“Ke Fakasiosio Lelei Ia Ia ʼAē ʼe Lautohi”

“Ka koutou sisio anai ki te meʼa fakalialia ʼaē ʼe ina fakatupu te maumau . . . ʼe tuʼu ʼi he potu tapu, . . . ko nātou ʼaē ka nonofo anai ʼi Sutea ke feholaki ki te ʼu moʼuga.”​—Mateo 24:15, 16, MN.

1. Neʼe koteā te ʼaoga ʼo te fakatokaga ʼaē neʼe fai e Sesu ia Luka 19:43, 44?

KAPAU ʼe tala fakatomuʼa mai kia tatou te kua vave hoko mai ʼo he tuʼutāmaki, pea ʼe feala ke tou hāo ai. (Tāʼaga Lea 22:3) Koia, koutou fakakaukauʼi age muʼa te ʼaluʼaga ʼa te kau Kilisitiano ʼi Selusalemi ʼi tona ʼosi ʼohofiʼi e te kau Loma ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi. Neʼe fakatokaga age e Sesu, ʼe takatakai anai te kolo pea ʼe maumauʼi anai. (Luka 19:43, 44) Neʼe puli te faʼahi ʼaia ki te tokolahi ʼo te kau Sutea. Kae neʼe fakalogo te ʼu tisipulo ʼa Sesu ki tana fakatokaga ʼaia. Koia la ʼaē, neʼe hāofaki ai nātou mai te toe malaʼia ʼaē neʼe hoko ʼi te taʼu 70 ʼo totatou temi.

2, 3. He koʼe ʼe tonu ke tou ʼiloʼi te lea faka polofeta ʼa Sesu ʼaē ʼe tuʼu ia Mateo 24:15-​21?

² ʼI tana lea faka polofeta ʼaē ʼe toe faka ʼuhiga foki ki totatou temi, neʼe fakahā e Sesu te fakaʼiloga ʼe kau ai te ʼu tau, te ʼu hoge, te ʼu mafuike, te ʼu mahaki, pea mo te fakatagaʼi ʼo te kau Kilisitiano ʼaē ʼe nātou faka mafola te Puleʼaga ʼa te ʼAtua. (Mateo 24:​4-​14; Luka 21:10-​19) Neʼe toe fai ai e Sesu te tokoni ʼaē ka ina faka fealagia ki tana kau tisipulo ke nātou ʼiloʼi te kua ōvi mai ʼo te fakaʼosi​—ko he ‘meʼa fakalialia ʼe ina fakatupu te maumau ʼe tuʼu ʼi he potu tapu.’ (Mateo 24:​15, MN) Tou vakaʼi te ʼu palalau maʼuhiga ʼaia, pea mo tonatou ʼaoga ki totatou maʼuli ʼi te temi nei pea ʼi te ka haʼu.

³ ʼI tana ʼosi fakahā te fakaʼiloga, neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Ka koutou sisio anai ki te meʼa fakalialia ʼaē ʼe ina fakatupu te maumau, ʼaia neʼe palalau kiai te polofeta ko Taniela, ʼe tuʼu ʼi he potu tapu, (ke fakasiosio lelei ia ia ʼaē ʼe lautohi,) pea ko nātou ʼaē ka nonofo anai ʼi Sutea ke feholaki ki te ʼu moʼuga. Ko te tagata ʼaē ka nofo anai ʼi te ʼato fakaheketālaʼa ke ʼaua naʼa hifo ifo ke ina toʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi tona loto fale; pea ko te tagata ʼaē ka nofo anai ʼi te ʼu gāueʼaga, ke ʼaua naʼa toe liliu mai ki tona ʼapi ke ina toʼo tona kofu tuʼa. Malaʼia ki te hahaʼi fafine faitama mo nātou ʼaē ka fakahuhu tamaliki anai ʼi te ʼu ʼaho ʼaia! Ke koutou faikole tuʼumaʼu ke ʼaua naʼa hoko takotou feholaki ʼi te temi ʼo te nive peʼe ʼi he ʼaho sapato; heʼe ʼi ai anai te mamahi lahi, ʼe mole hona tatau kua hoko talu mai te kamataʼaga ʼo te malamanei.”​—Mateo 24:15-​21, MN.

4. ʼE tou ʼiloʼi feafeaʼi neʼe hoko te ʼu palalau ʼo Mateo 24:15 ʼi te ʼuluaki sēkulō?

⁴ ʼE foaki mai e te ʼu tohi ʼa Maleko pea mo Luka te tahi ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. ʼE ʼui e Mateo “ ʼe tuʼu ʼi he potu tapu,” kae ʼe ʼui ia Maleko 13:14 “[ʼe tuʼu] i he potu e mole tonu ke tuu ai.” Ia Luka 21:​20, ʼe toe fakahā ai foki te ʼu palalau ʼaenī ʼa Sesu: “Ka koutou mamata ki te takatakai o Selusalemi e te u fua solia, pea koutou iloi leva kua hokosia mai tona maumauʼi.” ʼE hā ʼaki mai, ko tona ʼuluaki fakahoko neʼe ko te kamata ʼohofiʼi e te kau Loma ʼi te taʼu 66 te kolo ʼo Selusalemi pea mo tona fale lotu​—ko he potu neʼe maʼoniʼoni ki te kau Sutea kae neʼe mole kei maʼoniʼoni kia Sehova. Neʼe hoko katoa te fakaʼauha ʼi te temi ʼaē neʼe maumauʼi ai e te kau Loma te kolo pea mo te fale lotu ʼi te taʼu 70 ʼo totatou temi. Neʼe koteā koa te “meʼa fakalialia,” (MN) ʼi te temi ʼaia? Pea neʼe feafeaʼi tana “tuʼu ʼi he potu tapu”? Kapau ʼe tou tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia, pea ʼe tou mahino lelei age anai ki tona fakahoko ʼi te temi ʼaenī.

5, 6. (a) He koʼe ʼe ʼaoga te fakasiosio poto kia nātou ʼaē ʼe nātou lau te tohi ʼo Taniela kapite 9? (b) Neʼe hoko feafeaʼi te lea faka polofeta ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo “te meʼa fakalialia”?

⁵ Neʼe fakaloto mālohiʼi e Sesu te kau lautohi ke nātou fakasiosio lelei. Kae koteā te meʼa ʼaē neʼe nātou lau? ʼE hā mai, neʼe nātou lau ia Taniela kapite 9. ʼI te kapite ʼaia, ʼe tou maʼu ai te lea faka polofeta ʼe talanoa ki te hā ʼo te Mesia pea ʼe ina fakakikite, ʼe “toʼo” anai ia ia hili kiai taʼu e tolu. ʼE ʼui fēnei e te lea faka polofeta: “ ʼI te koga fakaʼosi ʼo te ʼu meʼa fakalialia ʼe ʼi ai anai ia ia ʼaē ʼe ina fakatupu te maumau; pea ʼo aʼu ki te fakaʼauha, ko te meʼa ʼaē kua fakatotonu ʼe hoko anai kia ia ʼaē kua maumau.”​—Taniela 9:​26, 27; vakaʼi foki ia Taniela 11:31; 12:11.

⁶ ʼI te manatu ʼa te kau Sutea, ko te ʼu palalau ʼaia neʼe faka ʼuhiga ki te vaʼivaʼigaʼi ʼo te fale lotu e Antiochus 4 ia taʼu e teitei 200 ki muʼa atu. Kae neʼe fakahā e Sesu, neʼe tonu ke fakasiosio lelei te kau lautohi, he ko “te meʼa fakalialia” neʼe kei ʼamanaki hoko mai pea mo “tuʼu ʼi he potu tapu.” ʼE mahino papau neʼe fia talanoa Sesu ki te ʼu kautau Loma ʼaē ka ʼōmai ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi ʼaki hanatou ʼu fuka. Ko te ʼu fuka ʼaia neʼe kua fualoa tonatou fakaʼaogaʼi, pea neʼe hage ko he ʼu fakatātā neʼe fakalialia kiai te kau Sutea.a Koia, ko ʼafea ʼaē ka nātou ‘tutuʼu ai ʼi he potu tapu’? Neʼe hoko te faʼahi ʼaia ʼi te temi ʼaē neʼe ʼolo ai te kau Loma mo tanatou ʼu fuka, ʼo ʼohofiʼi ia Selusalemi pea mo tona fale lotu, ʼaē neʼe ʼui e te kau Sutea ʼe ko he potu maʼoniʼoni. Neʼe kamata maumauʼi e te kau Loma te tafitoʼaga ʼo te kaupā ʼo te fale lotu. Ei, ko te meʼa ʼaē kua fakalialia talu mai fualoa, neʼe kua tuʼu ia ʼi he potu tapu!​—Isaia 52:1; Mateo 4:5; 27:53; Gaue 6:​13.

Ko Te “Meʼa Fakalialia” Ia ʼAho Nei

7. Koteā te lea faka polofeta ʼa Sesu ʼaē ʼe lolotoga hoko ʼi totatou temi?

⁷ Talu mai te ʼUluaki Tau Faka Malamanei, neʼe tou sio ki te fakahoko lahi ʼo te fakaʼiloga ʼa Sesu ʼaē ʼe tohi ia Mateo kapite 24. Kae tou manatuʼi foki tana ʼu palalau ʼaenī: “Ka koutou sisio anai ki te meʼa fakalialia ʼaē ʼe ina fakatupu te maumau . . . ʼe tuʼu ʼi he potu tapu, . . . ko nātou ʼaē ka nonofo anai ʼi Sutea ke feholaki ki te ʼu moʼuga.” (Mateo 24:15, 16, MN) Ko te faʼahi ʼaia ʼo te lea faka polofeta ʼe toe tonu ke fakahoko ʼi totatou temi.

8. Talu mai fualoa, koteā te mahino ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki “te meʼa fakalialia” ʼo totatou temi?

⁸ ʼI tana fakahā te falala ʼa te ʼu kaugana ʼa Sehova ki te fakahoko moʼoni ʼo te lea faka polofeta ʼaia, ko Te Tule Leʼo Fakapilitānia ʼo te ʼaho 1 ʼo Sanualio 1921, neʼe ina fakahā tona pikipikiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te ʼu fenua ʼo te Potu Hahake. Ki muli age, ʼi Te Tule Leʼo ʼo te ʼaho 15 ʼo Tesepeli 1929, neʼe ʼui fēnei ʼi te pasina 374: “Te fakatuʼutuʼu tāfito ʼa te Sosiete ʼo te ʼu Puleʼaga ʼe ko te fakamamaʼo ʼo te hahaʼi mai te ʼAtua pea mo Kilisito, pea koia ʼe ko he meʼa fakatupu maumau, pea ʼe tupu ia mai ia Satana, pea ʼe ko he meʼa fakalialia kia mata ʼa te ʼAtua.” Koia, neʼe hā “te meʼa fakalialia” ʼi te taʼu 1919. ʼAki te temi, ko te kautahi ʼaia neʼe fetogi ʼaki te Kautahi ʼo te ʼAtu Puleʼaga Fakatahi. Kua fualoa te fakahā e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ko te ʼu kautahi fakatagata ʼaia ʼaē neʼe fakatuʼutuʼu ki te tokalelei, ʼe ko he ʼu meʼa fakalialia kia mata ʼo te ʼAtua.

9, 10. ʼAki tatatou mahino ki te faka ʼuhiga ʼo te mamahi lahi ʼi muʼa atu, neʼe koteā tatatou manatu ʼo ʼuhiga mo te temi ʼaē ʼe tonu ke tuʼu ai “te meʼa fakalialia” ʼi he potu taputapu?

⁹ ʼI te alatike ʼaenī kua ʼosi atu, neʼe fakamanatuʼi ai he ʼu fakamahino ʼaoga ʼo ʼuhiga mo Mateo kapite 24 pea mo te 25. ʼE ʼaoga koa he ʼu fakamahino ʼo ʼuhiga mo ‘te meʼa fakalialia ʼaē ʼe tuʼu ʼi he potu tapu’? Ei. ʼI te lea faka polofeta ʼa Sesu, ʼe ʼi ai te pikipikiga ʼo tana “tuʼu ʼi he potu tapu” pea mo te kamata ʼo te “mamahi lahi.” Koia, logope la kua fualoa te tuʼu ʼo “te meʼa fakalialia,” kae ʼe tonu ke tāʼofi e totatou ʼatamai te pikipikiga ʼo tana “tuʼu ʼi he potu tapu” pea mo te kamata ʼo te mamahi lahi. ʼO feafeaʼi?

¹⁰ ʼI muʼa atu, neʼe manatu e te hahaʼi ʼa te ʼAtua neʼe kamata te ʼuluaki koga ʼo te mamahi lahi ʼi te taʼu 1914, pea ʼe fakaʼosi anai ʼaki te tau ʼo Halamaketone. (Apokalipesi 16:14, 16; vakaʼi Te Tule Leʼo Fakapilitānia ʼo te ʼaho 1 ʼo ʼApelili 1939, pasina 110.) Koia ʼe tou mahino ai pe koʼe neʼe nātou manatu ʼi muʼa atu, ko te “meʼa fakalialia” ʼo te temi fakaʼosi neʼe tuʼu ʼi he potu tapu ʼi te hili pe ʼo te ʼUluaki Tau Faka Malamanei.

11, 12. ʼI te taʼu 1969, koteā te fakamahino foʼou ʼaē neʼe fai ʼo ʼuhiga mo te mamahi lahi?

¹¹ Kae ʼi te ʼu taʼu ʼaenī kua ʼosi, neʼe fetogi tatatou manatu ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. ʼI te Felianima, ʼaho 10 ʼo Sūlio 1969, ʼi te Fakatahi Faka Malamanei ko tona kupu tāfito “Te Tokalelei ʼi Te Kele” ʼaē neʼe fai ʼi New York, neʼe fai te akonaki maʼuhiga e te Tēhina ko F. W. Franz, ʼaē neʼe ko te pelesita ʼo te Watch Tower Bible and Tract Society. ʼI tana toe vakaʼi te fakamahino ʼāfea ʼo ʼuhiga mo te lea faka polofeta ʼa Sesu, neʼe ʼui fēnei e te Tēhina ko Franz: “Neʼe fakamahino atu kia koutou, ko te ‘mamahi lahi’ neʼe kamata ʼi te taʼu 1914 ʼo totatou temi, pea neʼe mole hoko katoa ai kae neʼe tāʼofi e te ʼAtua te ʼUluaki Tau Faka Malamanei ʼi Novepeli ʼo te taʼu 1918. Talu mai ai, neʼe tuku e te ʼAtua he temi ke feala ki te toe ʼo te kau fakanofo ke nātou filifili he ʼu Kilisitiano ia muʼa ʼo tana tuku ke fakagata te ‘mamahi lahi’ ʼaki te tau ʼo Halamaketone.”

¹² ʼOsi ʼaia, pea neʼe fai te fakamahino foʼou ʼaenī: “ ʼO ʼalutahi mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te ʼuluaki sēkulō, . . . ko te ‘mamahi lahi’ ʼo te temi ʼaenī neʼe mole kamata ia ʼi te taʼu 1914 ʼo totatou temi. Kae ko te meʼa ʼaē neʼe hoko ki te Selusalemi fakatātā ʼo totatou temi ʼi te taʼu 1914 ʼo aʼu ki te taʼu 1918, ‘nee ko he kamata pe o te u mamahi’ . . . ʼE kei ʼamanaki hoko mai te ‘mamahi lahi’ ʼaē ʼe mole toe hoko anai, heʼe ko tona faka ʼuhiga ko te fakaʼauha katoa ʼo te kautahi faka malamanei ʼo te lotu hala (ʼo kau ai mo te Keletiate) ʼaē ka hoa anai kiai te ‘tau ʼo te ʼaho lahi ʼa te ʼAtua Māfimāfi’ ʼi Halamaketone.” Ko tona faka ʼuhiga, neʼe mole heʼeki hoko te mamahi lahi ʼaia.

13. He koʼe ʼe feala hatatou ʼui, ʼe ‘tuʼu anai te meʼa fakalialia ʼi he potu tapu’ ʼi te ka haʼu?

¹³ Neʼe ʼi ai te pikipikiga totonu ʼo te faʼahi ʼaia pea mo te ʼiloʼi ʼo te temi ʼaē ka tuʼu anai “te meʼa fakalialia” ʼi he potu tapu. Koutou manatuʼi te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te ʼuluaki sēkulō. Neʼe ʼohofiʼi Selusalemi e te kau Loma ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi, kae neʼe nātou holomuli fakafokifā, ʼo fealagia ai ki te “kakano” ʼa te kau Kilisitiano ke hāofaki. (Mateo 24:22) ʼO ʼalutahi mo te faʼahi ʼaia, ʼe tou tui kua vave kamata te mamahi lahi, kae ʼe fakanounou anai ke hāofaki te kau filifiliʼia ʼa te ʼAtua. Koutou fakatokagaʼi te puani maʼuhiga ʼaenī: ʼI te ʼuluaki fakahoko ʼo te lea faka polofeta, ‘ko te meʼa fakalialia ʼaē neʼe tuʼu ʼi he potu tapu’ neʼe faka ʼuhiga ki te ʼohofiʼi ʼo Selusalemi e te kau Loma ʼaē neʼe takitaki e te Senelale ko Gallus ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi. Ko te fakahoko ʼo te ʼohofiʼi ʼaia ʼi te temi ʼaenī​—te kamata ʼo te mamahi lahi​—ʼe mole heʼeki hoko ia. Koia, “ko te meʼa fakalialia ʼaē ʼe ina fakatupu te maumau,” ʼaē kua fakatuʼu talu mai te taʼu 1919, ʼe mole heʼeki tuʼu ia ʼi he potu tapu.b Ko ʼafea ʼaē ka hoko ai te faʼahi ʼaia? Pea koteā anai ʼaē ka hoko kia tatou?

Te ʼOhofiʼi ʼAē Ka Hoko Mai

14, 15. ʼE tokoni feafeaʼi mai te kapite 17 ʼo te Apokalipesi ke tou mahino ki te ʼu meʼa ʼaē ka hoko ʼi muʼa ʼo Halamaketone?

¹⁴ ʼE fakamatala mai e te tohi ʼo te Apokalipesi te fakaʼauha katoa ʼaē ka hoko ki te lotu hala. ʼE fakahā ʼi te kapite 17 te fakamāu ʼa te ʼAtua ki te “Papilone te Lahi, fae a te u paomutu”​—ʼaē ʼe ina fakatātā te kautahi faka malamanei ʼo te ʼu lotu hala. ʼE maʼuhiga ai te tuʼulaga ʼa te Keletiate ʼaē ʼe ina ʼui, ʼe ʼi ai tana fuakava mo te ʼAtua. (Vakaʼi ia Selemia 7:4.) Ko te ʼu lotu hala, ʼo kau ai mo te Keletiate, kua fualoa tanatou felogoi mo “te u hau o te kelekele,” kae ʼe fakagata anai te faʼahi ʼaia ʼaki te fakaʼauha ʼo te ʼu lotu ʼaia. (Apokalipesi 17:​2, 5) Ko ai ʼaē ka ina fakahoko anai te fakaʼauha ʼaia?

¹⁵ ʼE talanoa te Apokalipesi ki te “manufekai kula mamaʼa” ʼaē ʼe maʼuli lolotoga he temi, pea puli, pea toe liliu mai. (Apokalipesi 17:​3, 8) Ko te manu fekai ʼaia ʼe lagolago kiai te ʼu pule ʼo te malamanei. ʼE tokoni mai te tahi ʼu meʼa ʼi te lea faka polofeta ʼaia ke tou mahino, ko te manu fekai ʼaia ʼe ko he kautahi ʼo te tokalelei neʼe tupu ʼi te taʼu 1919, pea neʼe higoa ko te Sosiete ʼo te ʼu Puleʼaga (ko “he meʼa fakalialia”) pea kua higoa ʼi te temi nei ko te Kautahi ʼo te ʼAtu Puleʼaga Fakatahi. Kae ʼe fakahā mai ia Apokalipesi 17:16, 17, ko te ʼAtua ʼe ina uga anai te loto ʼo ʼihi pule fakatagata ʼaē ʼe nātou maʼu tuʼulaga ʼi te “manu fekai” ʼaia, ke nātou maumauʼi te kautahi faka malamanei ʼo te lotu hala. Ko te ʼohofiʼi ʼaia ʼo te ʼu lotu, ʼe ko te kamata ʼaia ʼo te mamahi lahi.

16. Koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe hoko ki te ʼu lotu ʼi ʼihi fenua?

¹⁶ Mai tona ʼuhiga ʼaē ʼe mole heʼeki hoko te mamahi lahi, koia ʼe kei toe koa ke hoko mai te ‘tuʼu ʼa te meʼa fakalialia ʼi he potu tapu’? Ei. Logope la kua tupu “te meʼa fakalialia” ʼi te kamata ʼo te sēkulō ʼaenī, pea kua fualoa tona maʼuli, kae mole kei tuai pea tuʼu anai “ ʼi he potu tapu.” Ohage ko te kau tisipulo ʼa Sesu ʼo te ʼuluaki sēkulō neʼe nātou nofo teuteu ke nātou sio peʼe feafeaʼi anai te ‘tuʼu ʼa te meʼa fakalialia ʼi te potu tapu,’ pea ʼe toe feiā pe ʼo ʼuhiga mo te kau Kilisitiano ʼo te temi ʼaenī. ʼE mahino ia, ʼe tonu anai ke tou talitali ki te hoko moʼoni ʼo te ʼu meʼa ʼaia ke tou mahino katoa kiai. Kae ʼe feala hatatou fakatokagaʼi ʼi ʼihi fenua, kua ʼāsili te fehiʼa ʼa te ʼu puleʼaga ki te ʼu lotu. Ko ʼihi hahaʼi fai politike, ʼo fakatahi mo ʼihi neʼe ko te kau Kilisitiano ʼi muʼa atu kae kua nātou hēʼia mai te tui moʼoni, ʼe nātou faka mafola te fehiʼa ki te ʼu lotu pea tāfito ki te kau Kilisitiano moʼoni. (Pesalemo 94:20, 21; 1 Timoteo 6:​20, 21) Koia, ʼi te temi nei ko te ʼu mālohi faka politike ʼe nātou “tauʼi . . . te Akeno,” pea ohage ko tona fakahā mai ia Apokalipesi 17:14, ʼe fakaʼāsili anai te fihi ʼaia. Logope la ʼe mole feala ke nātou gaohi koviʼi moʼoni te Akeno ʼa te ʼAtua​—ia Sesu Kilisito ʼaē kua hikihiki pea mo faka kolōliaʼi​—kae ʼe nātou fakaʼāsili anai tanatou fakafeagai ki te kau atolasio moʼoni ʼa te ʼAtua, pea tāfito ki tana “kau maʼoniʼoni.” (Taniela 7:​25; vakaʼi ia Loma 8:​27; Kolose 1:2; Apokalipesi 12:17.) ʼE fakapapauʼi mai e te ʼAtua, ko te Akeno pea mo nātou ʼaē ka nātou kau anai mo ia, ʼe nātou mālo anai.​—Apokalipesi 19:11-​21.

17. Logope la ʼe mole feala ke tou ʼiloʼi papau te ʼu meʼa ʼaē ka hoko, kae koteā te fakamahino ʼaē ʼe feala ke tou fai ʼo ʼuhiga mo te tuʼu ʼa te “meʼa fakalialia” ʼi te potu tapu?

¹⁷ ʼE tou ʼiloʼi ʼe ʼamanaki fakaʼauha te lotu hala. Ko Papiloni Lahi kua “konahia i te toto o te kau sagato” pea neʼe ʼafio faka fineʼaliki, kae ʼe hoko papau anai tona fakaʼauha. ʼE mole kei ʼi ai anai hona mālohi ki te ʼu hau ʼo te kele, heʼe ʼāsili anai tona fehiʼaʼinaʼi e ‘te u tala e hogofulu o te manu fekai.’ (Apokalipesi 17:​6, 16; 18:​7, 8) ʼI te temi ʼaē ka ʼohofiʼi ai e te “manufekai kula mamaʼa” ia te fafine paomutu ʼaē ʼe ina fakatātā te ʼu lotu hala, ko “te meʼa fakalialia” ʼe tuʼu anai ʼi te potu ʼa te Keletiate ʼaē ʼe ʼui ʼe taputapu ke feala hana maumauʼi ia ia.c Koia ʼe kamata anai te maumauʼi ʼo te Keletiate heʼe tui, ʼaē ʼe ina ʼui ʼe maʼoniʼoni.

Tou “Feholaki”​—ʼO Feafeaʼi?

18, 19. He koʼe ko te “feholaki ki te ʼu moʼuga” ʼe mole faka ʼuhiga ki te fetogi lotu ʼa te hahaʼi?

¹⁸ ʼI tana ʼosi fakakikite ‘te tuʼu ʼa te meʼa fakalialia ʼi te potu tapu,’ neʼe fakatokaga age e Sesu kia nātou ʼaē ʼe fakasiosio poto ke nātou feholaki. Neʼe ina ʼui koa, ʼi te temi fakamuli ʼaia​—mokā ‘tuʼu anai te meʼa fakalialia ʼi he potu tapu’​—ko te tokolahi ʼo te hahaʼi ʼe nātou feholaki anai mai te lotu hala ʼo tafoki ki te lotu moʼoni? Kailoa ia. Koutou fakatokagaʼi te ʼuluaki fakahoko ʼo te lea faka polofeta. Neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Ko nātou ʼaē ka nonofo anai ʼi Sutea ke feholaki ki te ʼu moʼuga. Ko te tagata ʼaē ka nofo anai ʼi te ʼato fakaheketālaʼa ke ʼaua naʼa hifo ifo mo ʼaua naʼa hū ki fale ʼo toʼo he meʼa ʼo tona ʼapi; pea ko te tagata ʼaē ka ʼi te ʼu gāueʼaga, ke ʼaua naʼa toe liliu mai ki te ʼu meʼa ʼaē ʼi muli ke ina toʼo tona kofu tuʼa. Malaʼia ki te hahaʼi fafine faitama pea mo nātou ʼaē ka fakahuhu tamaliki anai ʼi te ʼu ʼaho ʼaia! Ke koutou faikole tuʼumaʼu ke ʼaua naʼa hoko te meʼa ʼaia ʼi te temi ʼo te nive.”​—Maleko 13:14-​18, MN.

¹⁹ Neʼe mole ʼui e Sesu, ʼe ko nātou pe ʼo Selusalemi ʼaē neʼe tonu ke feholaki, ohage neʼe ina fia ʼui ʼe maʼua ke nātou mavae ʼi te kolo tāfito ʼo te tauhi faka Sutea; pea neʼe mole ina fia ʼui ʼe maʼua anai kia nātou ke nātou fetogi lotu​—ke nātou mavae ʼi te lotu hala pea ke nātou kau ki te lotu moʼoni. Neʼe mole ʼaoga ke fai he fakatokaga ki te kau tisipulo ʼa Sesu ke nātou fetogi lotu; he neʼe kua nātou liliu ko te kau Kilisitiano moʼoni. Pea ko te ʼohofiʼi ʼaē neʼe fai ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi, neʼe mole ina uga te hahaʼi ʼaē neʼe kau ʼi te Lotu Faka Sutea ʼi Selusalemi pea mo Suta ke nātou mavae ʼi tanatou lotu pea ke nātou tali te Lotu Faka Kilisitiano. ʼE fakamatala mai e te Polofesea ko Heinrich Graetz, ko nātou ʼaē neʼe nātou tuli te kau Loma ʼaē neʼe feholaki neʼe nātou toe liliu ki te kolo: “Ko te kau Selote, ʼaē neʼe nātou hiva mālohi te ʼu hiva tau, neʼe nātou toe liliu ki Selusalemi (ʼi te ʼaho 8 ʼo ʼOketopeli), pea kua nātou fiafia ʼi tanatou ʼamanaki ki te ʼāteaina pea mo tonatou puleʼaga faʼitaliha. . . . Neʼe mole tokoni koa la te ʼAtua kia nātou ohage ko tana tokoni ki muʼa atu ki tanatou ʼu kui? Neʼe mole hoha te loto ʼa te kau Selote ʼo ʼuhiga mo te ka haʼu.”

20. Neʼe mulimuli feafeaʼi te kau tisipulo ʼa Sesu ki tana fakatokaga ʼaē ke nātou feholaki ki te ʼu moʼuga?

²⁰ Kae ʼi te temi ʼaia, neʼe mulimuli feafeaʼi te tokosiʼi ʼaē neʼe filifiliʼia ki te fakatokaga ʼa Sesu? ʼI tanatou mavae ʼi Suta pea mo tanatou feholaki ki te ʼu moʼuga ʼo fakalaka ʼi te Solotane, neʼe nātou fakahā ai ʼe mole nātou kau ki te tuʼu faka Sutea, peʼe ʼi te faʼahi faka politike peʼe ʼi te faʼahi faka lotu. Neʼe nātou tuku tanatou ʼu gāueʼaga pea mo tonatou ʼapi, ʼo mole nātou ʼave pe la he meʼa. Neʼe nātou falala ʼe puipui anai nātou e Sehova pea mo lagolago anai kia nātou, pea neʼe nātou fakamuʼamuʼa te tauhi kia te ia ʼi te tahi ʼu meʼa ʼaē neʼe hage ʼe maʼuhiga.​—Maleko 10:29, 30; Luka 9:​57-​62.

21. Ka ʼohofiʼi anai te ʼu lotu e te “meʼa fakalialia,” koteā ʼaē ʼe mole hoko anai?

²¹ Tou vakaʼi ʼi te temi nei tona fakahoko lahi. Kua fualoa tatatou fakaloto mālohiʼi te hahaʼi ke nātou mavae mai te lotu hala pea ke nātou maliu ki te lotu moʼoni. (Apokalipesi 18:​4, 5) Ko te toko lauʼi miliona hahaʼi kua nātou fai te faʼahi ʼaia. ʼE mole ʼui e te lea faka polofeta ʼa Sesu, ʼi te kamata ʼo te mamahi lahi, ʼe maliu anai he tokolahi ki te tauhi maʼa; heʼe mahino ia, neʼe mole fetogi lotu te tokolahi ʼo te kau Sutea ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi. Kae ʼe tonu anai ki te kau Kilisitiano ke nātou fakalogo ki te fakatokaga ʼa Sesu pea mo nātou feholaki.

22. Ka tou fakalogo ki te tokoni ʼa Sesu ke tou feholaki ki te ʼu moʼuga, koteā ʼaē ʼe lagi maʼua anai ke tou fai?

²² ʼI te temi nei, ʼe mole feala hatatou ʼiloʼi ia meʼa fuli ʼo ʼuhiga mo te mamahi lahi, kae ʼe feala hatatou ʼui, ko te feholaki ʼaē neʼe talanoa kiai Sesu ʼe mole faka ʼuhiga anai ki hatatou feholaki ki he tahi fenua. Kua mafola te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼi te kele katoa, pea kua nātou nonofo ʼi te ʼu potu fuli pe. Kae ʼe feala hatatou tui papau, mokā maʼua anai ke nātou feholaki, pea ʼe haga faiga anai te kau Kilisitiano ke nātou kehe mo te tahi ʼu kautahi faka lotu hala. ʼE toe maʼuhiga foki te fakatokaga ʼa Sesu ke ʼaua naʼa kita toe liliu ki tokita ʼapi ʼo tānaki ai tokita ʼu mutuʼi meʼa peʼe ko he tahi ʼu meʼa. (Mateo 24:17, 18) Koia, ʼe lagi hoko mai anai te ʼu ʼahiʼahi ʼo ʼuhiga mo tatatou manako ʼaē ki te ʼu koloā; ʼe maʼuhiga ʼaupito koa te ʼu meʼa ʼaia ʼi totatou maʼuli, peʼe maʼuhiga age kia tatou te hāofaki ʼo nātou fuli ʼaē ka kau anai mo Sehova? Ei, ko tatatou feholaki ʼe lagi kau anai kiai te ʼu faigataʼaʼia pea mo te līaki ʼo ʼatatou koloā. ʼE maʼua anai ke tou fai ia meʼa fuli ʼaē ka ʼaoga ki tatatou feholaki, ohage ko tona fai e nātou ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼaē neʼe nātou feholaki mai Sutea ki Pelea ʼo fakalaka ʼi te Solotane.

23, 24. (a) Ko te potu fea pe ʼaē ka puipui ai tatou? (b) ʼE tonu ke malave feafeaʼi kia tatou te fakatokaga ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo ‘te meʼa fakalialia ʼaē ʼe tuʼu ʼi he potu tapu’?

²³ ʼE tonu ke tou tui papau, ko totatou hāofakiʼaga ʼe ko Sehova pea mo tana kautahi ʼaē ʼe hage ko he moʼuga. (2 Samuele 22:​2, 3; Pesalemo 18:2; Taniela 2:​35, 44) ʼE ko te potu ʼaia ʼaē ka tou maʼu ai te puipui! ʼE mole tou fai anai ohage ko te tokolahi ʼo te hahaʼi ʼaē ka nātou feholaki anai ki “te u ana” pea mo fenonoʼi “i te u mata maka o te u mouga”​—ʼaē ʼe nātou fakatātā te ʼu kautahi ʼaē ʼe lagi kei tuʼu anai ʼi he kiʼi temi nounou ʼi te ʼosi maumauʼi ʼo Papiloni Lahi. (Apokalipesi 6:​15; 18:​9-​11) ʼE moʼoni, ʼe lagi ʼāsili faigataʼa anai te maʼuli​—ohage ko te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te taʼu 66 ʼo totatou temi ki te ʼu fafine faitama ʼaē neʼe nātou feholaki mai Sutea, pea mo nātou fuli ʼaē neʼe tonu ke nātou feholaki ʼi te temi momoko pea mo ʼuaina. Kae ʼe feala hatatou tui papau, ʼe faka fealagia anai e te ʼAtua ke hāofaki tana hahaʼi. Koia, tou fakamālohiʼi ʼi te temi nei tatatou falala kia Sehova pea mo tona ʼAlo, ʼaē kua Hau ʼi te Puleʼaga.

²⁴ Koia, ʼe mole tonu ai ke tou maʼuli tuʼania ki te ʼu meʼa ʼaē ka hoko. Neʼe mole loto e Sesu ke tuʼania tana kau tisipulo, pea ʼe mole ina loto ke tou matataku ʼi te temi nei peʼe ʼi te ka haʼu. Neʼe ina fai mai he ʼu fakatokaga ke feala hatatou teuteuʼi totatou loto pea mo totatou ʼatamai. Tou manatuʼi, ko te kau Kilisitiano ʼaē ʼe talagafua ʼe mole fakatūʼa anai nātou mokā fakaʼauha ai te lotu hala pea mo te tuʼu agakovi ʼaenī. Kae ʼe nātou mahino anai pea mo fakalogo anai ki te fakatokaga ʼo ʼuhiga mo ‘te meʼa fakalialia ʼaē ʼe tuʼu ʼi he potu tapu.’ Pea ʼe nātou fai anai hanatou tonu ʼo mulimuli ki tanatou tui mālohi. ʼOfa pe ke ʼaua naʼa galo kia tatou te fakapapau ʼaenī ʼa Sesu: “Ko ae e kataki ki te gataʼaga e mauli anai ia.”​—Maleko 13:⁠13.

[Nota ʼi te lalo pasina]

ʼE Kei Koutou Manatuʼi Koa?

◻ ʼI te ʼuluaki sēkulō, neʼe hā feafeaʼi “te meʼa fakalialia ʼaē ʼe ina fakatupu te maumau”?

◻ He koʼe ʼe feala ke tou ʼui, ʼe mole heʼeki hoko te tuʼu ʼa te “meʼa fakalialia” ʼi he potu tapu?

◻ Ohage ko tona fakakikite e te tohi ʼo Apokalipesi, koteā te ʼohofi ʼaē ka fakahoko e te “meʼa fakalialia”?

◻ Koteā anai te tahi lagi faka ʼuhiga ʼo tatatou “feholaki”?

[Paki ʼo te pasina 16]

Ko Papiloni Lahi ʼe fakahigoa ko “te fae a te u paomutu”

[Paki ʼo te pasina 17]

Ko te manufekai kula mamaʼa ʼo Apokalipesi kapite 17 ʼe ko “te meʼa fakalialia” ʼaē neʼe talanoa kiai Sesu

[Paki ʼo te pasina 18]

Ko te manufekai ʼaē ʼe lanu kula ʼahoʼaho ʼe ina maumauʼi katoa anai te ʼu lotu