ʼE Fakaha e Te Fakatupu Ia Te ʼAtua Maʼuli!

1. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai ke tou iloʼi ai ʼe kei malohi tatatou tui?

ʼE UI e te tokolahi ʼe natou tui pe natou ki te ʼu meʼa ʼae ʼe natou sisio mata ki ai. Kaʼe ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu “nee heeki he tahi kua sio i he aho ki te Atua.” (Soa. 1:18) ʼI tatatou mole lava sio ki te ʼAtua, ʼe tou lava tokoni feafeaʼi kia natou ʼaia ke natou tui ki te ʼAtua? Pea kotea ʼae ʼe tou lava fai ke tou iloʼi ai ʼe kei malohi tatatou tui ʼae kia Sehova, “te Atua ae e mole tou sio mata ki ai”? (Kol. 1:15) ʼE ʼaoga muʼa ke tou iloʼi pe ko te ʼu akonaki fea ʼae ʼe tupu ai te ugia ʼo te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua. Pea ʼe tonu ke tou ako ke tou popoto ʼi te fakaʼaogaʼi lelei te Tohi-Tapu, ke feala ai hatatou fakamoʼoni ko te ʼu akonaki ʼaia ʼe natou fakafeagai ki “te iloi o te Atua.”—2 Ko. 10:4, 5.

2, 3. Ko te ʼu akonaki hala fea ʼae ʼe taʼofi ai te hahaʼi ke natou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua?

² ʼI te ʼu akonaki ʼae ʼe natou fakakiviʼi te hahaʼi pea mo taʼofi ai natou ke natou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua, ʼe kau ki ai te manatu ʼae ʼe haʼu ia te tagata mai te manu. ʼE mole alu tahi te manatu fakatagata ʼaia mo te Tohi-Tapu pea ʼe mole maʼu ai e te hahaʼi he ʼamanaki ki te ka haʼu. ʼE akoʼi e te akonaki ʼaia neʼe tupu fakafokifa te maʼuli. Kapau ʼe moʼoni te faʼahi ʼaia, pea ʼe ko tona fakaʼuhiga ʼe mole he fakatuʼutuʼu ʼo te maʼuli ʼo te tagata.

³ Pea ko ʼihi takitaki lotu ʼo te Keletiate, ʼe natou akoʼi ko meʼa fuli ʼi te ʼatulaulau, ʼo kau ki ai te kele pea mo te ʼu meʼa maʼuli fuli, neʼe fakatupu ʼi ni taʼu pe ʼe lau ʼi afe ki muʼa atu. ʼE natou ui neʼe fakatupu e te ʼAtua ia meʼa fuli ia ʼaho pe ʼe ono ʼe taki hola 24. Ko natou ʼae ʼe natou tui ki te akonaki ʼaia ʼe natou fakafisi ki te ʼu fakamoʼoni fuli ʼa te kau popoto ʼae ʼe mole alu tahi mo tanatou tui. ʼE lagi natou fakaʼapaʼapa ki te Tohi-Tapu, kaʼe ʼe faigataʼa ki ʼihi atu hanatou falala ki te Folafola ʼa te ʼAtua tupu ko te akonaki ʼaia. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi, ʼaki te akonaki hala ʼaia, ʼe manatu ai e ʼihi ʼe mole fakapotopoto mo totonu ia te Tohi-Tapu. Ko natou ʼae ʼe natou tui ki te akonaki hala ʼaia, ʼe natou hage ko ʼihi neʼe maʼuʼuli ʼi te temi ʼo te kau ʼuluaki Kilisitiano. Neʼe natou faʼafai ʼi tanatou tauhi ʼae ki te ʼAtua, kaʼe neʼe mole natou tauhi “ ʼaki te ʼatamai malama totonu.” (Loma 10:2, MN) ʼE tou lava fakaʼaogaʼi feafeaʼi te Folafola ʼa te ʼAtua moʼo fakamoʼoni ko te ʼu akonaki ʼaia, ʼae ʼe hage ko “ni kolo tau,” ʼe ko ni akonaki hala? ʼE hoki feala pe hatatou tokoni kia natou mo kapau ʼe tou faiga malohi ke tou maʼu te ʼatamai malama totonu ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼae ʼe akoʼi mai ʼi te Tohi-Tapu.

ʼE FAKATAFITO TATATOU TUI KI NI FAKAMOʼONI MO NI MANATU ʼE TOTONU

4. ʼE tonu ke fakatafito kitea tatatou tui?

⁴ ʼE akoʼi mai ʼi te Tohi-Tapu ʼe tonu ke maʼuhiga kia tatou te ʼatamai malama ohage ko he koloa. (Taag. 10:14) ʼE loto e Sehova ke fakatafito tatatou tui ʼae kia te ia, ki ni fakamoʼoni mo ni manatu ʼe totonu, kaʼe mole ki ni manatu fakatagata peʼe ki ni talatisio fakalotu. (Lau ia Hepeleo 11:1.) Ke malohi tatatou tui ʼae ki te ʼAtua, ʼe tonu muʼa ke tou tui papau ʼe maʼuli moʼoni ia Sehova. (Lau ia Hepeleo 11:6.) ʼE mole tou tui kia te ia ʼuhi pe heʼe tou fia tui moʼoni ki he meʼa, kaʼe ʼuhi he neʼe tou vakavakaʼi te ʼu fakamoʼoni pea neʼe tou fakaʼaogaʼi ʼotatou fealagia fakakaukau.

5. Kotea he tupuʼaga ke tou lava tui papau ai ʼe maʼuli moʼoni te ʼAtua?

⁵ ʼE fakaha e te apositolo ko Paulo he tupuʼaga ke tou lava tui papau ai ʼe maʼuli moʼoni te ʼAtua, logo la ʼe mole feala hatatou sisio mata kia te Ia. Neʼe tohi fenei e Paulo: “Koia, kua natou sisio mata ai ki te u lelei fakapulipuli o te Atua, mo tona Mafimafi, mo tona natula fakaatua, talu mai te kamataaga o te malamanei, mo kapau e natou sisio ki ana gaue.” (Loma 1:20) ʼE lava feafeaʼi hakotou tokoni ki he tahi ʼe lotolotolua ʼo ʼuhiga mo te maʼuli moʼoni ʼa te ʼAtua, ke tui ki te ʼu palalau ʼa Paulo? ʼE feala hakotou fakaʼaogaʼi ʼihi ʼi te ʼu faʼifaʼitaki ʼaeni ka hoa mai, neʼe toʼo mai te ʼu meʼa ʼae neʼe fakatupu, pea ʼe fakamoʼoni ai ki te malohi mo te poto ʼo te ʼAtua.

ʼE HA TE MALOHI ʼO TE ʼATUA ʼI TE ʼU MEʼA ʼAE NEʼE FAKATUPU

6, 7. ʼE ha feafeaʼi te malohi ʼo Sehova ʼi te ʼu faʼahi ʼe lua ʼe nā puipui tatou?

⁶ ʼE tou lava sisio ki te malohi ʼo Sehova ʼi te ʼu faʼahi ʼe lua ʼe nā puipui tatou. ʼE ko te kasa ʼae ʼe ina ʼaofi te kele pea mo te malohi ʼae ʼe fakatupu e te kele. Ko te kasa ʼae ʼe ina ʼaofi te kele ʼe mole ina foaki mai pe te ʼaele ʼae ʼe tou manava ki ai, kaʼe ʼe ina toe puipui tatou. ʼO feafeaʼi? Ko te ʼu foʼi maka ʼae ʼe feʼoloʼaki vave ʼi te ʼatulaulau ʼe feala ke natou maumauʼi te kele mo kapau ʼe natou ʼi ki ai. Kaʼe ʼi te agamahani, ʼe mole hoko te faʼahi ʼaia heʼe vela moka natou ulu ki te kasa ʼae ʼe ina ʼaofi te kele. ʼI tanatou vela ʼaia, ʼe natou liliu ai ko ni fetuʼu ʼe lele ʼi te lagi ʼi te poʼuli.

⁷ ʼE toe puipui tatou e te malohi ʼae ʼe fakatupu e te kele. ʼE haʼu te malohi ʼaia mai te lotomalie ʼo te kele, pea ʼe ina ʼaofi te kele ʼo kaku ki te ʼatulaulau. ʼE puipui tatou e te malohi ʼaia mai te ʼu fua kovi ʼo te laʼa ʼae ʼe feala ke kaku mai ki totatou kele, ʼo mole feala ai ke tutu e te ʼu faʼahi ʼaia ia meʼa fuli ʼe maʼuli ʼi te kele. ʼE ko te malohi ʼaia ʼe ina taʼofi ia te hoko ʼo te faʼahi ʼaia. ʼE feala hatatou tui ʼe moʼoni te malohi fakapulipuli ʼaia, ʼaki tatatou sisio ki te ʼu lanu kehekehe ʼae ʼe ha ʼi te lagi ʼi te potu taupotu ʼo te Noleto peʼe ko te potu taupotu ʼo te Saute. ʼE mahino ia ko Sehova ʼe “malohi lahi.”—Lau ia Esaia 40:26.

ʼE HA TE POTO ʼO TE ʼATUA ʼI TE NATULA

8, 9. Neʼe lava hoko atu feafeaʼi te maʼuli ʼi te kele ʼo kaku mai ki te temi nei? Kotea ʼae ʼe tou ako ai ʼo ʼuhiga mo te poto ʼo Sehova?

⁸ ʼE feala hatatou ako ʼo ʼuhiga mo te poto ʼo Sehova ʼi te ʼu fakatuʼutuʼu ʼae neʼe ina fai ke lava hoko atu te maʼuli ʼi te kele. Kotou fakakaukauʼi he kolo ʼe maʼuʼuli ai he toko lau ʼi miliona hahaʼi pea ʼe ʼa takai ʼaki he kaupa. ʼE mole he fakatuʼutuʼu moʼo ʼaumai te vai peʼe moʼo maumauʼi ʼo te ʼu ʼotaʼota. Ko te taʼi kolo ʼaia ʼe vave pe anai tona ʼuli pea mo tona mole kei lava nofoʼi. ʼI ʼihi faʼahi, ʼe tatau ai totatou kele mo te kolo ʼaia. ʼE mole faʼa lahi te ʼu vai pea ʼe mole faigafua hatatou maumauʼi ʼatatou ʼotaʼota fuli. Kaʼe ʼe feala pe ki te kele ke ina foaki tuʼumaʼu pe te ʼu meʼa fuli ʼae ʼe ʼaoga ki te maʼuli. Kotea ʼae ʼe ina fakafealagia te faʼahi ʼaia? ʼE feala ki te kele ke ina toe fakaʼaogaʼi ia meʼa fuli ʼae ʼe ʼaoga ki te maʼuli.

⁹ Tou vakaʼi pe fakatupu feafeaʼi e te kele te ʼaele ʼae ʼe tou manava ki ai. Ko te ʼu meʼa maʼuli ʼe lau ʼi miliale ʼe natou manava ki te ʼaele ʼaia pea mo natou tuku age te ʼaele ʼae ʼe kovi. Logo la ʼe hoko tuʼumaʼu pe te faʼahi ʼaia, kaʼe ʼe feʼauga pe ia pea ʼe mole he temi ʼe ʼago ai. ʼE lava hoko feafeaʼi te faʼahi ʼaia? ʼE fakaʼaogaʼi e te ʼu fuʼu ʼakau te ʼaele ʼae ʼe tou tuku age, mo te vai, pea mo te laʼa moʼo faʼu ia te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki te fakamaʼuli ʼo te ʼu fuʼu ʼakau pea mo te ʼaele ʼae ʼe tou manava ki ai. Ka tou manava ki te ʼaele pea mo tou tuku age te ʼaele kovi, pea ʼe tou fakakatoa te fakatuʼutuʼu ʼaia. ʼE fakahigoa te fakatuʼutuʼu ʼaia ko te photosynthèse. ʼE fakaʼaogaʼi e Sehova te ʼu fuʼu ʼakau ʼae neʼe ina fakatupu moʼo foaki “ki te u tagata fuli te mauli, mo te tukumanava.” (Gaue 17:25) ʼI toe poto fakaofoofo leva!

10, 11. ʼE feafeaʼi hatatou sisio ki te poto ʼo Sehova ʼi te kiʼi pepe monarque pea mo te kiʼi pupū?

¹⁰ ʼE tou toe lava sisio ki te poto ʼo Sehova ʼi tana faʼahiga fakatupu te ʼatu meʼa maʼuli ʼae ʼi te kele. ʼE fakaha ʼi te ʼu kumi neʼe fai, ʼe ko te teitei 2 miliona ki te 100 miliona meʼa maʼuli kehekehe ʼe maʼu ʼi te kele. (Lau ia Pesalemo 104:24.) ʼE tou ako anai ʼo ʼuhiga mo tona poto ʼi tana faʼahiga faʼufaʼu ʼihi meʼa maʼuli.

¹¹ Ohage la ko te kiʼi pepe monarque, ʼae ʼe tatau te veliveli ʼo tona ʼuto mo te faʼahi ʼo te peni ʼae ʼe tou faitohi ʼaki. Logo la te veliveli ʼaupito ʼo tona ʼuto, kaʼe ko te kiʼi pepe ʼaia ʼe lava lele ia teitei kilometa ʼe 3 000 mai Kanata ki Mekesike, ʼo mulimuli ki te laʼa. Kaʼe ʼe ina lava fakahoko feafeaʼi te faʼahi ʼaia ʼuhi ʼae ʼe mole nofo maʼu te laʼa? Neʼe faʼu e Sehova te ʼuto ʼo te kiʼi pepe ʼaia ke feala hana mulimuli pe ki te ala ʼae ʼe totonu, logo la te fetogi ʼo te tuʼu ʼa te laʼa ʼi te lagi. Kotou toe fakakaukauʼi mo te kiʼi pupū. ʼE feala ke mahino tona ʼuto ki te ʼu fakaʼiloga fuli ʼae ʼe tokagaʼi e ʼona mata, maʼia moka ko ni kiʼi meʼa liliki ʼe gaugaue.

12, 13. Kotea ʼae ʼe fakaofoofo ʼi te faʼahiga fakatupu e Sehova ʼotatou selule?

¹² ʼE fakaofoofo ʼaupito te faʼahiga fakatupu e Sehova te ʼu selule ʼo te ʼu meʼa maʼuli fuli. Ohage la, ʼe maʼu ʼi totatou sino ia selule ʼe teitei teau afe miliale. ʼI te ʼu kiʼi selule takitahi ʼaia ʼe maʼu ai te meʼa ʼae ʼe higoa ko te ADN. ʼE tohi ʼi ai te ʼu naunau fuli ʼae ʼe ʼaoga moʼo faʼu ʼaki totatou sino katoa.

¹³ Ko naunau ʼe fia ʼe maʼu ʼi te ADN? ʼE feala hatatou fakatatau he kalame ʼe tahi ʼo te ADN ki he pa fakatagi. ʼE feala ke puke ʼi he pa fakatagi te ʼu manatu fuli ʼae ʼe tohi ʼi he tikisionalio. ʼE fakaofoofo koteʼuhi ko te pa fakatagi ʼe ko he moʼi palasitike pe ia! Kaʼe ko he kalame ʼe tahi ʼo te ADN ʼe feala ke maʼu ai te ʼu naunau fuli ʼae ʼe tuʼu ia pa fakatagi ʼe afe miliale. Peʼe tou toʼo he tahi fakata: ʼi he puna ADN, ʼe feala ke maʼu ai te ʼu naunau ʼe feʼauga moʼo faʼu ʼo tuʼa 350 ia te kauga malie ʼo te hahaʼi ʼi te malamanei.

14. ʼAki te ʼu faʼahi ʼae neʼe maʼu e te kau popoto, kotea ʼae ʼe kotou logoʼi ai ʼi tokotou loto ʼo ʼuhiga mo Sehova?

¹⁴ Neʼe ui e te Hau ko Tavite neʼe hage pe neʼe tohi e Sehova ʼi he tohi te ʼu naunau fuli ʼae ʼe ʼaoga moʼo fakatupu ia te sino ʼo te tagata. Neʼe ui fenei e Tavite: “I te temi ae nee kei au nofo ai ko he mea noa, nee sio ou mata kia au; pea i tau tohi nee tohi fuli ai te u aho ae nee fakatuutuu kia au, kae nee mole pe heeki ha he aho e tahi o natou.” (Pes. 139:16) ʼE feala hatatou mahino ki te tupuʼaga ʼo te fia vikiʼi e Tavite ia Sehova moka ina fakakaukauʼi te faʼahiga fakatupu ʼo tona sino. Neʼe maʼu e te kau popoto te ʼu faʼahi ʼo ʼuhiga mo te sino ʼo te tagata, ʼe tupu ai tatatou ʼofolele. ʼAki te ʼu faʼahi ʼaia neʼe maʼu, ʼe tou manatu tahi ai mo te tagata faipesalemo, ʼi tana ui fenei ʼo ʼuhiga mo Sehova: “E au fakavikiviki kia koe ki tau gauei toku sino o matalelei aupito. E matalelei aupito au gaueaga, pea e iloi lelei ia e toku laumalie.” (Pes. 139:14) ʼE fakamoʼoni e te ʼu meʼa ʼae neʼe fakatupu ʼe maʼuli moʼoni ia te ʼAtua!

TOU TOKONI KI ʼIHI KE NATOU FAKAʼAPAʼAPA KI TE TUPUʼAGA ʼAE ʼE MAʼULI

15, 16. (1) ʼE tokoni feafeaʼi ʼatatou tohi ki te hahaʼi ke natou ako te ʼu meʼa ʼae neʼe fakatupu e Sehova? (2) Kotea he alatike neʼe kotou leleiʼia ʼaupito?

¹⁵ Talu mai fualoa, ʼe tokoni te ʼu Réveillez-vous ! ki te toko lau ʼi miliona hahaʼi ke natou mahino ki te ʼulugaaga ʼo te ʼAtua Mafimafi ʼi te ʼu meʼa neʼe fakatupu. Ohage la, ʼi te taʼu 2006, ko te Réveillez-vous ! ʼo Sepetepeli neʼe ko tona kupu tafitō “Y a-t-il un Créateur ?” Neʼe ta tafitō te nusipepa ʼaia moʼo tokoni ki te hahaʼi ʼae ʼe fakakiviʼi e te akonaki ʼae ʼe ui ʼe haʼu ia te tagata mai te manu pea mo ʼihi atu akonaki hala. ʼO ʼuhiga mo te nusipepa ʼaia, neʼe faitohi fenei ia te tuagaʼane ki te Petele ʼo Amelika: “Neʼe lelei ʼaupito te tufa ʼo te nusipepa makehe ʼaia. Neʼe kole mai e te fafine ke au foaki age ʼana nusipepa ʼe 20. Ko te fafine ʼaia neʼe faiako ki te biologie pea neʼe ina loto ke maʼu e ʼana kau ako te nusipepa ʼaia.” Neʼe tohi fenei e te tehina: “ ʼE au kau ki te faifakamafola talu mai te ʼu taʼu 1940 pea kua au teitei taʼu 75, kaʼe ko taku hoki leleiʼia lahi ʼae te faifakamafola ʼi te mahina ʼaeni neʼe au tufa ai te Réveillez-vous ! ʼaia!”

¹⁶ Talu mai te taʼu 2008, neʼe ta ʼi te ʼu Réveillez-vous ! te alatike ko tona kupu tafitō “Hasard ou conception ?” ʼE fakaha tafitō ʼi te alatike nounou ʼaia, te fakaofoofo ʼo te ʼu meʼa fakatalakitupua ʼae neʼe fakatupu e totatou Tupuʼaga pea mo te faiga ʼae ʼa te tagata ke ina faʼifaʼitakiʼi. ʼI te taʼu 2010, neʼe tou toe maʼu mo te kaupepa lahi, ko tona kupu tafitō La vie a-t-elle été créée ? Ko te ʼu pakī matalelei ʼi te kaupepa ʼaia neʼe fai moʼo tokoni mai ke lahi age totatou loto fakafetaʼi kia Sehova, ʼuhi ko te ʼu meʼa ʼae neʼe ina fakatupu. Ko te ʼu fehuʼi ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼu kapite fuli, ʼe tokoni kia ia ʼe lautohi ke fakakaukau ki te ʼu manatu ʼae neʼe hoki ina lau. ʼE ko he kaupepa lahi ʼe lelei ki te faifakamafola.

17, 18. (1) Kotea te maʼua ʼa te ʼu matuʼā? (2) ʼE kotou fakaʼaogaʼi feafeaʼi te ʼu kaupepa lalahi ʼaia ʼo ʼuhiga mo te fakatupu ʼi takotou ako fakafamili?

¹⁷ ʼU matuʼā, neʼe kua kotou vakaʼi koa te kaupepa lahi ʼaia mo ʼakotou fanau ʼi takotou ako fakafamili? Kapau ʼe kotou fai te faʼahi ʼaia, ʼe kotou tokoni anai kia natou ke malohi age tanatou tui kia Sehova. ʼE lagi ʼi ai hakotou fanau ʼe kau ki te ʼu kalasi lalahi. Ko natou ʼae ʼe natou akoʼi neʼe haʼu te tagata mai te manu ʼe natou faiga tafitō ke tui ʼakotou fanau ʼe mole he Tupuʼaga. Ko te kau popoto, mo te kau faiako, mo te ʼu ʼata ʼi te televisio ʼo ʼuhiga mo te natula, pea mo ʼihi atu ʼata, ʼe natou akoʼi ʼe moʼoni te manatu ʼae ʼe haʼu te tagata mai te manu. ʼAki takotou fakaʼaogaʼi te kaupepa lahi Cinq questions à se poser sur lʼorigine de la vie, neʼe ta ʼi te taʼu 2010, ʼe kotou lava tokoni ki ʼakotou fanau ke natou fakamahino te moʼoni. Ohage pe ko te kaupepa lahi La vie a-t-elle été créée ?, ʼe tokoni te kaupepa lahi ʼaia ki te kau tupulaga ke natou fakaʼaogaʼi tanatou “fakakaukau.” (Taag. 2:10, 11) ʼE mole maʼu te ʼu kaupepa lalahi ʼaia ʼi te Fakaʼuvea, kaʼe ʼe maʼu ʼi te Fakafalani. ʼE lelei ke kotou faiga lahi ke kotou fakamamahani mo te ʼu kaupepa lalahi ʼaia, ke kotou tokoni ai ki ʼakotou fanau ke natou fakafisi ki te akonaki hala ʼae ʼe ina ui ʼe haʼu te tagata mai te manu. ʼAki te ʼu kaupepa lalahi ʼaia, ʼe feala ai hanatou iloʼi pe ʼe moʼoni te ʼu meʼa ʼae ʼe natou ako ʼi te fale ako.a

¹⁸ ʼI ʼihi temi, ʼe logo te kau tupulaga neʼe maʼu e te kau popoto ni fakamoʼoni ki te manatu ʼae ʼe haʼu te tagata mai te manu. Peʼe ko he ʼu logo ʼe tala ai neʼe feala ki te kau popoto hanatou toe fakatupu te maʼuli. Neʼe ta te kaupepa lahi Origine de la vie moʼo tokoni ki te kau ako ke natou iloʼi pe ʼe moʼoni te ʼu logo ʼaia. ʼU matuʼā, kotou fakaʼaogaʼi te ʼu kaupepa lalahi ʼaia moʼo tokoni ki ʼakotou fanau ke ʼaua naʼa natou matataku moka natou fakamahino pe ko ʼe ʼe natou tui ki te Tupuʼaga.—Lau ia 1 Petelo 3:15.

19. Ko te pilivilesio fea ʼae ʼe tou maʼu ʼe tatou fuli?

¹⁹ ʼE lahi te ʼu faʼahi ʼe feala ke tou ako ʼo ʼuhiga mo te ʼu kalitate matalelei ʼo Sehova moka tou lau ʼi te ʼu tohi ʼo tana kautahi te ʼu alatike ʼo ʼuhiga mo te fakatupu. ʼAki te ʼu fakamoʼoni fuli ʼaia, ʼe uga ai tatou ke tou fakavikiviki kia Sehova ʼaki totatou loto katoa. (Pes. 19:1, 2) ʼE ko he toe pilivilesio lahi ʼe tou maʼu ke tou foaki kia Sehova, te Tupuʼaga ʼo meʼa fuli, te fakaʼapaʼapa mo te kololia ʼae ʼe tuha pe mo ia!—1 Tim. 1:17.