Tou Maʼu Te Manatu ʼa Kilisito ʼo ʼUhiga Mo Te Māʼoluga

“Ko ae ia koutou e loto ke lahi, pea ke hoko anai ko tautou faifekau.”​—Mateo 20:26.

1. Koteā te manatu ʼa te mālama ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

ʼO ŌVI ki te kolo ʼāfea ʼo Esipito ko Thèbes (ʼi te temi nei ko Karnak) ia teitei kilometa e 500 ʼi te potu saute ʼo Le Caire, ʼe tuʼu ai te foʼi fakatātā lahi e meta 18 ʼo te Falaone ko Amenhotep 3. ʼE kita veliveli ʼosi mokā kita fakaōvi ki te fakatātā lahi ʼaupito ʼaia. Ko te fakatātā ʼaia, ʼaē neʼe ina uga te hahaʼi ke nātou matataku ki te hau, ʼe ina fakatātā te manatu ʼa te malamanei ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga​—ʼaē ʼe ina loto ki he tahi ke fia māʼoluga pea mo fia maʼuhiga pea ke meʼa noaʼi ʼihi.

2. Koteā te faʼifaʼitaki neʼe tuku e Sesu ki tana kau tisipulo, pea koteā te ʼu fehuʼi ʼe tonu ke tou fai?

² Ko te manatu ʼaia ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga ʼe mole tatau mo te meʼa ʼaē neʼe akoʼi mai e Sesu Kilisito. Logola ko Sesu neʼe ko te ‘ ʼAliki pea mo te Faiako’ ʼo tana kau tisipulo, kae neʼe ina akoʼi age kia nātou ko he tahi ʼe māʼoluga ʼe ko he tahi ʼe tauhi ki te hahaʼi. ʼI te ʼaho fakaʼosi ʼo tona maʼuli ʼi te kele, neʼe fakahā e Sesu te faka ʼuhiga ʼo tana akonaki, ʼo ina fufulu te ʼu vaʼe ʼo tana ʼu tisipulo. ʼE ko he gāue agavaivai lahi ʼaia! (Soane 13:​4, 5, 14) Koteā ʼaē ʼe koutou leleiʼia lahi age, ko takotou tauhi ki te hahaʼi peʼe ko te tauhi ʼa te hahaʼi kia koutou? ʼAki te faʼifaʼitaki ʼa Sesu, ʼe tupu koa ia koutou te loto ʼaē ke koutou agavaivai ohage ko ia? Koia tou vakaʼi te manatu ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga ʼaē ʼe mole tatau mo te manatu ʼa te mālama.

Tou Fakafisi Ki Te Manatu ʼa Te Mālama ʼo ʼUhiga Mo Te Māʼoluga

3. Koteā te ʼu faʼifaʼitaki ʼi te Tohi-Tapu ʼe fakahā ai te ikuʼaga kovi ʼaē ʼe hoko kia nātou ʼaē neʼe nātou kumi ke faka kolōliaʼi nātou e te tagata?

³ ʼE lahi te ʼu faʼifaʼitaki ʼi te Tohi-Tapu ʼe fakahā ai ko te manatu ʼa te mālama ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga ʼe iku ki te tuʼutāmaki. Koutou manatuʼi ia te tagata pule ko Amane, ʼaē neʼe ʼiloa ʼi te fale hau ʼo Pelesia, ʼi te temi ʼo Esitele pea mo Maletokeo. Ko te holi ʼa Amane ki te kolōlia neʼe iku ki tona lainoa pea mo tana mate. (Esitele 3:5; 6:​10-​12; 7:​9, 10) Neʼe toe feiā mo Nepukanesa, ʼaē neʼe liliu ʼo vale ʼi te temi ʼaē neʼe mālohi ʼaupito ai tona temi pule. Ko tana manatu hala ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga neʼe hā ʼi tana ʼu palalau ʼaenī: “ ʼE mole koa la ko Papiloni Lahi ʼaenī, ʼaē neʼe ʼau laga maʼa te fale hau ʼaki te lahi ʼo toku mālohi pea mo te ʼalikisia ʼo toku ʼuhiga hau?” (Taniela 4:​30) Pea neʼe ʼi ai mo te kovana fialahi ko Helote Akilipa, ʼaē neʼe ina tali ke faka kolōliaʼi ia ia kae mole ina faka kolōlia te ʼAtua. “Neʼe kaina ia e te ʼu ʼugaga ʼo mate ai.” (Gaue 12:21-​23, MN ) ʼUhi ko tanatou mole mahino ki te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga, ko te ʼu tagata fuli ʼaia neʼe fakalainoaʼi ia nātou ʼo fakahifo mai tonatou tuʼulaga.

4. Ko ai te matapuna ʼo te fialahi ʼa te hahaʼi ʼi te malamanei?

⁴ ʼE tou loto fuli ke tou fakaʼaogaʼi totatou maʼuli ʼi hona ʼaluʼaga ke fakaʼapaʼapaʼi ia tatou. Kae ʼe fakaʼaogaʼi e te Tevolo te holi ʼaia moʼo fakanekeneke tatatou fialahi, heʼe ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe loto ki ai. (Mateo 4:​8, 9) ʼAua naʼa galo kia koutou ko ia “te atua o te malama-nei,” pea ʼe loto mālohi ke ina faka mafola tana manatu ʼi te kele. (2 Kolonito 4:4; Efeso 2:2; Apokalipesi 12:9) ʼI te ʼiloʼi e te kau Kilisitiano te matapuna ʼo te manatu ʼaia, koia ʼe nātou fakafisi ai ki te manatu ʼa te malamanei ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga.

5. Ko he gāue lelei, mo te logona, pea mo te maʼu koloā ʼe maʼu ai koa he fiafia ʼe tologa? Koutou fakamahino.

⁵ ʼE faka mafola e te Tevolo te manatu ʼaē ko te maʼuli fiafia ʼe ko te ʼiloa (peʼe logona) ʼi te malamanei, ko te maʼu ʼa he ʼu fakavikiviki mai te hahaʼi, pea mo te maʼu paʼaga. ʼE moʼoni koa te faʼahi ʼaia? ʼE tou maʼu moʼoni koa he maʼuli fiafia mo kapau ʼe tou maʼu he gāue lelei, mo kapau ʼe tou ʼiloa pea mo maʼu koloā? ʼE fai mai e te Tohi-Tapu te fakatokaga, ke ʼaua naʼa kākāʼi tatou e te ʼu manatu ʼaia. Neʼe tohi fēnei e te Hau poto ko Salomone: “Ko ʼau neʼe ʼau sio ki te gāue kinakina fuli pea mo te faiva lahi ʼi te gāue, ʼe ko te fefihiʼaki ʼa he tahi mo he tahi kehe; ʼe toe feiā pe ʼe vaʼiganoa ia pea ʼe ko he tuli ia ʼo te matagi.” (Tagata Tānaki 4:4) Ko te hahaʼi tokolahi ʼaē neʼe nātou faiga ʼi tonatou maʼuli katoa ke nātou maʼu koloā ʼi te malamanei, ʼe feala ke nātou fakamoʼoni ki te tokoni faka Tohi-Tapu ʼaia. Koʼeni te faʼifaʼitaki ʼa te tagata neʼe tokoni ki te fai ʼo te paki, mo te faʼu pea mo te ʼahiʼahiʼi ʼo te masini ʼaē neʼe ina ʼave te tagata ki te māhina. Neʼe ina ʼui fēnei: “Neʼe ʼau gāue kinakina pea mo ʼau poto ʼi taku gāue. Kae neʼe mole ʼau maʼu ai he fiafia ʼe tologa pea mo he tokalelei ʼo taku fakakaukau.”a Ko te manatu ʼa te mālama ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga ʼi te faʼahi ʼo te gāue, ʼi te faigaoʼi peʼe ko te fakafiafia, ʼe mole ina foaki he fakafiafia tologa.

ʼE Tou Māʼoluga Mokā Tou Tauhi ʼAki Te ʼOfa

6. Koteā ʼaē neʼe hā ai neʼe mole lelei te manatu ʼa Sakopo pea mo Soane ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

⁶ Ko te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te maʼuli ʼo Sesu ʼe ina fakahā mai pe koteā te māʼoluga moʼoni. Ko Sesu pea mo tana kau tisipulo neʼe nātou fagona ki Selusalemi ki te Pāsikate ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi. ʼI tanatou fagona, ko te ʼu tēhina mataʼi tama e lua ʼo Sesu, ko Sakopo pea mo Soane, neʼe nā maʼu te manatu ʼe mole lelei ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga. Neʼe nā fekauʼi tanā faʼe ke ina kole age fēnei maʼa nāua kia Sesu: ‘Fakatotonu ke nofo he tahi ʼi tou toʼomataʼu pea mo he tahi ʼi tou toʼohema ʼi tou Puleʼaga.’ (Mateo 20:21) Maʼa te kau Sutea, ko te heka ʼi te toʼomataʼu peʼe ʼi te toʼohema neʼe ko he toe faka maʼuhigaʼi lahi ʼaia. (1 Hau 2:​19) Neʼe holi ia Sakopo pea mo Soane ke nā maʼu he ʼu tuʼulaga māʼoluga. Neʼe nā fia kole age te ʼu tuʼulaga pule ʼaia. Neʼe ʼiloʼi e Sesu tanā fakakaukau pea ina fakaʼaogaʼi te lakaga ʼaia moʼo fakatonutonuʼi tanā manatu.

7. Neʼe fakamahino feafeaʼi e Sesu te faka ʼuhiga ʼo te māʼoluga ʼa te kau Kilisitiano?

⁷ Neʼe ʼiloʼi e Sesu ʼi te mālama fialahi ʼaupito ʼaenī, ko te tagata ʼaē ʼe māʼoluga ʼe ko ia ʼaē ʼe takitaki pea mo ina puleʼi te hahaʼi pea ʼe ina fakatotonu ai ki ʼihi ke nātou fai te ʼu meʼa ʼaē ʼe loto kiai. Kae ʼi te ʼu tisipulo ʼa Sesu, ko te tauhi ʼaki he agavaivai ki te hahaʼi ʼe ko te faka ʼuhiga ʼaia ʼo te māʼoluga. Neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Ko ae ia koutou e loto ke lahi, pea ke hoko anai ko tautou faifekau. Pea ko ae ia koutou e loto ke uluaki, pea ke hoko anai ko tautou kaugana.”​—Mateo 20:26, 27.

8. Koteā te faka ʼuhiga ʼo he faifekau, pea koteā te ʼu fehuʼi ʼe feala ke tou fai kia tatou?

⁸ Ko te kupu faka Keleka ʼaē neʼe fakaliliu ʼaki te kupu “faifekau” ʼi te Tohi-Tapu ʼe faka ʼuhiga ki he tahi ʼe faiga mālohi tuʼumaʼu ke tokoni ki te hahaʼi. Neʼe fai e Sesu te ako maʼuhiga ki tana kau tisipulo: Ko ia ʼaē ʼe māʼoluga ʼe mole ko ia ʼaē ʼe ina fakatotonu ki te hahaʼi ke nātou fai he ʼu gāue, kae ʼe ko ia ʼaē ʼe ina fai he ʼu gāue maʼa te hahaʼi heʼe ʼofa kia nātou. Koutou fai kia koutou te ʼu fehuʼi ʼaenī: ‘Neʼe feafeaʼi anai taku aga mo kanapaula neʼe ko ʼau ia Sakopo peʼe ko Soane? ʼE ʼau mahino lelei koa ko te māʼoluga moʼoni ʼe ko te tauhi ʼaē ki te hahaʼi ʼaki te ʼofa?’​—1 Kolonito 13:3.

9. Koteā te faʼifaʼitaki neʼe tuku e Sesu ʼi tana aga mo te hahaʼi?

⁹ Neʼe fakahā e Sesu ki tana kau tisipulo ʼe mole tatau tana manatu pea mo te manatu ʼa te malamanei ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga. Neʼe mole he temi neʼe fia māʼoluga ai Sesu ia nātou ʼaē neʼe tauhi ki ai peʼe ina fia fakamālaloʼi ia nātou. Neʼe fia nonofo te hahaʼi kehekehe mo ia​—tagata, mo fafine pea mo te ʼu fānau, te hahaʼi maʼu koloā, te hahaʼi masiva, mo te hahaʼi maʼu tuʼulaga, pea mo te kau agahala. (Maleko 10:13-​16; Luka 7:​37-​50) ʼI te agamāhani ʼe ʼiʼita vave te hahaʼi mokā nātou felogoi mo he ʼu hahaʼi ʼe mole faʼa popoto, kae neʼe mole feiā ia Sesu. Logope la ʼi ʼihi temi neʼe mole aga fakapotopoto tana ʼu tisipulo pea mo nātou kē, kae neʼe ina akoʼi māmālie ia nātou, ʼo ina fakahā kia nātou neʼe agavaivai moʼoni pea mo agamālū.​—Sakalia 9:9; Mateo 11:29; Luka 22:24-​27.

10. Neʼe hā feafeaʼi ʼi te maʼuli katoa ʼo Sesu tana fia tauhi ki te hahaʼi?

¹⁰ Ko te faʼifaʼitaki lahi ʼaē neʼe tuku e te ʼAlo ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo tana fia tokoni ki te hahaʼi, neʼe fakahā ai te faka ʼuhiga moʼoni ʼo te māʼoluga. Neʼe mole haʼu Sesu ki te kele ke tauhi age te hahaʼi kia te ia, kae ke tauhi ki te hahaʼi, pea neʼe ina fakamālōlō te ʼu “mahaki kehekehe” pea mo ina hāofaki te ʼu hahaʼi ʼaē neʼe ulusino ai te ʼu temonio. Logola neʼe gaʼegaʼe pea neʼe tonu ke ʼai hana kiʼi mālōlō, kae neʼe ina fakamuʼamuʼa tuʼumaʼu pe te hahaʼi ia ia totonu, ʼo ina fakafimālie ia nātou. (Maleko 1:​32-​34; 6:​30-​34; Soane 11:11, 17, 33) Ko tana ʼofa neʼe ina uga ia ia ke tokoni ki te hahaʼi ʼi te faʼahi fakalaumālie, mo haʼele ʼi ni ʼu kilometa ʼi te ʼu ala efuʼia ʼo faka mafola te logo lelei ʼo te Puleʼaga. (Maleko 1:​38, 39) ʼE mahino papau ia neʼe maʼuhiga kia Sesu tana tauhi ʼaē ki te hahaʼi.

Tou Faʼifaʼitaki Te Agavaivai ʼa Kilisito

11. Koteā te ʼu kalitate ʼaē ʼe kumi ʼi te ʼu tagata taupau ʼi te kokelekasio?

¹¹ ʼI te fakaʼosi ʼo te ʼu taʼu 1800, neʼe fakahā te manatu lelei ʼaē neʼe tonu ke maʼu e te ʼu tagata taupau Kilisitiano, ʼi te temi ʼaē neʼe filifili ai te kau fakafofoga ke nātou folau moʼo tali ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼaoga ki te hahaʼi ʼa te ʼAtua. Ohage ko tona tuʼu ʼi te Tour de Garde de Sion ʼo te ʼaho 1 ʼo Sepetepeli 1894, neʼe kumi te ʼu tagata “fia mālalo​—neʼe mole feala ke nātou fia maʼuhiga fau . . . ʼe nātou agavaivai, ʼe mole nātou faka mafola tanatou manatu kae ko te manatu ʼa Kilisito​—ʼe mole nātou fakahā tanatou manatu, kae ko tana Folafola ʼi hona ʼaluʼaga faigafua pea mo mālohi.” ʼE hā lelei mai, ʼe mole tonu ke kumi e te kau Kilisitiano moʼoni hanatou ʼu gāue ʼuhi ko hanatou fia maʼuhiga, peʼe fia ʼiloa, pea mo maʼu he pule pea mo nātou takitaki te hahaʼi. Ko te tagata taupau agavaivai ʼe ina manatuʼi ko te ʼu maʼua ʼaē ʼe ina maʼu ʼe ko “he gaue lelei,” kae mole ko he tuʼulaga ke faka kolōliaʼi ia ia. (1 Timoteo 3:​1, 2) Ko te kau tagata ʼāfea fuli pea mo te kau tagata faifekau faka minisitelio ʼe tonu ke nātou tauhi te hahaʼi ʼaki he agavaivai, pea mo tuku he faʼifaʼitaki lelei ʼi te tauhi taputapu, ke mulimuli kiai te hahaʼi.​—1 Kolonito 9:​19; Kalate 5:​13; 2 Timoteo 4:5.

12. Koteā te ʼu fehuʼi ʼe feala ke fai e nātou ʼaē ka nātou maʼu he ʼu pilivilesio ʼi te kokelekasio?

¹² Ko te ʼu tēhina fuli pe ʼaē ka nātou maʼu ni ʼu pilivilesio ʼe lagi tonu ke nātou fai kia nātou te ʼu fehuʼi ʼaenī: ‘ ʼE ʼau kumi koa he ʼu ʼaluʼaga ke ʼau tauhi ai ki te hahaʼi, peʼe ʼau loto pe koa ʼau ke tauhi te hahaʼi kia ʼau? ʼE ʼau fia fai koa he ʼu gāue moʼo tokoni ki te hahaʼi ʼe mole sio anai kiai te ʼu tēhina?’ Ohage la ʼe lagi lotolelei e he tēhina tūpulaga ke ina fai he ʼu akonaki ʼi te kokelekasio, kae mole lagi fia tokoni ki te hahaʼi matutuʼa. ʼE lagi ina leleiʼia te fakatahitahi mo te ʼu tēhina takitaki ʼo te kokelekasio, kae mole fia kau ki te fai faka mafola. Ko te tēhina ʼaia ʼe lagi lelei ke ina fai kia ia te ʼu fehuʼi ʼaenī: ‘ ʼE maʼuhiga age koa kia ʼau te ʼu gāue ʼo te tauhi ki te ʼAtua ʼaē ʼe tokagaʼi ai ʼau pea mo vikiʼi ai ʼau? ʼE ʼau faiga koa ke ʼiloʼi ʼau e te hahaʼi?’ Kapau ʼe tou kumi ke faka kolōliaʼi tatou pea ʼe mole tou faʼifaʼitakiʼi ia Sesu.​—Soane 5:​41.

13. (a) ʼE feala ke malave feafeaʼi ki te hahaʼi te agavaivai ʼa te tagata taupau? (b) He koʼe ʼe feala ke tou ʼui ko te agavaivai, peʼe ko te manatu agavaivai ʼe mole ko he faʼahi ʼe feala ke filifili e he Kilisitiano?

¹³ Ka tou faiga ke tou faʼifaʼitakiʼi te agavaivai ʼa Kilisito, pea ʼe uga ai tatou ke tou fai he ʼu gāue maʼa te hahaʼi. Koutou tokagaʼi te faʼifaʼitaki ʼa te tēhina taupau ʼo te ʼu filiale, neʼe ina vakavakaʼi te gāue ʼa te filiale ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Logola tona maʼumaʼua ʼaupito pea mo te maʼua mamafa ʼaē neʼe tonu ke ina fakahoko, kae ko te tagata taupau ʼaia neʼe tuʼu pea neʼe tokoni ki te tēhina kei tūpulaga neʼe gāue kinakina ʼi te masini faʼu tohi. Neʼe ʼui fēnei e te tēhina tūpulaga ʼaia: “Neʼe ʼau punamaʼuli! Neʼe ina ʼui mai ʼi tana kei tūpulaga neʼe gāue ʼi te Petele ʼi te taʼi faʼahiga masini ʼaia, pea neʼe ina manatuʼi te faigataʼa ʼo te gāue ʼaia. Neʼe gāue mo ʼau ʼi te masini ʼaia ʼi he temi fualoa, logola neʼe lahi tana tahi ʼu gāue maʼuhiga neʼe tonu ke ina fai. Neʼe ʼau ōfo ʼaupito ai.” Ko te tēhina tūpulaga ʼaia, ʼaē kua liliu ko he tagata taupau ʼi te tahi filiale ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe kei ina manatuʼi te agavaivai ʼaia ʼo te tēhina taupau. ʼOfa pe ke mole tou manatu ʼi he temi ʼe tou māʼoluga fau pea ʼe mole feala ke tou fai he ʼu gāue liliki, peʼe tou maʼuhiga fau ʼo mole feala ke tou fai he ʼu kiʼi gāue noa. Kailoa, kae ʼe tonu ke tou maʼu “te [fia] agavaivai.” ʼE mole ko he faʼahi ʼe feala ke tou filifili. ʼE kau te faʼahi ʼaia ʼi “te tagata foou” ʼaē ʼe tonu ke kofuʼi e he Kilisitiano.​—Filipe 2:3; Kolose 3:​10, 12; Loma 12:16.

ʼE Feala Ke Tou Maʼu Te Manatu ʼa Kilisito ʼo ʼUhiga Mo Te Māʼoluga

14. Ko te metitasio ki tatatou ʼu felogoi mo te ʼAtua pea mo totatou kāiga ʼe lava tokoni feafeaʼi mai ke tou maʼu te manatu lelei ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

¹⁴ ʼE tou lava maʼu feafeaʼi te manatu ʼaē ʼe lelei ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga? ʼE feala mo kapau ʼe tou metitasio ki tatatou ʼu felogoi mo Sehova ʼAtua. Ko tona māfimāfi, mo tona mālohi, pea mo tona poto ʼe māʼoluga age ia ʼi te ʼu fealagia ʼa te tagata. (Isaia 40:22) Ko tatatou metitasio ki tatatou ʼu felogoi mo totatou kāiga ʼe toe tokoni mai ke tou maʼu te manatu agavaivai. Ohage la, ʼe feala ke tou popoto age tatou ʼi ʼihi ʼi ni ʼu ʼaluʼaga, kae ʼe feala ke nātou fakalaka age ia tatou ʼi te ʼu ʼaluʼaga ʼe maʼuhiga age ʼo te maʼuli, peʼe lagi maʼu e totatou ʼu tēhina he ʼu kalitate ʼe mole tou maʼu tatou. ʼI tona ʼuhiga moʼoni, ko te tokolahi ʼaē ʼe maʼuhiga kia mata ʼo te ʼAtua ʼe mole nātou fia ʼiloa heʼe nātou maʼu te fia agavaivai pea mo te fia mālalo.​—Tāʼaga Lea 3:​34; Sakopo 4:6.

15. ʼE fakahā feafeaʼi e te nofo agatonu ʼa te hahaʼi ʼa te ʼAtua, ʼe mole tonu ke manatu e he tahi ʼe lahi age ʼi te tahi ʼu hahaʼi?

¹⁵ ʼE hā lelei te faʼahi ʼaia ʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē neʼe fakatagaʼi ia nātou ʼuhi ko tanatou tui. ʼI te teitei temi fuli pe, ʼe ko nātou ʼaē neʼe mole maʼuhiga ʼi te malamanei ʼaē neʼe nātou taupau tanatou agatonu ki te ʼAtua ʼi te temi ʼaē neʼe hoko ai te ʼu fakataga lahi. Ko tatatou metitasio ki te ʼu faʼifaʼitaki feiā ʼe lava tokoni mai ke tou agavaivai pea ʼe nātou akoʼi mai ‘ke mole lahi fau takita manatu kia kita totonu.’​—Loma 12:3.b

16. ʼO mulimuli ki te faʼifaʼitaki ʼa Sesu, ʼe lava maʼu feafeaʼi e te kokelekasio katoa te manatu ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

¹⁶ Ko te kau Kilisitiano fuli, tūpulaga pea mo matutuʼa, ʼe tonu ke nātou maʼu te manatu ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga. ʼI te kokelekasio, ʼe lahi te ʼu gāue ʼe tonu ke fai. ʼAua naʼa koutou ʼiʼita mokā kole atu ke koutou fai he ʼu gāue ʼe hage ʼe mole maʼuhiga. (1 Samuele 25:41; 2 Hau 3:​11) ʼU mātuʼa, ʼe koutou fakaloto mālohiʼi koa takotou ʼu fānau kei liliki pea mo nātou ʼaē kua tūpulaga ke nātou leleiʼia te ʼu gāue ʼaē ʼe tuku age ke nātou fai, ʼi te Fale ʼo Te Puleʼaga peʼe ʼi he fakatahi? ʼE nātou sisio atu koa ʼe koutou fai he ʼu gāue ʼe mole koutou fia hā ai? Ko te tēhina ʼaē ʼe gāue ʼi te temi nei ʼi te Petele ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Amelika, ʼe ina manatuʼi lelei te faʼifaʼitaki ʼo tana ʼu mātuʼa. Neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼI tanā fai tanā gāue ʼaē ko te fakamaʼa ʼo te Fale ʼo Te Puleʼaga peʼe ko te fale ʼaē neʼe fai ai te fakatahi, neʼe ʼau ʼiloʼi ai neʼe maʼuhiga kia nāua te gāue ʼaia. Neʼe nā lotolelei ke nā fakahoko he gāue ʼe tokoni anai ki te kokelekasio peʼe ki te fale tautēhina, tatau aipe pe neʼe hage ko he ʼu kiʼi gāue ʼe mole faʼa maʼuhiga. Ko tanā aga ʼaia neʼe tokoni mai ke ʼau tali ʼaki he lotolelei te ʼu gāue fuli pe ʼe tuku mai ke ʼau fai ʼi te Petele.”

17. ʼE lava liliu feafeaʼi te ʼu fafine agavaivai ko he tapuakina ʼi te kokelekasio?

¹⁷ ʼO ʼuhiga mo te fakamuʼamuʼa ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ki te hahaʼi, ʼe tou maʼu he faʼifaʼitaki lelei ia Esitele, ʼaē neʼe liliu ko te fineʼaliki ʼo te Puleʼaga Pelesia ʼi te nima sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi. Logola tana maʼuli ʼi te fale hau, kae neʼe lotolelei ke mate moʼo hāofaki te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼo mulimuli ki tona finegalo. (Esitele 1:​5, 6; 4:​14-​16) Tatau aipe peʼe feafeaʼi tonatou ʼaluʼaga ʼi te faʼahi ʼo te paʼaga, kae ko te ʼu fafine Kilisitiano ia ʼaho nei ʼe feala ke nātou hage ko Esitele, ʼo nātou fakaloto mālohiʼi ia nātou ʼe lotomamahi, mo ʼaʼahi te kau mahaki, mo kau ki te gāue fai faka mafola, pea mo lagolago ki te kau tagata ʼāfea. ʼE ko he toe tapuakina lahi te ʼu tuagaʼane ʼaia ʼi te kokelekasio.

Te ʼu Tapuakina Mokā Kita Maʼu Te Manatu ʼa Kilisito ʼo ʼUhiga Mo Te Māʼoluga

18. Koteā te ʼu lelei ʼe tou maʼu mo kapau ʼe tou maʼu te manatu ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

¹⁸ ʼE lahi te ʼu tapuakina ʼe koutou maʼu mo kapau ʼe koutou maʼu te manatu ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga. ʼE koutou maʼu anai te fiafia mo kapau ʼe koutou tauhi te hahaʼi. (Gaue 20:35) ʼI takotou fia fai moʼoni he ʼu gāue moʼo tokoni ki tokotou ʼu tēhina, ʼe ʼofainaʼi lahi anai koutou. (Gaue 20:37) Kae tāfito, maʼa Sehova ko te meʼa ʼaē ʼe koutou fai moʼo tokoni ki te ʼu tēhina ʼe ko he sakilifisio fakavikiviki kia te ia pea ʼe ina leleiʼia.​—Filipe 2:​17.

19. Koteā ʼaē ʼe tou fakatotonu anai ke tou fai ʼo ʼuhiga mo te manatu ʼa Kilisito ki te māʼoluga?

¹⁹ Ko tatou fuli takitokotahi ʼe tonu ke tou vakavakaʼi tona loto pea mo tou fai te fehuʼi ʼaenī: ‛ ʼE gata pe anai koa ʼi taku ʼu palalau te ʼui ʼaē ke ʼau maʼu te manatu ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga, peʼe ʼau faiga lahi anai koa ke ʼau maʼuliʼi?’ ʼE tou mahino lelei ki te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo nātou ʼe fialahi. (Tāʼaga Lea 16:5; 1 Petelo 5:5) ʼOfa pe ke hā ʼi tatatou ʼu gāue ʼe tou leleiʼia te fakahā ʼo te manatu ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga, ʼi te kokelekasio, ʼi totatou maʼuli faka famili, ʼi tatatou ʼu felogoi ʼi te ʼaho fuli mo te hahaʼi​—ʼo tou fai ia meʼa fuli ke faka kolōliaʼi pea mo fakavikivikiʼi te ʼAtua.​—1 Kolonito 10:31.

[Kiʼi nota]

ʼE Koutou Lava Fakamahino Koa?

• He koʼe ʼe tonu ke tou tekeʼi te manatu ʼa te malamanei ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

• Neʼe feafeaʼi te manatu ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

• ʼE lava faʼifaʼitaki feafeaʼi e te kau tagata taupau te agavaivai ʼa Kilisito?

• Koteā ʼaē ʼe lava tokoni mai ke tou maʼu te manatu ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te māʼoluga?

[Talanoa ʼo te pasina 17]

Ko Ai Koa ʼAē ʼe Ina Maʼu Te Manatu ʼa Kilisito ʼo ʼUhiga Mo Te Māʼoluga?

Ko ia ʼaē ʼe loto ke tauhi ia ia peʼe ko ia ʼaē ʼe ina fia tauhi te hahaʼi?

Ko ia ʼaē ʼe ina leleiʼia ke tokagaʼi ia ia peʼe ko ia ʼaē ʼe ina tali he ʼu gāue ʼe mole faʼa maʼuhiga?

Ko ia ʼaē ʼe ina hikihiki ia ia peʼe ko ia ʼaē ʼe ina hikihiki te hahaʼi?

[Paki ʼo te pasina 14]

Te fakatātā lahi ʼo Falaone Amenhotep 3

[Paki ʼo te pasina 15]

ʼE koutou ʼiloʼi koa peʼe koteā ʼaē neʼe tupu ai te fakahifo ʼo Amane?

[Paki ʼo te pasina 16]

ʼE koutou kumi koa he ʼu ʼaluʼaga ke koutou tauhi ai ki te hahaʼi?