ʼE Feala Ke Tokoni Atu Te Tohi ʼo Sopo Moka Ke Mamahi

1-2. Kotea te ʼu tupuʼaga lelei ke tou lau ai te tohi ʼo Sopo?

NEʼE kua ke lau koa te tohi ʼo Sopo heʼeki faʼa fualoa ki ai? Neʼe tohi te tohi ʼo Sopo kua hili ki ai taʼu ʼe 3 500. ʼE ui e ʼihi, logo la tona kua ʼafea kae ʼe ko te tohi ʼae ʼe lelei age ʼi te ʼu tohi fuli. ʼE natou leleiʼia te tagata ʼae neʼe ina tohi te tohi ʼaia he ʼe ina fakaʼaogaʼi ai ni kupu ʼe mahino gafua. Kae ko he ʼu kupu ʼe matalelei mo malave loto. ʼE moʼoni neʼe ko Moisese ʼae neʼe ina tohi te tohi ʼaia. Kae neʼe ko Sehova ʼAtua ʼae neʼe ina ui age te ʼu meʼa ʼae ʼe tonu ke ina tohi.​—2 Tim. 3:​16.

² Ko te tohi ʼo Sopo ʼe ko he koga maʼuhiga ʼi te Tohi-Tapu. Kotea tona tupuʼaga? ʼE tokoni mai ke tou mahino ʼe tonu ke fakaha e te kau ʼaselo pea mo te hahaʼi ʼe natou tauhi kia Sehova, he ʼe natou ʼoʼofa ai pea mo tona huafa. ʼE tou toe ako ai te ʼu kalitate taulekaleka ʼo Sehova, ohage ko te ʼofa, te poto, te faitotonu mo te malohi. Ohage la ʼi te tohi ʼo Sopo ʼe ui tuʼa 31 ko Sehova ʼe ko “te Mafimafi” ʼo tuʼa lahi age ʼi te ʼu tohi ʼae ʼo te Tohi-Tapu. ʼE tou toe maʼu ʼi te tohi ʼaia te ʼu tali ki te ʼu fehuʼi maʼuhiga ʼae ʼe fai e te tokolahi, ohage la pe koʼe ʼe fakagafua e te ʼAtua te mamahi.

3. Kotea ʼae ʼe feala ke tou ako mai te tohi ʼo Sopo?

³ Ka tou lau te tohi ʼo Sopo ʼe hage ko hatatou kake ʼi he moʼuga. Ka tou kaku ki te tumutumu, ʼe tou sio ai kia meʼa fuli. Ka tou lau te tohi ʼo Sopo ʼe tou maʼu anai te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo ʼotatou mamahi. Tou vakaʼi pe neʼe lava tokoni feafeaʼi te hisitolia ʼo Sopo ki te kau Iselaele, pea ʼe toe tokoni feafeaʼi mai kia tatou ia ʼaho nei. ʼE tou toe ako anai pe ʼe feafeaʼi hatatou fakaʼaogaʼi te hisitolia ʼaia ʼi te Tohi-Tapu moʼo tokoni ki ʼihi.

ʼE TUKU E TE ʼATUA KE TAU IA SOPO MO HE ʼU MAMAHI

4. Kotea ʼae neʼe kehekehe ai ia Sopo pea mo te kau Iselaele ʼi Esipito?

⁴ Neʼe maʼuli ia Sopo ʼi te fenua ko Usia ʼi te temi ʼae neʼe maʼuʼuli mamahi ai te kau Iselaele ʼi tanatou popula ʼi Esipito. Neʼe lagi tuʼu ia Usia ʼi te noleto ʼo Alapi. Neʼe mole hage ia Sopo ko te kau Iselaele. Neʼe kamata tauhi te kau Iselaele ki he ʼu fakatata ʼi Esipito. Kae neʼe tauhi agatonu pe ia Sopo kia Sehova. (Sos. 24:14; Esk. 20:8) Neʼe ui e Sehova ʼo ʼuhiga mo Sopo: “ ʼE mole he tahi ʼi te kele ʼe tatau mo ia.”a (Sopo 1:8) Neʼe maʼu koloa ʼaupito ia Sopo pea neʼe fakaʼapaʼapaʼi lahi ia ia ʼi te potu fenua ʼaia ʼo te kele. (Sopo 1:3) ʼE mahino ia, neʼe itaita ʼosi ia Satana ʼi tana sio ʼae ki te tagata ʼaia neʼe iloa mo fakaʼapaʼapaʼi neʼe haga tauhi agatonu pe kia Sehova!

5. He koʼe neʼe tuku e Sehova ke tau ia Sopo mo ni mamahi? (Sopo 1:​20-22; 2:​9, 10)

⁵ Neʼe ui e Satana ʼe liʼaki anai e Sopo tana tauhi kia Sehova moka ʼe tau mo ni mamahi. (Sopo 1:​7-11; 2:​2-5) Neʼe ʼofa mamahi ia Sehova ia Sopo. Kae neʼe ina tuku ke fakaha e Satana pe ʼe moʼoni te ʼu palalau ʼae neʼe ina ui ʼo ʼuhiga mo Sopo. (Sopo 1:​12-​19; 2:​6-8) Neʼe uga e Satana ni hahaʼi ke natou kaihaʼa mo matematehi te faga manu ʼa Sopo. Neʼe ina matehi ʼana fanau ʼe toko hogofulu. Pea neʼe ina fakamamahi ia Sopo ʼaki ni foʼi polo fakamataku mai tona ʼalofi vaʼe ki tona ʼulu. Logo la te fakamamahiʼi e Satana ia Sopo, kae neʼe nofo agatonu pe ia Sopo kia Sehova. (Lau ia Sopo 1:​20-22; 2:​9, 10.) Ki muli age neʼe fakamalolo e Sehova ia Sopo, mo ina foaki age he ʼu koloa ʼe lahi age, pea mo hana tahi ʼu fanau ʼe toko hogofulu. Neʼe toe fakaʼapaʼapaʼi e te hahaʼi ia Sopo. Pea neʼe fakapale e Sehova ia Sopo, ʼo loaloaga age ai tona maʼuli. Neʼe hoko atu te maʼuli ʼo Sopo lolotoga taʼu ʼe 140. Neʼe sio ai ki ʼana fanau, mo ʼona mokopuna ʼo kaku ki te fa taʼiake. (Sopo 42:​10-13, 16) Kotea ʼae neʼe feala ke ako e te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼi te temi muʼa mai te hisitolia ʼo Sopo? Pea kotea ʼae ʼe feala ke tou ako mai ai ia ʼaho nei?

6. Neʼe lava tokoni feafeaʼi te hisitolia ʼo Sopo ki te kau Iselaele? (Vakaʼi mo te pāki.)

⁶ Neʼe feala ke tokoni feafeaʼi te hisitolia ʼo Sopo ki te kau Iselaele? Neʼe mole faigafua te maʼuli ʼo te kau Iselaele ʼi Esipito. Ohage la ko Sosue mo Kalepo neʼe nā maʼuli kaugana ai lolotoga ni taʼu. Hili ʼaia, neʼe tonu ke nā feoloʼaki ʼi te toafa lolotoga taʼu ʼe 40 ʼuhi ko te talagataʼa ʼa te kau Iselaele kia Sehova. Kapau neʼe iloʼi e te kau Iselaele te ʼu mamahi ʼae neʼe tau mo Sopo pea mo tona fakapale, neʼe feala ke natou iloʼi, ʼo feia mo te kau Iselaele ki muli mai, neʼe mole ko Sehova te tupuʼaga ʼo te ʼu mamahi. Neʼe toe feala foki ke natou mahino lelei age pe koʼe neʼe tuku e te ʼAtua ke natou mamahi pea mo iloʼi ko Sehova ʼe ʼofa kia natou ʼae ʼe nonofo agatonu kia te ia mo ina fakapale natou.

7-8. ʼE lava tokoni feafeaʼi te tohi ʼo Sopo kia natou ʼae ʼe mamahi? Fakamatala he aluʼaga neʼe hoko.

⁷ ʼE lava tokoni feafeaʼi mai te hisitolia ʼo Sopo kia tatou? Meʼa fakaʼofaʼofa foki he ʼe tokolahi ia ʼaho nei ʼe mole kei natou tui ki te ʼAtua ʼuhi he ʼe mole natou mahino pe koʼe ʼe ina tuku ke maʼuli mamahi te hahaʼi agalelei. Tou vakaʼi te aluʼaga neʼe hoko kia Aseliab mai Rwanda. ʼI tana kei finemui neʼe tui ki te ʼAtua. Kae neʼe hoko leva kia ia ni aluʼaga fakalotomamahi. Neʼe mavete ʼana matuʼā. Neʼe toe ʼohoana tana faʼe mo he tagata neʼe ina gaohi koviʼi ia Aselia. Ki muli age neʼe fakaʼalikiʼi ia Aselia. Neʼe alu leva ʼo kumi he fakalotofimalie ʼi tana lotu, kae neʼe mole ina maʼu ai. Ki muli age neʼe ina fai tana tohi ki te ʼAtua, ʼo ina ui fenei: “ ʼAtua, neʼe au faikole atu. Pea neʼe au faiga ke au fai te meʼa ʼae ʼe lelei, kae neʼe ke haga koe ʼo fakamamahiʼi au. Koia ʼe mole kei au fia tauhi kia koe pea ʼe au alu ʼo fai ia meʼa fuli ke au fiafia ai.“ ʼE tou lotomamahi ʼi tatatou sio ki te tokolahi ʼe natou tui, ohage ko Aselia ʼe ko te ʼAtua te tupuʼaga ʼo ʼonatou mamahi ʼuhi ko te ʼu loi ʼae ʼe akoʼi age kia natou!

⁸ Kae neʼe tou ako mai te tohi ʼo Sopo ʼe mole ko te ʼAtua te tupuʼaga ʼo ʼotatou mamahi kae ko Satana. Neʼe tou toe ako ai ʼe mole tonu ke tou manatu ʼe mamahi la ʼihi he neʼe natou fai ni meʼa ʼe kovi. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko “ni temi faigataʼa mo ni aluʼaga fakapunamaʼuli” ʼe hoko kia tatou fuli ʼi he temi pe. (Ekl. 9:11; Sopo 4:​1, 8) Pea neʼe tou toe ako, kapau ʼe tou katakiʼi ʼotatou mamahi pea mo nonofo agatonu kia Sehova, ʼe feala ke fakaha e Sehova ko Satana ʼe gutuloi. (Sopo 2:3; Taag. 27:11) ʼE tou lotofakafetaʼi ʼi tatatou ako te ʼu moʼoni ʼaia ʼi te Tohi-Tapu. Kua tou mahino pe koʼe ʼe tou mamahi ʼo feia mo natou ʼae ʼe tou ʼoʼofa ai. Neʼe ako leva e Aselia te Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Neʼe mahino ai neʼe mole fakamamahiʼi ia ia e te ʼAtua. Neʼe ina ui fenei: “Neʼe au toe faikole ki te ʼAtua ʼaki toku loto katoa. Neʼe au fakaha kia Sehova logo la neʼe au ui age ʼe mole kei au fia tauhi kia te ia kae neʼe mole au fia fakahoko moʼoni te faʼahi ʼaia. Neʼe mole au iloʼi lelei foki au ia ia. Kua au mahino leva ʼe ʼofa Sehova ia au pea kua au fiafia lahi.” ʼE tou lotofakafetaʼi ʼi tatatou iloʼi ʼae pe koʼe ʼe tuku e te ʼAtua ke tou mamahi. Tou vakaʼi pe lava tokoni feafeaʼi mai kia tatou te tohi ʼo Sopo moka tou tau mo ni mamahi.

ʼE TOKONI FEAFEAʼI MAI TE HISITOLIA ʼO SOPO KE TOU FAʼA KATAKI?

9. Neʼe feafeaʼi te aluʼaga ʼo Sopo ʼi tana nofo ʼae ʼi te lefulefu? (Sakopo 5:11)

⁹ Fakakaukauʼi age te ʼu mamahi neʼe tau mo Sopo. Neʼe nofo tokotahi ʼi te lefulefu, kua poloʼia katoa tona sino pea mo mamahi ʼaupito. Kua fakalialia tona kili ʼuhi ko te mahaki, pea kua sino kovi ʼosi. Neʼe mole kei maʼu e Sopo he malohi ke ina fai hana gaue. Neʼe ina vaku tona sino ʼaki ni kogaʼi ipu kele pea neʼe meo ʼuhi ko tona mamahi. Neʼe mole faiga pe e Sopo ke hoko atu tona maʼuli logo la tona mamahi. Kae neʼe toe faiga ke haga nofo agatonu kia Sehova mo falala kia te ia. (Lau ia Sakopo 5:11.) Kotea ʼae neʼe tokoni kia Sopo ke faʼa kataki?

10. Kotea ʼae ʼe ha ai neʼe felogoi lelei ia Sopo mo Sehova? Fakamahino.

¹⁰ Neʼe fakaha e Sopo kia Sehova te ʼu meʼa fuli neʼe ina logoʼi. (Sopo 10:​1, 2; 16:20) Ohage la ʼe tou lau ʼi te kapite 3 neʼe meo ia Sopo ʼuhi ko te ʼu mamahi ʼae neʼe tau mo ia, ʼo manatu hala ai ko Sehova ʼae neʼe ina fakamamahiʼi ia ia. Pea neʼe tuʼa lahi te ui age e te ʼu kaumeʼa ʼe toko tolu ʼo Sopo neʼe fakatuʼā ia ia e te ʼAtua ʼuhi ko ʼana agahala. Kae neʼe ui tuʼumaʼu pe ia e Sopo neʼe agatonu kia Sehova. Neʼe ha ʼi ʼihi palalau ʼa Sopo neʼe manatu lolotoga he temi neʼe faitotonu age ia ʼi te ʼAtua. (Sopo 10:​1-3; 32:​1, 2; 35:​1, 2) Kae neʼe ui leva e Sopo neʼe “hoko palalau” ia, pe neʼe ina fai ni palalau neʼe mole ina fakakaukauʼi ʼi tana faiga ʼae ke ina fakaha tana faitotonu. (Sopo 6:​3, 26) ʼE tou lau ʼi te kapite 31 neʼe loto e Sopo ke fakaha age e te ʼAtua neʼe mole ina fai he meʼa ʼe kovi. (Sopo 31:35) Kae neʼe mole tonu ia ke faiga Sopo ke fakamahino age e te ʼAtua pe koʼe ʼe tau mo ni mamahi.

11. Neʼe tali feafeaʼi ia Sehova kia Sopo ʼi tana ui ʼae neʼe mole ina fai he meʼa ʼe kovi?

¹¹ Kua tou mahino ʼi te temi nei ki te tupuʼaga ʼo te palalau feia ʼa Sopo kia Sehova. Neʼe felogoi lelei pea mo Sehova, pea neʼe tui ʼe ina fakamauʼi anai ia ia ʼi te faitotonu. Neʼe tali age leva e Sehova kia Sopo mai he tuʼani matagi. Kae neʼe mole ina fakamahino age te tupuʼaga ʼo tana tau mo ni mamahi. Pea neʼe mole fakatuʼā e Sehova ia Sopo ʼuhi ko tana meo, peʼe ko tana lau tuʼumaʼu pe ʼae neʼe mole ina fai he meʼa ʼe kovi. Kae neʼe akoʼi e Sehova ia Sopo ohage ko te akoʼi e he tamai hona foha. Neʼe ko te faʼahiga fai lelei ʼaia moʼo tokoni kia Sopo. Neʼe agavaivai ia Sopo ʼo ina ui neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe mole mahino ki ai. Pea neʼe fakahemala ʼi tana fai ni palalau neʼe mole ina fakakaukauʼi. (Sopo 31:6; 40:​4, 5; 42:​1-6) Neʼe lava tokoni feafeaʼi te hisitolia ʼo Sopo ki te hahaʼi ʼi te temi muʼa? Pea ʼe tokoni feafeaʼi mai kia tatou ia ʼaho nei?

12. Neʼe feala ke tokoni feafeaʼi te hisitolia ʼo Sopo ki te kau Iselaele?

¹² Neʼe feala ke tokoni feafeaʼi te hisitolia ʼo Sopo ki te kau Iselaele? Neʼe feala ki te kau Iselaele ke natou toʼo ni ako mai te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Sopo. Ohage la ko Moisese. ʼI tana takitaki te puleʼaga ʼo Iselaele, neʼe ina katakiʼi he ʼu faigataʼaʼia, pea neʼe lotomamahi mo lotovaivai. ʼI te tau ʼa te kau Iselaele mo ni faigataʼaʼia, neʼe natou muhumuhu kia Sehova, kae neʼe faikole Moisese ia kia Sehova ʼo ina fakaha age ʼona tuʼania. (Eke. 16:​6-8; Num. 11:​10-14; 14:​1-4, 11; 16:​41, 49; 17:5) Neʼe tonu ke faʼa kataki ia Moisese ʼi te temi ʼae neʼe fakatonutonuʼi ai ia ia e Sehova. Ohage la ʼi te nonofo ʼa te kau Iselaele ʼi Katesi, ʼi tanatou ʼamanaki hu ki te Kele ʼo Te Fakapapau neʼe “hoko palalau“ ai ia Moisese, pea neʼe mole ina fakakololiaʼi te huafa ʼo Sehova. (Pes. 106:​32, 33) Koia la ʼae neʼe mole fakafealagia e Sehova kia Moisese ke hu ki te Kele ʼo Te Fakapapau. (Tet. 32:​50-52) ʼE mahino ia neʼe lotomamahi ia Moisese ʼi tona fakatonutonuʼi ʼaia. Kae neʼe ina tali ʼaki he agavaivai. Neʼe feala ke toe tokoni te hisitolia ʼo Sopo ki te kau Iselaele ʼae neʼe maʼuʼuli ʼi te Kele ʼo Te Fakapapau. ʼI tanatou metitasio ki te hisitolia ʼaia, neʼe feala ai ke natou fakaha kia Sehova te ʼu meʼa ʼae neʼe natou logoʼi pea ke mole natou faiga ʼo fakatonuhia ia natou totonu ia muʼa ʼo Sehova. Pea neʼe feala ke natou toe ako ke natou tali ʼaki he agavaivai moka fakatonutonuʼi natou e Sehova.

13. ʼE tokoni feafeaʼi mai te hisitolia ʼo Sopo ke tou faʼa kataki? (Hepeleo 10:36)

¹³ ʼE lava tokoni feafeaʼi mai te hisitolia ʼo Sopo kia tatou? ʼE toe ʼaoga kia tatou Kilisitiano ke tou faʼa kataki. (Lau ia Hepeleo 10:36.) Ohage la ko ʼihi ia tatou ʼe tau mo ni mahaki tausino, peʼe mahaki ʼulu peʼe ko he ʼu fihifihia fakafamili. Lagi neʼe mate he tahi ʼi totatou famili peʼe ko hotatou kaumeʼa, peʼe lagi tou tau mo he tahi age fihifihia. Pea ʼi ʼihi temi, ka tou tau mo he ʼu mamahi ʼe feala ai ki he tahi ke ina fai mai he ʼu palalau peʼe ko he meʼa ʼe ʼasili ai totatou mamahi. (Taag. 12:18) Kae ʼe tou ako mai te tohi ʼo Sopo ʼe feala ke tou fakaha kia Sehova te ʼu meʼa ʼae ʼe tou logoʼi mo tou falala ʼe fagono mai. (1 Soa. 5:14) ʼE mole ita anai ia Sehova kia tatou mo kapau ʼe tou fai age he ʼu palalau neʼe mole tou fakakaukauʼi, ohage ko tona fai e Sopo. Kae ʼe foaki mai anai e te ʼAtua te malohi mo te poto ke tou faʼa kataki. (2 Klk. 16:9; Sakp. 1:5) Pea kapau ʼe ʼaoga, ʼe feala pe ke ina fakatonutonuʼi tatou ohage pe ko tana fai ʼae kia Sopo. ʼE ina fai te faʼahi ʼaia moka tou lau te Tohi-Tapu peʼe ko ʼatatou tohi, peʼe ina fakaʼaogaʼi hotatou kaumeʼa kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. (Hep. 12:​5-7) Neʼe fua lelei kia Sopo ʼi tana tali ʼaki he agavaivai ia tona fakatonutonuʼi. ʼE toe fua lelei pe anai kia tatou. (2 Ko. 13:11) Ko te ʼu ako maʼuhiga ʼaia ʼe feala ke tou toʼo mai te tohi ʼo Sopo. Tou vakaʼi pe tou lava fakaʼaogaʼi feafeaʼi te tohi ʼo Sopo moʼo tokoni ki ʼihi.

FAKAʼAOGAʼI TE TOHI ʼO SOPO MOʼO TOKONI KI ʼIHI

14. ʼE feafeaʼi hatatou fakamahino ki he tahi te tupuʼaga ʼo ʼotatou mamahi?

¹⁴ Neʼe kua fehuʼi atu koa e he tahi pe koʼe ʼe tou mamahi? Kotea ʼae neʼe ke ui age? Neʼe lagi ke fakaha age ʼi te Tohi-Tapu te meʼa ʼae neʼe hoko ʼi te ʼoloto ʼo Eteni. Neʼe ke ui age ko Satana te ʼaselo agakovi neʼe ina loiʼi te ʼuluaki taumatuʼa ʼo nā talagataʼa ai ki te ʼAtua. (Sen. 3:​1-6) Pea lagi neʼe ke fakamahino age ʼuhi ko te talagataʼa ʼaia ʼa Atama mo Eva, kua tou maʼuʼuli mamahi ai mo mamate. (Loma 5:12) Pea lagi neʼe ke ui age leva neʼe tuku e Sehova ke fakalaka he temi feʼauga ke ha ai te gutuloi ʼa Satana. Neʼe feala ai foki ke logo ia te hahaʼi fuli ki te logo lelei ʼo ʼuhiga mo te ka haʼu, ʼae ka pulihi ai anai e Sehova te ʼu mamahi, pea mo maʼuʼuli ʼo heʼe gata te hahaʼi. (Fkha. 21:​3, 4) Ko te ʼu faʼahiga fakamahino ʼaia ʼe lelei, pea ʼe feala ke maʼu ai hona ʼu fua lelei!

15. ʼE tou lava fakaʼaogaʼi feafeaʼi te tohi ʼo Sopo moʼo tokoni ki he tahi ʼe ina fia iloʼi pe koʼe ʼe tou mamahi? (Vakaʼi mo te ʼu pāki.)

¹⁵ ʼE toe feala pe ke ke fakaʼaogaʼi te tohi ʼo Sopo moʼo fakamahino ki he tahi te tupuʼaga ʼo te ʼu mamahi. Moʼo kamata ʼe feala ke ke fakamalo age ʼi tana fai atu te fehuʼi maʼuhiga ʼaia. ʼOsi ʼaia, pea ke palalau age ʼo ʼuhiga mo Sopo. Neʼe agatonu ki te ʼAtua pea neʼe lahi te ʼu mamahi neʼe tau mo ia. Koia neʼe ina toe fai mo ia te fehuʼi ʼaia. Neʼe toe manatu pe la neʼe ko te ʼAtua ʼae neʼe ina fakamamahiʼi ia ia. (Sopo 7:​17-21) ʼE lagi punamaʼuli anai ia ia ʼae ʼe kolua faipalalau ʼi tau fakaha age ʼae kua fualoa te fia iloʼi ʼa te hahaʼi te tupuʼaga ʼo te ʼu mamahi. Pea ʼe feala leva ke ke ui age ʼe fakaha ʼi te tohi ʼo Sopo neʼe ko Satana ʼae neʼe ina fakamamahiʼi ia Sopo kae neʼe mole ko te ʼAtua. Neʼe fai e Satana te faʼahi ʼaia moʼo fakaha ʼe tauhi te hahaʼi ki te ʼAtua ʼuhi pe ko te ʼu lelei ʼae ʼe ina foaki age. Pea ʼe feala ke ke ui age neʼe tuku e te ʼAtua ke hoko te faʼahi ʼaia he neʼe falala ia ʼe nonofo agatonu pe anai te hahaʼi kia te ia. ʼE natou fakamoʼoni ai ko Satana ʼe gutuloi. Moʼo fakaʼosi ʼe feala leva ke ke fakamahino age neʼe fakapale e te ʼAtua te nofo agatonu ʼa Sopo kia te ia. Koia ʼe feala ke tou fakafimalieʼi te hahaʼi ʼo fakaha age ʼe mole ko te ʼAtua te tupuʼaga ʼo ʼonatou mamahi.

16. Fakamatala pe neʼe lava tokoni feafeaʼi te tohi ʼo Sopo ki he tahi neʼe maʼuli mamahi.

¹⁶ Tou vakaʼi pe neʼe tokoni feafeaʼi te tohi ʼo Sopo ki te tagata ko Mario. ʼI te taʼu 2021 neʼe faifakamafola he tuagaʼane ʼi te telefoni. ʼI tana ʼuluaki pauʼi, neʼe faipalalau ai mo Mario. Neʼe ina lau age he ʼu vaega Tohi-Tapu, pea neʼe ina fakamahino age ʼe fagono te ʼAtua ki ʼatatou faikole, pea ʼe ina toe foaki mai he ka haʼu mo he ʼamanaki. Neʼe fehuʼi e te tuagaʼane kia Mario pe kotea la tana manatu. Neʼe ui age e Mario ʼi tana pauʼi age, neʼe ina lolotoga fai tana tohi ki tona kiʼi famili, ʼo fakaha age tona ʼofa ia natou pea hili ʼaia neʼe fakatuʼutuʼu ke fakamate. Neʼe ui age e Mario: “ ʼE au tui ki te ʼAtua kae ʼi te uhu nei neʼe au manatu ʼe mole tokaga mai ia kia au.” Ki muli age, ʼi te toe pauʼi age ʼa te tuagaʼane neʼe nā faipalalau ki te ʼu mamahi ʼae neʼe tau mo Sopo. Neʼe fia lau katoa e Mario te tohi ʼo Sopo. Neʼe fakaha age e totatou tuagaʼane pe ʼe feafeaʼi tana maʼu te Tohi-Tapu. Fakaliliu ʼo Te Malama Foʼou ʼi tatatou tuʼasila jw.org. Neʼe kotea tona fua? Neʼe tali e Mario ke fai hana ako Tohi-Tapu. Pea kua fiafia leva he kua ina iloʼi lelei age te ʼAtua ʼofa ʼae neʼe tokaga kia ia.

17. He koʼe ʼe tou lotofakafetaʼi ʼi te fakatuʼu e Sehova te tohi ʼo Sopo ʼi Tana Folafola? (Sopo 34:12)

¹⁷ ʼE ha mai ai ko te Folafola ʼa te ʼAtua ʼe malohi he ʼe feala ke tokoni ki te hahaʼi pea mo fakalotofimalieʼi ia natou ʼae ʼe mamahi. (Hep. 4:12) ʼE tou lotofakafetaʼi ʼi te fakatuʼu e Sehova te tohi ʼo Sopo ʼi Tana Folafola. (Sopo 19:​23, 24) ʼE tou lau fenei ʼi te tohi ʼo Sopo: “ ʼE mahino papau ia, ʼe mole agakovi te ʼAtua.” (Lau ia Sopo 34:12.) ʼE tou ako mai ai pe koʼe ʼe tuku e te ʼAtua ke tou mamahi pea feafeaʼi hatatou faʼa kataki. ʼE feala ke tou fakaʼaogaʼi te tohi ʼo Sopo moʼo fakafimalieʼi ia natou ʼae ʼe mamahi. ʼI te alatike ka hoa mai, ʼe tou vakaʼi anai pe ʼe tokoni feafeaʼi mai te tohi ʼaia ke tou foaki ni tokoni ʼe lelei.