Ko Ai Ia Apalahamo?

TOKOSIʼI te ʼu tagata ʼe feala ke malave ʼonatou faʼifaʼitaki ki te ʼu lotu fakamālamanei. ʼI tona fakamaʼuhigaʼi e te kau Sutea, mo te lotu Mahometa, ʼo toe fēia aipē ki lotu Fakakilisitiano, ʼe fakaʼuhiga ia Apalahamoa ko “he tagata maʼuhiga ʼi te Tohi-Tapu” pea ʼe ko “he faʼifaʼitakiʼaga mālohi ʼo te tui.” ʼE fakahigoaʼi ia ia ʼi te Tohi-Tapu ko “te Tamai ʼa nātou fuli ʼe tui.”—Loma 4:11, MN.

He koʼē neʼe fakaʼapaʼapa lahi ia te hahaʼi kiā Apalahamo? ʼUluaki, ko Apalahamo ʼe ko te tagata pē ʼaia e tahi, ʼe fakaʼuhiga ki ai ʼi te Tohi-Tapu ʼe ko te kaumeʼa ʼo te ʼAtua, pea ʼe hā tuʼa tolu ia te faʼahi ʼaia.—2 Koloniko 20:7; Esaia 41:8; Sakopo 2:23.

Pea tahi ʼaē, ko Apalahamo, neʼe ko he tagata pē ʼe hagē ko tātou. Neʼe lahi te ʼu faigataʼaʼia neʼe ina tauʼi e tatau mo ʼa tātou, kae neʼe ina lava tauʼi ʼaki he loto faʼa kātaki ia tona ʼu fihifihia. ʼE kotou fia ʼiloʼi koa pe neʼe ina fakahoko feafeaʼi ia te faʼahi ʼaia? Tou vakaʼi age muʼa ia te ʼu ʼaluʼaga ʼe fakahā mai ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te tagata maʼuhiga ʼaia.

Tona Faʼahiga Maʼuli ʼi Muʼa Atu

Neʼe tupu ia Apalahamo ʼi te taʼu 2018 ʼi muʼa ʼo totatou temi, pea neʼe lahilahi ake ʼi te kolo ko Ulu. (Senesi 11:27-31) Ko Ulu ʼe ko he kolo lahi pea mo koloaʼia. Neʼe mālohi ʼaupitō ai ia te tauhi tamapua. Ko te tamai ʼa Apalahamo, ia Telake, neʼe kau kiā nātou ʼaē neʼe tauhi ki te ʼu faʼahiga tamapua kehekehe. (Sosue 24:2) Kae, neʼe filifili e Apalahamo ke fakahagahaga kātoa pē tana tauhi kiā Sehova,b kae mole ki he ʼu tamapua mate ʼo he tahi age ʼu ʼatua.

Koteā ʼaē neʼe ina uga ia Apalahamo ke ina toʼo ia te tonu ʼaia? ʼE mahino ia, neʼe tupu ia Apalahamo ʼi te ʼu taʼu e 150 ʼi muʼa ʼo te mate ʼo te foha ʼo Noe ko Semi. Neʼe malave feafeaʼi kiā te ia ia tana fakatahi tuʼumaʼu mo te tagata lelei ʼaia kua matuʼa? Ko te ʼuluaki ako neʼe feala ke tāʼofi e Apalahamo mai ia Semi, ʼe ko tana hao mai te Tulivio fakamālamanei. Ko te tahi ako neʼe feala ke ina tāʼofi, ko te maʼuhiga ʼo te tauhi ʼaē kiā Sehova, te ʼAtua ʼaē neʼe ina taupau ia Semi pea mo tona fāmili mai te Tulivio.

Ohagē ko te mahino ʼa Semi pea mo ʼihi atu, neʼe tali lelei e Apalahamo ia te ʼu meʼa ʼaē neʼe akoʼi age ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua moʼoni. ʼI te fakatokagaʼi ʼo Apalahamo e Sehova, ia ia “ae e ina ahiahii peʼe sivisivi te u loto,” neʼe sio ʼe lelei ia te loto ʼo te tagata ʼaia, pea neʼe tokoni ki ai ke liliu tuʼumaʼu ko he tagata ʼe lelei.—Taaga Lea 17:3; 2 Koloniko 16:9.

Tona Faʼahiga Maʼuli

Neʼe tau ia Apalahamo mo te ʼu tuʼuga faigataʼaʼia ʼi tona maʼuli, kae neʼe ina meʼa noaʼi tuʼumaʼu pē ia te ʼu faʼahi ʼaia. Tou vakaʼi age muʼa ia he koga ʼo te ʼu ʼaluʼaga ʼaē neʼe tau mo ia.

▪ ʼI te temi ʼaē neʼe maʼuli ai ia Apalahamo ʼi te kolo ko Ulu, neʼe fakatotonu age e te ʼAtua ke mavae mai te fenua ʼaē neʼe tupu ai ʼo ʼalu ki he fenua ʼe ina foaki age anai ki ai. Logolā neʼe mole mahino kātoa ia Apalahamo pea mo Sala ki te fakatotonu ʼaia, pe koʼē neʼe tonu ke nā ʼolo, peʼe koʼē neʼe kole age e te ʼAtua ke nā mavae, kae neʼe nā fakalogo. Neʼe māʼuʼuli leva ia Apalahamo pea mo Sala ʼi te ʼu falelā ʼi te fenua ʼo Kanaane, ohagē ko te faʼahiga maʼuli ʼo te hahaʼi ʼo te fenua ʼaia.—Gaue 7:2, 3; Hepeleo 11:8, 9, 13.

▪ ʼI te temi ʼaē neʼe mole heʼeki maʼu fānau ai ia Apalahamo mo Sala, neʼe fakapapauʼi age e Sehova ʼe ina fakaliliu anai ia Apalahamo ko he toe puleʼaga lahi. Kae neʼe toe ʼui e Sehova, ʼe ina tapuakina anai ia te ʼu fāmili fuli ʼo te kele ʼaki ia Apalahamo. (Senesi 11:30; 12:1-3) Ki muli age, neʼe toe fakahā e Sehova ʼe ina fakahoko anai ia te fakapapau ʼaia. Neʼe ina ʼui kiā Apalahamo ʼe liliu anai ia tona hōloga ʼo kaugamālie, ohagē ko te ʼu fetuʼu ʼo te lagi.—Senesi 15:5, 6.

▪ ʼI te temi ʼaē neʼe taʼu 99 ai ia Apalahamo kae kua teitei taʼu 90 ia Sala, neʼe fakapapauʼi age e Sehova ʼe maʼu anai hanā tamasiʼi. Neʼe ko he ʼaluʼaga faigataʼa ki te sio fakatagata, kae neʼe ʼiloʼi e Apalahamo mo Sala, ʼe mole he meʼa ʼe ‘faigataʼa kiā Sehova.’ (Senesi 18:14) Hili kiai te taʼu kātoa, ʼi tona taʼu 100, neʼe maʼu leva te foha ʼo Apalahamo, ʼo fakahigoaʼi ko Isaake. (Senesi 17:21; 21:1-5) Neʼe fakapapauʼi e te ʼAtua ʼaki ia Apalahamo ʼe ina tapuakina lahi anai ia te mālamanei kātoa.

▪ ʼI te ʼu lauʼi taʼu ki muli age, neʼe kole age e Sehova ia te ʼaluʼaga ʼe mata faigataʼa kiā Apalahamo: neʼe ina kole age kiā Apalahamo ke ina sākilifisioʼi ia tona foha ʼofaina, ia Isaake, kae neʼe ko he talavou neʼe heʼeki ʼohoana kae neʼe mole kei tamasiʼi. Ko tana sio ʼaē ʼe mole toe ʼi ai anai hona foha, neʼe lotomamahi ai, kae neʼe ina fai pē ʼo fakalogo ki te meʼa ʼaē neʼe kole age e Sehova pea mo teuteu ke ina foaki ia Isaake ko he sākilifisio. Neʼe tui mālohi ia Apalahamo ʼe maʼu e te ʼAtua ia te mālohi moʼo fakatuʼuake ia Isaake, mo kapau ʼe ʼaoga, ke ina fakahoko moʼoni ia Tana fakapapau. (Hepeleo 11:19) Neʼe ko he ʼaluʼaga faigataʼa kiā Apalahamo ʼi te temi ʼaē neʼe tonu ke ina momoli ai ia tona foha, neʼe haofaki ai e te ʼAtua ia te maʼuli ʼo Isaake. Neʼe ina vikiʼi ia Apalahamo ʼi te makehe ʼo tana fakalogo. Pea neʼe toe fakamanatuʼi age e Sehova kiā Apalahamo ia tana ʼuluaki fakapapau.—Senesi 22:1-18.

▪ ʼI te hili ʼo taʼu e 175 ʼo tona temi maʼuli, neʼe mate leva siʼi Apalahamo. ʼE ʼui ʼi te Tohi-Tapu neʼe “mate leva ia ia i te osi o he temi matua manuia, peʼe lelei,” pea “nee lahi aupito ona tau, pea nee tapuakina ona aho.” (Senesi 25:7, 8) Koia neʼe toe sio mata ia Apalahamo ki te fakahoko ʼo ʼihi atu ʼu fakapapau ʼa te ʼAtua, koia neʼe ina ʼiloʼi ia te fiafia ʼaki te loaloaga ʼo tona maʼuli ʼi muʼa ʼo hana mate fīmālie.—Senesi 15:15.

Tona Tofiʼa

ʼI te temi muʼa, ko Apalahamo neʼe mole ko he tagata lotu peʼe ko te tagata maʼuhiga pē ʼi te hisitolia. ʼO aʼu mai ki te temi nei, kei talanoaʼi pē tona hisitolia, ʼe ina tuku mai he faʼifaʼitaki lelei ke tou mulimuli kiai. (Hepeleo 11:8-10, 17-19) ʼE tou vakaʼi anai ia te ʼu kalitātē maʼuhiga e fā ʼo Apalahamo. ʼE tou kamata anai ʼaki tona kalitātē ʼaē neʼe ʼiloa ai—te tui.

[ʼU nota]

hoa mai, ʼe tou talanoa anai kiā Apalahamo pea mo Sala.

[Talanoa ʼo te pāsina 4]

Te Tagata Maʼuhiga ʼi Te Hisitolia Fakatohi-tapu

ʼI te ʼu ʼuluaki kāpite e hogofulu ʼo te tohi ʼo Senesi, ʼe fakamatala ai ia te ʼu hisitolia ʼo te maʼuli ʼo te ʼu tagata tui kehekehe ʼaenī, ʼaē ʼe kau ai ia Apele, mo Enoke pea mo Noe. Kae, ʼe talanoa tāfito ia te ʼu kāpite e 15 ʼaē ʼe hoa mai ki te maʼuli ʼo te tagata e tahi, ia Apalahamo.

Pea tahi, ʼe ʼuluaki talanoa ia te Tohi-Tapu ki te lahi ʼo ʼihi atu ʼu ʼaluʼaga maʼuhiga ʼo te ʼu felōgoi ʼa Sehova pea mo Apalahamo. Ohagē lā, ʼi te hisitolia ʼo te maʼuli ʼo Apalahamo ʼe tou maʼu ai . . .

▪ te ʼuluaki fakatatau ʼa te ʼAtua ki he Paletau maʼa, peʼe ki he Puipuiʼaga ʼo tana ʼu kaugana.—Senesi 15:1; vakaʼi pea mo Tetelonome 33:29; Pesalemo 115:9; Taaga Lea 30:5.

▪ te ʼuluaki talanoa ki tana tui ʼaē ki te ʼAtua.—Senesi 15:6.

▪ te ʼuluaki fakaʼaogaʼi ʼo te kupu polofetā.—Senesi 20:7.

▪ te ʼuluaki talanoa ki he ʼu mātuʼa ʼofa.—Senesi 22:2.