neʼe ʼau logoʼi ʼe hage ʼe ʼau kau ʼi te famili!” Talu mai ai, ʼe kau tuʼumaʼu ki te ʼu fono. ʼI te temi nei, ko te tagata ʼāfea ʼi te kokelekasio, pea fakatahi mo tona ʼohoana pea mo tana ʼu tamaliki ʼe toko lua, ʼe fiafia ʼi te Puleʼaga lahi ʼaē ʼe fakapapau ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua.

Vaevae Te Moʼoni Mo ʼAtatou ʼu Kāiga

Ko Manuela, te pionie katoa ʼi te potu ʼo Lisbonne, neʼe lahi tana maʼu ʼaē te ʼu ika fakalaumālie ʼuhi ko tana haga fai fakalelei te fai faka mafola ki te hahaʼi fuli, ʼo kau ai mo tona ʼu kāiga. Ia nātou ʼaia, neʼe ʼi ai tona tokolua, ko José Eduardo, ʼaē neʼe ina ako te ʼu arts martiaux pea mo te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu mahafu. ʼI tana talagataʼa tuʼa lahi ki te lao, moʼo fakaʼosi, neʼe fakamāu ʼuhi ko te ʼu hala e 22 pea neʼe fakatūʼa ke pilisoniʼi ia taʼu e 20. Māʼia mo nātou ʼaē neʼe pilisoniʼi tahi mo ia neʼe nātou matataku ia ia ʼuhi ko tana agamālohi, pea neʼe leʼoleʼo fakalelei ʼi te faʼahi neʼe tuku tokotahi ai.

Lolotoga ni ʼu taʼu e fitu, neʼe kātaki aipe ia Manuela te ʼaʼahi ʼo José Eduardo, kae neʼe fakafisi tuʼumaʼu pe ia ki tana logo ʼo ʼuhiga mo te Tohi-Tapu. Kae, ʼi te temi ʼaē neʼe tā ai te tohi La vie​—⁠Comment est-elle apparue? Évolution ou création?, neʼe ina tali te tohi ʼaia, pea neʼe kamata ai te ako Tohi-Tapu. ʼI te temi pe ʼaia, neʼe lahi ʼaupito te ʼu fetogi neʼe ina fai ʼi tana aga. ʼOsi pe ʼaia te vāhaʼa, neʼe fai faka mafola ki te kau pilisoni ʼe toko 200, pea ki te vāhaʼa ki muli age ki te toko 600 tupu. Neʼe toe fakagafua age ke ina ʼaʼahi ʼihi ʼi te ʼu fale pilisoni ʼaē. ʼUhi ko te fetogi fakaofoofo ʼo tana aga, neʼe fakasiʼisiʼi te tūʼa kia taʼu e 15. Hili ia taʼu e 10, neʼe fakamavae mai leva kae kei leʼoleʼo pe tana aga. Talu mai ai kua ʼosi taʼu e nima, pea, ʼi te temi nei, kua papitema ia José Eduardo ko he Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe ko he tagata faifekau faka minisitelio ʼi te kokelekasio ʼo tona kolo. ʼE ko te faʼahi moʼoni ʼaia ʼo te ʼui ʼaē ko ‘te lupo ʼe nofo mo te akeno’!​—⁠Isaia 11:⁠6.

ʼUhi ʼaē ko tana haga faiga ʼo faka mafola ki tona famili, neʼe fiafia ia Manuela ʼi te tokoni ʼaē ki tona ʼohoana pea mo te toko fā ʼo tona famili ke nātou liliu ʼo mālohi ʼi te gāue ʼa Sehova. ʼI te temi nei, ko tona ʼohoana ko te tagata faifekau faka minisitelio.

“ ʼE ʼAu Kapu Anai Nātou ʼAki He ʼu Aka Pea Mo Te Huipi”

Neʼe maʼuli ia Maria do Carmo ʼi te kolo ʼi te ʼu tafaʼaki ʼo Lisbonne, ʼi te temi ʼaē neʼe palalau ai mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Neʼe ina leleiʼia te meʼa ʼaē neʼe logo kiai pea neʼe ina kole age ki tona ʼohoana, ia Antônio, peʼe feala ke fai hana ako Tohi-Tapu ʼi tonā loto fale. Neʼe ina tali age ʼo fēnei: “ ʼAua naʼa ke manatu ki te faʼahi ʼaia. Kapau ʼe ʼau maʼu ni kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi totā loto fale, ʼe ʼau kapu anai nātou ʼaki he ʼu aka pea mo te huipi.” Tahi ʼaē, ko Antônio neʼe ko te tagata faiako ʼo te karate pea neʼe mālohi ʼaupito ʼi te faʼahi ʼaia. Koia, neʼe fakatotonu ai e Maria do Carmo ke fai tana ako ʼi he tahi age faʼahi.

Ki muli age, neʼe ʼalu ia Antônio ki Pilitania ki te ako ʼo te karate neʼe fai ia ʼaho e valu, pea neʼe kofukofuʼi lelei e Maria do Carmo ʼi tana pasikete te tohi Recueil d’histoires bibliques.b ʼI te lahi ʼaē ʼo te temi ʼo Antônio ʼi tana folau, neʼe ina lau te tohi. ʼI tana toe liliu mai, neʼe galulu mālohi te vakalele ʼi te afā, ʼo faigataʼa ai tana tau ki te malaʼe. Ko te hoki hokoe te meʼa feiā ʼi tona maʼuli, neʼe faikole ia Antônio kia Sehova.

ʼI te kaku mai ʼa Antônio ki tona ʼapi, neʼe fakaafe ia ia e te Fakamoʼoni ʼaē neʼe ina fai te ako ʼo tona ʼohoana ki te fono. Neʼe ina tali pea, maʼa ia, neʼe agalelei fuli te hahaʼi. Neʼe fai ai te ʼu fakatuʼutuʼu ki he ako Tohi-Tapu, pea mole fualoa, neʼe ʼiloʼi ai e Antônio neʼe maʼua ke ina fai he ʼu tonu. Ko tona ikuʼaga, neʼe mavae ʼi tana ako ia te karate pea mo kamata akoʼi ki tana kau ako peʼe feafeaʼi te maʼuli tokalelei ʼi te temi nei pea mo heʼegata. Ko te tahi ia nātou, neʼe kiliʼi pipi ʼuli ʼi te karate, ʼi te temi nei ko te Kilisitiano kua papitema.

Ohage pe ko Antônio, neʼe papitema ʼi ʼApelili 1991. Hili pe te ʼaho ʼo tona papitema, neʼe kamata tana gāue pionie vaeluaʼi temi. Hili kiai māhina e ono, neʼe kamata tana gāue pionie katoa, pea mole fualoa neʼe ina fai te ʼu ako Tohi-Tapu e 12. ʼI Sūlio 1993 neʼe fakanofo ko he tagata faifekau faka minisitelio ʼi te kokelekasio.

ʼO Gāue Tuʼumaʼu ʼi Te Telituale

ʼE lahi te ʼu faʼahi ʼi te fenua, ʼe gāueʼi te ʼu telituale teitei pe ʼi te vāhaʼa fuli. ʼE lava feafeaʼi te fakahoko e te kau Fakamoʼoni ke fua tanatou “gelu”?

ʼE faigaʼi e João ke ina maʼu te hahaʼi fuli ʼi te ʼu ʼapi fuli. Ka ina ʼaʼahi ia he fafine, ʼe ina fehuʼi age peʼe ʼi ai niʼihi age ʼe maʼuʼuli ʼi te ʼapi ʼaia. Neʼe tali age e te fafine ko tona ʼohoana pea mo tana ʼu tama e lua ʼe maʼuʼuli ai, kae ʼe mole faigafua anai tonatou maʼu heʼe nātou gāue pea ʼe nātou ʼōmai pe ki fale ʼi te afiafi. Pea neʼe toe hoko atu pe e João ʼo ʼaʼahi pea neʼe ina ʼaʼahi ʼihi age ʼi te koga meʼa ʼaia. Hili te hola vaelua, neʼe fakaōvi age te tagata kia ia.

Neʼe ʼui fēnei e te tagata kia João: “ ʼE ke ʼui ʼe ke fia palalau mo ʼau, fakalelei age kae ke ke fakahā mai te meʼa ʼaē ʼe ke loto kiai.”

Neʼe punamaʼuli ia João, ʼo ina ʼui fēnei: “Silou, kae ʼe mole ʼau ʼiloʼi koe. Ko ai ia koe?”

“Ko ʼau Antônio, pea ʼe ʼau nofo ʼi te ala pe ʼaenī. Neʼe ke ʼui age ki taku faʼe ʼe ke fia palalau mo te toe ʼo te famili, koia neʼe ʼau haʼu ke ʼau ʼiloʼi te meʼa ʼaē ʼe ke loto kiai.”

Neʼe katoa te fagonogono ʼa João kia Antônio pea neʼe kamata ai te ako Tohi-Tapu mo ia. ʼI te ʼosi ʼo te lua ako, neʼe kole age e Antônio peʼe feala ke fai te ako tuʼa lua ʼi te vāhaʼa. Ia māhina pe e fā, neʼe fakatahi mo João pea neʼe ina kamata fagonogono te logo lelei ʼi tona ala. Hili kiai māhina e tolu, neʼe papitema. Neʼe mole heʼeki fualoa, neʼe kamata ako foki mo tana faʼe te Tohi-Tapu. ʼI maʼuhiga leva ʼo te faigaʼi ʼaē ke palalau mo te hahaʼi fuli ʼo he loto fale ʼi te minisitelio!

Ko te ʼu hisitolia fakafiafia ʼaia ʼaē neʼe hoko, ʼe fakahā ʼaki ai ʼe kei lahi pe te gelu fakalaumālie ʼe tonu ke fai ʼi te ʼu tai ʼo Potukalia. ʼI te potu ʼaia, neʼe tapuakina e Sehova te gāue kinakina ʼa te kau Fakamoʼoni ʼaki he ʼu ako Tohi-Tapu ʼe lauʼi afe ʼe tuputupu. ʼI tanatou haga kumi te ʼu faʼahiga fai moʼo fakahā te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ki te hahaʼi fuli, ko te palalau ʼaē neʼe fai e Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Filipe ʼe lolotoga hoko nei ʼi Potukalia, ʼaē neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼI te ʼu faʼahiga ʼaluʼaga kehekehe . . . ʼe lolotoga fakahā ia Kilisito.”​—⁠Filipe 1:⁠18.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Mape ʼo te pasina 23]

SEPANIA

POTUKALIA

[Paki ʼo te pasina 24, 25]

ʼE fakaʼaogaʼi e te kau Fakamoʼoni ʼo Potukalia te ʼu fealagia fuli moʼo fakahā te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu