Kua Hoko Mai Te Temi ʼAē ʼe Tonu Ke Tou ʼAʼala Ake Ai!

“ ʼAUA naʼa koutou faihala ʼo ʼuhiga mo te temi ʼaē ʼe tou nonofo ai; kua hoko mai te temi ʼaē ʼe tonu ke tou ʼaʼala ake ai mai tatatou momoe.” (Loma 13:⁠11, Knox) Neʼe tohi e te ʼapositolo ko Paulo te ʼu palalau ʼaia ki te kau Kilisitiano ʼo Loma ia taʼu e 14 ʼi muʼa ʼo te hoko ʼo te fakaʼosi fakamataku ʼo te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa faka Sutea ʼi te taʼu 70 ʼo totatou temi. Koteʼuhi neʼe ʼalaʼala te kau Kilisitiano Sutea ʼi te faʼahi fakalaumālie, koia ʼaē neʼe mole kei nātou ʼi Selusalemi ʼi te temi fakamataku ʼaia, ʼo nātou hāo ai ʼi te mate peʼe ko te maʼuli popūla. Kae neʼe nātou ʼiloʼi feafeaʼi neʼe tonu ke nātou nonofo mamaʼo mai te kolo ʼaia?

Neʼe fai te fakatokaga e Sesu Kilisito ʼo ina ʼui ʼe takatakai anai ia Selusalemi e tona ʼu fili pea ʼe nātou molehi anai te hahaʼi ʼo te kolo ʼaia. (Luka 19:​43, 44) ʼI tana ʼosi fai te fakatokaga ʼaia, neʼe fakahā e Sesu ki tana kau tisipulo agatonu te fakaʼiloga ʼaki ʼona agaaga kehekehe, pea ʼe mole faigataʼa anai tona ʼiloʼi. (Luka 21:​7-​24) Ki te kau Kilisitiano ʼaē neʼe nonofo ʼi Selusalemi, ko tanatou mavae mai te kolo ʼaia ko tona faka ʼuhiga ke nātou līaki tonatou ʼu ʼapi pea mo tanatou ʼu gāue. Kae neʼe nātou hāo he neʼe nātou nofo tokaga pea neʼe nātou feholaki.

ʼI te temi ʼaē neʼe fakakikite ai e Sesu te fakaʼauha ʼo Selusalemi, neʼe fehuʼi fēnei age e tana kau tisipulo kia te ia: “Ko ʼafea ʼaē ka hoko ai anai te ʼu meʼa ʼaia, pea koteā anai te fakaʼiloga ʼo tau ʼi henī pea mo te fakaʼosi ʼo te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī?” (Mateo 24:⁠3) Moʼo tali age kia nātou neʼe fakatatau e Sesu tana ʼi henī ʼi te ka haʼu mo te temi ʼi muʼa ʼo te hoko ʼo te Tulivio ki te malamanei ʼi te temi ʼo Noe. Neʼe fakahā e Sesu neʼe mamate te kau agakovi fuli ʼi te Tulivio ʼaia. (Mateo 24:​21, 37-​39) Pea neʼe ina fakahā ai ko te ʼAtua ʼe ina toe fakatokatoka anai te ʼu meʼa ʼa te tagata. ʼE hoko feafeaʼi anai? ʼE ina molehi anai te mālama agakovi katoa, peʼe ko te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa! (Vakaʼi ia 2 Petelo 3:​5, 6.) ʼE feala koa ke hoko te faʼahi ʼaia ʼi totatou temi?

ʼE Tatau Pe Koa Te Temi ʼAenī Mo Te Temi Ki Muʼa Atu?

Ko te tokolahi ʼo te kau Sutea ʼo te ʼuluaki sēkulō neʼe nātou manatu ʼe mole fakaʼauha anai ia Selusalemi, tonatou kolo maʼoniʼoni. ʼE toe feiā pe mo te hahaʼi ʼaē ʼe nonofo ōvi ki he moʼuga afi, ʼe mole nātou tui ʼe pa anai te moʼuga afi ʼaia he neʼe mole heʼeki nātou sio kua hoko te meʼa ʼaia. Ka fai he ʼu fakatokaga ki te hahaʼi, pea ʼe tou tau logo ki tanatou ʼui ʼaē: “ ʼE mole hoko anai te faʼahi ʼaia ʼi toku temi maʼuli.” Koʼeni te fakamahino ʼaē ʼe fai e te tagata sivi moʼuga afi ko Lionel Wilson: “ ʼI te agamāhani, ʼe pa tuʼa tahi te ʼu moʼuga afi ia sēkulō e lua peʼe tolu. Pea ʼe tuʼania te hahaʼi ʼi tanatou ʼiloʼi ʼaē neʼe tonu ke feholaki tanatou ʼu mātuʼa ʼuhi ko te moʼuga afi. Kae kapau neʼe hoko te faʼahi ʼaia ʼi te temi ʼo tanatou ʼu kui, pea ʼe mole kei hona ʼuhiga ke nātou nonofo tuʼania.”

Kae kapau ʼe tonu te ʼu logo ʼaē ʼe fakahā mai pea ʼe feala ai ke tou ʼiloʼi te ʼu fakaʼiloga ʼo te tuʼutāmaki pea ke tou tokakaga kiai. Ko he tahi ʼi te hahaʼi ʼaē neʼe nātou feholaki mai te Moʼuga Pelée, neʼe ina ʼiloʼi lelei te ʼu moʼuga afi pea neʼe mahino ki te ʼu fakaʼiloga ʼo te tuʼutāmaki. Mole faʼa fualoa ʼi muʼa ʼo te pa ʼo te Moʼuga Pinatubo, neʼe ʼi ai te ʼu hahaʼi neʼe toe mahino mo nātou ki te ʼu fakaʼiloga ʼaia. Ko te kau popoto ʼaē neʼe nātou sivi te ʼu mālohi faka natula ʼaē neʼe gāue ʼi te loto moʼuga afi, neʼe nātou fakalotoʼi te hahaʼi ke nātou mavae ʼi te potu fenua ʼaia.

ʼE mahino ia, ʼe ʼi ai tuʼumaʼu anai he ʼu hahaʼi ʼe nātou meʼa noaʼi te ʼu fakaʼiloga ʼo te tuʼutāmaki pea mo nātou ʼui ʼe mole hoko anai he meʼa. ʼE lagi nātou vāʼi anai ia nātou ʼaē ʼe mavae mai ai. Neʼe fakakikite e te ʼapositolo ko Petelo ko te manatu ʼaia ʼe mafola anai ʼi totatou temi. Neʼe ina ʼui fēnei: “Koutou ʼiloʼi muʼa te meʼa ʼaenī: ʼi te ʼu ʼaho fakaʼosi ʼe ʼōmai anai te kau vāvā mo tanatou vāvā, ʼo mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou holi kiai pea mo nātou ʼui fēnei: ‘ ʼE ʼifea koa tana ʼi henī ʼaē neʼe ina fakapapauʼi mai? Heʼe talu mai te ʼaho ʼaē kua momoe ai tatatou ʼu kui ʼi te mate, ko meʼa fuli ʼe hoko atu ohage pe ko te kamataʼaga ʼo te fakatupu.’ ”​—2 Petelo 3:​3, 4.

ʼE koutou tui koa ʼe tou maʼuʼuli ʼi “te ʼu ʼaho fakamuli?” ʼI te tohi The Columbia History of the World, ʼe fai e John A. Garraty pea mo Peter Gay te fehuʼi ʼaenī: “ ʼE tou sio koa ki te maumauʼi ʼo tatatou sivilisasio?” Pea ʼe sivisivi e te ʼu tagata tohi hisitolia ʼaia te ʼu fihifihia faka puleʼaga, mo te tuputupu ʼo te maumauʼi ʼo te lao pea mo te talagataʼa ʼa te hahaʼi, pea mo te fakahaʼuhaʼu ʼo puli ʼi te malamanei katoa te lotu pea mo te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai. ʼE nā fakaʼosi fēnei: “Kapau ʼe mole ko te ʼu fakaʼiloga ʼaia ʼo te fakaʼosi, kae ʼe hage mai ʼe koia ʼaia.”

ʼE ʼi ai te ʼu tupuʼaga lelei ke tou faka tui ai ʼe kua ōvi mai te “fakaʼosi.” ʼE mole tonu ke tou matataku ʼo tou manatu ʼe pulihi anai te kele, heʼe ʼui mai e te Tohi-Tapu ko te ʼAtua “neʼe ina fakatuʼu te kele ki ʼona tuʼulaga ke pipiki maʼu ai; pea ʼe mole toe gaūgaūe anai ʼo aʼu ki he ʼu temi ʼe mole ʼiloʼi hona gataʼaga, ei ʼo talu ai.” (Pesalemo 104:5) Kae ʼe tonu ke tou ʼiloʼi ʼe kua ōvi mai te fakaʼosi ʼo te tuʼu agakovi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī ʼaē ʼe fakatupu mamahi ki te malamanei. (Vakaʼi te talanoa “Ko ʼIhi Agaaga ʼo Te ʼu ʼAho Fakamuli.”) Koutou fakatatau te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sesu pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe hoko ʼi te malamanei. Kapau ʼe koutou fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe feala anai ke koutou fai he ʼu tonu fakapotopoto maʼa koutou pea mo tokotou famili. Kae he koʼe koa ʼe tonu ke koutou fai te faʼahi ʼaia ʼi te temi nei?

ʼE ʼAoga Moʼoni Ke Tou Nonofo ʼAlaʼala

Logope la ko te kau popoto ʼe lagi nātou ʼiloʼi mokā ʼamanaki pa anai he moʼuga afi, kae ʼe mole feala ke nātou tala mai te temi totonu ʼaē ka hoko ai. ʼO toe feiā pe, ʼo ʼuhiga mo te fakaʼosi ʼo te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī, neʼe ʼui e Sesu: “Pea ki te ʼaho ʼaia pea mo te hola ʼaia, ʼe mole he tahi ʼe ina ʼiloʼi, pe ko te kau ʼaselo ʼo te lagi, pe ko te ʼAlo, kaʼe gata pe ki te Tāmai.” (Mateo 24:​36) Mai tona ʼuhiga ʼaē ʼe mole tou ʼiloʼi pe ko ʼafea ʼaē ka hoko ai te fakaʼosi ʼo te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī, koia neʼe fai ai e Sesu te fakatokaga ʼaenī kia tatou: “Ke koutou ʼiloʼi te meʼa ʼaenī: kapau neʼe ʼiloʼi e te pule ʼo te ʼapi pe ko te lakaga leʼo fea ʼaē ʼe tonu ke haʼu ai te tagata kaihaʼa, kanaʼauala neʼe nofo ʼalaʼala anai ia, pea ʼe mole ina tuku anai ke hūfi tona ʼapi. Koia ke toe feiā foki mo koutou ke koutou nofo teuteu heʼe ko te Foha ʼo te tagata [ia Sesu] ʼe haʼu ʼi te hola ʼaē ʼe mole koutou manatu kiai.”​—Mateo 24:​43, 44.

ʼE fakahā mai e te ʼu palalau ʼa Sesu ko te fakaʼosi fakamataku ʼo te malamanei ʼaenī ʼe hoko fakapunamaʼuli anai ki te hahaʼi. Tatau aipe peʼe ko tatou ko tana kau tisipulo, kae ʼe tonu ke tou fakahā ʼe tou “nofo teuteu.” Ko totatou ʼaluʼaga ʼe tatau mo te ʼaluʼaga ʼo te pule ʼo te ʼapi ʼaē ʼe lagi punamaʼuli anai ʼi te hūfi ʼo tona ʼapi, heʼe mole ina ʼiloʼi pe ko te temi fea ʼaē ka haʼu ai te tagata kaihaʼa.

ʼO toe feiā pe, ko te ʼapositolo ko Paulo neʼe ina ʼui fēnei ki te kau Kilisitiano ʼo Tesalonika: “ ʼE koutou ʼiloʼi lelei ko te ʼaho ʼo Sehova ʼe hoko mai ʼo tatau mo [te haʼu ʼa] he tagata kaihaʼa ʼi te pōʼuli. . . . ʼU tēhina, ʼe mole koutou nofo ʼi te fakapōʼuli ke maʼutokā atu koutou e te ʼaho ʼaia ohage ko he maʼutokā anai ʼa he kau kaihaʼa.” Neʼe toe fai e Paulo te fakaloto mālohi ʼaenī: “ ʼAua naʼa tou momoe ohage ko ʼihi, kae ke tou nonofo ʼaʼala pea mo tou aga fakapotopoto.” (1 Tesalonika 5:​2, 4, 6, te kiʼi nota ʼi te lalo pasina) Koteā te faka ʼuhiga ʼo te ʼui ʼaē ke tou “nonofo ʼaʼala pea mo tou aga fakapotopoto”?

ʼE mole maʼua ke tou mavae mai he kolo ohage ko te kau Kilisitiano ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼaē neʼe tonu ke nātou mavae mai Selusalemi moʼo hāofaki tonatou maʼuli. ʼI tana ʼosi fakaloto mālohiʼi te kau Kilisitiano ʼo Loma ke nātou ʼaʼala mai tanatou momoe, neʼe uga nātou e Paulo ke nātou “līaki te ʼu gāue ʼo te fakapōʼuli” pea ke nātou “kofuʼi te ʼAliki ko Sesu Kilisito.” (Loma 13:⁠12, 14) Kapau ʼe tou mulimuli lelei ki te ʼu tafuga vaʼe ʼo Sesu, pea ʼe tou fakahā ai anai ʼe tou mahino lelei ki te maʼuhiga ʼo totatou temi, pea ʼaki tatatou nofo tokaga ʼaia ʼi te faʼahi fakalaumālie ʼe puipui anai tatou e te ʼAtua ʼi te temi ʼaē ka fakaʼauha ai te tuʼu agakovi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī.​—1 Petelo 2:⁠21.

Ko nātou ʼaē ʼe mulimuli kia Sesu Kilisito, ʼe nātou fiafia pea ʼe ʼi ai he ʼuhiga ʼo tonatou maʼuli. Ko te toko lauʼi miliona kau Fakamoʼoni ʼa Sehova kua nātou ʼiloʼi ko te maʼuli kaugana ʼa te kau tisipulo Kilisitiano ʼe mālū pea mo maʼamaʼa. (Mateo 11:⁠29, 30, te kiʼi nota ʼi te lalo pasina) Ko te ʼuluaki meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou fai ke tou liliu ko he tisipulo, ʼe ko te ‘maʼu ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua pea mo ia ʼaē neʼe ina fekauʼi mai, ia Sesu Kilisito.’ (Soane 17⁠:⁠3) Ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe nātou ʼaʼahi te ʼu lauʼi miliona ʼapi moʼo tokoni ki te hahaʼi ke nātou maʼu “te ʼatamai mālama totonu ʼo te moʼoni.” (1 Timoteo 2⁠:⁠4) ʼE ko he meʼa fakafiafia anai ke nātou fai hakotou ako Tohi-Tapu ʼi tokotou ʼapi. Pea ʼe mahino ia ʼi takotou tuputupu ʼi te ʼatamai mālama ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua, ʼe koutou tui anai ko te ʼu ʼaho ʼaenī ʼe kehekehe mo te temi ki muʼa atu. Ei, ʼe maʼuhiga ʼi te temi ʼaenī ke tou ʼalaʼala ake mai tatatou momoe!

[Talanoa ʼo te pasina 7]

KO ʼIHI AGAAGA ʼO TE ʼU ʼAHO FAKAMULI

“ ʼE tuʼu anai he fenua ki he tahi fenua”; ‘ ʼe toʼo anai te tokalelei ʼi te kele.’ (Mateo 24⁠:7; Fakahā 6⁠:⁠4)

Neʼe puli te tokalelei ʼi te kele ʼuhi ko te ʼu tau faka malamanei e lua ʼaē neʼe hoko pea mo te ʼu lauʼi hogofulu tau ʼaē neʼe hoko ʼi te sēkulō ʼaenī. Neʼe tohi e te tagata tohi hisitolia ko John Keegan: “Ko te ʼUluaki​—pea mo te Lua​—Tau Faka Malamanei neʼe mole nā tatau mo te ʼu tau fuli ʼaē neʼe hoko ki muʼa atu, neʼe nā kehe ʼi tonā lahi, mo tonā mālohi, mo tonā mafola pea mo te kaugamālie ʼo te kau mātea pea mo te lahi ʼo te ʼu maumau ʼaē neʼe hoko. . . . Ko te ʼu Tau Faka Malamanei ʼaia ʼaē neʼe lahi tokotahi ai te kau mātea, mo te paʼaga ʼaē neʼe puli ai, pea mo te ʼu mamahi ʼaē neʼe lahi tokotahi tona mafola ʼi te kele.” ʼI te temi nei, ʼe mole ko te kau solia ʼaē ʼe mamahi tāfito ʼi te ʼu tau, kae ʼe ko te hahaʼi fafine pea mo te tamaliki. ʼE fakafuafua e te UNICEF ʼi te ʼu taʼu e hogofulu ʼaenī kua hili, ko te toko lua miliona tamaliki neʼe nātou mamate ʼi te ʼu tau.

“Te ʼu hoge” (Mateo 24:7; Fakahā 6:​5, 6, 8)

ʼI te taʼu 1996 neʼe hiki te totogi ʼo te fulumeto pea mo te tūlina. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko te lahi ʼo te ʼu céréales ʼaē neʼe taupau ʼi te malamanei, neʼe feʼauga pe kia ʼaho e 50, pea neʼe mole heʼeki hoko ʼi muʼa atu he veliveli feiā ʼo te fulumeto. Ko te hiki ʼo te totogi ʼo te ʼu magisi tāfito, ʼe faka ʼuhiga leva ko te toko lauʼi miliona hahaʼi ʼo te hahaʼi māsisiva ʼe nātou momoe pakupaku anai​—pea ko te tokolahi ia nātou ʼaia ʼe ko te ʼu tamaliki.

“Te ʼu mafuike ʼi he potu ki he tahi potu” (Mateo 24:⁠7)

ʼI te lolotoga ʼo te ʼu taʼu e 2 500 ʼaenī kua hili, ko mafuike pe e hiva ʼaē neʼe mamate takitahi ai te toko 100 000 hahaʼi. Talu mai te taʼu 1914, neʼe hoko te ʼu mafuike e fā ʼi te ʼu mafuike ʼaia.

“Te ʼāsilisili . . . ʼo te manukinukiʼi ʼo te lao” (Mateo 24:⁠12)

ʼI te fakaʼosi ʼo te 20 sēkulō ʼaenī, kua lahi te manukiʼi ʼo te lao, peʼe ko te maumauʼi ʼo te lao. Ko te kau terroristes ʼaē ʼe nātou matehi te hahaʼi, te hahaʼi fai fakapō aga fefeka, pea mo te ʼu fakapō ʼaē ʼe tāmateʼi ai te tokolahi ʼo te hahaʼi, ko te ʼu meʼa fuli ʼaia ʼe kau ki te ʼu agaaga fakalialia ʼo te ʼu ʼaho fakamuli ʼaenī ʼaē ʼe lahi ai te agamālohi.

“Te ʼu mahaki . . . ʼi he potu ki he tahi potu” (Luka 21:11)

ʼI te ʼu taʼu 1990, ko te lagi toko 30 miliona hahaʼi ʼaē ka nātou mamate mahaki ʼuhi ko te fatafata vaivai. ʼE mālohi age te ʼu bactéries ʼaē ʼe fakatupu e te ʼu mahaki pea ʼe mole feala ke tauʼi te ʼu mahaki ʼaia ʼaki te ʼu faitoʼo antibiotiques. Ko te malaria, ko te tahi mahaki ʼe feala ke kita mate ai, ʼe maʼu e te toko 300 miliona hahaʼi peʼe ko te toko 500 miliona hahaʼi ʼi te taʼu fuli, pea ʼe mamate ai te toko lua miliona hahaʼi. ʼI te fakaʼosi ʼo te ʼu taʼu 1990 ʼaenī, ʼe ʼui ʼe mamate anai te toko 1,8 miliona hahaʼi ʼi te SITA ʼi te taʼu fuli. ʼE ʼui fēnei e te State of the World 1996: “Ia ʼaho nei, ʼe lahi ʼaupito te ʼu mahaki ʼaē ʼe mafola ʼi te malamanei.”

“Ko te logo lelei ʼaenī ʼo te puleʼaga ʼe faka mafola anai ʼi te kele katoa.” (Mateo 24:14)

ʼI te taʼu 1997, ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova neʼe nātou faka mafola te logo lelei ʼo te Puleʼaga ia hola e tahi miliale. Ko te kau Fakamoʼoni e toko nima miliona tupu ʼe nātou tala tuʼumaʼu te logo ʼaia ki te hahaʼi ʼi te ʼu fenua e 232.

[Haʼuʼaga ʼo te paki]

FAO photo/B. Imevbore

U.S. Coast Guard photo

[Paki ʼo te pasina 4, 5]

Neʼe feholaki te kau Kilisitiano mai Selusalemi he neʼe nātou ʼalaʼala ʼi te faʼahi fakalaumālie