Ko He Fakagata ʼo Te Loto Fehiʼa ʼi Te Malamanei Katoa

KUA hili kiai taʼu e lua afe, neʼe felāveʼi te kiʼi kūtuga mo te loto fehiʼa. ʼE fakamahino e Tertullien te agamālohi ʼa te kau Loma ki te ʼu ʼuluaki Kilisitiano: “Kapau ʼe mole ʼi ai he ʼua, pea kapau ʼe ʼi ai he mafuike, kapau ʼe ʼi ai he hoge peʼe ko he mahaki ʼe mafola, ko te kalaga ʼaē ʼe foimo fai, ‘ ʼAve te kau Kilisitiano ke kai e te ʼu laione!’ ”

Logope tanatou felāveʼi mo te loto fehiʼa, neʼe fakamamaʼo e te ʼu ʼuluaki Kilisitiano te fakahala ʼaē ke nātou liufaki te heʼe faitotonu. ʼI tana Akonaki logona ʼi te Moʼuga, neʼe ʼui fēnei e Sesu Kilisito: “Neʼe koutou fagono neʼe ʼui fēnei: ‘ ʼE tonu ke ke ʼofa ki tou kāiga ka ke fehiʼa ki tou fili.’ Kaʼe ʼau tala atu ʼau kia koutou: Ke koutou haga ʼofa ki ʼokotou fili pea mo hūfaki ia nātou ʼe fakataga kia koutou.”—Mateo 5:43, 44.

Neʼe ko te talatisio ʼa te kau Sutea, ko te tala ʼo tokita ‘fehiʼa ki he fili’ neʼe ko te meʼa lelei ʼaia ke fai. Kae, neʼe ʼui e Sesu ʼe tonu ke tou ʼoʼofa ki totatou ʼu fili, ʼo mole gata pe ki totatou ʼu kaumeʼa. Ko te faʼahi ʼaia ʼe faigataʼa kae ʼe feala. Ko te ʼofa ʼaē ki he fili ʼe mole faka ʼuhiga ko te leleiʼia tana faʼahiga aga fuli. Ko te kupu faka Keleka ʼaē ʼe maʼu ʼi te fakamatala ʼa Mateo ʼe haʼu mai te kupu agapê, ʼaē ʼe ina fakamatalatala he ʼofa ʼe ʼalutahi mo he ʼu fakatuʼutuʼu. Ko ia ʼaē ʼe ina maʼuliʼi te agapê, te ʼofa ʼaē ʼe mulimuli ki he ʼu fakatuʼutuʼu, ʼe ina fai te meʼa ʼaē ʼe lelei tatau aipe peʼe ko he fili ʼe fehiʼa pea mo ina gaohi koviʼi ia ia. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko te faʼahiga fai ʼaia moʼo faʼifaʼitakiʼi ia Kilisito, pea ko tona faʼahiga fai ʼaia moʼo mālo ʼi te loto fehiʼa. Neʼe fakatokagaʼi fēnei e te tagata poto faka Keleka: “Ko te [agapê] ʼe ina faka fealagia kia tatou ke tou mālo ʼi tatatou ʼu holi māhani ki te ʼita pea mo te agamālohi.” Kae ʼe ʼaoga anai koa ʼi te mālama ʼo te temi nei ʼaē ʼe fonu ai te loto fehiʼa?

Ko te meʼa kua tou mahino kiai, ʼe mole ko nātou fuli ʼaē ʼe nātou lau ko te kau Kilisitiano ʼaē ʼe nātou muliʼi te faʼifaʼitaki ʼa Kilisito. Ko te ʼu aga fakalialia ʼaē neʼe hoko mole heʼeki faʼa fualoa ʼi Rwanda neʼe fai e te ʼu kūtuga ʼi te fenua, ʼe tokolahi ia nātou ʼaē ʼe kau ai ʼe nātou lau ko nātou ko te kau Kilisitiano. Neʼe fakamatala e Pilar Díez Espelosín, te taupoʼou Katolika Loma neʼe gāue ʼi Rwanda lolotoga te ʼu taʼu e 20, te meʼa ʼaē neʼe hoko. Ko te tagata neʼe fakaōviōvi age ki te ʼēkelesia kae ina toʼo te tao ʼi tona nima ʼe ʼiloga neʼe kua ina fakaʼaogaʼi. Neʼe fehuʼi age e te taupoʼou: “Koteā ʼaē ʼe ke fai ʼo taka haʼele ʼo matehi te hahaʼi? ʼE mole ke manatu kia Kilisito?” Neʼe ina tala age neʼe manatu kia Kilisito pea neʼe hū ki te ʼēkelesia, mo tuʼutuli, pea mo lau fakamalotoloto te Lōsalio. Kae ʼi tana ʼosi faikole, pea haʼu ʼaia ki tuʼa ʼo hoko atu tana fai fakapō. Neʼe fakamoʼoni fēnei e te taupoʼou, “ ʼe fakahā mai ʼe mole tou lolotoga ako fakalelei te evaselio.” Kae ko te ʼu hala ʼaia ʼe mole faka ʼuhiga ʼaki ai ko te logo ʼa Sesu ʼe mole faʼa lelei. ʼE feala he mālo ʼi te loto fehiʼa ia nātou ʼaē ʼe nātou maʼuliʼi te Lotu Faka Kilisitiano moʼoni.

Ko Te Mālo ʼi Te Loto Fehiʼa ʼi Te Lotoʼā Fakamamahi

Ko Max Liebster ko te Sutea neʼe kau ʼi te kau Sutea ʼaē neʼe gaohi koviʼi kae neʼe hāo mai ai. Logope ko tona kiʼi higoa ko tona faka ʼuhiga ko “ ʼofainaʼi,” neʼe sio ai ki te toe loto fehiʼa neʼe fai age ki ai. ʼE ina fakamatala te meʼa ʼaē neʼe ina akoʼi ʼi te Siamani Nasi ʼo ʼuhiga mo te ʼofa pea mo te fehiʼa.

“Neʼe ʼau lahi ʼi te kolo ʼe ōvi ki Mannheim, ʼi Siamani, lolotoga te ʼu taʼu 1930. Neʼe lau e Itilele ko te kau Sutea fuli neʼe ko te hahaʼi kākā ʼe koloaʼia neʼe nātou kākāʼi te hahaʼi Siamani. Kae ʼi tona ʼuhiga moʼoni, ko taku tāmai neʼe ko te tagata gaohi sūlie neʼe tuʼulaga mālalo ʼi te faʼahi faka sosiale. Kae, ʼuhi ko te mālohi ʼo te ʼu meʼa ʼaē neʼe lau e te kau Nasi, neʼe kamata agakovi mai kia mātou ʼamatou ʼu vāhaʼa fale. ʼI taku kei tūpulaga, neʼe vali fakakinauʼi ia ʼau e te tagata ʼo te kolo ʼaki te totoʼi puaka ʼi toku laʼe. Ko te agakovi mamafa ʼaia neʼe ko te ʼahiʼahiʼi fakatomuʼa pe ia ʼo te meʼa ʼaē neʼe tonu ke hoko ʼi te temi ka haʼu. ʼI te taʼu 1939, neʼe puke ʼau e te Gestapo pea neʼe nātou faʼao ʼaku ʼu koloā.

“Talu mai te māhina ʼo Sanualio 1940 ʼo aʼu ki te māhina ʼo Maio 1945, neʼe ʼau faigaʼi ke ʼau maʼuli ʼi te ʼu lotoʼā fakamamahi kehekehe e nima: ko Sachsenhausen, mo Neuengamme, mo Auschwitz, mo Buna, pea mo Buchenwald. Ko taku tāmai, ʼaē neʼe ʼave mo ia ki Sachsenhausen, neʼe mate lolotoga te temi nive ʼo te taʼu 1940. Neʼe ʼau ʼave tonu tona sino ki te fale ʼaē ʼe tutu ai te hahaʼi mamate, pea ʼi ai neʼe tānaki te ʼu sino ʼo te hahaʼi mamate ko te fakatalitali ke tutu. Fakatahi ʼaia, neʼe ko te toko valu ʼi toku famili neʼe mamate ʼi te ʼu lotoʼā fakamamahi.

“Ko te kau kapos neʼe fehiʼaʼinaʼi ʼi taku nofo pilisoni ʼo laka age ia ʼi te kau tagata leʼo SS. Ko te kau kapos neʼe ko te kau pilisoni neʼe nātou gāue tahi mo te kau SS pea neʼe nātou maʼu ai ʼihi faigamālie. Neʼe hinoʼi nātou ki te fakaʼaluʼalu ʼo te tufa ʼo te meʼa kai, pea neʼe nātou toe tā fakamālohi ʼihi kau pilisoni. Neʼe nātou tau tā kae mole he tupuʼaga ʼo te fai feiā pea mo nātou fai fakavale. ʼI taku manatu ʼe lahi te ʼu tupuʼaga ke ʼau fehiʼa ki te kau SS pea mo te kau kapos, kae lolotoga toku temi pilisoni, neʼe ʼau ako ai ko te ʼofa ʼe mālohi age ia ʼi te loto fehiʼa.

“Ko te mālohi ʼa te kau pilisoni ʼaē ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova neʼe ina fakalotoʼi ʼau ke ʼau tui ko tanatou tui ʼe fakatafito ki te Tohi-Tapu—pea neʼe ʼau liliu mo ʼau ko te Fakamoʼoni. Ko Ernst Wauer, ko te Fakamoʼoni neʼe ʼau felāveʼi mo ia ʼi te lotoʼā fakamamahi ʼo Neuengamme, neʼe ina uga ʼau ke ʼau maʼuliʼi te manatu ʼa Kilisito. ʼE ʼui e te Tohi-Tapu, ‘ka leakoviʼi ia ia neʼe mole ina tali ʼaki he leakovi. Ka mamahi ia ia, neʼe mole ina fakamana ia, kae neʼe ina haga tuku aipe kia ia ʼaē ʼe fai fakamāu ʼaki te faitotonu.’ (1 Petelo 2:23) Neʼe ʼau faigaʼi ke ʼau fai feiā, ke ʼau tuku te kami ki te ʼAtua, ʼaē ko te Tuʼi Fakamāu ʼo te hahaʼi fuli.

“Ko te ʼu taʼu ʼaē neʼe ʼau nofo ai ʼi te ʼu lotoʼā fakamamahi neʼe nātou akoʼi mai kia ʼau ko te hahaʼi ʼe nātou tau fai te meʼa ʼaē ʼe kovi kae ʼe nātou fakapōʼuli. ʼE mole agakovi fuli te kau tagata leʼo SS—neʼe ʼi ai te tahi ia nātou neʼe ina hāofaki toku maʼuli. ʼI te tahi temi, neʼe ʼau mahaki kovi ko te liligi pea neʼe mole kei ʼau faʼa haʼele mai taku gāue ki te lotoʼā. Neʼe tonu ʼe ʼave ʼau ki te koga fale kasa ʼi te ʼala uhu, kae ko te tagata leʼo SS, neʼe ma kolo tahi ʼi Siamani, neʼe ina hāofaki ʼau. Neʼe ina fakatuʼutuʼu ke ʼau gāue ʼi te fale kai ʼa te kau SS, ʼaia neʼe ʼau lava mālōlō ai ʼo aʼu ki taku toe māmālohi age. ʼI te tahi ʼaho, neʼe ina tala fakahagatonu mai kia ʼau: ‘Max, ʼe hage ʼe ʼau ʼi te saliote afi ʼe gaholo tana ʼalu pea ʼe mole he poto moʼona taki. Kapau ʼe ʼau hihiki, pea ʼe ʼau mate anai. Pea kapau ʼe ʼau nofo, pea ʼe tataʼo anai ʼau!’

“Neʼe ʼaoga he ʼofa lahi ki te ʼu hahaʼi ʼaia. ʼI tona fakahagatonu, neʼe ko te ʼofa pea mo te manavaʼofa, ʼo fakatahi mo taku tui ki te ʼAtua ʼaē neʼe nātou faka fealagia mai kia ʼau ke ʼau mālo ʼi te ʼu ʼaluʼaga fakaʼofaʼofa pea mo te tuʼania ʼi te ʼaho fuli te mate. ʼE mole feala ke ʼau ʼui neʼe maʼuli ʼo haohaoa, kae veliveli ʼoku ʼu mataʼi lavea ʼi toku loto.”

Ko te loto māfana pea mo te agalelei ʼe kei maʼu pe e Max hili kiai te ʼu taʼu e 50, ʼe ko he fakamoʼoni mālohi ki te moʼoni ʼo tana ʼu palalau. Ko te meʼa ʼaē neʼe hoko kia Max ʼe mole makehe. Neʼe ʼi ai tana tupuʼaga mālohi ke mālo ʼi te loto fehiʼa—neʼe ina loto ke ina faʼifaʼitaki ia Kilisito. Ko ʼihi ʼaē neʼe takitaki tonatou maʼuli e te Tohi-Tapu neʼe nātou fai feiā pe mo nātou. ʼE fakamahino e Simone, ko te Fakamoʼoni ʼa Sehova mai Falani, peʼe neʼe feafeaʼi tana ako te ʼuhiga moʼoni ʼo te ʼofa ʼaē ʼe mole liufaki.

“Ko taku faʼe, ia Emma, ʼaē neʼe liliu ko he Fakamoʼoni ʼi muʼa ʼo te lua tau faka malamanei, neʼe ina akoʼi mai ko te kau hahaʼi ʼe nātou tau fai te ʼu meʼa ʼe kovi koteʼuhi ʼe nātou nonofo ʼi te fakapōʼuli. Neʼe ina fakamahino mai, kapau ʼe mātou fehihiʼa ia nātou ʼuhi heʼe nātou fehihiʼa mai, ʼe mole ko mātou he ʼu Kilisitiano moʼoni, koteʼuhi neʼe ʼui e Sesu ʼe tonu ke tou ʼoʼofa ki ʼotatou ʼu fili pea mo tou hūfaki ia nātou ʼaē ʼe nātou fakatagaʼi ia tatou.—Mateo 5:44.

“ ʼE ʼau manatuʼi te ʼaluʼaga faigataʼa ʼaupito neʼe ina ʼahiʼahiʼi te tui ʼaia. Lolotoga te temi ʼaē neʼe puleʼi ai ia Falani e te kau Nasi, neʼe maʼuli mamahi taku faʼe ʼuhi ko te fafine ʼe vāhaʼa fale mo mātou ʼi te fale fata ʼaē neʼe mātou nonofo ai. Neʼe ina fakahā taku faʼe ki te Gestapo, pea neʼe nofo ai taku faʼe lolotoga te ʼu taʼu e lua ʼi te ʼu lotoʼā fakamamahi ʼa te kau Siamani, pea neʼe meihiʼi mate ai. Hili te tau, neʼe loto e te kau polisi Falani ke sinie e taku faʼe he pepa ʼe faka lākahalaʼi ai te fafine ʼaia, neʼe kaugā gāue mo te kau Siamani. Kae neʼe fakafisi taku faʼe, ʼo ina ʼui ‘ko te ʼAtua ʼe ko te Tuʼi Fakamāu pea ʼe ko Ia ʼaē ʼe ina totogi ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi.’ Hili te ʼu taʼu kiai, neʼe mahaki kovi te fafine ʼaia, ko te kosea. Neʼe mole taupau maʼu ia e taku faʼe he lotokovi ki te mamahi neʼe tau mo ia, kaʼe neʼe nofo lolotoga te ʼu hola loaloaga mo ia moʼo fakafimālieʼi ʼo tona ʼu māhina fakaʼosi. ʼE mole galo anai ia ʼau te mālo ʼo te ʼofa ki te loto fehiʼa.”

ʼE fakahā e te ʼu faʼifaʼitaki ʼaia e lua te mālohi ʼo te ʼofa ʼaē mulimuli ki te ʼu fakatuʼutuʼu, mokā felāveʼi mo te heʼe faitotonu. Kae, ʼe ʼui tonu e te Tohi-Tapu ʼe ʼi ai “te temi moʼo ʼofa pea mo te temi moʼo fehiʼa.” (Tagata Tānaki 3:1, 8) E feafeaʼi he lava hoko ʼo te faʼahi ʼaia?

Te Temi Moʼo Fehiʼa

ʼE mole tauteaʼi e te ʼAtua te loto fehiʼa fuli. ʼO ʼuhiga mo Sesu Kilisito, ʼe ʼui fēnei e te Tohi-Tapu: “Neʼe ke manako ki te faitotonu ka neʼe ke fehiʼa ki te meʼa noaʼi ʼo te lao.” (Hepeleo 1:9) Kae ʼe ʼi ai te kehekehe ʼo te fehiʼa ki te meʼa ʼaē ʼe kovi pea mo te fehiʼa kia ia ʼaē ʼe ina fai te meʼa ʼaē ʼe kovi.

Neʼe tuku mai e Sesu te faʼifaʼitaki ʼo ʼuhiga mo te fakatatau lelei ʼo te ʼofa pea mo te loto fehiʼa. Neʼe fehiʼa ki te malualoi, kae neʼe ina faigaʼi ke tokoni ki te kau malualoi ke nātou fetogi tanatou faʼahiga fakakaukau. (Mateo 23:27, 28; Luka 7:36-50) Neʼe ina tauteaʼi te agamālohi, neʼe faikole maʼa nātou ʼaē neʼe nātou fakapogi ia ia. (Mateo 26:52; Luka 23:34) Pea logope neʼe fehiʼa te mālama kia ia kae ʼe mole ʼi ai hona tupuʼaga, neʼe ina sakilifisioʼi tona maʼuli maʼa te mālama. (Soane 6:33, 51; 15:18, 25) Neʼe ina tuku mai kia tatou he faʼifaʼitaki haohaoa ʼo ʼuhiga mo te ʼofa ʼaē ʼe mulimuli ki te ʼu fakatuʼutuʼu pea mo te fehiʼa ʼaē ki te meʼa ʼaē ʼe kovi.

ʼE feala ke fakatupu e te heʼe faitotonu he ʼita ia tatou, ohage ko tana fakatupu ʼita ʼaē kia Sesu. (Luka 19:45, 46) Kae, ʼe mole gafua ki te kau Kilisitiano ke nātou kami. Neʼe tokoni fēnei e Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Loma: “ ʼAua naʼa koutou liufaki ki he tahi te kovi moʼo fetogi ʼaki te kovi. . . . Kapau ko he meʼa ʼe feala, tāfito mo kapau ko he meʼa ʼe fakalogo kia koutou, koutou maʼuli ʼi te tokalelei mo te tagata fuape. ʼAua naʼa koutou kami. . . . ʼAua naʼa koutou lavā ʼi te agakovi, kae koutou haga mālo aipe ʼi te agakovi ʼaki te agalelei.” (Loma 12:17-21) Ka tou fakafisi e tatou totonu te maʼuliʼi ʼo te loto fehiʼa pea mo te kumi kami ki he meʼa kovi, ʼe mālo te ʼofa.

Ko He Mālama ʼe Mole ʼi Ai He Loto Fehiʼa

Ke pulihi te loto fehiʼa ʼi te malamanei katoa, ʼe tonu ke fetogi te ʼu aga kua tauʼaka ʼi te miliona hahaʼi. E feafeaʼi he lava fakahoko ʼo te faʼahi ʼaia? ʼE fai e te Polofesea ko Ervin Staub te tokoni ʼaenī: “ ʼE tou meʼa noaʼi ia nātou ʼaē ʼe tou gaohi koviʼi kae ʼe tou faka maʼuhigaʼi ia nātou ʼaē ʼe tou tokoni kia nātou. ʼI te ʼaluʼaga ʼo tatatou faka maʼuhigaʼi te hahaʼi ʼaē ʼe tou tokoni pea mo tou logoʼi he ʼu loto fīmālie ia tatou ʼi tatatou tokoni, ʼe tou toe sio foki ki tatatou tokaga lahi ʼo feiā mo tatatou tokoni. ʼE tonu ki te ʼu faiga ʼa tatou ko te fakatupu ʼo he ʼu sosiete ʼe feala ke lahi ʼaupito ai te tokoni ki niʼihi.”—The Roots of Evil.

ʼI hona tahi faʼahiga fulihi, ko te pulihi ʼo te loto fehiʼa ʼe fakamaʼua kiai he fakatupu ʼo he sosiete ʼe ako ai e te hahaʼi te ʼofa ʼaki tanatou fetokoniʼaki, ko he sosiete ʼe galoʼi ai e te hahaʼi te lotokovi fuli ʼe tupu mai te manatu hala, mo te tauhi ki te fenua, mo te fakakeheʼi ʼo te ʼu lanu, pea mo te agatonu ki te ʼu meʼa ʼo te telepi. ʼE maʼu koa he sosiete feiā? Koutou fakatokagaʼi te meʼa neʼe hoko ki te tagata neʼe felāveʼi totonu mo te loto fehiʼa lolotoga te Révolution culturelle ʼi Siaina.

“ ʼI te temi ʼaē neʼe kamata ai te Révolution culturelle, neʼe akoʼi mai kia mātou ʼe mole ʼi ai he lapalasi ki te tali ʼo he ʼu faʼahiga meʼa ʼi te ‘fihi ʼo te ʼu kalasi.’ Ko te loto fehiʼa neʼe ko te agamāhani mālohi ʼaia. Neʼe ʼau kau leva ʼi te Garde Rouge pea neʼe ʼau kamata kumi ʼi te ʼu koga meʼa fuli te ‘ ʼu fili ʼo te parti ʼo Mao’—māʼia mo toku loto famili. Logope neʼe kei ʼau tūpulaga ʼi te temi ʼaia, neʼe ʼau kau ki te huke ʼo te ʼu ʼapi ʼaē ʼe mātou kumi ai he ʼu fakamoʼoni ʼo he ‘agamāhani ki te fakafeagai.’ Tahi ʼaē meʼa, neʼe ʼau fai te ʼu fono mo te hahaʼi, ʼo fakahā ai pe ko ʼaē ʼe fakafeagai ki te agatuʼu. ʼIo, ʼi ʼihi temi ko te ʼu talaʼakiʼi ʼaia neʼe fakatafito ki he lotokovi pe ʼa ʼaku kae mole kei fai ia ʼo mulimuli ki te ʼu manatu faka politike.

“Neʼe ʼau sio ki te hahaʼi tokolahi—te kau tūpulaga pea mo te hahaʼi matutuʼa, te hahaʼi tagata pea mo te hahaʼi fafine—neʼe fai age kia nātou te tautea neʼe fakaʼāʼāsili tona fakalialia. Neʼe ʼi ai taku tagata faiako—ko he tagata agalelei—neʼe tuku fakahāhā ʼi te ʼu ala ohage he tagata māmio kovi. Hili kiai te ʼu māhina e lua, ko te tahi tagata faiako ʼo taku faleako neʼe fakaʼapaʼapaʼia neʼe maʼu kua mate ʼi te vaitafe ʼo Suzhou, pea ko taku tagata faiako ʼo te fakapilitānia neʼe fakakinauʼi ke fakatautau. Neʼe ʼau punamaʼuli pea neʼe mole kei mahino kia ʼau he meʼa. Ko te ʼu hahaʼi ʼaia neʼe ko te ʼu hahaʼi agalelei. Ko te gaohi koviʼi feiā ʼo nātou neʼe ko he meʼa ia ʼe kovi! Koia neʼe ʼau fakagata ai taku ʼu pikipikiga fuli mo te kau Garde Rouge.

“ ʼE ʼau manatu ʼe mole ko te lakaga pe ʼaia ʼo te loto fehiʼa ʼaē neʼe hoko ʼi he kiʼi temi nounou ʼi Siaina neʼe ko ʼaluʼaga feiā pe e tahi. Neʼe lahi te ʼu malaga ʼo te loto fehiʼa ʼi te sēkulō ʼaenī. Kae, kua ʼau ʼiloʼi papau ʼe lava tauʼi te loto fehiʼa ʼaki te ʼofa. Ko te meʼa ʼaia neʼe ʼau sio totonu kiai. ʼI te temi ʼaē neʼe ʼau kamata fakatahi ai mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, neʼe malave ia ʼau te ʼofa moʼoni neʼe fakahā e te hahaʼi ʼe lanu kehekehe pea ʼe ʼōmai mai te ʼu koga meʼa kehekehe. ʼE ʼau fakatalitali ki te temi ʼaē, ohage pe ko tona fakapapau mai e te Tohi-Tapu, ʼe ako anai e te hahaʼi fuli te feʼofaʼofaniʼaki.”

ʼIo, ko te sosiete faka malamanei ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe ko te fakamoʼoni totonu ʼaia ko te loto fehiʼa ʼe feala ke molehi. ʼE mole lauʼia tonatou haʼuʼaga, ʼe faigaʼi e te kau Fakamoʼoni ke nātou fetogi te manatu hala ʼaki te fefakaʼapaʼapaʼaki pea mo molehi te ʼu koga fuli ʼo te agatonu ki te ʼu meʼa ʼo te telepi, mo te fakakeheʼi ʼo te ʼu lanu, peʼe ko te tauhi ki te puleʼaga. ʼI te ʼu tupuʼaga ʼo tanatou lava lelei, ko tanatou faigaʼi ke nātou faʼifaʼitaki kia Sesu Kilisito ʼo ʼuhiga mo te fakahā ʼo te ʼofa ʼaē ʼe takitaki e te ʼu fakatuʼutuʼu. Ko te tahi tupuʼaga ʼo tanatou lava lelei, ʼe nātou falala ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te fakagata ʼo te ʼu faʼahiga heʼe faitotonu fuli ʼaē e lagi nātou maʼuli mamahi ai.

Ko te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼe ko te puleʼaki pe ʼaia e tahi ʼo ʼuhiga mo te maʼu ʼo he mālama ʼe mole ʼi ai te loto fehiʼa, ʼe ko he mālama ʼe mole anai ʼi ai te kovi ʼaē ko te fehiʼa. Ko te puleʼaga ʼaia ʼi selo, ʼaē ʼe fakamatalatala e te Tohi-Tapu ohage ko “te ʼu lagi foʼou,” ʼe ina fakahoko moʼoni anai he mālama ʼe mole ʼi ai he heʼe faitotonu. ʼE pule anai ki “he kele foʼou,” peʼe ko he sosiete ʼo te hahaʼi ʼe nātou akoʼi anai te feʼofaʼofaniʼaki. (2 Petelo 3:13; Isaia 54:13) Ko te ako ʼaia kua lolotoga fai nei, ohage ko te ʼu meʼa neʼe hoko kia Max, mo Simone, pea mo niʼihi tokolahi ʼe nātou fakamoʼoni te faʼahi ʼaia. Ko te ako fakaʼatua ʼo te temi nei ʼe ko he teuteuʼi fakatomuʼa pe ia ʼo te polokalama faka malamanei moʼo molehi te loto fehiʼa pea mo tona ʼu tupuʼaga.

ʼAki tana polofeta ko Isaia, ʼE fakamatalatala e Sehova te fua ʼaē ka maʼu anai: “ ʼE mole fai anai he meʼa ʼe kovi pea ʼe mole fakatupu anai he maumau ʼi toku moʼuga maʼoniʼoni katoa, heʼe fonu moʼoni anai te kele ʼi te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo Sehova ohage ko te ʼuʼufi ʼo te tai e te ʼu vai.” (Isaia 11:9) ʼE fakagata totonu anai e te ʼAtua te loto fehiʼa. ʼE liliu moʼoni anai ko he temi ki te ʼofa.

[Paki ʼo te pasina 7]

Neʼe tā e te kau Nasi te mataʼi numelo ʼo te pilisoni ki te nima hema ʼo Max Liebster

[Paki ʼo te pasina 8]

ʼE liliu anai te loto fehiʼa ko he meʼa ʼo te temi ʼāfea