ʼE Feala Ke Koutou Tui Ki He Palatiso ʼi Te Kele

LOLOTOGA te hisitolia, neʼe tui te ʼu toko lauʼi miliona hahaʼi ʼe nātou mavae moʼoni anai ʼi te kele, ʼo ʼolo ki te lagi. ʼI te manatu ʼa ʼihi ko te Tupuʼaga, neʼe mole ina fakatuʼutuʼu te kele ko hotatou nofoʼaga ʼo talu ai. Ko te hahaʼi ʼaē ʼe nātou fakamamaʼo ʼi te hahaʼi, ʼe nātou maʼu te tahi age ʼu manatu. Tokolahi ia nātou ʼaia, ʼe nātou ʼui ʼe kovi te kele pea mo tona ʼu koloā fuli​—ʼo nātou ʼui ʼe ko he ʼu meʼa fakatupu tūkia ki te fiafia fakalaumālie pea mo tatatou nofo ōvi ki te ʼAtua.

Neʼe fakatuputupu e te hahaʼi te taʼi ʼu manatu ʼaia, koteʼuhi ʼe mole nātou ʼiloʼi te meʼa ʼaē neʼe ʼui e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te palatiso ʼi te kele, peʼe mole nātou tali te faʼahi ʼaia. Ia ʼaho nei, tokolahi ʼe mole nātou fia vakaʼi te meʼa ʼaē neʼe fakahā e te ʼAtua ki te ʼu tagata ʼaē neʼe nātou faitohi ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia ʼi tana Folafola, te Tohi-Tapu. (2 Timoteo 3:16, 17) Kae ʼe mole fakapotopoto age koa hakita falala ki te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi hakita tali te ʼu manatu ʼa te tagata? (Loma 3:4) ʼIo, ʼe maʼuhiga ke tou fai ia te faʼahi ʼaia, koteʼuhi ʼe fakatokagaʼi mai e te Tohi-Tapu ʼe ko te laumālie mālohi pea mo fakapulipuli, ʼaē neʼe ina fakakiviʼi te hahaʼi ʼi te faʼahi fakalaumālie, pea ʼi te temi nei ʼe ina “fakahalahala . . . te malama-nei katoa.”​—Apokalipesi 12:9; 2 Kolonito 4:4.

He Koʼe ʼe Maveuveu?

Neʼe hēhē te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ki te kele ʼuhi ko te ʼu akonaki hala ʼo ʼuhiga mo te laumālie. Tokolahi ʼe nātou tui ʼe ʼi ai te laumālie ʼi te sino ʼo te tagata pea ʼe hoko atu tona maʼuli mokā mate he tahi. Ko ʼihi ʼe nātou ʼui ko te laumālie neʼe maʼuli kae neʼe heʼeki fakatupu te sino ʼo te tagata. ʼE ʼui ʼi te tohi, ko te tagata fai filosofia Keleka ko Platon neʼe ina ʼui ko te laumālie “neʼe ʼai ki te sino, ko he tautea ʼaia ʼo ʼuhiga mo te ʼu agahala ʼaē neʼe fai ʼi te temi ʼaē neʼe kei maʼuli ai ʼi selo.” Pea toe feiā ʼi te tolu sēkulō neʼe ʼui e te tagata teolosia ko Origène “ko te ʼu laumālie neʼe nātou agahala [ʼi selo] ʼi muʼa ʼo tonatou fakatahiʼi ki he sino,” pea neʼe “pilisoniʼi nātou ʼi [te sino ʼaia ʼi te kele] ohage ko he tautea ʼo tanatou ʼu agahala.” Pea ko te ʼu toko lauʼi miliona hahaʼi ʼe nātou tui ko te kele ʼe ko he faʼahiga ʼahiʼahi ʼe fai ki he tahi ke feala hana ʼalu ki selo.

ʼE ʼi ai foki mo te ʼu manatu kehekehe ʼo te meʼa ʼaē ʼe hoko ki te laumālie mokā mate he tahi. Neʼe ʼui e te tohi History of Western Philosophy, neʼe tui te kau Esipito ko “te ʼu nefesi ʼo te kau mate ʼe hifo ki ʼifeli.” Ki muli age, ko te kau tagata fai filosofia neʼe nātou ʼui ko te ʼu nefesi ʼo te kau mate neʼe mole hifo ki he potu fakapōʼuli ʼi te lalo kele, kae neʼe hake ki te potu fakalaumālie māʼoluga. Ko te tagata fai filosofia Keleka ko Socrate neʼe ina ʼui, ʼi te mate ko te nefesi “ ʼe ʼalu ki [he] potu fenua fakapulipuli . . . ʼo maʼuli ai mo te ʼu ʼatua.”

Koteā ʼAē ʼe ʼUi e Te Tohi-Tapu?

ʼE mole he vaega ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua, te Tohi-Tapu, ʼe ina ʼui ai ko te hahaʼi ʼe ʼi ai honatou maʼuli tuputupua. Koutou lau te fakamatala ia Senesi 2:7. ʼE ʼui fēnei: “Ko Sehova ʼAtua neʼe ina faʼu te tagata ʼaki te efu ʼo te kele pea neʼe ina pupuhi ki tona ihu te mānava ʼo te maʼuli, pea neʼe liliu ai te tagata ko te nefesi maʼuli.” ʼE tou mahino lelei ki te ʼu palalau ʼaia. ʼI te temi ʼaē neʼe fakatupu ai e te ʼAtua te ʼuluaki tagata, ko Atama, neʼe mole Ina ʼai he laumālie ki tona sino. Kailoa, koteʼuhi ʼe ʼui e te Tohi-Tapu “neʼe liliu ai te tagata ko he nefesi maʼuli.” Neʼe mole foaki he nefesi ki te tagata, kae neʼe ko ia te nefesi.

ʼI tana fakatupu te kele pea mo te hahaʼi, neʼe mole fakatuʼutuʼu e Sehova ke mamate te hahaʼi. Neʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ke maʼuʼuli ʼo heʼegata te hahaʼi ʼi te Palatiso. Neʼe mate ia Atama koteʼuhi neʼe mole fakalogo ki te lao ʼa te ʼAtua. (Senesi 2:8, 15-17; 3:1-6; Isaia 45:18) ʼI te temi ʼaē neʼe mate ai te ʼuluaki tagata, neʼe ʼalu koa ki he potu fakalaumālie? Kailoa! Ko te nefesi ʼo Atama neʼe toe liliu ki te efu ʼaē neʼe fakatupu mai ai.​—Senesi 3:17-19.

Ko tatou fuli neʼe tou maʼu te agahala pea mo te mate mai tatatou kui ko Atama. (Loma 5:12) Ko te mate ʼe ko te gataʼaga ʼaia ʼo te maʼuli, ohage pe ko te meʼa ʼaē neʼe hoko kia Atama. (Pesalemo 146:3, 4) ʼIo, ʼi te ʼu tohi fuli e 66, ʼe mole fakapipiki e te Tohi-Tapu te kupu “nefesi” ki te ʼu kupu “tuputupua” peʼe “heʼegata.” Kae ʼe fakahā lelei e te Tohi-Tapu ko te nefesi​—te tagata​—ʼe mate.​—Tagata Tānaki 9:5, 10; Esekiele 18:4.

ʼE Kovi Koa Te ʼu Meʼa Fakamālama?

E feafeaʼi ki te ʼui ʼaē ʼe kovi te ʼu meʼa fakamālama ohage la ko te kele? Ko te taʼi manatu ʼaia neʼe maʼu e te hahaʼi ʼaē ʼe nātou lagolago ki te Manichéisme, ko he lotu neʼe fai e te tagata ʼe higoa ko Mani ʼi Pelesia lolotoga te tolu sēkulō. ʼE ʼui e te The New Encyclopædia Britannica: “Neʼe tali te lotu ʼa Mani ki te hoha ʼaē neʼe nofo ʼi te loto ʼo te tagata.” Neʼe tui ia Mani ko te ʼuhiga ʼo te tagata neʼe “faikehe, mo faigataʼa, pea mo kovi ʼaupito.” Neʼe ina toe ʼui foki ko te meʼa pe e tahi moʼo toʼo te “hoha” ʼaia, ko te mavae ʼa te nefesi ʼi te sino, ʼo mavae ʼi te kele, pea ke ina maʼu he maʼuli fakalaumālie ʼi he mālama fakapulipuli.

Kae ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu ko te ʼAtua ʼi tana sio “kia meʼa fuli neʼe ina fai” ʼi tana fakatupu te kele pea mo te tagata, neʼe “lelei ʼaupito.” (Senesi 1:31) ʼI te temi ʼaia, neʼe mole ʼi ai he meʼa neʼe ina tāʼofi te felogoi ʼa te tagata pea mo te ʼAtua. Ko Atama mo Eva neʼe nā felogoi lelei mo Sehova, ohage ko te felogoi lelei ʼa te tagata haohaoa ko Sesu Kilisito mo tana Tāmai ʼaē ʼe ʼi selo.​—Mateo 3:17.

Kanapaula neʼe mole agahala ia totatou ʼuluaki mātuʼa ko Atama mo Eva, ʼe mahino ia ʼe nā felogoi lelei anai mo Sehova ʼAtua ʼo talu ai ʼi te palatiso fakakelekele. Neʼe kamata tonā maʼuli ʼi te Palatiso, heʼe ʼui fēnei mai e Tohi-Tapu: “Neʼe fakatuʼu e Sehova ʼAtua he ʼōloto ʼi Eteni, ʼi te potu hahake, pea neʼe ina tuku kiai te tagata ʼaē neʼe ina faʼu.” (Senesi 2:8) Neʼe fakatupu ia Eva ʼi te ʼōloto faka palatiso ʼaia. Kanapaula neʼe mole agahala ia Atama mo Eva, ko nāua pea mo tonā hōloga haohaoa neʼe feala ke nātou gāue fakatahi fakafiafia ʼo aʼu ki te liliu katoa ʼo te kele ko he palatiso. (Senesi 2:21; 3:23, 24) Ko te palatiso ʼi te kele ʼe liliu anai ko te ʼapi heʼegata maʼa te hahaʼi.

He Koʼe ʼe ʼOlo ʼIhi Ki Selo?

ʼE feala ke koutou ʼui fēnei, ‘kae ʼe talanoa te Tohi-Tapu ki te hahaʼi ʼe ʼolo ki selo?’ Ei. ʼI te ʼosi agahala ʼa Atama, neʼe fakatuʼutuʼu e Sehova ke ina fakatuʼu he Puleʼaga ʼi selo, pea ʼo fakatahi mo Kilisito, ko ʼihi ʼi te hōloga ʼo Atama ʼe nātou ‘puleʼi anai te kele.’ (Apokalipesi 5:10; Loma 8:17) Neʼe tonu ke fakatuʼuake nātou ki te maʼuli tuputupua ʼi selo. Ko nātou katoa ʼe ko te toko 144 000, pea ko nātou ʼaē neʼe kau ʼuluaki kiai neʼe ko te kau tisipulo agatonu ʼa Sesu ʼo te ʼuluaki sēkulō.​—Luka 12:32; 1 Kolonito 15:42-44; Apokalipesi 14:1-5.

Kae ʼi te kamata neʼe mole fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ke mavae ʼi te kele te hahaʼi faitotonu ʼo ʼolo ki te lagi. ʼI te temi ʼaē neʼe kei nofo ai Sesu ʼi te kele, neʼe ina ʼui fēnei: “Pea nee heeki he tahi kua hake ake ki Selo, gatape kia ia nee hifo ifo mai Selo, te Foha o te tagata.” (Soane 3:13) ʼAki “te Foha o te tagata,” ia Sesu Kilisito, neʼe foaki e te ʼAtua ia te totogi moʼo faka fealagia te maʼuli heʼegata maʼa nātou ʼaē ʼe nātou haga tui ki te sakilifisio ʼa Sesu. (Loma 5:8) Kae ʼe maʼuʼuli heʼegata anai ʼifea te ʼu hahaʼi ʼaia?

ʼE Fakahoko Anai Te ʼUluaki Fakatuʼutuʼu ʼa Te ʼAtua

Logola neʼe fakatuʼutuʼu te ʼAtua ke ina toʼo ʼihi ʼi te malamanei ke nātou kaugā hau mo Sesu Kilisito ʼi te Puleʼaga ʼi selo, kae ʼe mole ko te hahaʼi agalelei fuli ʼaē ka ʼolo anai ki selo. Neʼe fakatupu e Sehova te kele ko he nofoʼaga faka Palatiso maʼa te tagata. Kua vave pe, ʼe fakahoko anai e te ʼAtua te fakatuʼutuʼu ʼuluaki ʼaia.​—Mateo 6:9, 10.

ʼI te pule ʼa Sesu Kilisito pea mo tona ʼu kaugā hau, ʼe tou maʼu anai te tokalelei pea mo te fīmālie ʼi te kele katoa. (Pesalemo 37:9-11) Ko te hahaʼi ʼaē ka manatuʼi e te ʼAtua, ʼe fakatuʼuake anai nātou pea ʼe nātou maʼu anai te maʼuli haohaoa. (Gaue 24:15) ʼAki tanatou agatonu ki te ʼAtua, ʼe toe maʼu anai e te hahaʼi fakalogo te meʼa ʼaē neʼe pulihi e tatatou ʼu ʼuluaki matuʼa​—te maʼuli heʼegata ʼi te sino haohaoa ʼi te palatiso ʼi te kele.​—Apokalipesi 21:3, 4.

ʼE fakahoko moʼoni e Sehova ʼAtua te meʼa ʼaē neʼe ina fakatuʼutuʼu ke ina fai. ʼAki tana polofeta ko Isaia, neʼe ina ʼui fēnei: “Ohage pe ko te tō ifo ʼo te ʼua lahi mai te lagi, ʼo feiā aipe mo te nive, pea ʼe mole toe liliu kiai ka mole heʼeki ina faka huhuʼa te kele pea mo gaohi ke ina fakatupu pea mo fakahomo, ke feala ai ke ina maʼu moʼoni te pulapula e te tagata to pulapula pea mo te pane kia ia ʼaē ʼe kai, ʼe feiā anai mo taku folafola ʼaē ʼe mavae atu ʼi toku gutu. ʼE mole toe liliu mai anai kia te ʼau ka mole hona ʼu fua, kae ʼe mahino papau ia ʼe ina fai anai te meʼa ʼaē kua ʼau leleiʼia, pea ʼe lava lelei anai te meʼa ʼaē neʼe ʼau fekauʼi ki ai.”​—Isaia 55:10, 11.

ʼI te tohi ʼa Isaia, ʼe tou sio fakatomuʼa ki te faʼahiga maʼuli ʼaē ka tou maʼu anai ʼi te Palatiso ʼi te kele. ʼE mole he tahi ʼi te Palatiso ʼe ina ʼui anai, “ ʼE ʼau mahaki.” (Isaia 33:24) ʼE maʼuli tokalelei anai te ʼu manu pea mo te hahaʼi. (Isaia 11:6-9) Ko te hahaʼi ʼe nātou laga anai te ʼu fale matalelei ke nātou nofoʼi, pea ʼe nātou to anai te ʼu magisi pea mo kai fakafiafia. (Isaia 65:21-25) Tahi ʼaē meʼa, ko te ʼAtua ʼe “ina fakaʼauha moʼoni anai te mate ʼo talu ai, pea ʼe mahino papau ia, ko te Tuʼi ʼAliki ko Sehova ʼe ina holoholoʼi anai te ʼu loʼimata ʼi te ʼu fofoga fuli pe.”​—Isaia 25:8.

Kua vave pe, ʼe maʼuʼuli anai te hahaʼi fakalogo ʼi te ʼu ʼaluʼaga fakafiafia ʼaia. ʼE “fakaateaina anai [nātou] . . . mai te kaugana o te maumau, ki te ateaina o te kololia o te u fanau a te Atua.” (Loma 8:21) ʼE ko he meʼa fakatalakitupua anai te maʼuli heʼegata ʼi te Palatiso ʼi te kele ʼaē neʼe fakapapauʼi mai! (Luka 23:43) ʼE feala ke koutou kau ai mo kapau ʼe koutou mulimuli ki te ʼatamai mālama ʼo te Tohi-Tapu pea mo haga tui kia Sehova ʼAtua pea mo Sesu Kilisito. Pea ʼe feala ke koutou falala ʼi te temi nei, ʼe koutou lava tui ki te palatiso ʼi te kele.

[Paki ʼo te pasina 5]

Neʼe fakatuʼutuʼu ke maʼuli heʼegata ia Atama mo Eva ʼi he palatiso ʼi te kele

[Paki ʼo te pasina 7]

ʼI te Palatiso ʼi te kele . . .

ʼe nātou laga anai te ʼu fale

ʼe nātou to anai te ʼu fuʼu vite

ʼe tapuakina anai ia nātou e Sehova

[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 4]

U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./NASA