Kapite 20

Te Maʼuli Pea Mo Te Toto — ʼE Taputapu Koa Te ʼu Meʼa ʼAia Kia Koutou?

1. a) Koteā te tonu ia ʼa te ʼAtua ki te maʼuli? b) E feafeaʼi hatatou fakahā ʼe tou leleiʼia te maʼuli ʼaē neʼe tuku mai e te ʼAtua?

ʼE MOLE he puna’maʼuli ki te kehekehe ʼaupito ʼo te tonu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te maʼuli pea mo te tonu ʼo te mālama ʼaenī. Ki te ʼAtua, ko te maʼuli ʼo te tagata ʼe ko he meʼa fakataputapu ia. ʼE koutou manatu feiā koa mo koutou ki te faʼahi ʼaia? Ko totatou maʼuli ʼe fakalogo katoa ki te ʼAtua, “ ʼaē ʼe ina foaki ki te hahaʼi fuli pe te maʼuli, pea mo te manava pea mo te meʼa fuli.” (Gāue 17:25-28; Pesalemo 36:9) Kapau ʼe tou tonu tahi mo ia, pea ʼe tou tokaga anai ʼo taupau totatou maʼuli. Kae, ʼe mole tou holoʼi anai te lao ʼa te ʼAtua ʼuhi pe ke hāofi totatou maʼuli ʼi te temi nei, heʼe maʼuhiga ʼaupito kia tatou te maʼuli heʼe gata ʼaē neʼe fakapapau e te ʼAtua kia nātou ʼe tui moʼoni ki tona ʼAlo. — Mateo 16:25, 26; Soane 6:40; Suta 21.

2. ʼAki tana aga ʼo ʼuhiga mo te maʼuli, ko te ʼu manatu ʼa ai ʼaē ʼe ʼiloga mai ʼi te malamanei, pea ko te tonu fea ʼaē ʼe ina tautau fai?

² ʼO fakafeagai ki te manatu ʼaia, neʼe fakahā e Sesu ko Satana te Tevolo te pule ʼo te mālama ʼaenī, “neʼe ko he fakapō ia ʼi tana kamata.” (Soane 8:44; 12:31) ʼIo, ʼi te temi pe ʼaē neʼe agatuʼu ai, neʼe ina fakahū ai te mate ki te famili fakatagata katoa. Ko te hisitolia ʼo te malamanei, ʼe fakaʼiloga ʼaki te aga fakamālohi, ʼe ko he ʼata pe ia ʼo tona laumālie. Kae, ko Satana ʼe toe poto foki ʼi te hā mai ʼi he tahi ʼata kehe. Ko te tupuʼaga ʼaia, ʼo te ʼi ai ʼihi “tagata popoto”, ʼaki tanatou maʼu te faʼahiga manatu ʼa Satana ʼe nātou ʼui atu anai, ʼe lelei ta kita tauhi hatā lotu, kae ʼe maʼuhiga age kia koutou takotou mulimuli ki tanatou ʼu tokoni ʼi takotou vakaʼi te Tohi-Tapu tāfito mo kapau ko he meʼa ki tokotou maʼuli (vakaʼi II Kolonito 11:14, 15.) Koia kapau ʼe ʼamanaki hoko he meʼa ki tokotou maʼuli, ko te faʼahi fea ʼaē ka maliu ki ai tokotou loto? ʼE mahino papau ia, ko te meʼa tāfito ʼaē ʼe tou lotomamahi ki ai ʼe tonu ko te fakafiafia te loto ʼo Sehova.

3. a) He koʼe ʼe tonu ke tou fia ʼiloʼi tāfito te meʼa ʼaē ʼe ʼui mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te toto? b) Lau ia Senesi 9:3-6 pea mo Gāue 15:28, 29, pea tali ki te ʼu fehuʼi ʼo te palakalafe ʼaē ʼe talanoa ki ai.

³ Ko te Folafola ʼa te ʼAtua ʼe ina fakahā mai ai te ʼalu tahi ʼaē ʼo te maʼuli pea mo te toto ʼi tana ʼui fēnei: “Ko te nefesi [pe ʼe ko te maʼuli] ʼo te kakano ʼe ʼi te toto.” Ohage pe ko te taputapu ʼo te maʼuli, ʼe toe feiā pe ki te toto, neʼe fakataputapuʼi e te ʼAtua. Ko te toto ʼe ʼa ʼana, pea ʼe hoki feala pe tona fakaʼaoga mo kapau ʼe fai ki te faʼahiga fakaʼaoga ʼaē ʼe loto ia ki ai. (Levitike 17:3, 4, 11; Teutalonome 12:23) Koia ʼe lelei ai ke tou ako fakaleleiʼi te ʼu lao ʼaē neʼe tuku mai e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te toto.

Lau ia Senesi 9:3-6

Ko te ʼu faʼahiga meʼa fea ʼaē ʼe fai māhani ʼi tokotou fenua ʼaē ʼe tonu ke koutou fakatokaga ki ai naʼa koutou kai ai he totoʼi manu?

ʼAki te fakaʼapaʼapa ki te meʼa ʼaē ʼe tuʼu ʼi te vaega 4 ʼo ʼuhiga mo te totoʼi manu, ʼi takotou manatu, ʼe tonu ke tou sio feafeaʼi ki te ʼinu ʼo te totoʼi tagata (ohage ko tona fai ʼi Loma, ʼi te ʼu tau ʼa te ʼu tagata ʼe popūla)?

ʼI tona tohi mai ʼi te ʼu vaega 5 mo te 6, ia muʼa ʼo ai ʼe maʼua tāfito ke fakamaʼua ai ia ia ʼaē ʼe ina liligi ia te toto?

Lau ia Gāue 15:28, 29

Ko te tohi ʼaenī ʼe fakahā mai koa ko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼe ʼaoga ʼi he kiʼi temi siʼisiʼi pe? ʼE ʼaoga koa ia kia tatou?

ʼI te fakahā ʼo te lao ʼaia, ʼe faka ʼāteaina ai koa te totoʼi tagata ʼi te fakamaʼua?

ʼE talanoa koa te ʼu vaega ʼaia ki he ʼu faʼahiga meʼa ʼe feala ke holoʼi ai te lao mokā ʼe hoko mai he meʼa fakavilivili?

4. ʼI tona fakahā mai ʼi te Tohi-Tohi, koteā te meʼa ʼe lagi tonu anai ke tou fai ke ʼaua naʼa tou kau ki he ligi toto?

⁴ ʼO ʼuhiga mo te totoʼi tagata, ʼe tou faihala anai mo kapau ʼe tou ʼui ʼe mole kita agahala ʼaki pe ta kita mole fakapogi he tahi. ʼE fakahā mai e te Tohi-Tapu, kapau ʼe tou kau ki he kautahi neʼe kau ki he liligi ʼo te toto, pea ʼe tonu ia ke tou mavae ʼosi mai ai, naʼa tou kau ki tana ʼu agahala. (Fakahā 18:4, 24; Mikea 4:3) ʼE maʼuhiga ia ke foimo fai fakavilivili te meʼa ʼaia.

5. ʼE fakafelogoi feafeaʼi koa e te Tohi-Tapu tatatou tokaga ʼaē ki te minisitelio pea mo totatou maʼua ʼaē ʼo ʼuhiga mo te toto ʼo te hahaʼi?

⁵ Neʼe fekauʼi e te ʼAtua tana kau faifekau ke nātou fakahā ki te hahaʼi te ʼauha ka hoko mai ʼaē ʼe feala ke to fakapuna’maʼuli kia nātou, lolotoga te mamahi lahi. Koia leva, kapau ʼe mole nātou loto ke nātou maʼua ki he liligi ʼo he toto, ko nātou ʼaē ʼe atolasio ki te ʼAtua ʼe fakamaʼua kia nātou ke nātou faka mafola te logo ʼaia (vakaʼi ia Esekiele 3:17-21.) ʼI te manatu ʼa te ʼapositolo ko Paulo neʼe maʼua ia ki te hahaʼi kehekehe ʼuhi ko te minisitelio ʼaē neʼe tuku age kia ia. Ki tana manatu, ʼe hoki ʼāteaina pe ʼi te maʼua ʼaia ʼo ʼuhiga mo tonatou toto, mokā hoki kua ina faka mafola ke katoa kia nātou te ʼu fakatuʼutuʼu fakaʼatua ʼo ʼuhiga mo tonatou maʼuli. (Loma 1:14, 15; Gāue 18:5, 6; 20:26, 27) Ko takotou tokaga ki te minisitelio ʼe fakahā ai koa ʼe koutou ʼiloʼi te maʼua ʼaē ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova fuli?

6. Koteā te meʼa ʼaē ʼe tatau ai te tokaga naʼa hoko he tuʼutāmaki pea mo te fakaʼapaʼapa ki te ʼuhiga taputapu ʼo te maʼuli?

⁶ ʼE tonu foki ke tou toe manatuʼi te ʼu tuʼutāmaki kovi ʼe feala ke hoko. ʼI te lao faka moisese, ko te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe nātou fakatupu faka tuʼutāmaki he mate ʼo he tagata ʼe mole fakalaka tonuʼi ia nātou; ʼe feala ia ke tuku kia nātou he tūʼa. (Ekesote 21:29, 30; Teutalonome 22:8; Faka au 35:22-25) Kapau ʼe tou faka maʼuhiga te meʼa tāfito ʼaē ʼe ʼiloga mai ʼi te lao ʼaia, pea ʼe tou tokaga anai naʼa tou fakatupu he tuʼutāmaki kovi, ʼaki tatatou faʼahiga taki motokā, ʼo taki meʼa fakavalevale ʼi te ala, pe ʼe ko hatatou mole pulihi he ʼu faʼahiga meʼa faka tuʼutāmaki ʼi totatou ʼapi, pe ʼe ʼi totatou gāueʼaga. Ko takotou aga ʼe fakahā ai koa takotou fakaʼapaʼapa ki te ʼuhiga taputapu ʼaē ʼo te maʼuli?

Te Faitoʼo ʼAki Te Toto

7. a) ʼE felogoi tahi koa te ʼai toto pea mo te ʼuhiga taputapu ʼaē ʼo te toto? b) He koʼe ʼe mole ko he meʼa fakapoto ke fakagata pe te fakatotonu ʼaē ke tou ‘fakamamaʼo mai te toto’ ki te ʼu faʼahiga meʼa ʼaē neʼe fai ʼi te ʼuluaki sēkulō?

⁷ Ko te faʼahiga faifaitoʼo ʼaia ʼe mole ko he meʼa foʼou, ka neʼe ko te sēkulō 20 tāfito ʼaē neʼe fakaʼaoga lahi ʼaupito ai te ʼai toto ʼaki te fakaʼamu ʼaē ke fakaloaloa ai te maʼuli ʼo te tagata. Neʼe fakaʼaoga te toto katoa, pe ʼe ko hona ʼu koga pe. ʼE mahino ia, ko te faʼahiga faitoʼo ʼaia ʼe mole ina fakamoʼoni ʼi he meʼa te maʼuli ʼa he mahaki. Ko te meʼa ʼe tautau hoko ko te mate ʼa he tahi ʼuhi pe ko te fakaʼaoga ʼo te toto. Kae, ʼe ʼi ai te fehuʼi maʼuhiga age ia ʼe tonu ke ʼi ai hona tali: Ko te fakatotonu ʼa te Tohi-Tapu ʼaē ʼe ina ʼui mai ke tou ‘fakamamaʼo mai te toto’ ʼe feala koa ke fai ki te faitoʼo ʼaia? ʼE mahino papau ia? Ko ʼaē ʼe ina fakahū ki tona sino he toto ʼo he tahi kehe, pe ʼe ʼo he tagata pe ʼe ʼo he manu, ʼe ina maumauʼi ia te lao ʼa te ʼAtua, ʼo fakahā ai ʼe mole fakaʼapaʼapa ia ki te ʼuhiga taputapu ʼo te toto. (Gāue 15:19, 20) ʼE mole he meʼa ʼe ina fakagafua ai kia tatou ke tou fakagata pe te fakatotonu ʼaē ke tou ‘fakamamaʼo mai te toto’ ki te ʼu faʼahiga meʼa pe ʼaē neʼe fai ʼi te ʼuluaki sēkulō, ka mole fakakau ki ai te ʼu faʼahiga faitoʼo foʼou ʼo te temi ʼaenī. Fakakaukau mai muʼa: Ko ai ʼaē ʼe lava ke ina ʼui mai ko te lao ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te fakapō ʼe mole ina tapuʼi te matehi ʼo he tahi ʼaki he fana, koteʼuhi he neʼe hoki ʼiloʼi pe te faʼu ʼo te ʼu fana ki muli mai? ʼE ko he manatu poto koa te ʼui ko te tapuʼi ʼo te konahia ʼe fai pe ki te ʼu kava ʼaē neʼe fakaʼaoga ʼi te ʼuluaki sēkulō, kae mole kau ai te ʼu kava ʼaē ʼo te temi ʼaenī? Ko te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe nātou loto ke leleiʼia nātou e te ʼAtua ʼe mole nātou toe mahalohalo ki te faka ʼuhiga totonu ʼo te lao ʼaē ke nātou ‘fakamamaʼo mai te toto.’

8. a) E feafeaʼi koa ha kotou ʼiloʼi pe kofea te faitoʼo ʼaē ʼe ʼaoga ki he kilisitiano? b) Kapau ʼe ʼui atu ʼe he tōketā ke toʼo he potu ʼo tokotou toto ʼo taupau ke toe fakahū ki tokotou sino lolotoga he tafa ʼo koutou, ko te ʼu lekula fea ʼo te Tohi-Tapu ʼaē ʼe feala ke tokoni kia koutou ke kotou fai he tonu ʼe lelei? c) Koteā koa te manatu ʼe feala ke maʼu ʼe he tahi ʼo ʼuhiga mo he faitoʼo ʼe ina fakamaʼua ke fakahaʼele tona toto ʼi he masini ʼe fakapipiki ki tona sino?

⁸ Kae, ko te mahino gataʼa mai ʼo te tahi ʼu faitoʼo ʼe feala ke fai ai ni fehuʼi. E feafeaʼi ha kotou maʼu he tonu ki te ʼu fehuʼi ʼaia? ʼUluaki muʼa, ke koutou kole ki takotou tōketā ke ina fakamahino fakaleleiʼi atu te ʼuhiga ʼo te faitoʼo ʼaē ʼe ina fakatotonu atu. Hili ia, pea ke koutou faikole kia Sehova ke tokoni atu kia koutou ke feala ai ha kotou sivisivi fakaleleiʼi ʼaki te mālama ʼo te ʼu lekula ʼo te Tohi-Tapu. ʼE gali feala pe anai ke ʼui atu ʼe he tōketā ke toʼo tokotou toto ʼo taupau ke toe fakaʼaoga mokā ʼe ʼaoga ʼi he lolotoga ʼo he tafa ʼi he tahi temi. ʼE koutou tali anai te meʼa ʼaia? Koutou manatuʼi, ʼi te lao ʼa Moisese, ko te toto ʼaē neʼe toʼo mai he manu ʼe tonu ke liligi ia ki te kele. (Teutalonome 12:24) ʼE mahino ia ʼe mole kei tou nonofo ia ʼaho nei ʼi te ʼu lao ʼaia, kae ʼe hā mai ai kia tatou te meʼa tāfito ʼaenī: ko te toto ʼe ko he meʼa taputapu, pea ka toʼo ʼi he sino, pea ʼe tonu ia ke liufaki ki te ʼAtua, ʼo liligi ia ki tona tuʼulaga vaʼe, te kele (vakaʼi Mateo 5:34, 35.) Koia ʼe lelei ai koa he taupau ʼo he potu ʼo tokotou toto (ʼi he kiʼi temi nounou pe) ke toe fakahū ki tokotou sino? Kae feafeaʼi leva mo kapau ʼe ʼui atu e te tōketā ko tokotou toto lolotoga he fai tafa pe ko he tahi age faʼahiga faitoʼo ʼe fakaʼalu ia ki he ʼu tuio ʼe fakapipiki ki tokotou sino ʼo ʼalu ki he ʼu masini, pea toe fakahū mai aipe ki tokotou sino? ʼE koutou tali anai te faitoʼo ʼaia? ʼAki tanatou ʼiloʼi lelei te meʼa ʼaē ʼe nātou fai, neʼe fakafuafua ʼe ʼihi kilisitiano ʼe feala hanatou tali te faitoʼo ʼaia, mo kapau ʼe mole fakaʼaoga he toto moʼo fakahaʼele te pamu ʼo te ʼu masini ʼaia. ʼE nātou manatu ko te ʼu tuio ʼaia ʼe fakapipiki ki tonatou sino, ʼe hage pe ko he hoko atu ʼo tonatou ʼu ua. ʼE mahino ia ʼe feala ke mole tatau te ʼu faʼahiga meʼa ʼe hoko mai, pea ʼe ʼa koutou totonu pe te fai ʼo he tonu aga. Kae, tatau aipe pe koteā he faʼahiga meʼa ʼe hoko mai, ko te tonu aga ʼaē kua koutou fai ʼe tonu ke feala ai ha kotou taupau he leʼo ʼo loto ʼe lelei ia muʼa ʼo te ʼAtua. — I Petelo 3:16; I Timoteo 1:19.

9. a) Koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke koutou tokaga ki ai ke kotou ʼiloʼi papau ai ʼe fakaʼapaʼapa anai te tōketā ki takotou tonu aga ʼaē ke kotou ‘fakamamaʼo mai te toto’? b) Tatau aipe pe ʼe hoko mai he meʼa fakavilivili kia kita, ʼe feafeaʼi he faigaʼi ke ʼaua naʼa fefakafeagai ʼaki? c) Kapau ʼe faigaʼi ʼe he tōketā pe ko he telepinale ke fakamaʼua he ʼai toto kia koutou, koteā anai he meʼa ka koutou fai?

⁹ Ke kotou ʼiloʼi papau ʼe fakaʼapaʼapa anai te tōketā ki takotou tonu aga ʼaē ke koutou ‘fakamamaʼo mai te toto’, ʼaua naʼa kotou talitali ke hoki hoko mai he mahaki ʼe kovi, pea hoki koutou palalau age ki ai. Kae kapau leva ʼe tonu ke ʼave koutou ki lopitali, koutou tokaga lelei ʼo faitohi ʼo kole ʼaki ke ʼaua naʼa ʼavatu he toto kia koutou, pea ke koutou palalau age ki te tōketā ʼaē ka ina faitoʼo anai koutou. Kae koteā te meʼa ke fai mokā ʼe hoko mai he meʼa fakavilivili? Koutou fakahā age takotou tonu ki tokotou tōketā ʼaki te aga fakaʼapaʼapa pea mo agapoto, pea mo kole age ki ai ke ina fakaʼaoga tona poto ke tokoni kia koutou, kae fakaʼapaʼapa pe ki tokotou leʼo ʼo loto, pea ʼe lagi ʼe feala ai ke mole koutou fefakafeagai ʼaki mo te ʼu tōketā. (Tāʼaga Lea 15:1; 16:21, 23) Kae feafeaʼi mo kapau ʼe ʼui mai ʼe he tahi ʼi te ʼu tōketā ʼaki hana manatu lelei, ʼe tou tuku totatou maʼuli ke tuʼutāmaki heʼe tou fakafisi ki te toto, ʼo ina fakamālohiʼi tatou ke tou tali te fahaʼi ʼaia? Ko tatatou tui ki te totonu ʼo te ʼu ala ʼa te ʼAtua ʼe ina fakamālohiʼi tatou. Ko tatatou agatonu kia Sehova ʼe toe tokoni kia tatou, ke tou tāʼofi maʼu he neʼe kua tou fakatotonu ke tou fakalogo kia te ia ka mole ki te tagata. — Gāue 5:29; vakaʼi ia Sopo 2:4; Tāʼaga Lea 27:11.

Te Fehuʼi Tāfito

10. He koʼe ʼe mole toe fetogi ʼi he meʼa tatatou manatu ʼo ʼuhiga mo te toto ʼi te ʼui ʼaē ko te ʼai toto ʼe ina fakamaʼuli te hahaʼi?

¹⁰ Ko nātou ʼaē ʼe mole heʼeki nātou ʼiloʼi ia Sehova ʼe hage kia nātou ko te ʼu manatu ʼaē neʼe fakahā ʼe lelei ʼo ʼuhiga mo te ʼai toto neʼe faiʼaki ia te fakaʼapaʼapa lahi ki te ʼuhiga taputapu ʼo te maʼuli. Kae ia nātou ʼaē ʼe talanoa ki te meʼa ʼaia, ʼe tokolahi tanatou mole talanoa ki te fakapō, ʼaē ʼe fai ohage la ko te fakatō fatu. Pea tahi ko Sehova ʼe laka age tana ʼiloʼi te maʼuli pea mo te toto ʼi te ʼu “tōketā popoto” ʼo te lopitali. Ko tana ʼu lao kua ʼiloga mai ia ʼe lelei kia tatou, heʼe ko he puipui ia ʼo totatou maʼuli ʼi te temi ʼaenī, pea mo te temi ka haʼu. (Isaia 48:17; I Timoteo 4:8) ʼE ʼiloga koa tona lelei ʼi te lao ʼaē ʼe ina fakatotonu kia tatou ke tou ‘fakamamaʼo mai te toto’?

11. a) ʼI te ʼu lao ʼa Sehova, koteā te faʼahiga fakaʼaoga pe ʼaē e tahi neʼe feala ke fai e te kau Iselaele ʼo ʼuhiga mo te toto? b) He koʼe ʼe ko he meʼa maʼuhiga ia kia tatou ʼaē ko te kau kilisitiano?

¹¹ Neʼe fakahā e Sehova ia te maʼuhiga ʼaē ke fakaʼapaʼapa ki te ʼuhiga taputapu ʼo te toto ʼi tana lea ʼaenī ʼo ʼuhiga mo tona faʼahiga fakaʼaoga pe ʼaenī e tahi: “Ko te nefesi ʼo te kakano ʼe ʼi te toto; pea ko ʼau, neʼe ʼau tuku maʼa koutou ki te ʼaletale, ke fai he fai fakalelei maʼa tokotou ʼu nefesi, heʼe ko te toto ʼaē ʼe ina fai te fai fakalelei ʼaki te nefesi ʼaē ʼe ia ia. Koia ʼaē neʼe ʼau ʼui fēnei ai ki te ʼu fānau ʼa Iselaele: ‘ ʼAua naʼa ʼi ai he nefesi ia koutou ʼe ina kai he toto.’’ (Levitike 17:11, 12). Ko te totoʼi manu fuli pe ʼaē neʼe liligi ia muʼa ʼo te ʼaletale ʼa Sehova ʼo mulimuli pe ki te ʼu folafola ʼaia, ʼe ina fakatātā ia te toto maʼuhiga ʼo Sesu Kilisito. (Hepeleo 9:11, 12; I Petelo 1:18, 19) Koia, ko te lao ʼaē neʼe tapuʼi ʼaki ai e te ʼAtua he tahi faʼahiga fakaʼaoga age ʼo te toto, ʼe ina fakaʼiloga te ʼuhiga taputapu ʼo te taʼataʼa ʼo Sesu. ʼE mahino mai ai leva ko he fakaʼaoga kovi ʼo te toto, ʼe ko he mamafa ki te fakaʼapaʼapa ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē neʼe fai e Sehova ke tou maʼuli ai ʼaki tona ʼAlo.

12. ʼI te ōvi ki te mate, he koʼe ʼe mole fai anai e te kilisitiano moʼoni he faʼahiga fakaʼaoga kovi ʼo te toto ʼaki he loto ke loaloaga tona maʼuli?

¹² Kapau ʼe ʼamanaki ke tuʼutāmaki tatou, ʼo tou maliu mai te ʼAtua, pea ʼe ko he fakahā ʼaki ia ʼe tou kivi fakalaumālie. Logope tatatou faka maʼuhiga te gāue ʼaē ʼe fai fakaleleiʼi e te ʼu tōketā fakapotopoto, ʼe mole tou faiga fakakinau anai ke fakaloaloa atu totatou maʼuli pe ʼe ʼo tatatou famili ʼi ni ʼaho pe ko he ʼu taʼu ʼe siʼisiʼi pe, ʼo tou maumauʼi te lao ʼa te ʼAtua, ohage ia kia tatou ko te maʼuli pe ʼaenī ʼe maʼuhiga. Kailoa, ʼe tou tui tatou ki te maʼuhiga ʼo te taʼataʼa ʼaē neʼe liligi e Sesu pea mo te fealagia ʼaē ki he maʼuli heʼe gata ʼaē neʼe avahi mai e te taʼataʼa ʼaia. ʼE tou ʼiloʼi papau kapau ʼe nātou mamate, ko te ʼu tagata gāue agatonu ʼa te ʼAtua ʼe nātou maʼu anai te fakapale ʼo te maʼuli heʼe gata. — Soane 11:25; I Timoteo 4:10.

Toe Vakaʼi

● He koʼe ʼe taputapu ia te maʼuli pea mo te toto? Koteā te tupuʼaga ʼo te mole kau ʼa te mālama ʼi te manatu ʼaia?

● E feafeaʼi koa hatatou fakahā ʼe tou fakaʼapaʼapa ki te ʼuhiga taputapu ʼo te totoʼi manu?

● ʼE tonu ke tou fakahā feafeaʼi ia tatou fuli ko te maʼuli ʼo te tagata ʼe ko he meʼa taputapu ia kia tatou? ʼE aʼu kifea te maʼuhiga ʼaē ʼo te fai feiā?