Neʼe Ko Petelo Koa Te ʼUluaki Tuʼi Tapu?

MAʼA te toko lauʼi miliona hahaʼi Katolika ʼi te malamanei katoa, ko te tonu ʼae neʼe toʼo ʼi te ʼuluaki Fono ʼo Te Vatikano ʼi te taʼu 1870, ʼe ko he akonaki maʼuhiga ʼo te lotu pea ʼe mole feala ke fetogi. Kaʼe, ʼe tonu ke tou fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: ʼE ko he akonaki koa ʼe fakatafito ki te Tohi-Tapu? Pea tahi, ko te Tuʼi Tapu ko François ʼae ʼe nofo mo te tuʼulaga ʼaia ia ʼaho nei, ʼe ko ia moʼoni koa ʼae ʼe ina fetogi te apositolo ko Petelo? Pea neʼe ko Petelo koa te ʼuluaki Tuʼi Tapu?

“I TE FUGA MAKA AENI E AU FAKATUU ANAI I AI TOKU EKELESIA”

Ko te tonu ʼae neʼe toʼo ʼi te Fono ʼo Te Vatikano ʼi te taʼu 1870, neʼe fakatafito ki te ʼu fakamahino ʼe tuʼu ia Mateo 16:16-19 pea mo Soane 21:15-17. Ko te faipalalau ʼa Sesu pea mo Petelo ʼae ʼe tou maʼu ʼi te ʼu vaega Tohi-Tapu ʼaia mo ʼihi atu vaega, ʼe ha mai ai neʼe ʼi ai te tuʼulaga maʼuhiga ʼo Petelo ʼi te hisitolia ʼo te lotu Fakakilisitiano ʼi te temi muʼa. ʼI tona fakahagatonu, ko te temi ʼae neʼe hoki nā felaveʼi ai neʼe fakahigoaʼi e Sesu ia Petelo ko Maka. Koia, neʼe ina fakakikite ai ʼe fakaha anai e Petelo ʼona kalitate ohage ko te lototoʼa mo te tui. (Soane 1:42) Kaʼe, neʼe foaki koa e Sesu kia Petelo te pule?

Ia Mateo 16:17, 18, ʼe tou maʼu ai te ʼu palalau ʼaeni ʼa Sesu kia Petelo: “Pea e au tala atu kia te koe, ko koe ko Maka, pea i te fuga maka aeni e au fakatuu anai i ai toku Ekelesia.”a Neʼe ui koa e Sesu ʼe fakatuʼu anai tona “ekelesia,” peʼe kokelekasio ia Petelo ʼae ko te tagata? Neʼe ko Petelo koa ʼae neʼe pule ki te ʼu tisipulo fuli ʼa Sesu? ʼI te logo ʼa ʼihi apositolo ki te ʼu palalau ʼa Sesu, neʼe natou mahino feafeaʼi ki te ʼu faʼahi ʼaia? Ki muli age ʼe fakaha ʼi te ʼu Evaselio, neʼe tuʼa lahi tanatou fihi pe ko ai ʼae neʼe lahi ia natou. (Mateo 20:20-27; Maleko 9:33-35; Luka 22:24-26) Kapau neʼe kua foaki age e Sesu kia Petelo ia te tuʼulaga ʼuluaki, neʼe ʼaoga koa ke natou fihi pe ʼe ko ai ʼae neʼe lahi age ʼi te kau apositolo?

Neʼe mahino feafeaʼi ia Petelo ki te ʼu palalau ʼa Sesu? ʼI tona ʼuhiga Iselaele, neʼe mahino ia Petelo ki te ʼu faʼahiga lea fakapolofeta ʼi te Fakahepeleo ʼo ʼuhiga mo te “foi maka” peʼe “maka agele.” (Esaia 8:13, 14; 28:16; Sakalia 3:9) ʼI tana talanoa ʼi tana tohi ʼo ʼuhiga mo ʼona tehina, neʼe fakamahino ai e Petelo ko te lea fakapolofeta ʼo ʼuhiga mo te “maka agele” neʼe ko te Aliki Sesu Kilisito, ia te Mesia. Neʼe fakaʼaogaʼi e Petelo ia te kupu Fakakeleka pe’tra maʼa Kilisito tokotahi pe (ko te kupu pe ʼaia neʼe tou maʼu ʼi te ʼu palalau ʼa Sesu ia Mateo 16:18).—1 Petelo 2:4-8.

Ko te apositolo ko Paulo neʼe ko te tahi tisipulo agatonu ʼaia ʼa Sesu. Neʼe tui koa ia Paulo neʼe foaki age e Sesu kia Petelo ia te tuʼulaga ʼuluaki? ʼI tana iloʼi te tuʼulaga ʼo Petelo ʼi te ʼu ʼuluaki kokelekasio Fakakilisitiano, neʼe tohi e Paulo neʼe kau ia Petelo kia natou ʼae “e lau ko te u pou tafito.” Kaʼe, kia Paulo neʼe mole ko he ‘pou tafitō’ pe ia. (Kalate 2:9) Pea tahi ʼae faʼahi, kapau neʼe hinoʼi e Sesu ia Petelo ke pule ki te kokelekasio, neʼe feala pe koa ke ui e Paulo ʼe lau e ʼihi ko te pou tafitō?

ʼI tana faitohi ʼo ʼuhiga mo te aga ʼa Petelo ki te hahaʼi, neʼe ui fakahagatonu fenei e Paulo ʼaki he fakaʼapaʼapa: “Nee au fakafehagai kia te ia i ona mua, koteuhi nee kua hala.” (Kalate 2:11-14) Neʼe mole manatu ia Paulo neʼe fakatuʼu e Kilisito tona ʼekelesia, peʼe kokelekasio ia Petelo peʼe ko he tahi age tagata agahala. Kaʼe, neʼe tui ia ko te kokelekasio neʼe fakatuʼu ʼo fakatafito kia Sesu Kilisito. Kia Paulo, “ko te maka aia nee ko Kilisito.”—1 Kolinito 3:9-11; 10:4.

“KO KOE KO MAKA . . . ”

Koia, ʼe tou mahino feafeaʼi ki te ʼu palalau ʼaeni: “Ko koe ko Maka, pea i te fuga maka aeni e au fakatuu anai i ai toku Ekelesia”? Ke tou mahino ki te ʼu palalau ʼaia, ʼe tonu muʼa ke tou vakaʼi te aluʼaga ʼae neʼe fai ai te ʼu palalau ʼaia. Kotea ʼae neʼe palalau ki ai ia Sesu mo Petelo? Neʼe fehuʼi fenei age e Sesu ki ʼana tisipulo: “Ko ai ia au i tautou lau?” Neʼe tali fenei atu aipe e Petelo: “E ko koe ia Kilisito, te Alo o te Atua mauli.” ʼUhi ko te faʼahi ʼaia, neʼe fakamalō ia Sesu kia Petelo pea mo ina ui age ʼe ina fakatuʼu anai tona “ekelesia” peʼe kokelekasio ʼi he meʼa ʼe malohi age ʼi he “maka.” Pea ko ia ʼae neʼe fakaha ki ai e Petelo tana tui, ia Sesu totonu.—Mateo 16:15-18.

Koia, ʼuhi ko te ʼu fakamahino ʼaia, neʼe lahi te ʼu “Patele ʼo Te Ekelesia” neʼe natou tohi ko te maka ʼae ʼe tuʼu ia Mateo 16:18 ʼe ko Kilisito. Ohage la, neʼe tohi fenei e Augustin ʼi te nima sekulo: “Neʼe ui fenei e te ʼAliki: ‘ ʼI te maka ʼaia ʼe au fakatuʼu anai toku ʼEkelesia,’ koteʼuhi neʼe ui fenei age e Petelo: ‘Ko koe ia Kilisito te ʼAlo ʼo te ʼAtua maʼuli.’ Koia ʼi te maka ʼaia neʼe ke fakaha mai ai ʼe au fakatuʼu anai toku ʼEkelesia.” Neʼe ui tuʼumaʼu e Augustin ko te ‘maka (Petra) neʼe ko Kilisito.’

Ko Augustin pea mo ʼihi hahaʼi, neʼe lau ko he ʼu hahaʼi neʼe fakafeagai mo kapau ʼe tou mulimuli ki te akonaki ʼa te kau Katolika. ʼI tona fakahagatonu, ko te manatu ʼaia kua mafola ʼi te kau ako ʼo te Tohi-Tapu ia ʼaho nei. Pea ʼe feala ke ui ʼe natou fakafeagai ki te fakatuʼutuʼu ʼae neʼe toʼo ʼi te Fono ʼo Te Vatikano ʼi te 1870, ʼo hage ko tona ui e te tagata faiteolosia Suisse ko Ulrich Luz.

KO TE TUʼI TAPU KOA ʼAE NEʼE INA FETOGI IA PETELO?

Neʼe mole iloʼi e te apositolo ko Petelo ia te higoa fakatuʼulaga ʼae ko “tuʼi tapu.” ʼI tona fakahagatonu, talu mai te hiva sekulo, neʼe lahi te ʼu ʼepikopo neʼe mole ko he kau Loma neʼe natou fakaʼuhiga pe kia natou totonu te tuʼulaga ʼaia. Pea tahi, neʼe tahitahiga te fakaʼaogaʼi ʼo te kupu ʼaia ʼo kaku mai ki te fakaʼosi ʼo te 11 sekulo. Neʼe mole he tahi ʼi te lotu Fakakilisitiano neʼe manatu ko te tuʼulaga ʼuluaki ʼae neʼe foaki kia Petelo ʼe tuku holo anai ki ʼihi. Koia, neʼe ui fenei e te tagata faiako Siamani ko Martin Hengel: “ ʼE mole ʼi ai he fakamoʼoni fakahisitolia pea mo fakateolosia ʼo ʼuhiga mo te tuʼulaga ʼuluaki ʼo te tuʼi tapu ke feala hatatou iloʼi ki muli mai.”

Manatu fakaʼosi: Ko Petelo koa ʼae neʼe ʼuluaki tuʼi tapu? Neʼe ʼi ai koa hona fetogi? ʼE fakatafito koa ki te Tohi-Tapu ia te akonaki ʼa te kau Katolika ʼo ʼuhiga mo te tuʼi tapu? Ko te tali ki te ʼu fehuʼi takitahi ʼaia ʼe kailoa. Kaʼe, neʼe fakatuʼu moʼoni e Sesu tona ʼekelesia peʼe ko tana kokelekasio ia ia totonu. (Efeso 2:20) Koia, tou fai kia tatou takitokotahi te fehuʼi maʼuhiga ʼaeni: ʼE kua au maʼu koa ia te ʼekelesia moʼoni?