Tou Taupau Maʼu Tatatou Sio Pea Mo Totatou Loto Ki Te Fakapale

NEʼE FAKAMATALA E EDITH MICHAEL

ʼI te kamataʼaga ʼo te ʼu taʼu 1930, neʼe mātou nonofo ōvi ki te kolo ʼo St. Louis, ʼi te Missouri, ʼi Amelika, ʼi te temi ʼaē neʼe ʼaʼahi ai mātou e te Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼI te temi pe ʼaia, neʼe motu ai te kafa, pea neʼe tō te ʼu mutuʼi meʼa hina ʼo taku faʼe ki te pela. Neʼe ina tali te ʼu tohi ʼaē neʼe foaki age, ke mavae te fafine Fakamoʼoni, pea neʼe ina tuku te ʼu tohi ʼaia ʼi te hiliʼaga meʼa, ʼo galo ai.

NEʼE ko te ʼu taʼu faigataʼa, pea neʼe mole kei gāue taku matuʼa. ʼI te tahi ʼaho, neʼe ina kole peʼe mole ʼi ai he meʼa ʼi te loto fale ke ina lau. Neʼe palalau age ia Mama ʼo ʼuhiga mo te ʼu tohi. Neʼe ina kamata lau, pea hili te temi, neʼe kalaga fēnei: “Mama, koʼeni te moʼoni!”

Neʼe tali fēnei age e taku faʼe: “Ô, ʼe ko he lotu pe ia ʼe loto ki he falā, ohage pe ko te ʼu lotu fuli.” Kae neʼe fakamālohiʼi e taku matuʼa ia ia ke heka ki lalo pea ke ina vakaʼi mo ia te ʼu vaega. ʼI tana fai te meʼa ʼaia, neʼe toe tui pe mo ia ko te moʼoni. Hili ʼaia, neʼe nā kamata kumi te kau Fakamoʼoni pea nā ʼiloʼi ai ʼe nātou fono ʼi te fale neʼe nātou lue ʼe ōvi ki te kolo ʼo St. Louis, ko he fale neʼe toe fakaʼaogaʼi foki ki te ʼu meʼe peʼe ki ʼihi age meʼa.

Neʼe ʼave ʼau e taku matuʼa mo taku faʼe​—lagi ko toku taʼu 3—​pea neʼe mātou maʼu te fale, kae neʼe lolotoga fai ai te meʼe. ʼI te ʼiloʼi e taku matuʼa te hola ʼaē ka fai ai te ʼu fono, neʼe mātou toe liliu mai kiai. Neʼe mātou kamata kau foki ki te Ako Tohi ʼi te vāhaʼa fuli, neʼe ōvi ki te faʼahi ʼaē neʼe mātou nonofo ai. Neʼe fai ʼi te ʼapi ʼo te fafine ʼaē neʼe ina ʼuluaki ʼaʼahi mātou. Neʼe ina fehuʼi fēnei ki taku faʼe: “He koʼe ʼe mole ke ʼaumai mo tau ʼu tama ʼaē?” Neʼe ufiufi taku faʼe ʼi tana ʼui age ʼaē ʼe mole ʼi ai honatou ʼu sūlie. ʼI te temi ʼaē neʼe ina fakamahino age leva ki ai, neʼe foaki e te kau Fakamoʼoni te ʼu sūlie, pea neʼe kamata kau ai toku ʼu tokolua ki te ʼu fono mo mātou.

Neʼe foaki ki taku faʼe te telituale ʼaē neʼe ōvi kio mātou ke fai faka mafola ai, pea neʼe kamata ai tana minisitelio ʼi te ʼu ʼapi. Neʼe ʼau ʼalu fakatahi mo ia, ʼo ʼau nono ʼi tona tuʼa. ʼI muʼa ʼo tana ako ʼo te taki motokā, neʼe mātou haʼele ia kilometa e tahi moʼo toʼo te kā ʼaē neʼe ina ʼave mātou ki te ʼu fono ʼi St. Louis. Tatau aipe pe neʼe kovi ʼaupito te temi, kae neʼe mole mātou tō ʼi he fono.

ʼI te taʼu 1934, neʼe papitema taku faʼe pea mo taku matuʼa. Neʼe ʼau loto foki mo ʼau ke ʼau papitema, pea neʼe ʼau kole fakakinau ʼo aʼu ki te ʼalu ʼo taku faʼe ʼo kole ki he Fakamoʼoni kua matuʼa ke palalau mo ʼau ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Neʼe ina fai mai te ʼu tuʼuga fehuʼi ʼi hona faʼahiga ʼaluʼaga ke ʼau mahino kiai. Pea neʼe ina ʼui age leva ki taku ʼu mātuʼa ʼe mole tonu ke nā tāʼofi ʼau ke ʼau papitema; heʼe feala ke fakatupu kovi ki taku tuputupu fakalaumālie. Koia, neʼe ʼau papitema ʼi te fasiga taʼu māfana ʼaē neʼe hoa mai, ʼi toku taʼu ono pe.

Neʼe ʼau leleiʼia te tohi Home and Happiness (Te Loto Fale Pea Mo Te Fiafia), ʼaē neʼe ʼau nofo tuʼumaʼu mo ia, neʼe ʼau toe taupau pe ʼi toku lalo pila ʼi toku temi moe. Tuʼumaʼu pe, neʼe ʼau kole ki taku faʼe ke ina lau mai te tohi, ʼo aʼu ki taku ʼiloʼi fakaʼatamai. ʼI te tuʼa tohi neʼe ʼi ai te paki ʼo te kiʼi taʼahine ʼi te Palatiso mo te laione. Neʼe ʼau ʼui ko ʼau te kiʼi taʼahine. Neʼe tokoni te paki ʼaia ke ʼau taupau maʼu taku sio ki te fakapale ki te maʼuli ʼi te mālama foʼou ʼa te ʼAtua.

Neʼe mole ʼau loko palalau, kae māʼiape la pe neʼe ʼau tetetete, neʼe ʼau tali tuʼumaʼu pe ki te ʼu fehuʼi ʼi te ako ʼo Te Tule Leʼo ʼi te kokelekasio.

Ko te meʼa fakaʼofaʼofa foki, ko taku matuʼa, ʼi tana mataku ʼaē naʼa toe puli tana gāue, neʼe mole kei fakatahi leva ia mo te kau Fakamoʼoni. ʼO toe feiā pe foki mo toku ʼu tokolua.

Te Selevisi Katoa

Neʼe tau e taku faʼe te motokā ʼaē neʼe momoe ai te ʼu pionie, peʼe ko te ʼu minisi katoa, ʼi te malaʼe ʼaē ʼi muli ʼo tomatou ʼapi, pea ʼi te hili ʼo te ako, neʼe ʼau fakatahi mo nātou ʼi te fai faka mafola. Neʼe mole fualoa pea neʼe ʼau loto ke ʼau liliu ʼo pionie, kae neʼe fakafeagai kiai taku matuʼa, he neʼe manatu ia ʼe tonu ke lahi age taku ako. Neʼe fakalotoʼi leva e taku faʼe ke ina fakagafua ke ʼau pionie. Koia, ʼi Sūnio 1943, ʼi toku taʼu 14, neʼe ʼau kamata te selevisi katoa. Moʼo tokoni ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe tonu ke totogi ki te loto fale, neʼe ʼau gāue koga ʼaho, pea ʼi ʼihi temi neʼe ʼau gāue ʼaho katoa. Kae neʼe lava ke ʼau fai ʼi te māhina fuli te ʼu hola e 150 ʼi te gāue fai faka mafola.

ʼAki te temi, neʼe ʼau maʼu toku kaugā gāue pionie, ko Dorothy Craden, ʼaē neʼe ina kamata te selevisi pionie ʼi Sanualio 1943, ʼi tona taʼu 17. Neʼe ko te Katolika fakamalotoloto, kae hili ia māhina e ono ʼi tana ako Tohi-Tapu, neʼe papitema. Lolotoga ni ʼu taʼu neʼe ma fetokoniʼaki pea mo fefakaloto mālohiʼaki. Neʼe ma felogoi lelei age ʼi he tautehina fakasino.

ʼI te kamata ʼo te taʼu 1945, neʼe ma pionie fakatahi ʼi te ʼu kiʼi kolo liliki ʼo Missouri, ko te koga meʼa neʼe mole ʼi ai he kokelekasio. ʼI te kolo ʼo Bowling Green, neʼe ma fakatokatoka te fale ke fai ai te fono; neʼe haʼu taku faʼe ʼo tokoni mai kia māua. Pea neʼe ma ʼaʼahi te ʼu ʼapi fuli ʼo te kolo, ʼi te ʼu vāhaʼa fuli, pea mo fakaafe te hahaʼi ki te akonaki ki te kaugamālie, neʼe ma fakatuʼutuʼu ke ʼōmai te ʼu tēhina mai St. Louis ʼo fai te akonaki. ʼI te vāhaʼa fuli, neʼe ko te toko 40 peʼe 50 hahaʼi neʼe nātou kau kiai. Ki muli age, neʼe ma fai te meʼa ʼaia ʼi Louisiane, neʼe ma lue ʼi ai te fale lotu ʼa te kau Masonike. Moʼo totogi te lue ʼo te ʼu fale, neʼe ma ʼai te ʼu puha meʼa ʼofa, pea ʼi te ʼu vāhaʼa fuli, neʼe totogi katoa te ʼu meʼa.

Ki muli age, neʼe ma ʼolo ki Mekesike, ʼi Missouri, ʼo ma lue ʼi ai te kogafale. Neʼe ma gaohi te fale ʼaia, ke fakaʼaogaʼi e te kiʼi kokelekasio ʼo te kolo ʼaia. Neʼe pipiki ki te fale te ʼu kogafale ʼaē neʼe ma nonofo ai. Neʼe ma toe tokoni foki ki te fakatuʼutuʼu ʼo te ʼu akonaki ki te kaugamālie ʼi Mekesike. Neʼe ma ʼolo leva ki te kolo tāfito, ko Jefferson City, pea ʼi te ʼu uhu fuli ʼo te vāhaʼa neʼe ma felogoi mo te hahaʼi ʼo te puleʼaga ʼi tonatou ʼu pilō. Neʼe ma nonofo ʼi te kogafale ʼi ʼoluga ʼo te Fale ʼo te Puleʼaga, mo Stella Willie, ʼaē neʼe hage ko hamā faʼe.

ʼI te kolo ʼaia, neʼe ʼolo te toko tolu ia mātou ki te ʼu kolo ʼo Festus pea mo Crystal City, te ʼu kolo neʼe feōviʼaki. Neʼe mātou nonofo ʼi te ʼā moa neʼe fakaliliu ko he nofoʼaga, ʼi muli ʼo te ʼapi ʼo te famili kua ina tali te moʼoni. Mai tona ʼaluʼaga ʼaē neʼe mole he tēhina, neʼe mātou takitaki te ʼu fono fuli. Ko tamatou gāue koga ʼaho neʼe ko te fakatau ʼo te ʼu meʼa fakamatalelei. Neʼe mole lahi tomatou ʼu koloā. ʼI tona fakahagatonu, neʼe mole feala pe la ke gaohi tomatou ʼu sūlie ʼaē neʼe pu, koia, ʼi te ʼu uhu fuli neʼe mātou ʼai te pepa fefeka ki te ʼu loto sūlie, pea ʼi te pōʼuli neʼe mātou tahi fō pe tona kofu ʼaē e tahi neʼe mātou maʼu.

ʼI te kamata ʼo te taʼu 1948, ʼi toku taʼu 19, neʼe fakaafe ia Dorothy pea mo ʼau ki te 12 kalasi ʼo te Ako Faka Tohi-Tapu ʼo Kalaate ʼo te Watchtower ki te kau misionea. Hili ia māhina e nima, neʼe foaki te ʼu pepa ʼo te toko teau kau ako ʼi te ʼaho 6 ʼo Fepualio 1949. Neʼe ko he temi fakafiafia ʼaupito. Neʼe mavae taku ʼu mātuʼa ki Californie, pea neʼe haʼu taku faʼe mai ai ke kau ki te ʼaho ʼaia.

Te Fenua ʼAē Neʼe Hinoʼi Mātou Kiai

Ko te kau maʼu pepa ʼe toko 18 neʼe fekauʼi ki Italia​—ko te toko ono, ʼo kau ai ia Dorothy pea mo ʼau, neʼe mātou ʼolo ki te kolo ʼo Milan. ʼI te ʼaho 4 ʼo Malesio 1949, neʼe mātou mavae ʼi New York ʼi te vaka Italia, te Vulcania. Neʼe loaloaga te folau ia ʼaho e 11, pea tokolahi ia mātou neʼe mahahaki ʼi te tai. Neʼe haʼu te tēhina ko Benanti ki te ʼuafu ʼo Genoa ʼo felāveʼi mo mātou pea mo ina ʼave mātou ki Milan ʼi te saliote afi.

ʼI tamatou tau ki te ʼapi ʼo te kau misionea ʼi Milan, neʼe mātou maʼu te ʼu fisiʼi teu neʼe ʼai e te kiʼi taʼahine Italia ki tomatou ʼu kogafale fuli. Ko ni ʼu taʼu ki muli age, ko te taʼahine ʼaia, ia Maria Merafina, neʼe ʼalu ki Kalaate, pea neʼe toe liliu mai ki Italia, ʼo ma gāue fakatahi ʼi te fale ʼo te kau misionea!

ʼI te uhu ake ʼo tamatou tau atu ki Milan, neʼe mātou fakasiosio ʼi te matapā fakamālama ʼo te fale maʼanu. ʼI te ala ʼaē neʼe tuʼu ʼi muli ʼo tomatou nofoʼaga, neʼe ʼi ai te fale fata neʼe maumauʼi e te foʼi pulu. Neʼe tō hala te foʼi pulu ʼa te kautau Amelika kiai, pea neʼe mamate fuli ai te ʼu famili ʼaē e 80 neʼe nonofo ai. ʼI te tahi temi, neʼe mole tō te foʼi pulu ki te fale gāue kae neʼe pa ʼi te faleako pea neʼe mamate ai te ʼu fānau e toko 500. Koia neʼe mole leleiʼia e te hahaʼi te kau Amelika.

Kua fiu te hahaʼi ʼi te tau. Tokolahi neʼe nātou ʼui, kapau ʼe kamata he tahi tau, ʼe mole nātou ʼolo anai ki te ʼu fale puipui, kae ʼe nātou nonofo anai ʼi tonatou ʼapi pea mo nātou avahi te kasa pea ke nātou mamate ai. Neʼe mātou fakaloto fīmālieʼi nātou ʼo mātou ʼui age ʼe mole mātou fakafofoga te Puleʼaga ʼo Amelika peʼe ko he tahi age puleʼaga fakatagata, kae ʼe mātou fakafofoga te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, ʼaē ka ina fakagata anai te ʼu tau fuli pea mo te ʼu mamahi ʼaē ʼe tupu mai ai.

ʼI te kolo lahi ʼo Milan, ko te kokelekasio pe e tahi, ko te toko 20 peʼe laka age ʼe nātou fono ʼi te ʼapi ʼo te kau misionea. Neʼe mole heʼeki ʼi ai ni ʼu telituale ki te fai faka mafola, koia neʼe mātou kamata fai faka mafola ʼi te ʼu fale fata ʼaē neʼe nofoʼi. ʼI te ʼuluaki matapā, neʼe mātou felāveʼi mo te tagata ko Giandinotti, ʼaē neʼe loto ke mavae tona ʼohoana mai te ʼēkelesia, koia neʼe ina tali ai tamatou tohi. Ko te ʼohoana ʼo Giandinotti neʼe ko he tahi neʼe fakamalotoloto, neʼe lahi tana ʼu fehuʼi. Neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE ʼau fiafia ʼi takotou ako te lea faka Italia, ke feala ai hakotou akoʼi mai te Tohi-Tapu.”

Ko te tuʼapatu ʼo tonā kogafale neʼe māʼoluga, pea neʼe mole mālama lelei, koia neʼe ina ʼai ai tona hekaʼaga ki te laupapa ke ōvi ai ki te mālama ʼo lau te Tohi-Tapu. Neʼe ina fehuʼi fēnei mai: “Kapau ʼe ʼau ako te Tohi-Tapu mo koulua, ʼe kei feala koa ke ʼau ʼalu ki te ʼēkelesia?” Neʼe ma ʼui age e ʼa ia te fai ʼo he tonu kiai. Neʼe ʼalu ki te ʼēkelesia ʼi te ʼu ʼAhotapu uhu fuli pea neʼe haʼu ki tamatou ʼu fono ʼi te ʼu hili hoʼatā. Kae neʼe ina ʼui mai fēnei ʼi te tahi ʼaho: “ ʼE mole ʼau toe ʼalu anai ki te ʼēkelesia.”

Neʼe ma fehuʼi age fēnei: “Koteā tona tupuʼaga?”

“Koteʼuhi ʼe mole akoʼi mai e te ʼēkelesia te Tohi-Tapu, pea kua ʼau maʼu te moʼoni ʼi taku ako te Tohi-Tapu mo koulua.” Neʼe papitema pea neʼe ina fai te ako ʼo te ʼu fafine tokolahi neʼe ʼolo ki te ʼēkelesia ʼi te ʼaho fuli. Ki muli age, neʼe ina ʼui mai kia māua kanapaula neʼe ma ʼui age kia ia ke mole toe ʼalu ki te ʼēkelesia, neʼe lagi ina tuku tana ako pea lagi neʼe mole ina ako ʼi he temi te moʼoni.

Neʼe Hinoʼi Mātou Ki He ʼu Fenua Foʼou

ʼAki te temi, ko Dorothy pea mo ʼau, ʼo fakatahi mo te kau misionea e toko fā ʼaē, neʼe fekauʼi mātou ki te kolo Italia, ʼaē ko Trieste, ʼaē neʼe kei nofoʼi e te ʼu kautau Pilitania pea mo Amelika. Neʼe ko ni Fakamoʼoni pe e 10 tupu ʼi ai, kae neʼe tuputupu leva ʼo lahi. Neʼe mātou fai faka mafola ʼi Trieste lolotoga taʼu e tolu, pea ʼi te temi ʼaē neʼe mātou mavae mai ai, neʼe ko kaugā fai faka mafola e 40, ko te toko 10 neʼe ko te ʼu pionie.

Ko te kolo ʼaē neʼe hinoʼi mātou kiai neʼe ko Verona, neʼe mole ʼi ai he kokelekasio. Kae ʼi te temi ʼaē neʼe fakamālohiʼi ai e te ʼēkelesia ia te ʼu pule ʼo te kolo ʼaia, neʼe tonu ai ke mātou mavae. Neʼe hinoʼi ia Dorothy pea mo ʼau ki Loma. Neʼe ma lue te kogafale neʼe kua ʼosi teuteuʼi, pea neʼe ma gāue ʼi te telituale ʼaē neʼe ōvi ki te Vatikano. Neʼe ko te temi ʼaia ʼaē neʼe ma nonofo ʼi ai neʼe ʼalu ia Dorothy ki Lebanon ʼo ʼohoana mo John Chimiklis. Neʼe ma gāue fakatahi teitei pe ia taʼu e 12, pea neʼe ʼau manatuʼi tuʼumaʼu ia ia.

ʼI te taʼu 1955, neʼe avahi te ʼapi foʼou ʼo te kau misionea ʼi te tahi potu ʼo Loma ʼi te ala ʼaē ʼe higoa ko te Ala Foʼou Apienne. Ko te tahi ʼi te toko fā ʼaē neʼe nonofo ʼi te ʼapi neʼe ko Maria Merafina, te taʼahine ʼaē neʼe ina ʼai te ʼu fisiʼi teu ki tomatou ʼu kogafale ʼi te po ʼaē neʼe mātou tau ai ki Milan. Neʼe fakatuʼu te kokelekasio foʼou ʼi te koga meʼa ʼaia ʼo te kolo. Hili te fakatahi faka malamanei ʼi Loma ʼi te fasiga taʼu māfana ʼaia, neʼe ʼau maʼu te pilivilesio ke ʼau kau ki te fakatahi ʼaē neʼe fai ʼi Nuremberg, ʼi Siamani. Neʼe ko he meʼa fakafiafia te felāveʼi mo nātou ʼaē neʼe fakatagaʼi ʼaupito ʼi te pule ʼa Itilele!

ʼE ʼAu Toe Liliu Ki Amelika

ʼI te taʼu 1956, ʼuhi ko toku mahamahaki, neʼe ʼau toe liliu ki Amelika ʼo pelemisio. Kae neʼe ʼau taupau tuʼumaʼu taku sio ki te fakapale ʼo taku gāue ʼi te temi nei kia Sehova, pea mo heʼegata ʼi tona mālama foʼou. Neʼe ʼau fakatuʼutuʼu ke ʼau toe liliu ki Italia. Kae, neʼe ʼau felāveʼi mo Orville Michael, ʼaē neʼe gāue ʼi te nofoʼaga faka malamanei ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Brooklyn, ʼi New York. Neʼe ma ʼohoana ʼi te hili ʼo te fakatahi faka malamanei ʼo te taʼu 1958 ʼi te kolo ʼo New York.

ʼO mole fualoa, pea neʼe ma ʼolo ki te kolo ko Front Royal, ʼi Virginie, ʼaē neʼe ma fiafia ʼi tamā gāue mo te kiʼi kokelekasio veliveli. Neʼe ma nonofo ʼi te kogafale veliveli ʼi muli ʼo te Fale ʼo te Puleʼaga. Kae, ʼi Malesio 1960, neʼe tonu leva ke ma toe liliu ki Brooklyn ʼo gāue, ke feala ke ma totogi tomā ʼu maʼua. Neʼe ma gāue ʼi te pōʼuli, ʼo fakamaʼa te ʼu fale paʼaga kehekehe, ke feala ai ke ma nonofo ʼi te selevisi katoa.

Lolotoga tamā nonofo ʼi Brooklyn, neʼe mate taku matuʼa, pea ko te faʼe ʼo toku ʼohoana neʼe mahaki. Koia neʼe ma fakatotonu ai ke ma ʼolo ki Oregon ke ma ōvi ki tamā ʼu faʼe. Neʼe ma maʼu toko lua tamā gāue kogaʼi ʼaho pea neʼe hoko atu pe tamā selevisi pionie ʼi ai. ʼI te lolotoga ʼo te taʼu 1964, ko māua mo tamā ʼu faʼe, neʼe mātou ʼolo motokā ʼi Amelika, ke mātou kau ki te fakatahi ʼo te taʼu fuli ʼo te Watch Tower Bible and Tract Society ʼi Pittsburgh, ʼi Pennsylvanie.

Lolotoga tamatou mamata ki te kolo ʼo Rhode Island, neʼe fakaloto mālohiʼi māua e te taupau faka silikosikilipisio, ia Arlen Meier, pea mo tona ʼohoana ke ma ʼolo ki te kolo lahi, ʼi Providence, ʼaē neʼe ʼaoga lahi ai he kau fai faka mafola ʼo te Puleʼaga. Neʼe fakaloto mālohiʼi māua e tamā ʼu faʼe ke ma tali te hinoʼi foʼou ʼaia, koia, ʼi te toe liliu ki Oregon, neʼe ma fakatau te ʼu meʼa gāue ʼo tomā ʼapi, pea neʼe ma mavae mai ai.

ʼE ʼAu Toe Kau Ki Te Faleako ʼo Kalaate

Lolotoga te fasiga taʼu māfana ʼo te taʼu 1965, neʼe ma kau ki te fakatahi ʼi te malaʼe faigaoʼi ʼo te Yankee Stadium. ʼI ai neʼe ma kole peʼe feala ke ma kau ki te Faleako ʼo Kalaate ʼi tomā ʼuhiga taumatuʼa. Hili he māhina, neʼe ma punamaʼuli ʼi tamā maʼu te ʼu pepa ke ma tohi ke ma kau ki te ako, pea ko te ʼu pepa ʼaia neʼe tonu ke toe fakaliliu ia muʼa ʼaho e 30. Neʼe ʼau lotohoha ʼi taku ʼalu ki he fenua mamaʼo kae mahaki taku faʼe. Kae neʼe ina fakaloto mālohiʼi ʼau ʼo fēnei: “Tohi te ʼu pepa ʼaia. ʼE ke ʼiloʼi ʼe tonu ke ke tali te ʼu pilivilesio fuli ʼaē ʼe foaki atu e Sehova!”

Neʼe fakatokatoka ai te fihifihia. Neʼe ma tohi ai te ʼu pepa pea ma fakamomoli. Neʼe ma punamaʼuli ʼi tamā maʼu te ʼu fakaafe ke ma kau ki te 42 kalasi, ʼaē neʼe kamata ʼi te ʼaho 25 ʼo ʼApelili 1966! Neʼe tuʼu te Faleako ʼo Kalaate ʼi Brooklyn, ʼi New York. Ki muli age, ʼo mole katoa ia māhina nima, ko te toko 106 ia mātou neʼe mātou maʼu pepa ʼi te ʼaho 11 ʼo Sepetepeli 1966.

ʼE Hinoʼi Māua Ki Argentine

Hili ʼaho e lua ʼi tamatou maʼu pepa, neʼe ma folau ki Argentine ʼi te vakalele ʼo Peruvian Airlines. ʼI tamā tau atu ki Buenos Aires, ko te taupau ʼo te filiale, ia Charles Eisenhower, neʼe tali folau kia māua ʼi te malaʼe vakalele. Neʼe tokoni kia māua ʼi tamā tohi te ʼu pepa ʼo te malaʼe vakalele pea neʼe ina ʼave māua ki te filiale. Neʼe tuku mai te ʼaho e tahi ke ma fakatokatoka tamā ʼu meʼa; pea neʼe kamata ai leva tamā ako te lea faka Sepania. Neʼe ma ako te lea faka Sepania ia hola e 11 ʼi te ʼaho ʼi te ʼuluaki māhina. ʼI te lua māhina, neʼe ma ako te lea ia hola e fā ʼi te ʼaho pea neʼe ma kamata kau ki te gāue fai faka mafola.

Neʼe ma nonofo ʼi Buenos Aires lolotoga māhina e nima, pea neʼe hinoʼi leva māua ki Rosario, ko te kolo lahi ʼi te potu tokelau, ia hola e fā ʼaki te saliote afi. Hili tamā gāue ʼi ai lolotoga māhina e 15, neʼe fekauʼi māua ki te potu mamaʼo ʼi te tokelau, ʼi Santiago del Estero, ko te kolo ʼe tuʼu ʼi te toafa vevela. Lolotoga tamā nonofo ai, ʼi Sanualio 1973, neʼe mate taku faʼe. Neʼe mole ʼau sio kia ia ia taʼu e fā. Ko te meʼa ʼaē neʼe tokoni mai kia ʼau ʼi taku lotomamahi, neʼe ko taku ʼamanaki moʼoni ki te fakatuʼuake, pea mo taku ʼiloʼi ʼaē neʼe ʼau gāue ʼi te faʼahi ʼaē neʼe loto e taku faʼe ke ʼau gāue ai.​—Soane 5:​28, 29; Gāue 24:15.

Neʼe agalelei te hahaʼi ʼo Santiago del Estero, pea neʼe faigafua te kamata ʼo te ʼu ako Tohi-Tapu. ʼI tamā tau atu kiai ʼi te taʼu 1968, neʼe ko hahaʼi ʼe teitei 20 pe 30 neʼe nātou kau ki te ʼu fono, kae hili ia taʼu e valu, neʼe laka age ʼi te toko teau tamatou kokelekasio. Pea tahi ʼaē, neʼe ʼi ai te ʼu kokelekasio foʼou e lua mo te kau fai faka mafola e 25 pea mo 50 ʼi te ʼu kolo ʼaē neʼe ōvi age.

ʼE Ma Toe Liliu Ki Amelika

ʼUhi ko toku mahaki, ʼi te taʼu 1976 neʼe hinoʼi māua ke ma toe liliu ki Amelika ʼo pionie makehe ʼi Fayetteville, ʼi te Potu Tokelau ʼo Caroline. ʼI ai, neʼe hahaʼi ia nātou ʼaē neʼe palalau ʼi te lea faka Sepania neʼe ʼōmai mai te Lotomalie pea mo te Potu Toga ʼo Amelika, mai te République Dominicaine, mai Puerto Rico, pea mai Sepania. Neʼe lahi tamā ʼu ako Tohi-Tapu, pea ʼaki te temi neʼe fakatuʼu te kokelekasio lea faka Sepania. Neʼe ma gāue teitei taʼu e valu ʼi te fenua ʼaia.

Kae, neʼe tonu ke ma feōviʼaki mo te faʼe ʼo toku ʼohoana, he neʼe kua matuʼa pea mo māʼimoa. Neʼe nofo ʼi Portland, ʼi Oregon, koia neʼe toe hinoʼi ai māua ki te kokelekasio lea faka Sepania ʼi Vancouver, ʼi Washington, ʼaē neʼe ōvi age ki Portland. Neʼe mole kaugamālie te kokelekasio ʼi te temi ʼaē neʼe ma tau kiai ʼi Tesepeli 1983, kae neʼe ma sisio ki te ʼu hahaʼi foʼou neʼe nātou kau ki te ʼu nofo.

ʼI Sūnio 1996, neʼe fakakatoa ai taku ʼu taʼu e 53 ʼi te selevisi katoa, pea neʼe fakakatoa e toku ʼohoana tona ʼu taʼu e 55 ʼi te ʼuluaki ʼaho ʼo Sanualio 1996. Lolotoga ʼo te ʼu taʼu ʼaia, neʼe ʼau maʼu te pilivilesio ʼaē ke ʼau tokoni ki te lauʼi teau hahaʼi ke nātou ʼiloʼi te moʼoni ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua pea mo foaki tonatou maʼuli kia Sehova. ʼI te temi nei, tokolahi ia nātou ʼaia kua nātou liliu ko he ʼu tagata ʼāfea pea mo he ʼu kau minisi ʼi te temi katoa.

ʼI ʼihi temi neʼe ʼau manatu peʼe mole ʼau fakahemala ʼi taku mole maʼu fānau. Kae, neʼe tapuakiʼi ʼau e Sehova ʼaki te ʼu fānau pea mo te ʼu mokopuna tokolahi ʼi te faʼahi fakalaumālie. Ei, neʼe koloaʼia toku maʼuli pea neʼe tapuakina lahi ʼi te selevisi ʼa Sehova. ʼE feala ke ʼau tatau mo te ʼofafine ʼo Seteone, ʼaē neʼe ina fakaʼaogaʼi tona maʼuli ki te selevisi ʼi te fale lotu pea neʼe mole ina maʼu hana fānau ʼuhi ko tona pilivilesio lahi ʼaia.​—Kau Fakamāu 11:38-​40.

ʼE kei ʼau manatuʼi taku foaki toku maʼuli kia Sehova kae neʼe kei ʼau veliveli. ʼE kei ʼau manatuʼi te paki ʼo te Palatiso ʼi te temi nei ohage pe ko te temi ʼaē. ʼE kei pipiki pe taku sio pea mo toku loto ki te fakapale ʼo te maʼuli heʼegata ʼi te mālama foʼou ʼa te ʼAtua. Ei, ko toku loto foki ʼe ko te tauhi kia Sehova, ʼo mole gata pe ia taʼu e 50, kae ʼo heʼegata​—ʼi te pule ʼo tona Puleʼaga.

[Paki ʼo te pasina 23]

Ko Dorothy Craden, ʼaē ʼe ina hili tona ʼu nima ki toku ʼu fugaʼuma, pea mo te ʼu kaugā fagona pionie ʼi te taʼu 1943

[Paki ʼo te pasina 23]

ʼI Loma, ʼi Italia, ʼaki te ʼu kaugā fagona misionea, ʼi te taʼu 1953

[Paki ʼo te pasina 25]

Ko toku ʼohoana pea mo ʼau