ʼE Koutou Tui Koa Ki Te Palatiso?

ʼE ʼau ʼiloʼi te tagata ʼo fakatahi mo Kilisito . . . neʼe hiki ake ki te palatiso.”​—2 Kolonito 12:2-4, MN.

1. Koteā te ʼu fakapapau faka Tohi-Tapu neʼe fakafiafia kiai te tokolahi?

TE PALATISO. Kei koutou manatuʼi koa pe neʼe koutou feafeaʼi ʼi takotou ʼuluaki logo ki te fakapapau ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te palatiso ʼi te kele? Koutou manatuʼi te temi ʼaē neʼe koutou ʼiloʼi ai ko ‘te kau kivi ʼe nātou toe sisio anai, ʼe avahi anai te ʼu taliga ʼo te kau tuli, pea ʼe kalaga anai te toafa ʼi te mahu ʼo te magisi.’ E feafeaʼi ki te lea faka polofeta ʼo ʼuhiga mo te lupo mo te akeno, pea mo te ʼuhiʼi tao mo te leopa? Lagi neʼe koutou ʼofolele ʼi takotou lau ʼe toe fakatuʼuake anai te kau mate ʼi te Palatiso?​—Isaia 11:6; 35:5, 6; Soane 5:28, 29.

2, 3. (a) He koʼe ʼe feala ke ʼui ʼe moʼoni takotou ʼamanaki ʼaē ʼe fakatafito ki te Tohi-Tapu? (b) Koteā te tahi fakatafito ʼe tou maʼu ki te ʼamanaki ʼaia?

² ʼE ʼi ai te fakatafito ʼo takotou ʼamanaki. ʼE ʼi ai te ʼu tupuʼaga ke koutou faka tui ai ki te ʼu fakapapau ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te Palatiso ʼaia. Ohage la, koutou falala ki te ʼu palalau neʼe fai e Sesu ki te tagata agakovi neʼe tautau ʼi ʼona tafa: “E ke fakatahi anai mo au i [te] Palatiso.” (Luka 23:43) Koutou falala ki te fakapapau ʼaenī: “O hage ko tana fakapapau, e tou amanaki ki he lagi foou mo he kele foou, e mauli i ai te susitisia.” Koutou toe falala ki te fakapapau ʼa te ʼAtua, ʼe ina holoholoʼi anai totatou ʼu loʼimata; ʼe ina pulihi anai te mate, mo te mamahi, mo te kalaga pea mo te lotomamahi. Koia ʼe toe fakatuʼu anai ia te palatiso ʼi te kele!​—2 Petelo 3:13; Apokalipesi 21:4.

³ Kae ko te tahi fakatafito ʼo te ʼamanaki ki te Palatiso ʼaia, ʼe ko te meʼa ʼe maʼu nei e te kau Kilisitiano ʼi te malamanei katoa. Koteā te meʼa ʼaia? Neʼe fakatuʼu e te ʼAtua te palatiso fakalaumālie pea neʼe ina tuku ki loto tana hahaʼi. ʼE lagi kia koutou ʼe mole moʼoni te palalau ki he “palatiso fakalaumālie,” kae neʼe fakahā fakatomuʼa ia te palatiso ʼaia, pea ʼe moʼoni ia.

Te Sio Fakatomuʼa Ki Te Palatiso

4. Koteā te meʼa ʼaē neʼe hā ʼe talanoa kiai ia 2 Kolonito 12:2-4, pea ko ai ʼaē neʼe lagi sio kiai?

⁴ Koutou fakatokagaʼi te meʼa neʼe tohi e te ʼapositolo ko Paulo ʼo ʼuhiga mo te palatiso fakalaumālie ʼaia: “ ʼE ʼau ʼiloʼi te tagata ʼo fakatahi mo Kilisito . . . neʼe hiki ake ki te tolu lagi. Ei, ʼe ʼau ʼiloʼi te taʼi tagata ʼaia, peʼe ʼi te sino fakakakano peʼe kailoa, ʼe mole ʼau ʼiloʼi ko te ʼAtua pe ʼe ina ʼiloʼi, neʼe hiki ake ki te palatiso, pea neʼe logo ki te ʼu folafola mole faʼa fakamatala pea ʼe mole gafua ki he tagata ke ina fakahā.” (2 Kolonito 12:2-4, MN ) Ko te koga tohi ʼaia ʼe hoa mai ki te ʼu vaega neʼe fakahā fakalelei ai e Paulo tona ʼuhiga ʼapositolo moʼoni. Koia, ʼe mole palalau te Tohi-Tapu ki he tahi neʼe hiki ki te tolu lagi, pea ko Paulo pe ʼaē ʼe palalau mai ki te meʼa ʼaia. Koia lagi neʼe ko Paulo pe ʼaē neʼe sio ki te meʼa ʼaia. ʼI te meʼa faka milakulo ʼaia, neʼe ko te “palatiso” feafeaʼi ʼaē neʼe hū kiai ia Paulo?​—2 Kolonito 11:5, 23-31.

5. Koteā ʼaē neʼe mole sio kiai ia Paulo, pea neʼe ko te “palatiso” feafeaʼi?

⁵ Ko te ʼu vaega ki muʼa pea mo ki muli mai ʼe mole nātou ʼui ko “te tolu lagi” ʼaia ʼe ko te kasa ʼaē ʼe ina ʼaofi te kele. ʼE tautau fakaʼaogaʼi e te Tohi-Tapu te numelo tolu moʼo faka maʼuhigaʼi he meʼa. (Tagata Tānaki 4:12; Isaia 6:3; Mateo 26:34, 75; Apokalipesi 4:8) Koia, ko te meʼa ʼaē neʼe sio kiai Paulo neʼe māʼoluga pea mo māfimāfi. Neʼe ko he meʼa fakalaumālie.

6. Koteā te meʼa neʼe hoko ʼi te hisitolia ʼe tokoni mai anai kia tatou ke tou mahino ki te meʼa ʼaē neʼe sio kiai ia Paulo?

⁶ ʼAki te ʼu ʼuluaki lea faka polofeta ʼo te Tohi-Tapu ʼe tou lava maʼu ai he mālama totonu ki te faʼahi ʼaia. ʼI te ʼosi talagataʼa ʼo tana hahaʼi kia te ia, neʼe tuku e te ʼAtua te kau Papiloni ke nātou tauʼi ia Suta pea mo Selusalemi. Neʼe iku ai ki te fakaʼauha neʼe hoko ʼi te 607 ʼi muʼa ʼo totatou temi, ʼo mulimuli pe ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu. Neʼe ʼui e te lea faka polofeta ko te fenua ʼe lāvaki anai ia taʼu e 70, ʼosi ʼaia pea fakagafua leva e te ʼAtua ki te kau Sutea ʼaē neʼe fakahemala ke nātou toe liliu ʼo fakatuʼu te tauhi moʼoni. Pea neʼe hoko te faʼahi ʼaia ʼi te taʼu 537 ʼi muʼa ʼo totatou temi. (Teutalonome 28:15, 62-68; 2 Hau 21:10-15; 24:12-16; 25:1-4; Selemia 29:10-14) Kae neʼe feafeaʼi te fenua? Lolotoga te ʼu taʼu e 70 ʼaia, neʼe vaoa te fenua pea mo moamoa, pea neʼe ko he nofoʼaga ʼo te ʼu kuli vao. (Selemia 4:26; 10:22) Kae neʼe fai te fakapapau ʼaenī: “ ʼE fakafimālie moʼoni anai e Sehova ia Sione. ʼE ina fakafimālie moʼoni anai tona ʼu koga meʼa ʼaē kua maumau, pea ʼe liliu anai tona toafa ʼo tatau mo Eteni pea ko te kele toafa ʼe tatau anai mo te ʼōloto [peʼe ko te Palatiso, Septante] ʼa Sehova.”​—Isaia 51:3; kiʼi nota.

7. Koteā ʼaē neʼe hoko ʼi te hili ʼo te ʼu taʼu e 70 ʼaē neʼe tuʼu lāvaki ai te fenua?

⁷ Neʼe hoko te meʼa ʼaia ʼi te ʼosi ʼo te ʼu taʼu e 70. ʼAki te tapuakina ʼa te ʼAtua, neʼe fetogi te fenua ʼo lelei age. Koutou fakakaukauʼi age muʼa: “ ʼE fiafia anai te toafa pea mo te potu fenua ʼaē ʼe kele toafa, pea ʼe fiafia anai te potu lāvaki pea ʼe fisi anai ohage ko te safalani. ʼE mahino papau ia, ʼe fisi pea ʼe fiafia moʼoni anai ʼaki te fiafia pea mo te kalaga fakafiafia . . . ko te ketu ʼe kake anai ohage he tia pea ko te ʼalelo ʼo te tagata noa ʼe kalaga fakafiafia anai. Heʼe mapuna anai ʼi te toafa te ʼu vai, pea mo he ʼu liuʼa ʼi te potu magemage. Pea ko te kele vela ʼe liliu anai ohage ko he vai ʼe fonu ai te ʼu kaho, pea ko te kele magemage ʼe hage anai ko he ʼu matapuna vai. ʼI te faʼahi ʼaē ʼe nonofo ai te ʼu sakale, ʼi te potu ʼaē ʼe nātou mālōlō ai, ʼe fuluʼi hega anai ia te luna mo te ʼu kaho pea mo te ʼu papilusi.”​—Isaia 35:1-7.

Te Hahaʼi Neʼe Faka ʼĀteaina Pea Kua Fetogi

8. ʼE tou ʼiloʼi feafeaʼi ko te kapite 35 ʼo te tohi ʼo Isaia ʼe faka ʼuhiga ki te hahaʼi?

⁸ ʼE ko he toe fetogi lahi neʼe hoko! Neʼe lāvaki te kele pea kua liliu ko te palatiso. Kae neʼe fakahā e te meʼa ʼaia pea mo te tahi age ʼu lea faka polofeta ʼe tou falala kiai, ʼe fetogi moʼoni anai te hahaʼi, ohage pe ko te fenua ʼaē neʼe kele kākā pea kua kele maʼuli. He koʼe ʼe feala ke tou palalau feiā? Koteʼuhi ʼe fakahā lelei mai e Isaia ko “te hahaʼi ʼaē neʼe totogi e Sehova,” ʼe nātou toe liliu anai ki tonatou fenua “ ʼaki he kalaga fakafiafia” pea ʼe nātou aʼu anai ki te “fiafia lahi pea mo te fīmālie.” (Isaia 35:10) Ko te ʼu palalau ʼaia neʼe hoko moʼoni ki te hahaʼi. Pea tahi, neʼe fakakikite e Isaia ʼi te tahi ʼu kapite ia te hahaʼi ʼaē neʼe faka ʼāteaina ʼo nātou toe liliu ki Sione: “ ʼE fakahigoaʼi anai nātou ko te ʼu fuʼu ʼakau lalahi ʼo te faitotonu, te gāueʼaga ʼa Sehova . . . Ohage ko te kele ʼaē ʼe ina fakahomo ake te pulapula, . . . ʼe fakahomo ake anai e Sehova te faitotonu pea mo te faka kolōlia ʼi muʼa ʼo te ʼatu puleʼaga fuli.” Neʼe toe ʼui foki e Isaia ki te hahaʼi ʼa te ʼAtua: “Ko Sehova ʼe ina taki tuʼumaʼu anai koe . . . , pea ʼe ina toe fakamālohiʼi anai tou ʼu hui; pea ʼe tonu anai ke ke liliu ohage ko he ʼōloto neʼe fakapala lelei.” (Isaia 58:11; 61:3, 11; Selemia 31:10-12) Koia, ohage pe ko te homo ake ʼo te ʼu pulapula ʼi te kele lelei, ʼe ʼi ai anai mo te ʼu fetogi ʼi te hahaʼi Sutea ʼaē kua faka ʼāteaina.

9. Koteā te “palatiso” ʼaē neʼe sio kiai ia Paulo, pea ko te temi fea ʼaē neʼe hoko ai?

⁹ ʼE tokoni mai te ʼu meʼa ʼaia neʼe hoko ke tou mahino ki te meʼa ʼaē neʼe sio kiai ia Paulo. ʼE ʼi ai tona pikipikiga mo te kokelekasio faka Kilisitiano, ʼaē neʼe ina fakatatau ki “te gaueʼaga a te Atua” pea neʼe tonu ke tuputupu. (1 Kolonito 3:9) Neʼe hoko ʼi te temi fea te meʼa ʼaē neʼe sio kiai ia Paulo? Neʼe fakahigoaʼi e Paulo te meʼa ʼaē neʼe sio kiai ko te ‘fakahā,’ ko te meʼa ʼe hoko anai ʼi te ka haʼu. Neʼe ina ʼiloʼi ka mate anai pea ʼe hoko te ʼapositasia lahi. (2 Kolonito 12:1; Gaue 20:29, 30; 2 Tesalonika 2:3, 7) Neʼe mole feala ke ʼui ko te kau Kilisitiano moʼoni neʼe nātou hage ko he ʼōloto ʼe maʼuli lelei, koteʼuhi ko te kau ʼaposita neʼe nātou mālolohi pea neʼe hage ʼe taʼomia te kau Kilisitiano moʼoni e te kau ʼaposita. Kae ʼe toe fakatuʼu ake anai te tauhi moʼoni. Neʼe faka ʼāteaina te hahaʼi ʼa te ʼAtua ‘ke feala ki te kau faitotonu ke nātou gigila ohage ko te laʼā ʼi te puleʼaga ʼo tanatou Tāmai.’ (Mateo 13:24-30, 36-43) Pea neʼe hoko te faʼahi ʼaia ʼi te ʼosi fakatuʼu pe ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼi te lagi. Pea ʼaki te temi, kua hā lelei ko te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼe nātou nonofo ʼi te palatiso fakalaumālie, ʼaē neʼe sio fakatomuʼa kiai ia Paulo.

10, 11. Logola totatou ʼuhiga agahala, he koʼe ʼe feala ke tou ʼui ʼe tou nonofo ʼi te palatiso fakalaumālie?

¹⁰ ʼE tou agahala fuli, koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ʼi ʼihi temi ʼe tou fihifihia ai, ohage pe ko te kau Kilisitiano ʼo te temi ʼo Paulo. (1 Kolonito 1:10-13; Filipe 4:2, 3; 2 Tesalonika 3:6-14) Kae tou fakakaukauʼi age muʼa te palatiso fakalaumālie ʼaē ʼe tou maʼuʼuli ai ʼi te temi nei. ʼI totatou maʼuli ʼāfea, neʼe tou mahahaki ʼi te faʼahi fakalaumālie, kae kua fakamālōlōʼi tatou. Pea neʼe tou pakupapaku, kae ʼi te temi nei kua tou makokona ʼi te faʼahi fakalaumālie. Ko te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼe mole nātou kinakina ʼi te faʼahi fakalaumālie, heʼe ʼofa te ʼAtua kia nātou pea ʼe ina tapuakinaʼi lahi nātou. (Isaia 35:1, 7) ʼE mole tou nonofo ʼi te fakapōʼuli fakalaumālie ohage ko hatatou nonofo ʼi he nofoʼaga fakapōʼuli, kae ʼe tou sio ki te mālama ʼo te ʼāteaina pea mo te ʼofa ʼa te ʼAtua kia tatou. Tokolahi neʼe hage neʼe nātou tuli, he neʼe mole nātou logo ki te ʼu lea faka polofeta faka Tohi-Tapu, pea ʼi te temi nei kua nātou logo pea mo mahino ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe talanoa kiai te Tohi-Tapu. (Isaia 35:5) Ohage la, ʼi te malamanei katoa neʼe ako e te ʼu lauʼi miliona kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ia te ʼu vaega fuli ʼo te ʼu lea faka polofeta ʼa Taniela. ʼOsi ʼaia, pea neʼe nātou ako fakalelei te ʼu kapite fuli ʼo te tohi ʼo Isaia ʼi te Tohi-Tapu. Ko te meʼa kai fakalaumālie lelei ʼaia, ʼe mole koa la ko he fakamoʼoni ʼe tou nonofo ʼi te palatiso fakalaumālie?

¹¹ ʼO toe feiā mo te ʼu fetogi ʼaē neʼe fai e te hahaʼi mai te ʼu lanu kehekehe ʼuhi ko tanatou mahino pea mo tanatou maʼuliʼi ia te Folafola ʼa te ʼAtua. Pea tahi, neʼe nātou faiga mālohi ke nātou toʼo tonatou ʼuhiga ʼāfea ʼaē ʼe mole lelei. ʼE lagi neʼe koutou fai he ʼu fetogi feiā, ʼo feiā pe mo tokotou ʼu tēhina mo tuagaʼane fakalaumālie. (Kolose 3:8-14) Koia, kapau ʼe koutou fakatahi mo te kokelekasio ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, pea ʼe koutou kau ki te hahaʼi ʼe maʼuʼuli tokalelei pea mo agalelei. ʼE moʼoni ʼe mole heʼeki nātou maʼoniʼoni, kae ʼe mole kei nātou hage ko he ʼu laione kaikai peʼe ko ni ʼu manu fekai. (Isaia 35:9) Koteā ʼaē ʼe hā mai ʼi te maʼuli tokalelei fakalaumālie ʼaia ʼa te ʼu tēhina? ʼE hā lelei mai, ʼe tou maʼuʼuli ʼi te ʼaluʼaga fakalaumālie ʼe feala ke tou fakahigoaʼi moʼoni ko te palatiso fakalaumālie. ʼE tou fakahā ʼi tatatou maʼuʼuli ʼi totatou palatiso fakalaumālie, ʼe tou maʼu anai te palatiso ʼi te kele mo kapau ʼe tou agatonu ki te ʼAtua.

12, 13. Koteā te meʼa ʼe tonu ke tou fai ke tou nonofo maʼu ʼi te palatiso fakalaumālie?

¹² Kae ʼe ʼi ai te meʼa ʼe mole tonu ke galo kia tatou. Neʼe ʼui fēnei e te ʼAtua ki te kau Iselaele: “ ʼE tonu ke koutou taupau te ʼu fakatotonu fuli neʼe ʼau fakatotonu atu ia ʼaho nei, ke feala hakotou mālolohi pea mo koutou hū moʼoni ʼo toʼo te fenua.” (Teutalonome 11:8) Ia Levitike 20:22, 24, ʼe talanoa ki te fenua ʼaia: “ ʼE tonu ke koutou taupau taku ʼu fakatotonu fuli pea mo taku ʼu tonu fakamāu fuli pea mo maʼuliʼi, ke ʼaua naʼa luaʼi koutou e te fenua ʼaē ʼe ʼau taki kiai koutou ke koutou nofoʼi. Koia neʼe ʼau ʼui atu: ‘ ʼE koutou toʼo anai maʼa koutou tonatou kele, pea ko ʼau ʼe ʼau foaki atu anai maʼa koutou, te fenua ʼe hali ai te huʼa pipi mo te meli.’ ” Neʼe fakalogo tanatou maʼu te Kele ʼo Te Fakapapau ki tanatou ʼu felogoi lelei mo Sehova ʼAtua. Kae ʼi te mole fakalogo ʼa te kau Iselaele kia te ia, neʼe tuku ai leva e te ʼAtua te kau Papiloni ke nātou fakapōpulaʼi nātou pea mo fakamavae ia nātou mai tonatou nofoʼaga.

¹³ ʼE lahi te ʼu meʼa ʼe tou fakafiafia ai ʼi totatou palatiso fakalaumālie. ʼE matalelei ia te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou sisio kiai, pea ʼe tou maʼuli fīmālie ai. ʼE tou tokalelei mo te kau Kilisitiano ʼaē kua nātou līaki tonatou ʼuhiga ʼāfea. ʼE nātou faiga ke nātou agalelei pea mo tokoni ki ʼihi. Pea ʼe mole tou maʼuʼuli ʼi te palatiso fakalaumālie ʼuhi pe ko tatatou felogoi lelei mo te ʼu hahaʼi ʼaia, kae ʼe tonu ke tou toe felogoi lelei mo Sehova pea mo fai tona finegalo. (Mikea 6:8) Neʼe tou tali lelei ke tou hū ki te palatiso fakalaumālie ʼaia, kae ʼe feala pe ke tou toe tō ki tuʼa​—peʼe tou mavae mai ai​—mo kapau ʼe mole tou taupau maʼu tatatou felogoi mo te ʼAtua.

14. Koteā ʼaē ka tokoni mai anai kia tatou ke tou nonofo maʼu ʼi te palatiso fakalaumālie?

¹⁴ Ko te faʼahi maʼuhiga ʼaē ka tokoni mai anai kia tatou, ko tatatou haga fakamālohiʼi ʼo tatou ʼaki te Folafola ʼa te ʼAtua. Tou fakatokagaʼi te palalau fakatātā ʼaē ia Pesalemo 1:1-3: “Fiafia te tagata ʼaē neʼe mole haʼele ʼi te tokoni ʼa te kau agakovi . . . Kae ʼe ina maʼu tona fiafia ʼi te lao ʼa Sehova, pea ʼi tana lao ʼe ina lau leʼo veliveli ʼi te ʼaho mo te po. ʼE liliu moʼoni anai ohage ko he fuʼu ʼakau ʼe to ōvi ki te vaitafe, ʼe fua ʼi tona temi totonu pea ʼe mole fefe tona ʼu lau, pea ko meʼa fuli ʼaē ʼe ina fai ʼe lava lelei anai.” Tahi ʼaē meʼa, ko te ʼu tohi faka Tohi-Tapu ʼa te kaugana agatonu mo poto, ʼe ina foaki mai te meʼa kai fakalaumālie ʼi te palatiso fakalaumālie.​—Mateo 24:45-47.

Tou Fakamālohiʼi Tatatou Tui Ki Te Palatiso

15. He koʼe neʼe mole lava hū ia Moisese mo te kau Iselaele ki te Kele ʼo Te Fakapapau, kae koteā ʼaē neʼe sio kiai?

¹⁵ Tou vakaʼi ia te tahi meʼa ʼe fakatafito kiai te moʼoni ʼo te Palatiso. ʼI te ʼosi feʼaluʼaki ʼa Iselaele ia taʼu e 40 ʼi te toafa, neʼe taki leva nātou e Moisese ki te ʼu Malaʼe ʼo Moape, ʼi te potu esite ʼo te Vaitafe ʼo Solotane. Neʼe fakahā age e Sehova kia Moisese, ʼe mole ina taki anai te kau Iselaele ke nātou fakalaka ʼi Solotane, ʼuhi ko te aga ʼaē neʼe tōtō ai ki muʼa atu. (Faka au 20:7-12; 27:12, 13) Neʼe kolekole fēnei e Moisese ki te ʼAtua: “ ʼE ʼau kole atu ke ʼau fakalaka pea mo sio ki te fenua lelei ʼi te kauvai ʼo Solotane.” Logola ʼe mole hū anai ki te fenua, kae neʼe hake ki te Moʼuga ʼo Pisika pea neʼe sio ki te ʼu potu kehekehe ʼo te fenua ʼaia, pea neʼe lagi sio ai ia Moisese neʼe ko he “fenua lelei.” ʼI takotou manatu neʼe feafeaʼi te fenua ʼaia?​—Teutalonome 3:25-27.

16, 17. (a) Koteā te kehekehe ʼo te Kele ʼo Te Fakapapau ʼo te temi muʼa mo te kele ʼo te temi nei? (b) He koʼe ʼe feala ke tou faka tui ko te Kele ʼo Te Fakapapau ʼo te temi muʼa neʼe hage ko he palatiso?

¹⁶ Kapau ʼe koutou fakatatau te Kele ʼo Te Fakapapau ʼo te fenua ʼaia mo te kele ʼo te temi nei, ʼe lagi koutou manatu anai ʼe ko he fenua ʼe kele magemage, ko he ʼu toafa makamakaʼia, pea mo vevela ʼaupito. Kae ʼe tou faka tui ko te fenua katoa ʼi te temi muʼa neʼe kehekehe ʼosi ia mo te temi ʼaenī. ʼI te sulunale Scientific American, ko te tagata poto ʼe ina sivi te vai mo te kele, ko Walter C. Lowdermilk, neʼe ina fakamahino ko te kele ʼo te koga meʼa ʼaia neʼe “maumauʼi lolotoga taʼu e afe.” Ko te polofesea ʼaia neʼe ina tohi fēnei: “ ʼI muʼa atu neʼe homo lelei te fuʼu ʼakau kae kua fetogi e te ‘toafa’ ʼuhi ko te tagata kae mole ko te hala ʼo te faʼu ʼa te ʼAtua.” Neʼe hā ʼi tana sivi ko te “kele ʼaia ʼi te temi muʼa neʼe ko he palatiso neʼe homo lelei ai te ʼakau.” ʼE hā mai neʼe maumauʼi e te tagata te kele ʼaē neʼe ko “he palatiso neʼe homo lelei ai te ʼakau.”a

¹⁷ Koutou fakakaukauʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe koutou lau ʼi te Tohi-Tapu, pea ʼe lagi koutou fakamoʼoni ai anai ko te Kele ʼo Te Fakapapau neʼe ko he palatiso. Koutou manatuʼi te fakapapau ʼaē neʼe tala age e Sehova kia Moisese ke ina fakahā ki te hahaʼi: “Ko te fenua ʼaē ka koutou hū kiai ke koutou maʼu ʼe ko he fenua moʼugaʼia pea mo malaʼeʼia. ʼE ina ʼinu te ʼu vai ʼo te ʼua ʼo te lagi; ʼe tokaga ia Sehova tou ʼAtua ki te fenua.”​—Teutalonome 11:8-12.

18. Ia Isaia 35:2, koteā ʼaē neʼe lava mahino kiai ia te kau Iselaele ʼaē neʼe ʼave popūla ʼo ʼuhiga mo te agaaga ʼo te Kele ʼo Te Fakapapau?

¹⁸ Ka tou logo ki te taulekaleka ʼo te Kele ʼo Te Fakapapau pea mo te mahu ʼo tona ʼu fuaʼi ʼakau, ʼe feala ke tou manatu neʼe ko te palatiso. ʼE hā lelei te faʼahi ʼaia ʼi te lea faka polofeta ʼo te kapite 35 ʼo Isaia, ʼaē neʼe ʼuluaki fakahoko ʼi te toe liliu mai ʼo te kau Iselaele mai Papiloni. Neʼe fakakikite fēnei e Isaia: “ ʼE mahino papau ia, ʼe fisi anai pea ʼe fiafia moʼoni anai ʼaki te fiafia pea ʼaki te kalaga fakafiafia. ʼE toe foaki age anai te kolōlia ʼo Lipani, te taulekaleka ʼo Kalemeli pea mo Salone. ʼE ʼi ai anai ia nātou ʼaē ka nātou mamata ki te kolōlia ʼo Sehova, te taulekaleka ʼo totatou ʼAtua.” (Isaia 35:2) Neʼe lagi manatuʼi e te kau Iselaele he ʼu meʼa fakafiafia pea mo matalelei ʼi tanatou logo ki te talanoa ʼaē ki Lipani, mo Kalemeli, pea mo Salone.

19, 20. (a) Koutou fakamatalatala ia te Salone ʼo te temi muʼa. (b) Koteā te faʼahiga fakatuʼutuʼu moʼo fakamālohiʼi tatatou ʼamanaki ki te Palatiso?

¹⁹ Koutou fakatokagaʼi ia Salone, ko te kauvai ʼi te vaha ʼo te ʼu moʼuga ʼo Samalia pea mo te Tai Lahi, peʼe ko te Metitelanea. (Vakaʼi te pāki ʼi te pasina 10.) Neʼe logona ʼuhi ko tona matalelei pea mo te maʼuli lelei ʼo te ʼu fuʼu ʼakau. Neʼe ko he kele neʼe fakapala lelei, pea neʼe maʼu ai te meʼa kai ʼa te ʼu manu, pea neʼe ʼi ai te vao matuʼa ʼi te potu noleto. (1 Fakamatala 27:29; Katiko ʼo te ʼu Katiko 2:1, nota ʼi te lalo pasina; Isaia 65:10) Koia ia Isaia 35:2 neʼe ina fakakikite ko te kele ʼe toe maʼuli anai pea mo toe fisi matalelei anai, ʼo liliu anai ko he palatiso. Neʼe toe fakahā e te lea faka polofeta ʼaia te palatiso fakalaumālie taulekaleka, ohage ko te meʼa ʼaē neʼe sio kiai Paulo ki muli age. Ko te lea faka polofeta ʼaia pea mo ʼihi age lea faka polofeta, ʼe nātou fakaloto mālohiʼi tatatou ʼamanaki ki he palatiso ʼi te kele.

²⁰ Kapau ʼe tou nonofo ʼi te palatiso fakalaumālie, ʼe feala ai anai ke tou fakaloto mālohiʼi totatou loto fakafetaʼi pea mo tatatou ʼamanaki ki te palatiso ʼaē ka fakatuʼu ʼi te kele. ʼO feafeaʼi? ʼAki tatatou fakaloloto ia tatatou mahino ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou lau ʼi te Tohi-Tapu. Ko te ʼu fakamatala pea mo te ʼu lea faka polofeta ʼo te Tohi-Tapu ʼe nātou tautau fakahā mai te ʼu koga meʼa maʼuhiga. ʼE koutou fia mahino lelei age koa peʼe tuʼu ʼifea te ʼu koga meʼa ʼaia, pea mo tona ʼu pikipikiga mo ʼihi fenua? ʼI te alatike ka hoa mai, ʼe tou vakaʼi ai anai tona ʼu fua lelei kia koutou.

[Kiʼi nota]

ʼE Kei Koutou Manatuʼi Koa?

• Koteā te “palatiso” ʼaē neʼe sio kiai ia Paulo?

• ʼO ʼuhiga mo Isaia kapite 35, neʼe feafeaʼi tona ʼuluaki hoko, pea koteā tona pikipikiga mo te meʼa ʼaē neʼe sio kiai ia Paulo?

• ʼE tou lava fakaloto mālohiʼi feafeaʼi tatatou loto fakafetaʼi ʼo ʼuhiga mo te palatiso fakalaumālie pea mo te ʼamanaki ki he palatiso ʼi te kele?

[Paki ʼo te pasina 10]

ʼI te Kele ʼo Te Fakapapau, ʼe tuʼu ai te Malaʼe ʼo Salone, ko he potu ʼe homo lelei ai te ʼu fuaʼi ʼakau

[Haʼuʼaga ʼo te paki]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Paki ʼo te pasina 12]

Neʼe ʼiloʼi e Moisese neʼe ko he “fenua lelei”