ʼE Koutou Mālama Koa Ki Te Maʼuhiga ʼo Totatou Temi?
ʼE FEALA ke tou hāofaki totatou maʼuli, mokā tou ʼiloʼi ʼe hoko anai he tuʼutāmaki. ʼE feala ke tou fakamahino te faʼahi ʼaia ʼaki te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te ʼu motu e lua ʼe ʼi ai tonā ʼu moʼuga afi.
ʼI te ʼaho 8 ʼo Maio 1902 ʼi te motu ʼo Martinique ʼi te Tai ʼo te ʼu Caraïbes, neʼe pa te Moʼuga Pelée, te moʼuga afi ʼaē neʼe lahi tokotahi tana kau mātea ʼi te 20 sēkulō ʼaenī. Neʼe mamate ai te teitei toko 30 000 afe hahaʼi ʼaē neʼe nonofo ʼi Saint-Pierre, te kolo ʼaē ʼe tuʼu ʼi te vaʼe moʼuga afi ʼaia.
ʼI Sūnio 1991, neʼe pa te Moʼuga Afi ko Pinatubo pea ʼe lagi ko te pa ʼe lahi tokotahi ʼi te sēkulō ʼaenī. Neʼe hoko te meʼa ʼaia ʼi he potu fenua ʼo Philippines ʼe tokolahi te hahaʼi ʼaē ʼe nonofo ai, pea neʼe mamate ai te toko 900. Kae ko te ʼu meʼa ʼaenī e lua ʼaē neʼe tokoni ki te hāofaki ʼo te toko lauʼi afe hahaʼi: (1) tanatou ʼiloʼi te tuʼutāmaki pea (2) mo tanatou fia mulimuli ki te ʼu fakatokaga ʼaē neʼe fai age kia nātou.
Neʼe Nātou Hāo He Neʼe Nātou Fai Te Meʼa ʼAē ʼe Totonu
Kua lauʼi teau taʼu te mole heʼeki toe pa ʼo te Moʼuga Pinatubo, pea ʼi ʼApelili ʼo te taʼu 1991 neʼe kamata hā te ʼu fakaʼiloga, ʼe mole kei tuai pea pa anai te moʼuga afi. Neʼe kamata puna mai ki tuʼa te mao pea mo te sulifa. Neʼe kamata logoʼi e te hahaʼi te galulu ʼo te kele, pea neʼe kamata puna mai ki tuʼa te huʼa vela ʼo te moʼuga pea neʼe liliu ʼo fefeka. Ko te kau popoto ʼo te kautahi ʼaē ko te Institute of Volcanology and Seismology ʼo Philippines neʼe nātou sivisivi lelei te moʼuga afi ʼaia pea neʼe nātou ʼui age ki te puleʼaga ʼe ko he meʼa lelei anai ke nātou tala ki te toko 35 000 hahaʼi ʼo te ʼu kolo ʼaē ʼi ʼona tafaʼaki ke nātou feholaki mai te koga meʼa ʼaia.
ʼE mahino ia, ʼe mole leleiʼia e te hahaʼi ke nātou feholaki mai tonatou ʼu ʼapi ka mole ʼi ai hona tupuʼaga lelei, kae neʼe mahino kia nātou neʼe tonu ke nātou fai te faʼahi ʼaia he neʼe nātou sioʼi te foʼi fime viteo neʼe ina fakahā ai te ʼu tuʼutāmaki ʼaē ʼe hoko mokā pa te moʼuga afi. Neʼe hoko tautonu tanatou mavae. Hili kiai ʼaho e lua, pea pa ai te moʼuga afi pea neʼe mafola ʼi te ʼaele te lefulefu mātolu. Ki muli age neʼe mamate te toko lauʼi teau hahaʼi ʼi te ʼu lahars, ko te ʼu vaitafe pela. Kae ko te toko lauʼi afe hahaʼi neʼe nātou hāo ʼi te mate ʼaia he neʼe nātou ʼiloʼi te tuʼutāmaki ʼaē neʼe tonu ke hoko, pea neʼe nātou mulimuli ki te ʼu fakatokaga ʼaē neʼe fai age kia nātou.
Neʼe Nātou Hāo ʼi Te Tuʼutāmaki ʼAē Neʼe Fakatupu e Te Tagata
ʼI te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi, ko te kau Kilisitiano ʼaē neʼe nonofo ʼi Selusalemi neʼe tonu foki ke nātou vakaʼi peʼe nātou līaki anai tonatou ʼu ʼapi. Koteʼuhi he neʼe nātou feholaki mai te kolo ʼaia ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi, neʼe nātou hāofaki ai tonatou maʼuli ʼi te fakaʼauha ki te hahaʼi ʼo te kolo ʼaia pea mo te toko lauʼi afe hahaʼi ʼaē neʼe ʼōmai ki Selusalemi ki te Pāsikate ʼo te taʼu 70 ʼo totatou temi. Ko te toko miliona tupu hahaʼi neʼe nātou ʼi te kolo ʼaia ke nātou kau ki te Pāsikate, ʼi te temi ʼaē neʼe tāʼofi ai nātou e te ʼu kautau Loma ke mole feala hanatou feholaki. Ko te hoge, mo te fetauʼaki ʼa ʼihi kūtuga ke nātou pule, mo te ʼu ʼohofi ʼaē neʼe fai tuʼumaʼu e te kau Loma, neʼe iku ai ki te mate ʼo te toko lauʼi miliona hahaʼi tupu.
Ko te tuʼutāmaki fakamataku ʼaia ʼaē neʼe ina fakagata te agatuʼu ʼa te kau Sutea ki te kau Loma neʼe mole ko he meʼa neʼe hoko fakapunamaʼuli. Ko taʼu ʼe lauʼi hogofulu ki muʼa atu, neʼe fakakikite e Sesu ʼe takatakai anai ia Selusalemi. Neʼe ina ʼui fēnei: “Ka koutou sisio anai ʼe takatakai ia Selusalemi e he ʼu kautau neʼe faka ʼapitaki-tau, pea ke koutou ʼiloʼi kua ōvi mai tona maumau. Koia ko nātou ʼaē ka nātou nonofo anai ʼi Sutea ke nātou feholaki ki te ʼu moʼuga, pea ko nātou ʼaē ka nātou nonofo ʼi tona lotolotoiga ke nātou mavae mai ai, pea ko nātou ʼaē ka nātou nonofo ʼi te ʼu potu ʼo te tuvao ke ʼaua naʼa nātou hū kiai.” (Luka 21:20, 21) Neʼe mahino gafua te ʼu fakatotonu ʼaia, pea neʼe mulimuli lelei te kau tisipulo ʼa Sesu ki te ʼu fakatokaga ʼaia.
Ko te tagata tohi hisitolia ʼo te fā sēkulō ko Eusepio ʼo Sesalea, ʼe ina fakamatala mai ko te kau Kilisitiano ʼo Sutea katoa neʼe nātou mulimuli ki te fakatokaga ʼaē neʼe fai e Sesu. ʼI te temi ʼaē neʼe mavae ai te kau Loma ʼi tanatou ʼuluaki nofoʼi ʼo Selusalemi ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi, ko te tokolahi ʼo te kau Kilisitiano Sutea neʼe nātou ʼolo ʼo nonofo ʼi te kolo Senitile ʼo Pela, ʼi te potu fenua Loma ʼo Pelea. ʼI tanatou mahino ki te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi tonatou temi pea mo tanatou mulimuli ki te fakatokaga ʼaē neʼe fai e Sesu kia nātou, koia neʼe nātou hāo ai ʼi te nofoʼi ʼo tonatou kolo ʼaē ʼe ʼui ʼe kau ʼi te ʼu “nofoʼi ʼaē neʼe kovi tokotahi ʼi te hisitolia katoa.”
ʼO toe feiā pe ia ʼaho nei, ʼe tonu ke tou nofo tokaga. ʼE ʼi ai te meʼa ʼe tonu ke tou fai, pea ʼe fakahā mai anai e te lua alatike pe koʼe ʼe tonu ke tou fai te meʼa ʼaia.
[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 3]
Godo-Foto, West Stock