Te Tutu ʼo Te Iseso ʼe Fai Koa ʼi Te Tauhi Moʼoni?

“ ʼE LELEIʼIA e te ʼu ʼatua te ʼu meʼa magoni.” Neʼe ko te ʼu palalau ʼaia neʼe tau fai e te kau Esipito ʼi te temi muʼa. Maʼa nātou, neʼe maʼuhiga ʼi tanatou tauhi ke nātou tutu te iseso. ʼI tanatou tui ʼaē neʼe ōvi te ʼu ʼatua kia nātou, neʼe tutu e te kau Esipito te iseso ʼi te ʼaho fuli ʼi tonatou ʼu fale lotu, pea mo te ʼu ʼaletale ʼi tonatou ʼu ʼapi, pea mo te temi ʼaē neʼe nātou gāue ai. Neʼe toe fai feiā ʼi te tahi ʼu fenua.

Koteā koa te iseso? Ko te iseso ʼe fai ʼaki he ʼu puluʼi ʼakau magoni, ohage ko te olipano pea mo te ʼakau magoni, ko te baume. ʼE tuki te ʼu ʼakau ʼaia pea mo fakafio mo he ʼu meʼa magoni, mo te kiliʼi ʼakau, pea mo te ʼu fisiʼi teu, ʼo fai ai he moʼi lolo magoni moʼo fakaʼaogaʼi ki he gāue makehe.

Neʼe leleiʼia ʼaupito te iseso pea mo maʼuhiga ʼi te ʼu temi muʼa, ʼo lahi ai te fakatau ʼo te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi moʼo fai te iseso. Ko te ʼu fagona ʼaē neʼe ʼolo ʼi te ʼu ala faifakatau neʼe nātou ʼave mo nātou te ʼu meʼa ʼaia mai te ʼu fenua neʼe tuʼu mamaʼo. ʼE lagi koutou manatuʼi te foha muli ʼo Sakopo, ia Sosefo ʼaē neʼe fakatau ki te hahaʼi faifakatau Isimaelite, ʼaē neʼe “ ʼōmai mai Kileate, pea neʼe ʼamo e tanatou ʼu kamelo te lauʼakau magoni, mo ni ʼu kaloni, mo te mila; neʼe nātou fagona ke nātou hifo ki Esipito.” (Senesi 37:25) Neʼe lahi ʼaupito te kole ʼo te iseso, pea ko te fakatau ʼo te iseso neʼe ina avahi ai te ʼu folau ʼi Asia mo Eulopa, ʼe mahino ia neʼe tupu ʼuhi ko te hahaʼi faifakatau iseso.

Ia ʼaho nei, ʼe kei tutu te iseso ʼi te ʼu toʼotoʼoga faka lotu. Tahi ʼaē meʼa, tokolahi te hahaʼi ʼe nātou tutu te iseso ʼi tonatou ʼapi moʼo fakamagoni. Koteā te manatu ʼa te kau Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo te tutu ʼo te iseso? ʼE ko he meʼa koa ʼe tali ʼi te tauhi ki te ʼAtua? Tou vakaʼi pe koteā ʼaē ʼe ʼui e te Tohi-Tapu ki te faʼahi ʼaia.

“Ko He Meʼa Taputapu Kia Sehova”

ʼI te kau Iselaele ʼo te temi ʼāfea, ko te tutu ʼo te iseso neʼe ko te gāue maʼuhiga ʼaia ʼa te kau pelepitelo ʼi te tapenakulo. ʼE ʼui fēnei ʼi te tohi Cyclopedia ʼo McClintock pea mo Strong: “ ʼI tona fakahagatonu, ʼe tou lau neʼe fakaʼaogaʼi pe e te kau Hepeleo te iseso ʼi tanatou tauhi peʼe ʼi tanatou momoli he ʼu sakilifisio.”

Neʼe fakatotonu e Sehova ʼAtua ke fakafio he ʼu meʼa magoni e fā pea mo tutu ʼi te tapenakulo: “Toʼo he ʼu meʼa fakamagoni: he ʼu mosiʼi setakite pea mo he onika, he kalipanume pea mo he puluʼi iseso. ʼE tonu ke fua fakatatau fuli te ʼu meʼa ʼaia. ʼE tonu anai ke ke fai he iseso, ko he fakafio ʼo he ʼu meʼa magoni, te gāue ʼa te ʼu tagata gaohi meʼa magoni, neʼe konakonaʼi, mo maʼa, ko he meʼa taputapu. Pea ʼe tonu ke ke tuki he koga ke liliu ko he pauta pea mo tuku ia muʼa ʼo te Fakamoʼoni ʼi te falelā ʼo te fono.” (Ekesote 30:34-​36) ʼE ʼui e te hahaʼi sivi Tohi-Tapu neʼe hilifaki ki muli age te tahi ʼu meʼa e te kau lapi Sutea ke fakaʼaogaʼi ʼi te fale lotu.

Ko te iseso ʼaē neʼe tutu ʼi te tapenakulo neʼe taputapu, pea neʼe fakaʼaogaʼi ʼāteaina pe ki te tauhi ki te ʼAtua. Neʼe fakatotonu fēnei e Sehova: “Ko te iseso ʼaē ka ke fai anai ʼaki te ʼu meʼa ʼaia, ʼe mole koutou fai anai maʼa koutou. ʼE ko he meʼa taputapu anai kia koe, neʼe tuku kehe maʼa Sehova. Ko he tahi ʼe ina fai anai moʼo mamanu ki tona magoni, ʼe tonu anai ke toʼo kehe ia ia mai tana hahaʼi.” (Ekesote 30:37, 38) Tuʼa lua ʼi te ʼaho neʼe tutu e te kau pelepitelo te iseso ʼi te ʼaletale ʼaē neʼe tonu ke tutu ai. (2 Fakamatala 13:11) Pea ʼi te ʼAho ʼo Te Faifakalelei, neʼe tutu e te pelepitelo lahi te iseso ʼi te Potu Taputapu ʼAupito.​—Levitike 16:12, 13.

Neʼe mole tali e te ʼAtua te iseso fuli ʼaē neʼe momoli. Neʼe ina tauteaʼi te hahaʼi ʼaē neʼe mole ko he kau pelepitelo, kae neʼe nātou agatuʼu ʼo momoli te iseso ohage neʼe ko he kau pelepitelo. (Faka au 16:16-​18, 35-40; 2 Fakamatala 26:16-​20) Ko te iseso ʼaē neʼe momoli e te puleʼaga ʼo Suta, neʼe ko he meʼa fakalialia kia Sehova, he neʼe nātou toe fai ʼi te temi ʼaia te tauhi hala pea neʼe fonu toto tonatou ʼu nima. ʼUhi ko tanatou malualoi, neʼe tala fēnei ai e Sehova kia nātou: “Te iseso​—ʼe ko he meʼa fakalialia kia ʼau.” (Isaia 1:​13, 15) Neʼe mole kei mulimuli te kau Iselaele ki te tauhi ʼaē neʼe tonu ke fai kia Sehova, ʼo nātou māpunuʼi ai te fale lotu pea mo nātou tutu te iseso ʼi te tahi ʼu ʼaletale. (2 Fakamatala 28:24, 25) Ki muli age, neʼe toe fakaʼaogaʼi te iseso taputapu ʼi te ʼu tauhi heʼemaʼa ʼo te ʼu ʼatua hala. Ko te ʼu aga ʼaia neʼe fakalialia kia Sehova.​—Esekiele 16:​2, 17, 18.

Te Iseso Pea Mo Te ʼu ʼUluaki Kilisitiano

Ko te fuakava ʼo te Lao, ʼaē neʼe kau kiai te fakatotonu ki te kau pelepitelo ke nātou momoli te iseso, neʼe fakagata ʼi te temi ʼaē neʼe fakatuʼu ai e Kilisito te fuakava foʼou ʼi te taʼu 33 ʼo totatou temi. (Kolose 2:​14) ʼE mole he fakamatala ʼe fakahā ai neʼe tutu e te ʼu ʼuluaki Kilisitiano he iseso ʼi tanatou tauhi. ʼO ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, ʼe ʼui fēnei e te tohi Cyclopedia ʼo McClintock pea mo Strong: “ ʼE tou ʼiloʼi papau neʼe mole fakaʼaogaʼi te iseso [e te ʼu ʼuluaki Kilisitiano], kae neʼe ko te ʼu lotu pagani . . . Kapau ko he tahi ʼe atolasio, neʼe ina tūtū he iseso ki he ʼaletale pagani, pea neʼe ko he tauhi ʼaia ki he ʼatua.”

Neʼe toe fakafisi te ʼu ʼuluaki Kilisitiano ki te tutu ʼo te iseso moʼo fakamoʼoni ki te “ ʼuhiga ʼatua” ʼo te hau ʼo Loma, logola neʼe feala ke matehi ai ia nātou. (Luka 4:8; 1 Kolonito 10:14, 20) ʼUhi ko te fakaʼaogaʼi ʼi te temi ʼaia ʼo te iseso ki te ʼu tauhi tamapua, ʼe tou mahino ai ki te mole fia kau ʼa te ʼu ʼuluaki Kilisitiano ki te fakatau ʼo te iseso.

Te Tutu ʼo Te Iseso Ia ʼAho Nei

ʼE fakaʼaogaʼi feafeaʼi te iseso ia ʼaho nei? ʼE lahi te ʼu lotu ʼo te Keletiate ʼe nātou fakaʼaogaʼi te iseso ʼi te ʼu toʼotoʼoga faka lotu. ʼI Asia, tokolahi te ʼu famili ʼe nātou tutu te iseso ʼi te ʼu fale lotu peʼe ia muʼa ʼo te ʼu ʼaletale ʼi tonatou ʼapi, moʼo tauhi ki tonatou ʼu ʼatua pea mo puipui te kau mate. ʼI te ʼu toʼotoʼoga faka lotu, ʼe fakakohu te iseso moʼo faitoʼo he tahi, mo fakamaʼa, pea mo puipui.

Mole heʼeki faʼa fualoa, neʼe ʼi ai te fakaʼaogaʼi foʼou ʼo te iseso māʼia mo nātou ʼaē ʼe nātou ʼui ʼe mole hanatou lotu. Ko ʼihi ʼe nātou tutu te iseso moʼo metitasio. ʼE ʼui e te tohi ke fakaʼaogaʼi te iseso ke feala hakita kaku “ki he ʼaluʼaga ʼe puli ai takita fakakaukau,” pea mo maʼu ai “te ʼu mālohi” ʼe fakalaka ʼi te mālohi māhani. Moʼo maʼu he ʼu puleʼaki ki te ʼu fihifihia ʼo te maʼuli, ʼe toe ʼui e te tohi ʼaia ke fai he ʼu toʼotoʼoga ʼe tutu ai te iseso, ke feala hakita faka felogoi ai mo “te ʼu laumālie fakapulipuli.” ʼE ko he ʼu meʼa koa ʼaia ʼe tonu ke fai e te kau Kilisitiano?

ʼE tauteaʼi e Sehova ia nātou ʼaē ʼe nātou faiga ke nātou fio te ʼu aga faka lotu hala mo te tauhi maʼa. Neʼe fakaʼaogaʼi e te ʼapositolo ko Paulo te lea faka polofeta ʼa Isaia, pea mo ina faka ʼuhiga ki te kau Kilisitiano, ʼo ina fakaloto mālohiʼi nātou ke mole ʼulihi nātou e te lotu hala. Neʼe ina tohi fēnei: “ ‘Koutou mavae mai te lotolotoiga ʼo nātou, pea ke koutou mavae kehe mai ai,’ ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova, ‘pea ʼaua naʼa koutou fāfā ki te meʼa ʼaē ʼe heʼemaʼa; pea ʼe ʼau tali anai koutou.’ ” (2 Kolonito 6:​17, MN; Isaia 52:11) ʼE tokaga te kau Kilisitiano moʼoni naʼa nātou fai he meʼa ʼe pipiki ki te tauhi hala peʼe ki te ʼu meʼa fakatemonio.​—Soane 4:​24.

ʼUhi heʼe fakaʼaogaʼi te iseso ʼi te ʼu toʼotoʼoga faka lotu pea mo te ʼu meʼa fakatemonio, ʼe faka ʼuhiga koa ʼe kovi te tutu ʼo te iseso? ʼE mole koia leva. Lagi fia tutu e he tahi te iseso moʼo fakamagoni tona loto fale heʼe ina leleiʼia tona magoni. (Tāʼaga Lea 27:9) Kae ʼi tana fili ʼaē ke ina tutu he iseso, ʼe tonu ke vakaʼi e he Kilisitiano niʼihi ʼu ʼaluʼaga. Ko te hahaʼi ʼo te koga meʼa ʼaē ʼe koutou nofo ai, ʼe nātou fakapipiki koa te fakaʼaogaʼi ʼo te iseso ki te lotu hala? Maʼa te hahaʼi ʼo tokotou fenua, ʼe pipiki koa te iseso ki te ʼu meʼa faifakalauʼakau? Peʼe fakaʼaogaʼi māhani koa ki he ʼu meʼa ʼe mole pipiki ki te lotu?

Kapau ʼe fili e he tahi ke ina tutu te iseso, pea ʼe tonu ke ina fai he tonu ʼo mulimuli ki tona leʼo ʼo loto pea mo te manatu ʼa te hahaʼi. (1 Kolonito 10:29) ʼE faka ʼuhiga kiai te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e te ʼapositolo ko Paulo ki te kau Loma, ʼaē neʼe ina tohi fēnei: “Tou kumi te ʼu meʼa ʼaē ʼe lagolago ki te tokalelei pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe ina lagalaga ia tatou takitokotahi. Tuku tau maumauʼi te gāue ʼa te ʼAtua ʼuhi ko he meʼa kai. ʼE moʼoni, ko meʼa fuli ʼe maʼa, kae ʼe kovi ki te tagata ʼaē ʼe ina kai ke fakatupu ai he tūkia. ʼE lelei takotou mole kai ki he kanoʼi manu peʼe ko takotou mole ʼinu ki te vino, peʼe ko takotou fai he meʼa ʼe fakatupu tūkia ai ki tokotou tēhina.”​—Loma 14:19-​21, MN.

Te ʼu Faikole ʼAē Neʼe “Teuteuʼi . . . Ohage Ko He Iseso”

Ko te momoli ʼo te iseso ʼi Iselaele neʼe ko he fakatātā lelei ʼaia ʼo te ʼu faikole ʼaē ʼe logo kiai te ʼAtua. Koia neʼe hivaʼi fēnei e te tagata fai pesalemo ko Tavite kia Sehova: “ ʼOfa pe ke teuteuʼi taku faikole ohage ko he iseso ʼi ʼou muʼa.”​—Pesalemo 141:2.

Kia mata ʼo te kau Iselaele agatonu ko te momoli ʼo he iseso neʼe ko he faʼahi maʼuhiga. Neʼe nātou tokakaga lelei ʼo teuteuʼi pea mo tutu te iseso ʼo mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakatotonu age e Sehova. ʼE mole fakaʼaogaʼi e te kau Kilisitiano he iseso moʼoni ʼi te temi nei, kae ʼe nātou momoli he ʼu faikole ʼe hā ai tanatou loto fakafetaʼi lahi, pea mo tanatou fakaʼapaʼapa ki tatatou Tāmai ʼaē ʼe ʼi selo. Ohage ko te magoni ʼo te iseso ʼaē neʼe momoli e te kau pelepitelo ʼi te fale lotu, ʼe ʼui papau fēnei mai e te Folafola ʼa te ʼAtua: “Ko te faikole ʼa te hahaʼi agatonu ʼe ko he meʼa fakafiafia kia te ia.”​—Tāʼaga Lea 15:8.

[Paki ʼo te pasina 29]

Neʼe taputapu te iseso ʼaē neʼe tutu ʼi te tapenakulo pea mo te fale lotu

[Paki ʼo te pasina 30]

Ko te tutu ʼo te iseso moʼo metitasio ʼe ko he meʼa koa ʼe tonu ke fai e te kau Kilisitiano?