Ko Te ʼUhiga ʼo Te Musika ʼi Te Tauhi Ia ʼAho Nei

KO TE hiva ʼe ko he meʼa ʼofa ʼo te ʼAtua. ʼAki tatatou hiva, ʼe feala ke tou fiafia ai, pea mo fiafia ai mo totatou Tupuʼaga. ʼAki te faʼahi ʼaia, ʼe feala hatatou fakahā te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou logoʼi ʼi totatou loto, totatou ʼu tuʼania peʼe ko totatou ʼu fiafia. Tahi ʼaē meʼa, ʼe feala hatatou hivaʼi totatou ʼofa, tatatou tauhi pea mo tatatou fakavikiviki ki te Tupuʼaga ʼo te hiva, ʼaē ko Sehova.

Ko te ʼu vaega faka Tohi-Tapu e tolugeau ʼaē ʼe talanoa ʼo ʼuhiga mo te musika, ʼe nātou pipiki ki te tauhi kia Sehova. Ko te hiva ʼe toe pipiki foki ki te fiafia​—ʼo mole gata pe ki te fiafia ʼo nātou ʼaē ʼe hihiva, kae ʼe toe fiafia foki mo Sehova. Neʼe tohi fēnei e te tagata fai pesalemo: “Ke nātou hiva kia te ia. Heʼe fiafia ia Sehova ki tana hahaʼi.”​—Pesalemo 149:​3, 4.

Kae ʼe maʼuhiga feafeaʼi te hiva ʼi te tauhi ʼaē ʼe fai ia ʼaho nei? ʼE lava feafeaʼi ki te hahaʼi ʼa Sehova ʼo te temi ʼaenī ke nātou fakafiafia ia ia ʼaki tanatou ʼu hiva? Koteā te maʼuhiga ʼo te musika ʼi te tauhi moʼoni? Ko tatatou sivi te hisitolia ʼo te musika ʼi te tauhi ki te ʼAtua, ʼe tokoni anai kia tatou ke tou tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia.

Te ʼUhiga Faka Hisitolia ʼo Te Musika ʼi Te Tauhi

Ko te ʼuluaki talanoa ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te musika, ʼe mole pipiki fakahagatonu ia mo te tauhi ʼaē kia Sehova. Ia Senesi 4:​21, ʼe ʼui neʼe ko Supale ʼaē neʼe ina gaohi te ʼu ʼuluaki meʼa fai musika, pea neʼe lagi ina fakatuʼutuʼu he faʼahi gāue ʼe akoʼi ai te musika. Kae ʼi muʼa ʼo te fakatupu ʼo te malamanei, neʼe kua kau te musika ʼi te tauhi ʼaē kia Sehova. ʼE lahi te ʼu Tohi-Tapu ʼe nātou ʼui ko te kau ʼaselo ʼe nātou hihiva. ʼE talanoa ia Sopo 38⁠:7 ki te kalaga fakafiafia ʼa te kau ʼaselo, pea mo tanatou ʼu “pākalaga.” Koia, ʼaki te ʼu vaega faka Tohi-Tapu ʼaia, ʼe tou faka tui ai ko te hiva neʼe kau ʼi te tauhi kia Sehova talu mai fualoa ʼi muʼa ʼo te fakatupu ʼo te tagata.

Neʼe ʼui e ʼihi tagata fai hisitolia, ko te musika faka Hepeleo ʼāfea neʼe ko he ʼu fasi pe ia, kae neʼe mole fai ʼaki he ʼu nota. Kae neʼe feala ke lahi te ʼu nota musika ʼaē ʼe fai ʼaki te alepa, te meʼa fai musika ʼaē ʼe lahi tona talanoaʼi ʼi te Tohi-Tapu. ʼE mahino ia, neʼe fakatokagaʼi e te hahaʼi tā alepa, ʼe feala ke faka ʼalutahi he ʼu nota kehekehe ʼaki te meʼa fai musika ʼaia. Neʼe mole ʼāfea tanatou musika, kae ʼe mahino ia neʼe kua lelei tona faʼufaʼu. Pea kapau ʼe tou vakaʼi te ʼu palalau fakatuketuke ʼo te ʼu Tohi Faka Hepeleo, ʼe feala hatatou ʼui ko te musika ʼa te kau Iselaelite neʼe lelei ʼaupito. ʼE mahino papau ia, ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou tohi ki tanatou ʼu musika, neʼe lelei age ia ʼi te ʼu meʼa ʼo te ʼu puleʼaga ʼi tonatou ʼu tafaʼaki, koteʼuhi neʼe nātou fai ʼaki te tokoni ʼo te laumālie maʼoniʼoni ʼa Sehova.

ʼI te fakatuʼutuʼu ʼo te fale lotu ʼāfea, neʼe ʼi ai te ʼu meʼa fai musika kehekehe, pea mo te kau faihiva ʼi te tauhi ʼo te fale lotu. (2 Fakamatala 29:27, 28) Neʼe ʼi ai te kau “pule,” te kau “popoto,” te kau “ako,” pea mo te kau “takitaki ʼo te kau faihiva.” (1 Fakamatala 15:21; 25:​7, 8; Nehemia 12:46) ʼI tana talanoa ʼo ʼuhiga mo tonatou poto ʼi te fai musika, neʼe tohi fēnei e te tagata fai hisitolia ko Curt Sachs: “ ʼE mahino ia ko te kau hiva pea mo te ʼu foʼi mahōlō ʼaē neʼe gāue ʼi te fale lotu ʼi Selusalemi, neʼe tonu ke nātou popoto lelei, mo maʼu te ʼu fealagia pea mo te poto ʼi te fai musika . . . Logope la ʼe mole tou ʼiloʼi pe neʼe feafeaʼi te musika ʼāfea ʼaia, kae ʼe tou maʼu te ʼu fakamoʼoni ko te musika ʼaia neʼe mālohi, neʼe fakaʼapaʼapaʼi, pea mo lelei ʼaupito.” (The Rise of Music in the Ancient World: East and West, 1943, pasina 48, 101 mo te 102) Ko te Hiva ʼa Salomone, ʼe ko he faʼifaʼitaki ʼo te poto pea mo te faiva ʼo te kau Hepeleo ʼi te fai musika. ʼE ko he hiva ʼe ina fakamatala ai te hisitolia, ohage ko te ʼu faʼahiga hiva ʼo te opéra. ʼE fakahigoaʼi e te tohi faka Hepeleo te hiva ʼa Salomone ko te “Katiko ʼo Te ʼu Katiko,” ko tona faka ʼuhiga ko te katiko ʼaē ʼe lelei ʼaupito. Ko te hiva neʼe ko he koga maʼuhiga ʼi te tauhi ʼo te kau Hepeleo ʼo te temi muʼa. Pea neʼe feala ʼaki te ʼu hiva ke nātou fakahā te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi tonatou loto ʼi tanatou fakavikiviki kia Sehova.

Ko Te ʼu Hiva ʼo Te Kau Kilisitiano ʼi Te ʼUluaki Sēkulō

Ko te musika neʼe kau tuʼumaʼu ʼi te tauhi ʼo te ʼu ʼuluaki Kilisitiano. ʼO hilifaki ki te ʼu tohi ʼo Pesalemo, ʼe hā mai neʼe nātou fai tonu tanatou musika pea mo tanatou ʼu katiko ki te tauhi, ʼo liliu ai ko he faʼifaʼitaki ki te fai ʼo te ʼu katiko faka Kilisitiano ʼo te temi ʼaenī. (Efesi 5:​19) ʼE fakamahino fēnei mai e te tohi The History of Music, ʼo Waldo Selden Pratt: “Ko te ʼu hiva ʼo te tauhi ʼaē ʼe fai ʼi te kaugamālie, pea mo te tauhi ʼaē ʼe fai takitokotahi, neʼe ko he agamāhani ʼa te ʼu ʼuluaki Kilisitiano. Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ko te faʼahi ʼaia neʼe ko he meʼa neʼe fai māhani ʼi te ʼu sinakoka, koia neʼe mole ko he meʼa foʼou ia te faʼahi ʼaia ki te kau Sutea ʼaē neʼe liliu ko he kau Kilisitiano . . . ʼO hilifaki ki te ʼu Pesalemo faka Hepeleo . . . , ko te lotu foʼou neʼe ina fai tuʼumaʼu te ʼu hiva foʼou, pea ʼe mahino ia ʼi te kamata, ko te ʼu hiva ʼaia neʼe ko te ʼu rhapsodies.”a

Neʼe faka maʼuhigaʼi e Sesu te hiva ʼi te temi ʼaē neʼe ina fakatuʼutuʼu ai te Taumafa ʼo te ʼAliki, ʼo lagi ina hivaʼi mo te kau ʼapositolo ia te ʼu Hallels. (Mateo 26:26-​30) Ko te ʼu Hallels ʼaia neʼe ko he ʼu hiva fakavikiviki kia Sehova ʼe tuʼu ʼi te ʼu tohi ʼo Pesalemo, pea neʼe hivaʼi lolotoga te Pāsikate.​—Pesalemo 113-118.

Te ʼu Fakahala ʼo Te Tauhi Hala

ʼI te Moyen Âge, ko te musika faka lotu neʼe liliu ko he ʼu hiva fakamamahi. ʼI te taʼu 200 ʼo totatou temi, ko Clément dʼAlexandrie neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE ʼaoga te meʼa fai musika pe e tahi: ko te leʼo, kae mole ko te ʼu alepa, mo te ʼu nafa pea mo te ʼu fakatagi pupuhi.” Neʼe fai te ʼu lekula moʼo faka tuʼakoi te musika ʼo te ʼēkelesia ki he ʼu hiva ʼāteaina pe. Ko te taʼi hiva ʼaia ʼe fakahigoaʼi ko te hiva faka Grégorien. ʼE ʼui fēnei ʼi te tohi Our Musical Heritage, “Hili kiai taʼu e fāgofulu ʼi te ʼosi laga ʼo te kolo ʼo Constantinople, ko te Fono Faka Lotu ʼo Laotise (ʼi te taʼu 367 ʼo totatou temi) neʼe ina tapuʼi te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu meʼa fai musika pea mo te hiva ʼa te ʼu kokelekasio ʼi te tauhi ʼo te ʼēkelesia. Ko te musika faka orthodoxe neʼe ko he ʼu hiva pe ia.” (Neʼe mātou fakakeheʼi te ʼu mataʼi tohi.) Kae ko te ʼu lekula ʼaia neʼe mole ʼi ai honatou fakatafitoʼaga ʼi te ʼuluaki Lotu Faka Kilisitiano.

Lolotoga te Moyen Âge, neʼe mole gafua ki te hahaʼi ke nātou maʼu hanatou Tohi-Tapu. Neʼe fakatagaʼi pea mo tāmateʼi te kau Kilisitiano ʼaē neʼe nātou fia maʼu pea mo lau ia te Tohi-Tapu. ʼE mahino papau ia, ʼe ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te mole kei lahi ʼo te ʼu hiva fakavikiviki ki te ʼAtua lolotoga te ʼu temi fakapōʼuli ʼaia. Kae, kapau neʼe mole feala ki te hahaʼi ke nātou lau ia te Tohi-Tapu, neʼe lava feafeaʼi hanatou ʼiloʼi ko te hogofulu ki te teau ʼo te Tohi-Tapu ʼe ko te ʼu hiva? Ko ai ʼaē ka feala anai ke ina fakahā kia nātou, neʼe fakamaʼua e Sehova ʼAtua ki tana kau atolasio ke nātou “hiva kia [te ia] he hiva foʼou, tona fakavikiviki ʼi te kokelekasio ʼo te kau faitotonu?”​—Pesalemo 149:1.

Ko Te Fakafoʼou ʼo Te Musika ʼi Te Tauhi

Neʼe lahi te ʼu gāue ʼaē neʼe fai e te kautahi ʼa Sehova moʼo fakafoʼou ia te musika pea mo te ʼu hiva ʼi te tauhi. Ohage la, ʼi te Zion’s Watch Tower (Te Tule Leʼo ʼo Sione) ʼo te ʼaho 1 ʼo Fepualio 1896, neʼe ko te ʼu katiko pe ia ʼaē neʼe maʼu ʼi loto. Ko tona kupu tāfito ʼaenī “Ko Te ʼu Katiko Fakafiafia ʼo Te Kamata ʼo Sione.”

ʼI te taʼu 1938, neʼe mole kei hivaʼi te ʼu katiko ʼi te ʼu fono ʼo te kokelekasio. Kae neʼe mole tuai pea neʼe nātou toe fakapotopoto ʼo mulimuli ki te takitaki pea mo te faʼifaʼitaki ʼa te kau ʼapositolo. ʼI te fakatahi Faka Tisitilike ʼo te taʼu 1944, neʼe fai e Frederick Franz te akonaki ʼaē “Ko Te Katiko ʼo Te Gāue ʼo Te Puleʼaga.” Neʼe ina fakahā ko te kau ʼaselo ʼa te ʼAtua ʼaē ʼi te lagi, neʼe nātou fai te ʼu hiva ʼo fakavikiviki kia Sehova talu mai fualoa ʼi muʼa ʼo te fakatupu ʼo te tagata, pea neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE ko he meʼa lelei pea mo fakafiafia ki te ʼAtua, ke fakaʼaogaʼi e Tana kau atolasio ʼaē ʼi te kele tonatou ʼu leʼo ʼi te ʼu hiva.” ʼI tana ʼosi fakahā te ʼu tupuʼaga ʼo te hiva ʼi te tauhi, neʼe ina tala te tā ʼo te tohi Recueil de cantiques pour le service du Royaume ʼaē ka fakaʼaogaʼi anai ʼi te ʼu fono gāue ʼo te vāhaʼa fuli.b Pea ko te Informateur (Ko Te Minisitelio ʼo Te Puleʼaga ia ʼaho nei) ʼo te māhina ʼo Tesepeli 1944, neʼe ina fakahā ai, ʼe hivaʼi anai ʼi te ʼu fono fuli, te katiko ʼi te kamata pea mo te fakaʼosi ʼo te ʼu fono. Koia kua toe liliu ai te hiva, ʼe ko he koga ʼo te tauhi ʼaē kia Sehova.

‘Tou Hiva Kia Sehova ʼi Totatou Loto’

Ko totatou ʼu tēhina ʼi Eulopa pea mo Afelika ʼaē neʼe tau mo te ʼu fakafeagai pea mo te ʼu fakataga lolotoga ni ʼu taʼu, neʼe nātou fakahā te maʼuhiga ʼo te ʼu hiva ʼaē ʼe fai ʼaki te loto katoa. Ko Lothar Wagner neʼe nofo tokotahi ʼi te fale pilisoni lolotoga ni ʼu taʼu. Neʼe lava feafeaʼi tana kātakiʼi te faʼahi ʼaia? “ ʼI te lolotoga ʼo te ʼu vāhaʼa neʼe ʼau faiga ke ʼau manatuʼi he ʼu katiko ʼo te Puleʼaga. Kapau neʼe mole ʼau ʼiloʼi lelei te ʼu kupu ʼo te katiko, neʼe ʼau faʼu tonu te ʼu kupu. . . . ʼE lahi te ʼu manatu fakaloto mālohi ʼaē ʼe tou maʼu ʼi tatatou ʼu katiko ʼo te Puleʼaga!”​—Annuaire des Témoins de Jéhovah 1974, ʼi te pasina 225 ki te 227.

Lolotoga tana nofo pilisoni tokotahi ia taʼu e nima ʼuhi ko tana nofo agatonu, neʼe maʼu e Harold King he loto fīmālie ʼi tana fai pea mo hivaʼi ʼo he ʼu katiko ʼo fakavikiviki kia Sehova. Ia ʼaho nei, ʼe lahi te ʼu katiko ʼo te tēhina ʼaia, ʼe fakaʼaogaʼi e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi tanatou tauhi. Ko te fiafia ʼaē ʼe pipiki ki te hiva, ʼe ko he tokoni lelei ʼaia. Kae ʼe mole tonu pe ke hoki fakatagaʼi tatou ke tou ʼiloʼi ai te maʼuhiga ʼaē ke tou hiva fakavikiviki ki te ʼAtua.

Ko te hahaʼi fuli ʼa Sehova ʼe feala tanatou maʼu te fiafia ʼi te hiva. Logope la ʼe feala tatatou matataku ʼi te palalau, kae mokā tou hihiva, ʼe feala ke tou fakahā faʼitaliha kia Sehova te ʼu meʼa ʼaē ʼi totatou loto. Neʼe fakahā e te ʼapositolo ko Paulo peʼe lava feafeaʼi hatatou maʼu te fiafia ʼi tatatou hivaʼi te ʼu fakavikiviki, ʼi tana fakaloto mālohiʼi te kau Kilisitiano ke nātou haga “fefaipalalauʼaki ʼaki he ʼu pesalemo, mo he ʼu fakavikiviki ki te ʼAtua pea mo he ʼu hiva fakalaumālie, ʼo koutou hiva pea mo momoli he musika ʼi ʼokotou ʼu loto, kia Sehova.” (Efesi 5:​19) Ka lahi te ʼu meʼa fakalaumālie ʼaē ʼi totatou loto, pea ʼe mālohi te ʼu palalau ʼaē ʼe tou fai mokā tou fakahā te ʼu meʼa ʼaē ʼi totatou loto ʼi tatatou ʼu hiva. Koia ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga moʼo hikihiki ʼo tatatou hiva ʼe ko te lelei ʼo totatou loto.

Ko he ʼu felogoi lelei mo Sehova ʼe tokoni kia tatou ke tou maʼu te fiafia, pea ʼe uga ai tatou ke tou palalau, ke tou hiva pea ke tou kalagaʼi he ʼu fakavikiviki kia Sehova. (Pesalemo 146:​2, 5) ʼAki totatou loto katoa, ʼe tou hivaʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou leleiʼia. Pea kapau ʼe tou leleiʼia te ʼu katiko peʼe ko te manatu ʼo te ʼu katiko, pea ʼe mahino papau ia ʼe tou hivaʼi anai ʼaki totatou loto katoa.

ʼE mole tonu leva ke tou hiva leʼolahi moʼo fakahā ʼe tou hiva ʼaki totatou loto katoa. Ko te hiva leʼolahi ʼe mole faka ʼuhiga leva ʼe tou hiva lelei, ʼo toe feiā aipe mo he hiva leʼo veliveli. Ko ʼihi leʼo ʼe logo mālohi tatau aipe peʼe mālū te hiva. Ko te meʼa ʼaē ʼe faigataʼa mokā tou hihiva fakatahi pea mo ʼihi hahaʼi, ʼe ko te faka ʼalutahi ʼo totatou leʼo pea mo te leʼo ʼo te kau hiva. Kapau ʼe koutou hiva fakatahi mo ʼihi kau hiva, pea mo mulimuli ki te ʼaveʼave ʼo tonatou ʼu leʼo, ʼe mahino ʼe mālie anai te hiva. Ko te agavaivai faka Kilisitiano pea mo te fakalogo lelei ki te hiva ʼa niʼihi, ʼe tokoni anai kia tatou ke tou fakafuafua lelei totatou leʼo, ke mole mālohi fau tatatou hiva. Kae ko nātou ʼaē ʼe popoto ʼi te hiva pea mo nātou leʼo lelei, ʼe mole tonu ke nātou ufiufi mokā nātou hihiva. Ko he leʼo lelei ʼe feala ke tokoni ki te kokelekasio ʼi tana hiva te ʼu fakavikiviki kia Sehova.

Ko tatatou hiva ʼi te ʼu fono ʼe faka fealagia ai kia tatou ke tou hiva ʼo mulimuli ki te ʼu nota ʼo te ʼu katiko. Ko nātou ʼaē kua popoto lelei ʼi te mulimuli ki te musika, pea mo nātou ʼaē ʼe feala tanatou lau te ʼu nota ʼo te musika ʼi te tohi ʼo te ʼu katiko, ʼe fakaloto mālohiʼi nātou ke nātou hiva fakatahi mo te kokelekasio, ke kau tanatou hiva ki te lelei ʼo te musika.c

ʼE feala ke ʼui e ʼihi, ‘ ʼE mole ʼau poto ʼi te hiva’ peʼe nātou ʼui ‘ ʼE mole ʼau leʼo lelei; ʼe mole ʼau poto ʼi tona ʼaveʼave mokā māʼoluga te ʼu nota.’ Koia, ʼe nātou ufiufi mokā ʼe nātou hiva, māʼiape la ʼi te Fale ʼo te Puleʼaga. ʼI tona fakahagatonu, kia mata ʼo Sehova ʼe mole he tahi ʼe leʼo “kovi” mokā ʼe fakavikiviki kia te ia. Ohage ko te fealagia ʼaē ke kita gāueʼi ke lelei tokita leʼo, ʼo mulimuli ki te ʼu tokoni ʼaē ʼe foaki mai ʼi te Ako ʼo Te Minisitelio Faka Teokalatike, ʼo toe feiā pe ʼe feala ke tou akoako ke tou popoto lelei ʼi te hiva. Ko ʼihi kua lelei tonatou leʼo, he neʼe nātou hiva gūgu lolotoga tanatou gāue. Ko te hiva gūgu ʼe tokoni ki te lelei ʼo te agaaga ʼo te leʼo. Pea ʼi te ʼu temi faigamālie, mokā ʼe tou nofo tokotahi peʼe ʼi te temi ʼaē ʼe tou gāue ʼi he potu ʼe mole ʼi ai he tahi, ko te hivaʼi ʼo tatatou ʼu katiko ʼo te Puleʼaga ʼe ko he gāueʼi lelei ʼaia ʼo totatou leʼo, pea ʼe ko he meʼa fakafiafia pea mo fakamālōlō ʼo totatou ʼatamai.

Tahi ʼaē meʼa, ʼe feala ke tou faka maʼuhigaʼi te hivaʼi ʼo te ʼu katiko ʼi tatatou ʼu kiʼi fakatahi. Ko te ʼu hiva ʼaia, ʼaē ʼe fai ʼaki te ʼukalele peʼe ko te piano peʼe ko te ʼu foʼi fime ʼo te Sosiete, ʼe ko te faʼahi fakalaumālie ʼaia ʼo tatatou ʼu kiʼi fakatahi. ʼE toe tokoni foki te ʼu hiva ʼaia kia tatou ke tou akoʼi lelei te ʼu katiko ʼaia, ke feala ai hatatou hivaʼi lelei ʼi te ʼu fono ʼo te kokelekasio.

Moʼo tokoni ki te ʼu kokelekasio ke nātou hiva fakafiafia ʼi te ʼu fono, neʼe foaki e te Sosiete te ʼu foʼi fime ʼo te ʼu katiko. Ka fakahaʼele te ʼu foʼi fime ʼaia, ko te tēhina ʼaē ʼe gāue ki te fakatagi ʼo te ʼu katiko, ʼe tonu ke ina vakaʼi peʼe feʼauga peʼe kailoa, te mālohi ʼo te tatagi ʼo te katiko. Kapau ʼe mole feʼauga te mālohi ʼo te tatagi ʼo te katiko, pea ʼe feala ke ufiufi te kokelekasio ʼi tana hivaʼi. Ko te tēhina ʼaē ʼe gāue ki te fakatagi ʼo te katiko, ʼe hiva mo te kokelekasio, pea ʼe ina fakafuafua peʼe feʼauga te mālohi ʼo te tatagi ʼo te musika.

Tou Hiva Kia Sehova

Ko te hiva ʼe ina faka fealagia kia tatou ke tou fakahā ki totatou Tupuʼaga te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi totatou loto. (Pesalemo 149:​1, 3) ʼE mole ko he fakahā fakavale ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi totatou loto, kae ko te fakahā ʼo tatatou fakavikiviki ʼaki he aga fakapopoto pea mo fakafiafia. Ko tatatou hiva ʼaki totatou loto katoa ʼi te kokelekasio, ʼe feala ke ina teuteuʼi totatou ʼatamai pea mo totatou loto ki te polokalama ʼo te fono, pea ʼe feala ke ina uga ai tatou ke toe lahi age tatatou tauhi kia Sehova. Logope la ʼe malave te hiva ki totatou loto, ko te ʼu kupu ʼe feala ke ʼaoga moʼo akoʼi ʼo tatou. ʼI tatatou hiva ʼaki he lototahi, ʼe tou teuteuʼi totatou loto ʼaki he agavaivai, ke feala hatatou ako fakatahi ʼi totatou ʼuhiga kokelekasio.​—Vakaʼi ia Pesalemo 10:17.

Ko te hiva ʼe kau tuʼumaʼu anai ki te tauhi ʼaē kia Sehova. Koia ʼe tou fakaʼamu ke tou logoʼi ʼi totatou loto ʼo talu ai, te ʼu meʼa ʼaē neʼe logoʼi e te tagata fai pesalemo: “ ʼE ʼau fakavikiviki anai kia Sehova ʼi toku maʼuli katoa. ʼE ʼau fai anai he ʼu hiva ki toku ʼAtua ʼi toku temi maʼuli.”​—Pesalemo 146:⁠2.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Talanoa ʼo te pasina 27]

Ko He ʼu Tokoni Ke Lelei Age Tatatou Hiva

1. Ka koutou hiva, koutou toʼo ʼi ʼoluga takotou tohi katiko, he ko te faʼahi ʼaia ʼe tokoni anai kia koutou ke faigafua age takotou mānava.

2. Koutou mānava lelei ʼi takotou kamata hivaʼi ʼo te ʼu ʼuluaki kupu ʼo te katiko.

3. ʼE mālohi pea mo lelei tokotou leʼo mo kapau ʼe koutou avahi lelei tokotou gutu.

4. Pea ko te puani tāfito ʼaenī, koutou faka maʼuhigaʼi te manatu tāfito ʼo te katiko ʼaē ʼe koutou hivaʼi.