Koteā Koa Te Fua Lelei ʼe Tou Maʼu ʼi Tatatou Palalau Ki Te Lotu?
KO TE ʼu mātuʼa ʼe nātou talitali mo te loto katoa ki te temi ʼaē ʼe kamata palalau ai tanatou kiʼi tamasiʼi. ʼI tanatou fagono ki te liuliuga e te kiʼi tamasiʼi he ʼu kupu ohage ko “Mama” peʼe “Papa,” ʼe fiafia ʼonatou ʼu loto. ʼE nātou fakahā fakavilivili te logo ʼaia ki ʼonatou ʼu kaumeʼa pea mo ʼonatou ʼu vāhaʼa fale. Ko te ʼuluaki palalau ʼa te kiʼi tamasiʼi ʼe moʼoni, ʼe ko he logo lelei ʼe fakatupu fiafia.
Ko te ʼu meʼa ʼe logo kiai te kiʼi tamasiʼi, te ʼu meʼa ʼe sio kiai, pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe mamanu kiai, ʼe ina tokagaʼi, ʼo vave tana mahino kiai. ʼE mahino ia, ʼe kehekehe tana logoʼi te faʼahi ʼaia. Kae kapau, ʼi te hili ʼo he temi, ʼe mole logoʼi e te kiʼi tamasiʼi te ʼu faʼahi ʼaia, ʼe tonu anai ke tokakaga te ʼu mātuʼa ki te tuputupu ʼo tanatou kiʼi tamasiʼi naʼa mole haʼele lelei.
Ko te ʼu kiʼi tamasiʼi ʼe nātou tokagaʼi fakalelei te hahaʼi ʼaē ʼe nātou ʼiloʼi. Ka ʼuma te faʼe ki tana kiʼi tamasiʼi, ko te meʼa ʼe hoko tuʼumaʼu ʼe lahi ai tana malimali. Kae, ko te ʼalaʼala ʼo te kiʼi tamasiʼi e he tahi age ʼi tona kāiga ʼe feala ke tagi ai ia, māʼiape la mo tona toʼo e he tahi, ʼe fakafisi mālohi ia kiai. ʼE lahi te hahaʼi ʼi te famili ʼaē kua māhani ʼi te meʼa ʼaia, ʼe nātou fakafisi ʼi te fai ʼo te faʼahi ʼaia. Ka fakamāmāhani te kiʼi tamasiʼi mo nātou, ʼe nātou fiafia ʼi te mole kei ʼi ai he meʼa ʼe fakatupu ai te tuʼania ʼa te kiʼi tamasiʼi, pea ʼe hā māmālie ai tana malimali.
ʼO feiā aipe, ʼe lahi ʼaupito te hahaʼi ʼe lotolotolua ʼi te palalau fakahagatonu mo he tahi ʼe mole heʼeki faʼa fualoa tanatou ʼiloʼi ʼo ʼuhiga mo tanatou tui faka lotu. E lagi ʼe mole nātou ʼiloʼi pe koteā te tupuʼaga ʼo te fia palalau ʼa he matāpule ki he faʼahi ʼa kita takitokotahi—te lotu. Ko te meʼa ʼe hoko ai ʼe nātou faka fealagia ke ʼi ai he meʼa ʼe fakafeagai ia nātou pea mo te hahaʼi ʼaē ʼe ʼōmai ʼo palalau mo nātou ki te Tupuʼaga. ʼE nātou fakafisi aipe ki te palalau ki he meʼa ʼe maʼu ʼi te tagata fuli pe, te holi ʼaē ki te tauhi.
ʼIo, ʼe tonu ke tou tokakaga ke tou ʼiloʼi totatou Tupuʼaga, pea ko tatatou palalau mo ʼihi e lagi feala ai hatatou ako te faʼahi ʼaia. ʼE feala te faʼahi ʼaia koteʼuhi neʼe kua fualoa te faka fealagia e te ʼAtua te felogoi. Tou vakaʼi muʼa pe neʼe feafeaʼi te faʼahi ʼaia.
‘Fakalogo Pea Mo Ako’
Ko te ʼuluaki felogoi ʼa te ʼAtua mo te tagata neʼe ina fai mo Atama ʼi te ʼōloto ʼi Eteni. Kae, ʼi te hili ʼo te agahala ʼa Atama pea mo Eva, neʼe nā fenonoʼi ʼi te temi ʼaē neʼe pāui age ai te ʼAtua kia nāua, ʼi tana fia felogoi mo nāua ki muli age. (Senesi 3:8-13) Kae, ʼe fakamatala fakalelei e te Tohi-Tapu te ʼu tagata pea mo te ʼu fafine neʼe felogoi fakafiafia mo te ʼAtua.
ʼI te temi ʼaē neʼe felogoi ai te ʼAtua mo Noe ʼo ʼuhiga mo te fakaʼauha mālohi ʼaē ka hoko ki te mālama agakovi ʼo tona temi, neʼe muliʼi fakalelei e Noe te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina ʼui age ʼo liliu ai ia ko “te tagata faka mafola faitotonu.” (2 Petelo 2:5) Mai tona ʼaluʼaga ʼaē neʼe ko ia ko te ʼave folafola ʼa te ʼAtua ki tona taʼiake, neʼe mole gata pe ʼi te fakahā e Noe tana tui ki te ʼu felogoi ʼa te ʼAtua mo te tagata, kae neʼe ina toe fakahā foki ki te hahaʼi ʼe lagolago ia kia Sehova. Neʼe koteā te tali neʼe fai kia Noe? ʼI meʼa fakaʼofaʼofa foki, neʼe lahi te hahaʼi ʼi tona temi “neʼe mole nātou fakatokagaʼi he meʼa ʼo aʼu ki te haʼu ʼo te tulivio pea ʼave ai ia nātou fuli.” (Mateo 24:37-39) Kae meʼa lelei kia tatou, ko te toko fitu ʼi te famili ʼo Noe neʼe fagono, ʼo nātou fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa te ʼAtua, pea neʼe nātou hāo ʼi te Tulivio faka malamanei. Ko te hahaʼi fuli ʼaē ʼe maʼuʼuli ʼi te temi nei neʼe ʼōmai mai ia nātou.
Ki muli age, neʼe felogoi te ʼAtua mo he puleʼaga katoa, ia te Iselaele ʼāfea. ʼAki ia Moisese, neʼe foaki e te ʼAtua kia nātou te ʼu Folafola e Hogofulu pea mo ʼihi ʼu lao e 600 neʼe fakamaʼuaʼi ke nātou muliʼi ohage pe ko te ʼu Folafola e Hogofulu. Neʼe loto ia Sehova ke fakalogo te kau Iselaelite ki te ʼu lao fuli ʼaia. Neʼe fai e Moisese te faʼahi ʼaia ʼi te hili ʼo taʼu e fitu, lolotoga te Lafeti ʼo te ʼu Fale Lau ʼe fai ʼi te taʼu, neʼe tonu ke lau te Lao ʼa te ʼAtua ʼo leʼolahi. Neʼe ina fakatotonu fēnei: “Fakatahiʼi te hahaʼi, te hahaʼi tagata pea mo fafine, pea mo te tamaliki, pea mo ʼokotou ʼu matāpule ʼaē ʼe nonofo ʼi ʼokotou ʼu matapā.” ʼO ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu fea? “Ke feala ai hanatou fakalogo pea mo nātou akoʼi, ke nātou manavasiʼi kia Sehova tokotou ʼAtua pea ke koutou tokakaga ʼo fai fakalelei te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe tuʼu ʼi te lao.” Ko nātou fuli ʼaia neʼe tonu ke nātou fakalogo pea mo nātou ako. Koutou fakakaukauʼi muʼa pe neʼe feafeaʼi tanatou fiafia ʼi te palalau ki te meʼa ʼaē neʼe nātou fagono kiai!—Teutalonome 31:10-12.
ʼI te hili ʼo te ʼu sēkulō e nima ki muli age, ko te hau ʼo Suta ko Sosafate neʼe ina fai te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo ʼuhiga mo te ʼu tama ʼaliki pea mo te kau Levite ke nātou toe fakatuʼu te tauhi maʼa ʼa Sehova. Ko te ʼu tagata ʼaia neʼe feʼoloʼaki ʼi te ʼu kolo ʼo Suta ʼo akoʼi te hahaʼi ki te ʼu lao ʼa Sehova. ʼI tana maʼu te ʼu lao moʼo palalau mo te hahaʼi, neʼe fakahā e te hau tona lototoʼa ʼo ʼuhiga mo te tauhi moʼoni. ʼO toe feiā aipe ki tana hahaʼi, neʼe tonu ke nātou fakalogo pea mo ako.—2 Fakamatala 17:1-6, 9.
Tou Fakahā Te Moʼoni ʼAki Te Fai Palalau
Neʼe fekauʼi e te ʼAtua tona ʼAlo totonu, ia Sesu, ki te kele ke gāue ko Tana ʼAve Folafola. (Soane 1:14) Ohage ko te ʼu tisipulo e toko tolu ʼaē neʼe nātou mamata ki te fetogi ʼa Sesu ʼi ʼonatou muʼa, neʼe nātou fagono ki te leʼo totonu ʼo te ʼAtua ʼe ina ʼui fēnei: “Ko ia nei ko toku ʼAlo, ʼofaina, ʼaia kua ʼau fiafia ʼaupito ai ia te ia; ke koutou fakalogo kia te ia.” (Mateo 17:5) Neʼe nātou fakalogo fakalelei kia te ia.
ʼO toe feiā aipe mo Sesu, neʼe ina akoʼi tana kau ʼapositolo ke nātou fakahā te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ki niʼihi. Kae ʼi te kei toe ʼo māhina e ono ʼo tona minisitelio ʼi te kele, neʼe fakahā e Sesu ko te gāue ʼo ʼuhiga mo te faka mafola ʼo te Puleʼaga ʼo selo ʼe lahi ʼaupito pea ʼe ʼaoga ke lahi age te hahaʼi ʼo te ʼu tisipulo moʼo fakahoko ʼo te faʼahi ʼaia. Neʼe ina akoʼi te toko 70 ia nātou ʼaia ke nātou palalau ki te hahaʼi matāpule ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, pea neʼe ina fekauʼi nātou ke nātou faka mafola te logo ʼaia ki te hahaʼi. (Luka 10:1, 2, 9) ʼI he kiʼi temi nounou ʼi muʼa ʼo tana liliu ki tana Tāmai ʼi selo, neʼe fakatokagaʼi e Sesu ki tana ʼu tisipulo ke nātou fai he ʼu fakatuʼutuʼu ke nātou palalau ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te logo ʼaia, ʼo ina foaki age kia nātou te fakatotonu ʼaenī: “Koutou ʼolo pea koutou fai ni ʼu tisipulo ʼi te hahaʼi ʼo te ʼu fenua fuli pe, . . . ʼo koutou ako ia nātou ke nātou mulimuli ki te ʼu meʼa fuli pe ʼaē neʼe ʼau fakatotonu atu kia koutou.” (Mateo 28:19, 20) ʼI te malamanei, ko te kau Kilisitiano moʼoni ia ʼaho nei ʼe nātou fakahoko katoa te fakatotonu ʼaia ʼaki tanatou fakahā te logo lelei ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ki ʼonatou ʼu vāhaʼa fale. Ko te ʼu felogoi ʼaia ʼe faka fealagia ai kia nātou, ke nātou fakahā te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te Tupuʼaga, ko Sehova.—Mateo 24:14.
Te ʼu Fai Palalau Fakaloto Mālohi, Mo Lelei
Neʼe tonu ke feafeaʼi te palalau ʼa te kau tisipulo ʼa Sesu ki niʼihi ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼe nātou tui kiai? Neʼe mole tonu ke nātou fai he meʼa ke ʼiʼita ai tonatou ʼu fili, peʼe ke nātou kē mo nātou. Kae, neʼe tonu ke nātou maʼu ia nātou ʼaē ʼe nātou tali fakafiafia te logo lelei pea ke nātou fakahā te moʼoni faka Tohi-Tapu moʼo lagolago ki te logo ʼaia. ʼE mahino ia, neʼe tokagaʼi e te ʼAtua te ʼu aga ʼa nātou ʼaē neʼe felogoi mo te ʼu tisipulo ʼo tona ʼAlo, ohage ko tona fakahā e Sesu: “Ko ʼaē ʼe ina tali koutou ʼe ina toe tali mo ʼau, pea ko ʼaē ʼe ina tali ʼau ʼe ina toe tali foki mo ia ʼaē neʼe ina fekauʼi mai ʼau.” (Mateo 10:40) Neʼe ko he līaki fakamālohi ia ʼo te ʼAtua ʼi te fakafisi ʼa te hahaʼi tokolahi ki tana logo ʼi te temi ʼo Sesu!
Neʼe tokoni te ʼapositolo ko Paulo ʼo fēnei, “Ko he kaugana ʼa te ʼAliki ʼe mole tonu ke fekēʼaki mo he tahi.” Kae, “ ʼe tonu ke agamālū ki te hahaʼi fuli, poto ʼi te ako, lolomi ia ia ʼi te kovi, ʼo faiako ʼaki te agamālū ia nātou ʼaē ʼe mole nonofo mo he ʼu fakatuʼutuʼu lelei; e lagi ʼe feala ke foaki e te ʼAtua kia nātou te fakahemala ʼaē ʼe taki ki te ʼatamai mālama totonu ʼo te moʼoni.” (2 Timoteo 2:24, 25) Ko te faʼahiga faka mafola e Paulo ʼo te logo lelei ki te hahaʼi ʼi Athènes, ʼi Heleni, ʼe ko he faʼifaʼitaki lelei ʼaia kia tatou. Neʼe ina faigaʼi ke fakakaukauʼi e te kau Sutea te ʼu palalau ʼaē neʼe ina fai ʼi tonatou sinakoka. ʼI te ʼaho fuli ʼi te lapalasi fakatauʼaga meʼa neʼe palalau ia mo “nātou ʼaē ʼe fetaulaki ʼi ai.” Logope ko ʼihi, ʼe mole fai he mahalohalo ia ʼo ʼuhiga mo nātou, neʼe nātou fia logo pe ki he ʼu manatu foʼou, koia neʼe palalau fakahagatonu age ai Paulo kia nātou pea neʼe ina fai ʼaki te aga fakaʼapaʼapa. Neʼe palalau ia mo nātou ʼaē ʼe fakalogo ki te logo ʼa te ʼAtua, ʼo ina fakaloto mālohiʼi nātou ke nātou fakahemala. Ko tanatou aga ʼe lahi tona tatau mo te aga ʼa te hahaʼi ʼo te temi nei. “Ko ʼihi neʼe nātou vāʼi, ka ko ʼihi neʼe ʼui maʼa nātou: ‘ ʼE mātou fagono anai kia koe ʼi he tahi temi.’ ” Neʼe mole fakakinau ia Paulo ʼo hoko atu te fai palalau. ʼI te ʼosi ʼo tana fakahā tana logo, neʼe “mavae ia ʼi te lotolotoiga ʼo nātou.”—Gāue 17:16-34.
Ki muli age, neʼe ʼui e Paulo ki te hahaʼi ʼo te kokelekasio faka Kilisitiano ʼaē ʼi Efesi ‘neʼe mole ina fakatatāʼofi ia te fakahā ʼo te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe ʼaoga, pe ko he ako ʼi muʼa ʼo te hahaʼi pea ʼi te ʼu ʼapi.’ Pea tahi ʼaē, neʼe ina ‘fakamoʼoni ʼaki tona loto katoa ʼi muʼa ʼo te kau Sutea pea mo te kau Keleka ʼo ʼuhiga mo te fakahemala ki te ʼAtua pea mo te tui kia Sesu Kilisito.’—Gāue 20:20, 21.
Ko te ʼu faʼifaʼitaki faka Tohi-Tapu ʼaia ʼe hā ʼaki ai pe neʼe feafeaʼi te talanoa ʼa te kau kaugana agatonu ʼo te ʼu temi muʼa ʼo ʼuhiga mo te lotu. Koia ia ʼaho nei, ʼe palalau fakalelei te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki te lotu mo ʼonatou ʼu vāhaʼa fale.
Te ʼu Fai Palalau ʼe Fua Lelei ʼAupito
‘Fagono ki te Folafola ʼa te ʼAtua.’ ‘Fakalogo ki tana ʼu lao.’ ʼE lahi te tuʼu ʼo te ʼu palalau fakaloto mālohi ʼaia ʼi te Tohi-Tapu! ʼE feala hakotou tali te ʼu taki faka Tohi-Tapu ʼaia mokā ʼe ʼalu atu he kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼo palalau mo koutou ʼi he temi ka haʼu. Koutou fakalogo ki te logo ʼaē ʼe nātou fakahā atu ʼi te Tohi-Tapu. Ko te logo ʼaia ʼe mole ko he logo faka politike, kae ʼe ina lagolago te puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼi selo, ia tona Puleʼaga. Ko te puleʼaki ʼaia ka fakaʼaogaʼi e te ʼAtua moʼo pulihi ʼo te ʼu ikuʼaga ʼo te ʼu kē ʼi te temi ʼaenī. (Taniela 2:44) Ki muli age ko te puleʼaga ʼaia ka fakaʼaogaʼi e te ʼAtua mai te lagi, ʼe ina fakatokatoka anai te kele katoa ʼo fakaliliu ko he palatiso ohage ko te ʼōloto ʼi Eteni.
Ko he tagata neʼe polisi ʼi te temi muʼa neʼe tuʼa lahi tana fakafisi ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova mokā nātou palalau age ki te Tohi-Tapu. Kae ʼi te mafola ʼo te fai fakapō ʼaē ʼe tau mo ia, neʼe ina tuʼaniaʼi leva tona maʼuli. Koia ʼi tana palalau mo te kau Fakamoʼoni ʼaē neʼe ʼalu age ʼi he temi ki ʼamuli, neʼe ina akoʼi ai te logo ʼaē ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu. Neʼe hoholo atu te ʼu fai palalau. Logope la te liuliuga ʼo te fetogi ʼo te nofoʼaga ʼo te tagata polisi ʼaia, neʼe kumi fakafiafia e te kau Fakamoʼoni te tagata ʼi tona nofoʼaga foʼou moʼo hoko ʼo te ʼu fai palalau. Pea neʼe ʼui fēnei e te tagata polisi: “Ko te moʼoni ʼaē neʼe ʼau lolotoga kumi neʼe maʼu tuʼumaʼu aipe ʼi te Tohi-Tapu. Ka na pau la neʼe mole faʼa kātaki te kau Fakamoʼoni ʼi te palalau mo ʼau, ʼe kei ʼau nofo pe nei ʼi te mālama ʼaē ʼe mole ina foaki mai he meʼa lelei ki te maʼuli. Ko te meʼa neʼe hoko, neʼe ʼau ako ia te moʼoni, pea neʼe ʼau fakaʼaogaʼi toku maʼuli moʼo kumi ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe nātou kumi te ʼAtua ohage ko ʼau.”
Ko te hahaʼi ʼaē ʼe fagono fakalelei ʼe lahi ʼaupito tanatou fia ʼiloʼi te moʼoni. ʼE nātou ʼamanaki ke nātou maʼu te ʼu tupuʼaga ʼo te ʼu akonaki ʼaē ʼe fakahā age. (1 Petelo 3:15) Ohage ko he kiʼi tamasiʼi ʼe ina fakafehuʼi tana ʼu mātuʼa pea ʼe ʼamanaki ke nā tali age tana ʼu fehuʼi, ʼe totonu takotou fakaʼamu ke fakahā atu e he kau Fakamoʼoni te ʼu tali ʼe ʼaoga. ʼE feala hakotou ʼiloʼi papau ʼe nātou fiafia anai ʼi te toe liliu atu pea mo palalau mo koutou ki te logo ʼo te Tohi-Tapu ʼi he tahi temi.
E lagi kua koutou ʼiloʼi siʼisiʼi pe ia te Tohi-Tapu. ʼE feala ke koutou tokagaʼi ʼe loto te ʼAtua ke koutou fai he ʼu fetogi ʼi tokotou maʼuli. Ke ʼaua naʼa koutou fakameʼameʼa ʼi te fai ʼo he ʼu meʼa ʼi takotou tuʼania ʼaē naʼa lahi fau te ʼu meʼa ʼe tonu ke koutou līaki ʼe fakamaʼua atu e te ʼAtua. ʼE mole gata ʼaki pe takotou maʼu ia te fiafia moʼoni. ʼE koutou mahino anai ki te faʼahi ʼaia ʼaki takotou tuputupu ki muʼa.
ʼUluaki meʼa ʼe tonu ke fai, ke koutou tokagaʼi pe ko ai ia Sehova, pea mo te meʼa ʼaē ʼe loto te ʼAtua ke koutou fai, pea mo te meʼa ʼaē ʼe ina foaki atu. Fehuʼi ki he kau Fakamoʼoni ke ina fakahā atu te manatu ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Koutou fakasiosio pe ko te meʼa ʼaē ʼe nātou fakahā atu ʼe tuʼu ʼi takotou Tohi-Tapu. ʼI takotou ʼiloʼi ʼaē te fakapotopoto ʼa te kau Fakamoʼoni ʼi tanatou fakahā te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te lotu, ʼe mole koutou fakameʼameʼa anai ʼi takotou loto ʼaē ke lahi ʼaupito te ʼu meʼa lelei ʼe feala ke nātou vaevae mo koutou ʼi te Tohi-Tapu.—Tāʼaga Lea 27:17.
ʼE fakaafe atu koutou ke koutou faka felogoi mo te kau Fakamoʼoni ʼi te ʼu koga meʼa ʼaē ʼe fai ai tanatou ʼu fono, ʼi te Fale ʼo te Puleʼaga. ʼE koutou fagono anai ki te ʼu fai palalau ʼaoga ʼo ʼuhiga mo te Folafola ʼa te ʼAtua. ʼE koutou sisio anai peʼe feafeaʼi tanatou fefakafiafiaʼaki ʼi te palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua. Koutou faka fealagia ki te kau Fakamoʼoni ke nātou tokoni kia koutou ke koutou ako ia te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te finegalo ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo tatou ʼi te temi ʼaenī. Koutou tali te fakaafe ʼa te ʼAtua ke koutou palalau ki te tauhi maʼa pea mo koutou tali tona ʼofa, pea mo te maʼuli heʼegata ʼi te Palatiso.—Malakia 3:16; Soane 17:3.
[Paki ʼo te pasina 5]
Neʼe palalau fakahagatonu ia Noe ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua
[Paki ʼo te pasina 7]
Ohage pe ko te palalau ʼa Paulo ʼi te kolo ʼo Athènes, ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe nātou ako te ʼu moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ki niʼihi