Ko Te Kātakiʼi ʼo Te ʼu ʼAhiʼahi ʼe Ina Fakavikiviki Ia Sehova

“Kapau ʼe koutou mamahi heʼe koutou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei, pea mo koutou kātakiʼi, ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe leleiʼia e te ʼAtua.”​—1 Petelo 2⁠:​20, MN.

1. ʼI te loto ʼa te kau Kilisitiano moʼoni ke nātou agatonu ki te kua foaki ʼo tonatou maʼuli, koteā te fehuʼi ʼe tonu ke tou vakaʼi?

KO TE kau Kilisitiano ʼe nātou foaki tonatou maʼuli kia Sehova pea ʼe nātou fia fai tona finegalo. Moʼo fakahoko te kua foaki ʼo tonatou maʼuli kia Sehova, ʼe nātou faiga mālohi ke nātou mulimuli ʼi te ʼu ala ʼo tonatou Faʼifaʼitakiʼaga ko Sesu Kilisito, pea ʼe nātou fakamoʼoni ki te moʼoni. (Mateo 16⁠:24; Soane 18⁠:37; 1 Petelo 2⁠:21) Kae ko Sesu pea mo ʼihi kaugana neʼe nātou foaki tonatou maʼuli, ʼo nātou mamate maletile ʼuhi pe ko tanatou tui. Ko tona faka ʼuhiga koa, ʼe mamate anai te kau Kilisitiano fuli ʼuhi ko tanatou tui?

2. Koteā te manatu ʼa te kau Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo te ʼu ʼahiʼahi pea mo te mamahi?

² ʼI totatou ʼuhiga Kilisitiano, ʼe fakaloto mālohiʼi tatou ke tou nonofo agatonu ʼo aʼu ki te mate, kae ʼe mole faka ʼuhiga leva ʼe tou mamate anai ʼuhi ko tatatou tui. (2 Timoteo 4⁠:7; Apokalipesi 2⁠:10) Ko tona faka ʼuhiga logola ʼe tou tali lelei ke fakamamahiʼi tatou​—pea ke matehi tatou mo kapau ʼe tonu ke hoko te faʼahi ʼaia​—ʼuhi ko tatatou tui, kae ʼe mole ko he meʼa ʼe tou fakaʼamu kiai. ʼE mole tou leleiʼia te mamahi pea ʼe mole ko he meʼa fakafiafia mokā fakamamahiʼi pea mo fakalainoaʼi tatou. Kae ʼe tou ʼiloʼi lelei pe ʼe hoko anai te ʼu ʼahiʼahi pea mo te ʼu fakataga, koia ʼe tonu ai ke tou vakavakaʼi fakalelei peʼe tou feafeaʼi anai mokā hoko mai te ʼu faʼahi ʼaia.

Tou Agatonu ʼi Te ʼAhiʼahi

3. Koteā te ʼu faʼifaʼitaki faka Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te fakataga ʼe feala ke koutou talanoa kiai? (Vakaʼi te talanoa “Neʼe Nātou Tauʼi Feafeaʼi Te Fakataga,” ʼi te pasina ka hoa mai.)

³ ʼI te Tohi-Tapu, ʼe lahi ai te ʼu fakamatala ʼo te ʼu puleʼaki neʼe fai e te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua ʼo te temi muʼa, ʼi te ʼu temi ʼaē neʼe nātou tau ai mo ni ʼu ʼaluʼaga neʼe feala ke tuʼutāmaki ai tonatou maʼuli. Ko te ʼu faʼahiga puleʼaki kehekehe ʼaē neʼe nātou fai moʼo tauʼi tonatou ʼu fihifihia ʼe feala ke tokoni ki te kau Kilisitiano ia ʼaho nei mo kapau ʼe hoko kia nātou he ʼu meʼa feiā. Koutou vakaʼi te ʼu fakamatala ʼo te talanoa “Neʼe Nātou Tauʼi Feafeaʼi Te Fakataga,” pea koteā te ako ʼe koutou lava maʼu mai ai.

4. Koteā te meʼa ʼe tou lava ʼui ʼo ʼuhiga mo Sesu pea mo te tahi ʼu kaugana agatonu ʼi te temi ʼaē neʼe nātou tau ai mo te ʼahiʼahi?

⁴ Logola ko Sesu pea mo te tahi ʼu kaugana agatonu ʼa te ʼAtua neʼe kehekehe tanatou tali te ʼu fakataga ʼo mulimuli ki te ʼu ʼaluʼaga neʼe hoko kia nātou, kae ʼe mahino mai neʼe mole nātou fai he ʼu meʼa ke hoko tuʼutāmaki ai tonatou maʼuli. ʼI te ʼu ʼaluʼaga ʼaē neʼe nātou tuʼutāmaki ai, neʼe nātou lototoʼa kae neʼe nātou aga fakaʼeteʼete. (Mateo 10⁠:​16, 23) Neʼe nātou fakatuʼutuʼu ke nātou fakahaʼele ki muʼa te gāue fai faka mafola, pea mo taupau tanatou agatonu kia Sehova. Ko te ʼu ʼaluʼaga kehekehe ʼaē neʼe tau mo nātou, ʼe ko he ʼu faʼifaʼitaki maʼa te kau Kilisitiano ʼaē ia ʼaho nei ʼe nātou tau mo ni ʼu ʼahiʼahi pea mo ni ʼu fakataga.

5. Koteā te ʼu fakataga ʼaē neʼe hoko ʼi Malawi ʼi te ʼu taʼu 1960, pea neʼe tali feafeaʼi e te kau Fakamoʼoni ʼo te fenua ʼaia?

⁵ ʼI te ʼu temi ʼaenī, ʼi ʼihi temi ʼe maʼuli kinakina te hahaʼi ʼa Sehova ʼuhi ko te tau, mo te tapuʼi ʼo tanatou gāue, peʼe ko te ʼu fakataga. Ohage la, ʼi te ʼu taʼu 1960, neʼe gaohi koviʼi ʼaupito te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Malawi. Neʼe teitei ke maumauʼi tanatou ʼu meʼa fuli ohage ko tonatou ʼu Fale ʼo Te Puleʼaga, tonatou ʼu ʼapi, tanatou meʼa kai, pea mo tanatou ʼu gāue. Neʼe tā pea mo gaohi koviʼi nātou. Neʼe tali feafeaʼi e te ʼu tēhina? Ko te toko lauʼi afe neʼe nātou feholaki ʼi tonatou ʼu kolo. Tokolahi neʼe nātou hola ʼo fenonoʼi ʼi te ʼu vao matuʼa, kae ko ʼihi neʼe nātou feholaki ʼo nonofo faka temi ʼi Mozambique. Logola neʼe tokolahi te kau agatonu neʼe mamate ai, kae ko ʼihi neʼe nātou fili ke nātou hola mai te ʼu koga meʼa tuʼutāmakiʼia, ʼaē neʼe ko he fakatuʼutuʼu fakapotopoto ʼi te ʼu taʼi ʼaluʼaga ʼaia. ʼI tanatou fai ia te faʼahi ʼaia, neʼe muliʼi e te ʼu tēhina te faʼifaʼitaki ʼa Sesu pea mo Paulo.

6. Koteā ʼaē neʼe mole līaki e te kau Fakamoʼoni ʼo Malawi logola te mālohi ʼo te fakataga?

⁶ Tatau aipe mo kapau neʼe feholaki te ʼu tēhina ʼo Malawi pe neʼe nātou fenonoʼi, kae neʼe nātou kumi aipe pea mo muliʼi te takitaki faka teokalatike, pea mo nātou fai fakafūfū tonatou ʼu gāue faka Kilisitiano ʼo mulimuli pe ki tonatou ʼu fealagia. Koteā tona fua? Neʼe kaku te kau fai faka mafola ʼo te Puleʼaga ki te toko 18 519, ʼi te taʼu 1967 ʼi muʼa ʼo te tapuʼi ʼo tanatou gāue. Logola neʼe kei mālohi te tapuʼi ʼo te gāue pea ko te tokolahi neʼe nātou feholaki ki Mozambique, kae ʼi te taʼu 1972 neʼe hoko te tuputupu foʼou ʼo kaku te kau fai faka mafola ki te toko 23 398. ʼI te māhina fuli, ko te kau fai faka mafola neʼe nātou fai tonatou ʼu hola e 16 takitokotahi ʼi te minisitelio. ʼE mahino ia, ʼaki tanatou ʼu gāue neʼe tupu ai he fakavikivikiʼi ʼo Sehova, pea ko te tapuakina ʼa Sehova neʼe nofo ʼi te ʼu tēhina agatonu ʼaia ʼi te temi faigataʼa ʼaupito ʼaia.a

7, 8. He koʼe ko ʼihi neʼe nātou fakatuʼutuʼu ke mole nātou feholaki, tatau aipe peʼe hoko he ʼu fihifihia ʼuhi ko te fakafeagai?

⁷ ʼI te tahi faʼahi, ʼi te ʼu fenua ʼaē neʼe hoko ai te ʼu fihifihia ʼuhi ko te fakafeagai, lagi ko ʼihi tēhina ʼe nātou fakatuʼutuʼu ke mole nātou mavae ai, logola ʼe feala ke nātou fai te faʼahi ʼaia. ʼE lagi fakatokatoka ʼihi fihifihia mokā nātou mavae ki he tahi fenua, kae ʼe lagi tupu ai anai mo he tahi ʼu fihifihia. Ohage la, ʼe feala anai koa hanatou fakatahi tuʼumaʼu mo tonatou ʼu tēhina mo tuagaʼane, kae mole nātou tō ʼāteaina ʼi te faʼahi fakalaumālie? ʼE feala anai koa ke nātou taupau lelei tonatou maʼuli fakalaumālie, mo kapau ʼe nātou fia ʼolo anai ʼo nonofo ʼi he tahi koga meʼa, lagi ʼi he fenua ʼe lahi age te maʼu koloā, peʼe ko he fenua ʼe lahi ai te ʼu faigamālie ke kita maʼu koloā?​—1 Timoteo 6⁠:⁠9.

⁸ Ko ʼihi ʼe nātou filifili ke mole nātou mavae koteʼuhi ʼe nātou tuʼaniaʼi te maʼuli fakalaumālie ʼo tonatou ʼu tēhina. ʼE nātou filifili ke nātou nonofo pea mo tauʼi te fihifihia, ke feala hanatou hoko atu tanatou fai faka mafola ʼi tonatou telituale pea mo fakaloto mālohiʼi tonatou ʼu kaugā fagona. (Filipe 1⁠:14) ʼI tanatou filifili ia te faʼahi ʼaia, ko ʼihi neʼe nātou kau ki te faka fealagia ke mālo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te ʼu fakamāu ʼi tonatou fenua.b

9. Koteā te ʼu meʼa ʼe tonu ke vakavakaʼi lelei e he tahi mokā ʼe ina filifili peʼe nofo peʼe mavae anai ʼuhi ko te fakataga?

⁹ Peʼe tou nonofo peʼe tou mavae​—ʼe ʼa kita takitokotahi tona vakaʼi. ʼE mahino ia, ko te ʼu tonu ʼaia, ʼe tou fai anai ʼi te hili ʼo tatatou faikole kia Sehova ke ina takitaki tatou. Kae tatau aipe peʼe koteā te tonu ʼaē ka tou fai, ʼe tonu ke tou manatuʼi tuʼumaʼu te ʼu palalau ʼaenī ʼa te ʼapositolo ko Paulo: “E tou tahi faipe anai ki te Atua te fakamatala o tona mauli.” (Loma 14⁠:12) Ohage ko te meʼa neʼe kua tou ʼosi vakaʼi, ko te meʼa ʼaē ʼe fakamaʼua e Sehova ki tana ʼu kaugana takitokotahi, ke nātou nonofo agatonu ʼi te ʼu ʼaluʼaga fuli ʼo tonatou maʼuli. Ia ʼaho nei ko ʼihi ʼo tana ʼu kaugana ʼe nātou tau mo te ʼu ʼahiʼahi, pea mo te fakataga, kae ko ʼihi ʼe lagi hoko anai kia nātou te ʼu faʼahi ʼaia ki muli age. Ko tatou fuli ʼe tou felāveʼi anai mo te ʼahiʼahi, pea ke ʼaua naʼa fakaʼamu e he tahi ʼe hāo anai mai te faʼahi ʼaia. (Soane 15⁠:​19, 20) Ko tatou ʼu kaugana ʼaē kua foaki totatou maʼuli kia Sehova, ʼe mole tonu ke tou fakatafa ʼi te fihi maʼuhiga ʼaē neʼe fai ʼi te ʼatulaulau, ʼo ʼuhiga mo te tāpuhā ʼo te huafa ʼo Sehova pea mo te fakatonuhia ʼo tana pule faʼifaʼitaliha.​—Esekiele 38⁠:23; Mateo 6⁠:​9, 10.

“ ʼAua Naʼa Koutou Liufaki Ki He Tahi Te Kovi ʼUhi Ko Te Kovi”

10. Koteā te faʼifaʼitaki maʼuhiga neʼe tuku mai e Sesu pea mo te kau ʼapositolo ʼo ʼuhiga mo te ʼu fihifihia pea mo te fakafeagai?

¹⁰ Ko te tahi pelesepeto maʼuhiga ʼe feala ke tou ako mai te faʼahiga tauʼi ʼa Sesu pea mo te kau ʼapositolo te fakataga, ko te mole liufaki ia te agakovi ki te hahaʼi ʼaē neʼe nātou fakatagaʼi tatou. ʼE mole he faʼahi ʼi te Tohi-Tapu katoa ʼe ʼui ko Sesu peʼe ko tana ʼu tisipulo neʼe nātou faʼufaʼu he kūtuga mālohi moʼo fai ʼaki he ʼu fakafeagai, peʼe nātou fakaʼaogaʼi te agamālohi moʼo tauʼi tonatou kau fakafeagai. Kailoa, neʼe tokoniʼi fēnei te kau Kilisitiano e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼAua naʼa koutou liufaki ki he tahi te kovi ʼuhi ko te kovi . . . ʼaua naʼa koutou lagavaka, kau ʼofaina, kae koutou tuku ke fakalaka te ʼita; koteʼuhi neʼe tohi fēnei: ‘Ko te lagavaka ʼe ʼaʼaku; ʼe ʼau liufaki anai te totogi, ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova.’ ” Tahi ʼaē meʼa, “ ʼaua naʼa tuku ke mālo te kovi ia te koe, kae ke ke haga mālo aipe ʼi te kovi ʼaki te agalelei.”​—Loma 12⁠:​17-21, MN; Pesalemo 37:1-4; Tāʼaga Lea 20⁠:⁠22.

11. Koteā ʼaē ʼe ʼui e te tagata fakamatala hisitolia ʼo ʼuhiga mo te aga ʼa te kau ʼuluaki Kilisitiano ki te Puleʼaga?

¹¹ Ko te kau ʼuluaki Kilisitiano neʼe nātou mulimuli ki te tokoni ʼaia. ʼI tana tohi The Early Church and the World, ko te tagata fakamatala hisitolia ko Cecil J. Cadoux, ʼe ina fakamatala te aga ʼa te kau Kilisitiano ki te Puleʼaga ʼi te lolotoga ʼo te taʼu 30 ki te taʼu 70 ʼo totatou temi. ʼE ina tohi fēnei: “ ʼE mole tou maʼu he fakamoʼoni neʼe faiga te kau Kilisitiano ʼi te temi ʼaia ke nātou tauʼi te ʼu fakataga ʼaki te mālohi. Ko te meʼa ʼaē neʼe lagi nātou fai, ko tanatou fakahā lelei te ʼu gaohi koviʼi hala ʼo nātou e tonatou ʼu pule, peʼe nātou feholaki mai ia nātou. Kae ʼi te agamāhani ko te kau Kilisitiano neʼe nātou tali leleiʼi pe mokā fakatagaʼi nātou, pea neʼe nātou fakafisi mālohi ki te ʼu fakatotonu ʼa te puleʼaga ʼaē ʼe fakafeagai ki tanatou fakalogo kia Kilisito.”

12. He koʼe ʼe lelei age ke tou kātakiʼi te mamahi ʼi hatatou liufaki?

¹² ʼI tona fakahagatonu, ʼe faigafua koa te tali lelei ke fakatagaʼi kita kae mole kita fai ʼaki he agamālohi? ʼE tuku anai koa e he tahi ke puleʼi faʼifaʼitaliha ia ia e te hahaʼi ʼaē kua nātou fakatotonu ke nātou molehi ia ia? ʼE mole koa la fakapotopoto age hakita hāofaki ia kita? ʼI te manatu fakatagata, ʼe lagi tonu ke fai feiā. Kae ʼi totatou ʼuhiga kaugana ʼa Sehova, ʼe tou falala ʼe lelei age pe ke tou mulimuli ki te takitaki ʼa Sehova ʼi te ʼu faʼahi fuli ʼo totatou maʼuli. ʼE tou manatuʼi te ʼu palalau ʼaenī ʼa Petelo: “Kapau ʼe koutou mamahi heʼe koutou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei, pea mo koutou kātakiʼi, ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe leleiʼia e te ʼAtua.” (1 Petelo 2⁠:​20, MN ) ʼE tou falala ʼe ʼiloʼi lelei pe e Sehova te meʼa ʼaē ʼe hoko, pea ʼe mole ina tuku anai ke fai hoholo te ʼu faʼahi ʼaia. He koʼe ʼe tou tui papau kiai? Neʼe tala fēnei e Sehova ki tana hahaʼi ʼaē neʼe ʼaunofo ʼi Papiloni: “Ko ʼaē ʼe ala kia koutou ʼe ala ia ki toku kanoʼi mata.” (Sakalia 2⁠:⁠8) ʼE mole ʼi ai he tahi ʼe ina tuku anai ke ala fualoa age he tahi ki tona kanoʼi mata. Koia, ʼe foaki mai anai e Sehova ia te fakafimālie ʼi tona temi totonu, pea ʼe tou tui papau ki te faʼahi ʼaia.​—2 Tesalonika 1⁠:​5-8.

13. He koʼe neʼe tuku e Sesu ke puke ia ia e tona ʼu fili?

¹³ ʼI te faʼahi ʼaia, ʼe feala ke tou kumi te faʼifaʼitaki ʼa Sesu. ʼI tana tuku ʼaē ke puke ia ia ʼi te ʼōloto ʼo Setesemane, neʼe mole faka ʼuhiga leva neʼe hoko te faʼahi ʼaia ʼuhi he neʼe mole ina lava hāofaki ia ia. Kae neʼe ina ʼui fēnei ki tana ʼu tisipulo: “[ʼE koutou] manatu koa la [koutou] ʼe mole feala haku pāui ki taku Tāmai ke ina tuku mai ʼi te moʼi lakaga pe ʼaenī he ʼu lesio ʼaselo ʼe fakalaka ʼi te hogofulu-ma-lua? Pea, ʼe feafeaʼi leva anai he fakahoko ʼo te ʼu folafola ʼo te ʼu Tohi, ʼaia neʼe fakahā ai ʼe tonu ke hoko feiā?” (Mateo 26⁠:​53, 54, MN ) Neʼe maʼuhiga ʼaupito age kia Sesu tana fakahoko te finegalo ʼo Sehova, tatau aipe pe neʼe tonu ke hoko ai he ʼu mamahi kia ia. ʼE mahino ia, neʼe lagi falala katoa ki te ʼu palalau ʼaenī ʼa te pesalemo faka polofeta ʼa Tavite: “ ʼE mole ke līaki anai toku nefesi ʼi te Seole. Pea ʼe mole ke tuku anai ke sio tau tagata agatonu ki te luo.” (Pesalemo 16⁠:10) ʼI te ʼu taʼu ki muli age neʼe ʼui fēnei e te ʼapositolo ko Paulo ʼo ʼuhiga mo Sesu: “ ʼUhi ko te fiafia ʼaē neʼe fakapapau age kia te ia, neʼe ina kātakiʼi te pou fakamamahi, ʼo ina meʼa noaʼi te ufiufi, pea heka ia ʼi te toʼomataʼu ʼo te hekaʼaga hau ʼo te ʼAtua.”​—Hepeleo 12⁠:​2, MN.

Te Fiafia ʼo Te Tāpuhā ʼo Te Huafa ʼo Sehova

14. Koteā te fakafiafia ʼaē neʼe lagolago kia Sesu ʼi tona ʼu ʼahiʼahi fuli?

¹⁴ Koteā te fiafia ʼaē neʼe maʼu e Sesu moʼo kātakiʼi te toe ʼahiʼahi fakamataku ʼaia? ʼI te ʼu kaugana fuli ʼa Sehova, ʼe mahino ia neʼe ko Sesu te ʼAlo ʼofaina ʼo te ʼAtua, ʼaē neʼe gaohi koviʼi tāfito e Satana. Koia ʼaki te agatonu ʼa Sesu ʼi te ʼahiʼahi, ʼe ko ia pe anai ʼaē ka ina fai te tali maʼuhiga ki te ʼu manukinuki ʼa Satana kia Sehova. (Tāʼaga Lea 27⁠:11) ʼE koutou lava fakakaukau koa te fiafia pea mo te fīmālie ʼaē neʼe logoʼi e Sesu ʼi tona fakatuʼuake? ʼE lagi neʼe fiafia, ʼi tana ʼiloʼi ʼaē ʼi tona ʼuhiga tagata haohaoa neʼe ina faka lākatonuʼi te pule faʼitaliha ʼa Sehova pea mo tāpuhā Tona huafa. Pea tahi ʼaē meʼa, ko te heka “ ʼi te toʼomataʼu ʼo te hekaʼaga hau ʼo te ʼAtua” ʼe ko he toe tuʼulaga maʼuhigaʼi ʼaupito, pea mo he meʼa fakatupu fiafia ʼaupito kia Sesu.​—Pesalemo 110⁠:​1, 2; 1 Timoteo 6⁠:​15, 16.

15, 16. Koteā te fakataga fakamataku ʼaē neʼe kātakiʼi e te kau Fakamoʼoni ʼi Sachsenhausen, pea koteā te mālohi ʼaē neʼe tokoni age kia nātou?

¹⁵ ʼO feiā mo te kau Kilisitiano, ʼe ko he meʼa fakafiafia hanatou kau ki te tāpuhā ʼo te huafa ʼo Sehova, ʼi tanatou ʼutakiʼi te ʼu ʼahiʼahi pea mo te ʼu fakataga, ʼo mulimuli ki te faʼifaʼitaki ʼa Sesu. Ohage la ʼi te fakaʼosi ʼo te Lua Tau Faka Malamanei, neʼe ʼi ai te faʼifaʼitaki lelei ʼo te kau Fakamoʼoni ʼaē neʼe gaohi koviʼi ʼi te lotoʼā fakamamahi ʼi Sachsenhausen pea neʼe nātou hāo mai te meʼa neʼe fakahigoaʼi ko te haʼele fakamataku ki te mate. Lolotoga te haʼele, ʼuhi ko te momoko, mo te mahaki, peʼe ko te pakupapaku, neʼe mamate te toko lauʼi afe kau pilisoni, peʼe neʼe matehi nātou ʼi te ala e te kau solia Nasi. Neʼe hāo te toko 230 kau Fakamoʼoni fuli, ʼuhi ko tanatou faifaitahi pea mo tanatou fetokoniʼaki logola neʼe feala aipe ke nātou mamate.

¹⁶ Neʼe maʼu feafeaʼi e te kau Fakamoʼoni ʼaia ia te mālohi moʼo kātakiʼi te ʼu fakataga fakamataku ʼaia? ʼI te temi pe ʼaē neʼe nātou maʼu ai tonatou ʼāteaina, neʼe nātou fakahā ʼi te pepa tanatou fiafia pea mo tonatou loto fakafetaʼi kia Sehova ʼaki te ʼu kupu ʼaenī “Ko te fakatotonu ʼa te toko 230 Fakamoʼoni ʼa Sehova mai te ʼu puleʼaga kehekehe e ono, neʼe fakatahiʼi ki te vao matuʼa ʼe ōvi ki Schwerin, ʼi Mecklembourg.” ʼI te pepa ʼaia, ʼe nātou ʼui fēnei ai: “Kua hili te temi loaloaga ʼo te ʼu ʼahiʼahi kovi, pea ko nātou ʼaē neʼe hāofaki, neʼe hage pe neʼe tohoʼi nātou mai te gutuʼumu kakaha, pea ʼe mole pe la nātou manu ʼahu. (Vakaʼi ia Taniela 3⁠:27.) Pea kua nātou mālolohi ʼuhi ko te mālohi mai ia Sehova, pea ʼe nātou fakatalitali nei ki te ʼu fakatotonu foʼou mai te Hau, moʼo hoko atu ʼo te ʼu gāue faka Teokalatike.”c

17. Koteā te ʼu faʼahiga ʼahiʼahi ʼaē ʼe hoko ki te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼi te temi nei?

¹⁷ ʼE feala mo tatou ohage pe ko te toko 230 kau agatonu ʼaia ke ʼahiʼahiʼi tatatou tui, tatau aipe peʼe mole tou “ ʼutakiʼi ʼo aʼu ki te ligi toto.” (Hepeleo 12⁠:​4, MN ) Kae ʼe lahi te ʼu faʼahiga ʼahiʼahi. Lagi ko he manuki ʼo tatou e te tamaliki ʼaē ʼe tou kaugā ako, peʼe ko he ʼu fakaneke ʼa te tamaliki ke tou fai he ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga pea mo te tahi ʼu meʼa kovi. ʼO toe feiā pe, ʼe feala ke liliu ʼi ʼihi temi ko he ʼu faigataʼaʼia pea mo he ʼu ʼahiʼahi mo kapau ʼe tou fakatotonu ke mole tou fakaʼaogaʼi te toto, ke tou ʼohoana pe ʼi te ʼAliki, peʼe ko te akoʼi ia te moʼoni ki te fānau ʼi he loto fale ʼe mole lotu tahi te ʼu mātuʼa.​—Gaue 15⁠:29; 1 Kolonito 7⁠:39; Efeso 6⁠:4; 1 Petelo 3⁠:​1, 2.

18. Koteā te meʼa kua tou ʼiloʼi papau ʼe tou lava kātakiʼi māʼia foki mo te ʼu ʼahiʼahi faigataʼa ʼaupito?

¹⁸ Logope he faʼahiga ʼahiʼahi ʼe feala ke hoko mai kia tatou, kae ʼe tou ʼiloʼi ʼe tou maʼuli mamahi ʼuhi ko tatatou fakamuʼamuʼa ia Sehova mo tona Puleʼaga, pea kia tatou ʼe ko he pilivilesio pea mo he fakafiafia moʼoni tatatou fai te faʼahi ʼaia. ʼE tou maʼu he loto faʼa kātaki ʼaki te ʼu palalau fakaloto mālohi ʼaenī ʼa Petelo: “Kapau ʼe laukoviʼi koutou ʼuhi ko te huafa ʼo Kilisito, ʼe koutou fiafia, koteʼuhi ʼe nofo ia koutou te laumalie ʼo te kolōlia, ei te laumālie ʼo te ʼAtua.” (1 Petelo 4⁠:​14, MN ) Māʼia foki mo te ʼu ʼahiʼahi faigataʼa ʼaupito, ʼaki te mālohi ʼo te laumālie ʼo Sehova, ʼe tou lava kātakiʼi, pea ko te ʼu meʼa fuli ʼaia ʼuhi ko tona kolōlia pea mo tona fakavikiviki.​—2 Kolonito 4⁠:7; Efeso 3⁠:16; Filipe 4⁠:⁠13.

[Kiʼi nota]

ʼE Feala Koa Hakotou Fakamahino?

• Koteā te manatu ʼa te kau Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo te mamahi pea mo te fakataga?

• Koteā te ako ʼe tou tāʼofi ʼo ʼuhiga mo Sesu pea mo te tahi age ʼu kaugana agatonu ʼi te temi ʼaē neʼe nātou tau ai mo te ʼahiʼahi?

• He koʼe ʼe ko he aga fakapotopoto, mokā fakatagaʼi tatou, ke mole tou tali koviʼi?

• Koteā te fakafiafia ʼaē neʼe lagolago kia Sesu ʼi tona ʼu ʼahiʼahi, pea koteā te ako ʼe tou maʼu mai ai?

[Talanoa ʼo te pasina 15]

Neʼe Nātou Tauʼi Feafeaʼi Te Fakataga

• ʼAki te takitaki ʼa te ʼaselo, neʼe toʼo e Sosefo mo Malia ia te tamasiʼi ʼo nātou feholaki ki Esipito, ʼi muʼa ʼo te tau mai ʼa te kau solia ʼa Helote ki Petelehemi moʼo fakapogi te tamaliki tagata fuli e taʼu lua ki lalo ifo.​—Mateo 2⁠:​13-16.

• Neʼe lahi te ʼu lakaga ʼi te lolotoga ʼo te minisitelio ʼo Sesu, neʼe faigaʼi ai e tona ʼu fili ke nātou matehi ia ia ʼuhi ko te mālohi ʼo tana fai fagonogono. ʼI te ʼu lakaga ʼaia, neʼe hola ia Sesu mai ia nātou.​—Mateo 21⁠:​45, 46; Luka 4⁠:​28-30; Soane 8⁠:​57-59.

• ʼI te ʼōmai ʼa te kau solia mo te kau ofisie ki te ʼōloto ʼo Setesemane ke nātou puke ia Sesu, tuʼa lua neʼe ina tala fakahagatonu age ko ia ʼaē ʼe nātou kumi. Neʼe ina tāʼofi tana kau tisipulo ke ʼaua naʼa nātou fakafifihi, pea neʼe ina tuku ke puke ia ia e te ʼu kūtuga ʼaia.​—Soane 18⁠:​3-12.

• ʼI Selusalemi, neʼe puke ia Petelo pea mo te tahi kau ʼapositolo, pea neʼe haha ia nātou, pea mo fakatotonu age ke ʼaua naʼa nātou toe palalau ʼo ʼuhiga mo Sesu. Kae ʼi tonatou ʼosi faka ʼāteaina, neʼe nātou “ ʼolo . . . , pea ʼi te ʼaho fuli, ʼi te fale lotu pea mo te ʼu ʼapi, neʼe nātou haga fai hoholo te akoʼi pea mo tala ʼo te logo lelei ʼo ʼuhiga mo Kilisito, ia Sesu.”​—Gaue 5⁠:​40-42, MN.

• Ko Saulo, ʼaē neʼe liliu ki muli age ko te ʼapositolo ko Paulo, ʼi tana ʼiloʼi ia te fonofono ʼa te kau Sutea ʼi Tamaso ke nātou matehi ia ia, neʼe ʼai ia ia e te ʼu tēhina ki te kato ʼo nātou fakahifo pōʼuli ia ia ʼi te ava ʼo te kaupā ʼo te kolo, pea neʼe hāo ai.​—Gaue 9⁠:​22-25.

• ʼI te ʼu taʼu ki muli age, neʼe filifili e Paulo ke ina fai tana tagi kia Sesale, logola neʼe mole maʼu e te Kovana ko Feseto mo te Hau ko Akilipa ia “he mea [ia ia] e tuha mo te mate.”​—Gaue 25⁠:​10-12, 24-27; 26⁠:​30-32.

[Paki ʼo te pasina 16, 17]

Logope neʼe tonu ke feholaki te ʼu toko lauʼi afe kau Fakamoʼoni agatonu ʼo Malawi ʼuhi ko te fakataga, kae neʼe nātou hoko fakafiafia aipe tanatou tauhi ki te Puleʼaga

[Paki ʼo te pasina 17]

Ko te fiafia ʼi te tāpuhā ʼo te huafa ʼo Sehova, neʼe tokoni ki te ʼu tēhina agatonu ʼaia ʼi te haʼele ki te mate mo te ʼu lotoʼā fakamamahi ʼa te kau Nasi

[Haʼuʼaga ʼo te paki]

Death march: KZ-Gedenkstätte Dachau, courtesy of the USHMM Photo Archives

[Paki ʼo te pasina 18]

ʼE ʼi ai te ʼu ʼahiʼahi pea mo te ʼu faigataʼaʼia kehekehe