He Koʼe Koa ʼe ʼAoga Ke Koutou Kau Ki Te ʼu Fono Faka Kilisitiano
LOLOTOGA te ʼu māhina, ko Rosario, ʼaē neʼe maʼuli ʼi te potu Toga ʼo Amelika, neʼe fiafia ʼi tana ako te Tohi-Tapu mo Elizabeth. Neʼe lave ʼaupito kia Rosario te ako ʼaē ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼa te ʼAtua pea mo te feafeaʼi anai ʼo te fakaliliu e te Puleʼaga ko he ʼu ʼaluʼaga faka palatiso ʼi te kele. Kae, ka fakaafe age e Elizabeth ke haʼu ki te ʼu fono ʼi te Fale ʼo te Puleʼaga, neʼe fakafisi ia. ʼI tana manatu, neʼe feala pe tana ako te Tohi-Tapu ʼi tona api pea mo maʼuliʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼui age, ʼo ina fai pe te ʼu meʼa ʼaia kae mole kau ki te ʼu fono ʼo te kokelekasio. E lagi kua koutou feʼekeʼaki mo koutou peʼe koteā te lelei moʼoni ʼe maʼu e koutou ʼi te ʼu fono faka kilisitiano? He koʼe koa ʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ke fakatahi tana hahaʼi?
Koteʼuhi ko te kau kilisitiano ʼo te ʼuluaki sēkulō neʼe nātou kehe ʼaupito ʼi te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe nātou fetafai, ko he fakatahi ʼe matatonu neʼe maʼuhiga ki tonatou maʼuli. Ko te ʼapositolo ko Paulo neʼe ina tohi fēnei ki te kokelekasio ʼo te kau kilisitiano ʼo te temi muʼa: ‘Neʼe koutou liliu ʼo haohaoa mo talanoa pea mo haohaoa mo hāla ʼi te lotolotoiga ʼo te taʼiake aga fakalialia pea mo fakapikopiko, ʼaē ʼe koutou gigila ohage ko he ʼu nofoʼaga mālama ʼi te malamanei.’ (Filipe 2:15). Ko te kau kilisitiano neʼe nātou tau mo te temi faigataʼa ʼaupito ʼi Sutea, pea neʼe tohi fēnei e Paulo kia nātou ʼaia: “Tou fetokagaʼaki ke tou feʼugaʼaki ki te ʼofa pea mo te ʼu gāue lelei, ʼo ʼaua naʼa tou lituʼa ki te fakatahiʼi ʼo tatou totonu, ohage ko te fakamāhani ʼa ʼihi, kae ke tou fetokoniʼaki, pea mo laka age koteʼuhi ʼe koutou mamata ki te fakaōviōvi mai ʼo te ʼaho.” (Hepeleo 10:24, 25). ʼE feafeaʼi hatatou feʼugaʼaki ki te ʼofa pea mo te ʼu gāue lelei ʼi te ʼu fakatahi?
ʼE feafeaʼi ʼo he “fefakamāsilaʼaki” ʼa te kau kilisitiano
Ko te kupu faka keleka ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi e Paulo pea neʼe fakaliliu ʼaki te kupu “uga” ʼe faka ʼuhiga ʼuluaki ki he “fakamāsila”. Ko te taʼaga lea faka tohi-tapu ʼe ina fakamahinohino te ʼaluʼaga ʼo te fefakamāsilaʼaki ʼa te kau kilisitiano ʼi tana ʼui ʼaē: “Ko te ukamea ʼe fakamāsila ʼaki te ukamea. Koia ko he tagata ʼe ina fakamāsila te fofoga ʼo he tahi.” (Tāʼaga Lea 27:17; Tagata Tānaki 10:10). ʼE tou hage ko he ʼu meʼa gāue ʼe tonu ke fakamāsila tuʼumaʼu. ʼUhi ko te fakahā ʼo te ʼofa kia Sehova pea mo te fai ʼo te ʼu tonu ʼo fakatafito ki tatatou tui ʼe faka ʼuhiga ʼaki tatatou kehe mo te malamanei, ʼe tonu ke kehe tuʼumaʼu tatatou haʼele mo te hahaʼi.
Ko he ʼu faiga tuʼumaʼu ke tou kehe, ʼe feala ke ina fakavaivai tatatou fakamalotoloto ki te ʼu gāue lelei. Kae mokā ʼe tou fakatahi mo ʼihi ʼe nātou ʼoʼofa ia Sehova, ʼe tou fefakamāsilaʼaki — ʼe tou feʼugaʼaki tatou ki te ʼofa pea mo te ʼu gāue lelei. ʼI te tahi faʼahi, mokā tou to tokotahi, ʼe tou tautau tokaga fau kia tatou. Ko te manatu pe ʼaē kia tatou, ko he ʼu manatu heʼeʼaoga peʼe fakavale ʼe feala ke hū ki totatou ʼatamai. “Ko ʼaē ʼe fia nofo tokotahi ʼe ina kumi anai tona holi ʼo ia tokotahi; ki te poto fuli pe ʼe ʼaoga ʼe ina maumauʼi anai.” (Tāʼaga Lea 18:1). Ko te tupuʼaga ʼaia ʼo te faitohi ʼa Paulo ki te kokelekasio ʼe ʼi te kolo ʼo Tesalonika: “Koutou fefakafimālieʼaki pea mo fefakalotomālohiʼaki, ohage pe ko takotou fai.” — 1 Tesalonika 5:11.
ʼI te fakaʼosi e Rosario tana ako te ʼu akonaki tāfito ʼo te Tohi-Tapu, heʼeki tatuʼu ia ki te kokelekasio. Koia, ʼi te mole kei fealagia hana foaki he tokoni ke laka age, neʼe fakagata leva e Elizabeth tana ʼaʼahi ia ia. Hili te ʼu māhina ko te taupau feʼaluʼaki neʼe ina ʼaʼahi ia Rosario pea neʼe ina fehuʼi age: “Tatau aipe pe ko te hahaʼi takitokotahi ʼo he famili ʼe nātou leleiʼia hanatou kakaʼi ki tuʼa, koteā anai te meʼa ʼaē ʼe mole maʼu e te ʼu hahaʼi fuli ʼaia ʼi hanatou mole kakai fakatahi ʼi fale?” Neʼe fēnei te tali ʼa Rosario: “ ʼE mole nātou maʼu anai te loto fiafia ʼo te fakatahi faka famili.” Neʼe mahino ki te puani ʼaia pea neʼe kamata haʼu hoholo ai leva ki te ʼu fono. ʼI tana fakatokagaʼi te toe ʼaoga ʼo te faʼahi ʼaia, talu mai ai mo te teitei pe ke ʼalu ki te ʼu fono fuli.
Ko takotou logo ki ʼihi hahaʼi ʼe nātou fakahā tanatou tui ʼaē ki te ʼu meʼa pe ʼaē ʼe koutou faka tui kiai ʼe ko he meʼa fakaloto mālohi pea ʼe koutou sio ki te gāue ʼa te taʼi tui ʼaia neʼe ina fetogi tonatou ʼu maʼuli. Neʼe ʼiloʼi e Paulo te faʼahi ʼaia ʼi te meʼa ʼaē neʼe hoko tonu kia ia, pea koia neʼe ina tohi fēnei ai ki te kokelekasio ʼo Loma: “ ʼE ʼau holi mālohi ke ʼau sio kia koutou, ke ʼau foaki atu kia koutou he meʼa ʼofa fakalaumālie moʼo fakaloto mālohiʼi ʼo koutou; peʼe ke ia koutou he fefakaloto mālohiʼaki, ʼo tahi loto mālohi ʼi te tui ʼa he tahi age, ʼaki ʼakotou ohage pe ko ʼa ʼaku.” (Loma 1:11, 12). ʼI tona fakahagatonu, neʼe ko te ʼu taʼu ki muʼa atu kua hili ʼi muʼa ʼo te ʼalu ʼa Paulo ki Loma, pea ʼi te temi ʼaē neʼe ʼalu ai, neʼe pilisoniʼi e te kau Loma. Kae ʼi tana sio ʼaē ki te ʼu tēhina ʼo Loma neʼe nātou haʼele kilometa e 60 mai te kolo ke nātou felāveʼi mo ia, “neʼe fakafetaʼi ia Paulo ki te ʼAtua pea neʼe lotomālohi ai”. — Gāue 28:15.
Ko te maʼu ʼo he meʼa kai fakalaumālie ʼi te ʼu temi faigataʼa
ʼI tana ʼi te fale tūʼa ʼi Loma, neʼe faitohi ia Paulo ki te kau Hepeleo ke ʼaua naʼa nātou lituʼa ki te fakatahiʼi nātou. ʼE maʼuhiga kia tatou te ʼu palalau ʼaē neʼe ina fakahoko kiai: “Pea mo laka age koteʼuhi ʼe koutou mamata ki te fakaōviōvi mai ʼo te ʼaho.” (Hepeleo 10:25). Ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova neʼe nātou fakahā tuʼumaʼu mai ʼe fakamahino mai te Tohi-Tapu, ko te taʼu 1914 ʼe ina fakaʼiloga te kamataʼaga ʼo te temi fakaʼosi ʼo te mālama ʼaenī pea ko “te ʼaho ʼo te fakamāu pea mo te fakaʼauha ʼo te hahaʼi heʼe aga faka lotu” kua ōvi mai (2 Petelo 3:7). ʼI te fakamatala ʼa te tohi faka tohi-tapu ʼo te Fakahā, ʼi te temi ʼaē neʼe lī ifo ai te Tevolo mai te lagi ʼi te kamataʼaga ʼo te temi fakaʼosi, neʼe ʼi ai tona ʼita lahi pea “neʼe ʼalu ʼo laga tau kia nātou ʼe kei toe (...) ia nātou ʼaē ʼe nātou maʼuliʼi te ʼu folafola ʼa te ʼAtua pea mo nātou maʼu te gāue ʼo te fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo Sesu.” (Fakahā 12:7-17). Koia, ko te maʼuliʼi ʼo te ʼu folafola ʼa te ʼAtua kua faigataʼa tāfito ʼi te temi nei; koia ʼe maʼuhiga tatatou fakatahi mo ʼotatou ʼu kaugā tui. Ko te ʼu fono ʼe nātou tokoniʼi anai tatou ke tou fakamālohiʼi tatatou tui pea mo totatou ʼofa ki te ʼAtua moʼo tekeʼi te ʼu laga tau mai te Tevolo.
Ko te ʼofa ki te ʼAtua pea mo te tui ʼe mole hage ia ko he ʼu fale ʼe nātou tuʼumaʼu mokā ʼosi tonatou laga. Kailoa, ko te ʼu kalitate ʼaia ʼe hage ia ko he ʼu meʼa maʼuli ʼe tuputupu mamalie mokā fafaga tuʼumaʼu kae ʼe fakavaivai pea mate mokā ʼe pakupaku. Ko te tupuʼaga ʼaia ʼo te foaki hoholo e Sehova te meʼa kai fakalaumālie moʼo fakamālohiʼi tana hahaʼi. ʼE ʼaoga te taʼi meʼa kai ʼaia kia tatou fuli, kae kofea ʼaē ʼe feala ai ke tou maʼu ai he meʼa kai ʼi tuʼa atu ʼo te kautahi ʼa te ʼAtua pea mo tana ʼu fono? ʼE mole he faʼahi. — Teutalonome 32:2; Mateo 4:4; 5:3.
Neʼe fai e Sesu te fehuʼi ʼe feala ke ina tokoniʼi tatou ke tou sisio peʼe feafeaʼi tana fafaga te kokelekasio faka kilisitiano. Neʼe fēnei tana fehuʼi: “Ko ai moʼoni te tagata kaugana agatonu mo poto ʼaē kua fakanofo e tona pule ki tana hahaʼi faifekau, ke ina foaki kia nātou tanatou meʼa kai ʼi tona temi totonu? Manuʼia te tagata kaugana ʼaia, mo kapau ko tona pule, ʼi tana tau mai, ʼe ina maʼu mai ʼe fai feiā!” (Mateo 24:45, 46). Ko ai ʼaē neʼe hinoʼi e Sesu ʼi te ʼuluaki sēkulō moʼo fafaga tana kau tisipulo, pea ko ai ʼaē neʼe ina maʼu mai ʼe ina fafaga fakahagatonu nātou ʼi tana liliu mai ʼi te hili ʼo tona fakanofo pule ʼo te Puleʼaga? ʼE mahino ia ʼe mole he tagata neʼe maʼuli lolotoga te ʼu sēkulō fuli ʼaia. Ko te meʼa ʼaē ʼe hā mai ai ʼe ina hinoʼi te tagata kaugana ko te kokelekasio ʼo te kau kilisitiano ʼaē neʼe fakanofo e te laumālie, ohage pe ko te hahaʼi ʼo Iselaele neʼe ko te ʼu hahaʼi faifekau ʼa te ʼAtua ʼi muʼa ʼo te ʼu temi faka kilisitiano (Isaia 43:10). ʼIo, ko Sesu ʼe ina foaki mai tatatou meʼa kai fakalaumālie ʼaki te kau kilisitiano fakanofo e te laumālie ʼo te malamanei, ʼaē ko te meʼa tufaki ʼo te meʼa kai fakalaumālie ʼi te temi nei ki te ʼu kokelekasio ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.
Ko te fakatuʼutuʼu ʼa Sesu ki he meʼa moʼo tufaki te meʼa kai fakalaumālie neʼe fakamatalatala ki muli age e te ʼapositolo ko Paulo: “ ‘ ʼI te temi ʼaē neʼe hake ai ki ʼoluga, neʼe ina ʼave nātou ʼe haʼisia; neʼe ina fai te ʼu meʼa ʼofa fakatagata.’ (...) Pea neʼe ina foaki ʼihi ko te kau ʼapositolo, ʼihi ko te kau polofeta, ʼihi ko te kau fagonogono ʼo te evaselio, ʼihi ko te kau tauhi ōvi pea mo te kau faiako, moʼo fakatonutonuʼi te kau maʼoniʼoni, ʼo ʼuhiga mo te gāue faka minisitelio, pea mo te faʼufaʼu ʼo te sino ʼo Kilisito, ʼo aʼu ki totatou kaku fuli ki te logo tahi ʼi te tui pea mo te ʼatamai mālama totonu ki te ʼAlo ʼo te ʼAtua, ohage ko te ʼuhiga tagata lahi, ʼaē ʼe katoa ʼo Kilisito.” — Efesi 4:8, 11-13.
Neʼe hoko tāfito te faʼahi ʼaia ʼi te ʼu loto kokelekasio — ʼi te ʼu fono — ko te ʼu meʼa ʼofa fakatagata ʼaia ʼe nātou fakaloto mālohiʼi te ʼu tēhina. Ohage la, ʼi Atiokia, “ko Sutasi pea mo Silasi, neʼe toe polofeta mo nāua, neʼe nā tokoniʼi te ʼu tēhina ʼaki te tuʼuga akonaki pea neʼe nā fakaloto mālohi nātou”. (Gāue 15:32.) Ko te ʼu akonaki ʼaē ʼe fai e te ʼu tēhina faiva ʼi te faʼahi fakalaumālie ʼe nātou toe fafaga feiā ʼatatou tui ke ʼaua naʼa vaivai peʼe mo liliu ʼo fakatuputupu noa.
ʼE lagi ʼe moʼoni neʼe tou lelei ʼaki he tokoni ʼa he tahi ʼi te kokelekasio kae lagi mole heʼeki tou kamata kau ki te ʼu fono. ʼE ʼui e te Tohi-Tapu ʼe ʼi ai te temi “ ʼe ʼaoga ai ke akonakiʼi koutou ʼe hina tahi mai te kamataʼaga ʼo te ʼu akonaki ʼuluaki ʼo te ʼu folafola taputapu ʼa te ʼAtua; pea ʼe ʼaoga kia koutou te huʼa pipi, ʼe mole ko he meʼa kai mālohi ia”. (Hepeleo 5:12.) Kae ʼe mole feala hatatou nofo feiā ʼo talu ai ʼi te tuʼuʼaga ʼo te huʼa pipi. Ko te ʼu fono ʼe nātou foaki hoholo mai te polokalama ʼo te ako faka tohi-tapu ʼaē neʼe fakatuʼutuʼu moʼo taupau maʼu te tui pea mo te ʼofa ki te ʼAtua pea mo he tui maʼuli kia te ia pea ʼe nātou toe foaki foki mo te tokoni ʼaoga ki te maʼuliʼi “ ʼo te tokoni fuli ʼa te ʼAtua”. (Gāue 20:27.) ʼE laka age ia ʼi te “huʼa pipi”. ʼE toe ʼui fēnei e te Tohi-Tapu: “Ko te meʼa kai mālohi ʼe pipiki ki te ʼu tagata fakapotopoto, kia nātou ʼaē, kua faiva ʼi te ʼu fealagia fakasiosio ʼo te meʼa ʼaē ʼe kovi pea mo te meʼa ʼaē ʼe lelei.” (Hepeleo 5:14). ʼI te ʼu fono e lahi te ʼu faʼahi ʼe vakaʼi ʼe lagi mole ko he koga ʼo te ako tāfito ʼaē ʼe fai ʼi fale, hage la ko he ʼu ako ʼo te ʼu vaega takitahi ʼo te ʼu lea faka polofeta maʼuhiga ʼa te Tohi-Tapu pea mo he ʼu fakamatala loloto ʼo ʼuhiga mo te faʼifaʼitakiʼi ʼo te ʼAtua ʼi totatou maʼuli.
Ko te ʼu fakamanatu ʼa Sehova — ʼE hage ko he leʼo ʼi muli ia koutou
ʼAki te ʼu taʼi ako ʼaia ʼi te kokelekasio, ko Sehova ʼe ina tau fakamanatuʼi mai peʼe ko te faʼahiga tagata feafeaʼi ʼaē ʼe tonu ke tou fakaliliu ia tatou kiai. Ko te taʼi ʼu fakamanatu ʼaia ʼe maʼuhiga. Mo kapau ʼe mole ʼi ai te taʼi ʼu fakamanatu ʼaia ʼe tou to gafua ki te tahi manatu pe kia kita, ki te fialahi, pea mo te holi fakavale. Ko te ʼu fakamanatu mai te Tohi-Tapu ʼe nātou tokoniʼi anai tatou ke maui mālie totatou vāhaʼa mo ʼihi hahaʼi pea mo te ʼAtua totonu. “Neʼe ʼau fakatokagaʼi tau ʼu ala, ke feala haku fakaliliu mai ʼoku ʼu vaʼe ki tau ʼu fakamanatu”, neʼe ko te tala ʼaia ʼa te tagata faitohi ʼo te Pesalemo 119:59.
ʼI tatatou kau tuʼumaʼu ʼaē ki te ʼu fono faka kilisitiano, ʼe tou mahino ki te fakahoko ʼo te lea faka polofeta ʼa Sehova ia Isaia, ʼaē ʼe ina ʼui fēnei: “Ko tau Tagata Fai Ako Lahi ʼe mole toe nono anai, pea ʼe tonu anai ke liliu tou ʼu mata ko he ʼu mata ʼe sio anai ki tau Tagata Fai Ako Lahi. Pea ʼe logo anai tou ʼu taliga ki he lea ʼe ina ʼui: ‘Koʼeni te ala. Koutou haʼele ai.’ ” Ko Sehova ʼe ina siosioʼi tatatou ʼu faiga pea ka tou lākahala, ʼe ina fakatonutonuʼi tatou ʼaki te ʼofa (Isaia 30:20, 21; Kalate 6:1). Pea ʼe toe laka age te tokoni ʼaē ʼe ina foaki mai.
Ko te maʼu ʼo te laumālie maʼoniʼoni ʼaki te kokelekasio
ʼI te kau tuʼumaʼu ʼaē ki te ʼu fono faka kilisitiano mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe fakaloto mālohiʼi anai tatou e te laumālie maʼoniʼoni ʼa te ʼAtua, ʼaē ʼe maʼu ʼi tana hahaʼi (1 Petelo 4:14). Pea tahi ʼaē meʼa, ko te kau tagata taupau faka kilisitiano ʼi te kokelekasio neʼe fakanofo nātou e te laumālie maʼoniʼoni (Gāue 20:28). Ko te mālohi gāue ʼaia mai te ʼAtua ʼe ʼi ai tona mālohi ki te kilisitiano. ʼE ʼui fēnei e te Tohi-Tapu: “Ko te fua ʼo te laumālie, ko te ʼofa, te fiafia, te tokalelei, te manavaʼofa, te finegaloʼofa, te agalelei, te tui, te agamālū, te lotoʼutaki.” (Kalate 5:22, 23). Ko te laumālie maʼoniʼoni, ʼi tana gāue ʼaki te kautahi ʼa te ʼAtua, ʼe ina tokoniʼi anai tatou ke tou toe maʼu he mahino lelei ki te meʼa ʼaē neʼe teuteuʼi kehe e Sehova maʼa nātou ʼaē ʼe nātou ʼoʼofa ia te ia. ʼI tana ʼosi fakamahino ʼaē ko te hahaʼi popoto ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu ʼaenī ʼe mole nātou mahino anai ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua, neʼe tohi fēnei e Paulo: “Neʼe fakahā mai e te ʼAtua kia tatou [te ʼu meʼa] ʼaki tona laumālie.” — 1 Kolonito 2:8-10.
ʼI tuʼa ʼatu ʼi te meʼa kai fakalaumālie ʼaē ʼe ina fakamālohiʼi tatatou tui, ko te kokelekasio ʼe ina foaki te ako kia nātou ʼaē ʼe nātou fia kau ki te gāue tāfito ʼa te kokelekasio. Koteā te ako ʼaia?
Ko te ako ʼaē ʼe foaki ʼi te kokelekasio
Ko te kokelekasio faka kilisitiano ʼe mole ko he kautahi faka sosiale ʼe fakafiafia ai te hahaʼi ʼi te ʼu gaoʼi pea mo lagi nātou fefakaloto mālohiʼaki ke hikihiki tonatou maʼuli. Neʼe fekauʼi e Sesu te kokelekasio ke ina ʼave te logo lelei ʼo te Puleʼaga kia nātou ʼaē ʼe maʼuʼuli ʼi te fakapōʼuli fakalaumālie (Gāue 1:8; 1 Petelo 2:9). Talu mai te ʼaho ʼaē neʼe fakatuʼu ai, ʼi te Penikosite ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi, neʼe ko te kautahi ia ʼo te ʼu hahaʼi fai faka mafola (Gāue 2:4). Neʼe kua koutou ʼahiʼahiʼi koa te palalau ki he tahi ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa Sehova kae neʼe mole koutou lavaʼi ʼo tona faigaʼi ke manatu tahi mo koutou? Ko te ʼu fono ʼo te kokelekasio ʼe nātou foaki te ako kia kita takitokotahi ʼo ʼuhiga mo te faiva akonaki. ʼAki te ako ʼo te ʼu faʼifaʼitaki faka tohi-tapu, ʼe tou ako te fakatuʼu ʼo he felogoi ki he meʼa ʼe tou felogoi kiai, peʼe feafeaʼi te fakaʼaogaʼi te Tohi-Tapu ohage ko he tāfito ki he fakaʼaluʼalu tonu ʼo he palalau, pea mo feafeaʼi he tokoniʼi niʼihi ke nātou felogoi, ʼo nātou fakaʼaogaʼi te ʼu fehuʼi pea mo te ʼu fakatātā. Ko te ʼu taʼi faiva ʼaia ʼe feala ke nātou tokoniʼi koutou ke koutou ʼiloʼi te fiafia ʼaē ʼe mole feala hona fakamatalatala ʼo ʼuhiga mo te tokoni ki he tahi ke mahino ki te moʼoni faka tohi-tapu.
ʼI te mālama ʼaenī ʼe tahi ʼalu pea mo aga heʼeʼaoga, ko te kokelekasio faka kilisitiano ʼe ko he holaʼaga fakalaumālie moʼoni. Logope tona faʼufaʼu ʼaki te ʼu hahaʼi heʼe haohaoa, ʼe ko he koga meʼa ia ʼo te tokalelei pea mo te ʼofa. Koia, koutou kau tuʼumaʼu ki te ʼu fono fuli pea ke ʼiloʼi e koutou totonu te moʼoni ʼo te ʼu palalau ʼa te tagata fai Pesalemo: “Koʼeni! ʼE ko he meʼa lelei pea mo logo lelei ki he ʼu tēhina hanatou nonofo fakatahi ʼi te logo tahi! (...) Ko Sehova neʼe ina fakatotonu ki te tapuakina ke hoko, ʼio, te maʼuli ʼo aʼu ki he temi ʼo mole ʼiloʼi hona gataʼaga.” — Pesalemo 133:1, 3.