Ilungiselelo LikaYehova Lothando Lentsapho
“Ngenxa yoko ndiyawagoba amadolo am kuye uYise weNkosi yethu uYesu Kristu, ebizwe ngaye yonke imizalwane [“intsapho,” NW] esemazulwini nesemhlabeni.”—EFESE 3:14, 15.
1, 2. (a) UYehova walidala ngayiphi injongo ilungiselelo lentsapho? (b) Yiyiphi indima intsapho emele ibe nayo namhlanje kwilungiselelo likaYehova?
UYEHOVA wadala ilungiselelo lentsapho. Ngalo, wenza okungakumbi kunokwanelisa nje ukufuna kwabantu ubuqabane, inkxaso, okanye ukusondelelana. (Genesis 2:18) Injongo ezukileyo kaThixo yokuzalisa umhlaba yayiza kuphunyezwa ngelungiselelo lentsapho. Wasixelela oku isibini sokuqala esitshatileyo: “Qhamani, nande, niwuzalise umhlaba niweyise.” (Genesis 1:28) Abantwana abaninzi baka-Adam noEva nenzala yabo babeya kungenelwa kwimeko-bume yentsapho efudumeleyo ababeya kukhuliselwa kuyo.
2 Noko ke, eso sibini sokuqala sakhetha ikhondo lokungathobeli—elaba nemiphumo eyintlekele kuso nakwinzala yaso. (Roma 5:12) Ngaloo ndlela namhlanje ubomi bentsapho buyinto eyahluke mpela kuleyo uThixo wayefuna bube yiyo. Sekunjalo, intsapho isaqhubeka inendawo ebalulekileyo kwilungiselelo likaYehova, imi njengelungiselelo elisisiseko lebutho lamaKristu. Oku asikuthethi kuba singenaluxabiso ngomsebenzi omhle owenziwa ngamaKristu amaninzi angatshatanga aphakathi kwethu. Kunoko, siyaliqonda negalelo elikhulu iintsapho ezilenzayo ekuphileni ngokomoya kwentlangano yamaKristu iphela. Amabandla awomeleleyo abunjwa ziintsapho ezomeleleyo. Noko, eyakho intsapho inokuphumelela njani kwiingcinezelo zanamhlanje? Ukuphendula oku, makhe sihlolisise oko iBhayibhile ikutshoyo ngelungiselelo lentsapho.
Intsapho Kumaxesha Okubhalwa KweBhayibhile
3. Yiyiphi indima amadoda nabafazi ababenayo kwintsapho yoosolusapho?
3 UAdam noEva balivukela ilungiselelo likaThixo lobuntloko. Kodwa amadoda okholo, anjengoNowa, uAbraham, uIsake, uYakobi noYobhi, azinyamekela ngokufanelekileyo izikhundla zawo, njengeentloko-ntsapho. (Hebhere 7:4) Ngexesha loosolusapho intsapho yayinjengorhulumente omncinane, ubawo eyinkokeli yonqulo, umyaleli nomgwebi. (Genesis 8:20; 18:19) Kwanabafazi babenendima ebalulekileyo, bengasebenzi njengamakhoboka kodwa njengabaphathi bezindlu abancedisayo.
4. Baguquka njani ubomi bentsapho phantsi koMthetho kaMoses, kodwa yiyiphi indima abazali abaqhubeka benayo?
4 Xa uSirayeli waba luhlanga ngowe-1513 B.C.E., umthetho wentsapho waba ngaphantsi koMthetho wohlanga owanikelwa ngoMoses. (Eksodus 24:3-8) Ngoku igunya lokwenza izigqibo, kuquka nakwimibandela yokufa nokuphila, lanikwa abagwebi abanyuliweyo. (Eksodus 18:13-26) Ababingeleli abangabaLevi bajongana nemibandela yonqulo yokunyusa amadini. (Levitikus 1:2-5) Sekunjalo, ubawo waqhubeka enendima ebalulekileyo. UMoses wabayalela oku oobawo: “La mazwi ndikuwisela umthetho ngawo namhlanje, aze abe sentliziyweni yakho. Uze uwatsolise koonyana bakho, uthethe ngawo ekuhlaleni kwakho endlwini yakho, nasekuhambeni kwakho ngendlela, nasekulaleni kwakho, nasekuvukeni kwakho.” (Duteronomi 6:6, 7) Oomama babenempembelelo enkulu. IMizekeliso 1:8 yaluyalela oku ulutsha: “Nyana wam, yiva uqeqesho lukayihlo, ungawulahli umyalo kanyoko.” Ewe, phakathi kwelungiselelo legunya lendoda yakhe, umfazi womHebhere wayenokwenza—aze ajonge ukuba uyaphunyezwa—umthetho wentsapho. Wayemele ahlonelwe ngabantwana bakhe kwanokuba sele aluphele.—IMizekeliso 23:22.
5. UMthetho kaMoses wayichaza njani indima yabantwana kwilungiselelo lentsapho?
5 Kwakhona uMthetho kaThixo wayichaza ngokucacileyo indima yabantwana. IDuteronomi 5:16 yathi: “Beka uyihlo nonyoko, njengoko akuwisele umthetho uYehova uThixo wakho, ukuze yolulwe imihla yakho, nokuze kulunge kuwe emhlabeni akunika wona uYehova uThixo wakho.” Ukungabahloneli abazali bakabani kwakusesona sono sinzulu ngaphantsi koMthetho kaMoses. (Eksodus 21:15, 17) UMthetho wawusithi: “Xa athe [umntu] watshabhisa uyise nonina, wobulawa afe.” (Levitikus 20:9) Ukuvukela abazali bakabani kwakufana nokuvukela uThixo ngokwakhe.
Indima Yamadoda AngamaKristu
6, 7. Kwakutheni ukuze amazwi kaPawulos akweyabase-Efese 5:23-29 abonakale esizisa inguqulelo kubantu ababewafunda ngenkulungwane yokuqala?
6 UbuKristu buye banikela inkcazelo engakumbi ngelungiselelo lentsapho, ngokukodwa ngakwindima yendoda. Ngaphandle kwebandla lamaKristu, kwakuyinto eqhelekileyo ngamadoda ngenkulungwane yokuqala ukuba abaphathe ngqwabalala aze abacinezele abafazi bawo. Abafazi babenganikwa amalungelo asisiseko baze baphathwe ngesidima. IThe Expositor’s Bible ithi: “UmGrike ophucukileyo wayethabatha umfazi ukuba amzalele abantwana. Amalungelo akhe ayengayisikeli mida inkanuko yomyeni wakhe. Isivumelwano somtshato sasingenaluthando. . . . Ikhoboka elingumfazi lalingenamalungelo. Umzimba walo wawungowomphathi walo.”
7 Ekwimeko-bume enjalo, uPawulos wabhala la mazwi akweyabase-Efese 5:23-29: “Indoda le iyintloko yomfazi, njengokuba naye uKristu eyintloko yebandla eli; waye yena ngokwakhe enguMsindisi wawo umzimba. . . . Nina madoda, bathandeni abafazi benu, njengokuba naye uKristu walithandayo ibandla, wazinikela ngenxa yalo; . . . Amelwe amadoda ukubathanda abawo abafazi, njengokuba beyimizimba yawo. Lowo umthandayo umkakhe, uyazithanda; kuba akukho namnye wakha wayithiya eyakhe inyama; usuka ayondle, ayigcine.” La mazwi ayevakala njengenguqulelo kubantu ababewafunda ngenkulungwane yokuqala. IThe Expositor’s Bible ithi: “KubuKristu kwakungekho nto yayibonakala intsha nengqongqo gqitha, xa kuthelekiswa nokuwohloka kokuziphatha kwelo xesha, ngaphezu kwembono yobuKristu ngomtshato. . . . Yavulela uluntu indlela entsha yokuphila.”
8, 9. Sisiphi isimo sengqondo esingafanelekanga ngakumabhinqa esiqhelekileyo kumadoda, ibe kutheni kubalulekile ukuba amadoda angamaKristu asichase isimo sengqondo esinjalo?
8 Isiluleko seBhayibhile kumadoda sisezisa iinguqulelo nanamhlanje. Phezu kwako nje ukuthetha ngenkululeko yamabhinqa, amadoda amaninzi asawagqala amabhinqa njengezinto nje zokuzanelisa ngesini. Ekholelwa intsomi yokuba amabhinqa akunandipha ngokwenene ukuphathwa, ukulawulwa okanye ukuphathwa ngqwabalala, amadoda amaninzi ayabaxhaphaza abafazi bawo ngokwasemzimbeni nangokweemvakalelo. Hayi indlela ebekuya kuba lihlazo ngayo ngendoda engumKristu ukuba ibhekiswe ngapha nangapha kukucinga kwehlabathi ize imxhaphaze umkayo! Elinye ibhinqa elingumKristu lathi: “Umyeni wam wayesisicaka solungiselelo ibe wayenikela iintetho zesidlangalala.” Sekunjalo, laveza oku, “Ndandisisisulu sokubethwa.” Kucace mhlophe ukuba, izenzo ezinjalo zazingavumelani nelungiselelo likaThixo. Kunqabile ukufumana amadoda anjalo; loo ndoda kwakufuneka ifune uncedo lokuqhubana nomsindo wayo ukuba yayifuna uThixo akholiswe yiyo.—Galati 5:19-21.
9 UThixo uyala amadoda ukuba abathande abafazi bawo njengemizimba yawo. Ukwala ukwenjenjalo kukuvukela ilungiselelo likaThixo ibe kunokuluthoba ulwalamano lukabani noThixo. Amazwi ompostile uPetros acacile: “Nina madoda, hlalani nabo ngokokwazi, nimbeka umfazi, njengesona sitya siethe-ethe, . . . ukuze imithandazo yenu ingathinteleki.” (1 Petros 3:7) Kwakhona ukumphatha kakubi umfazi kunokuba nomphumo oyintlekele kubumoya bakhe nokwabantwana.
10. Ziziphi ezinye iindlela amadoda anokubuphumeza ngazo ubuntloko njengoKristu?
10 Madoda, iintsapho zenu ziya kuhambela phambili phantsi kobuntloko benu ukuba nibuphumeza njengoKristu. UKristu akazange abe ngqwabalala okanye axhaphaze. Ngokuchasene noko, wathi: “Nifunde kum; ngokuba ndinobulali, ndithobekile ngentliziyo; noyifumanela ukuphumla imiphefumlo yenu.” (Mateyu 11:29) Ngaba intsapho yakho inokukuthetha oko ngawe? UKristu wabaphatha abafundi bakhe njengabahlobo waza wabathemba. (Yohane 15:15) Ngaba umkakho umphatha ngesidima esifanayo? IBhayibhile yathi ‘ngomfazi onesidima’: “Ikholose ngaye intliziyo yendoda yakhe.” (IMizekeliso 31:10, 11) Oko kuthetha ukumnika umlinganiselo othile wenkululeko yokuzikhethela, ungambekeli imiqathango engekho ngqiqweni. Ngokubhekele phaya, uYesu wakhuthaza abafundi bakhe ukuba bazivakalise iimvakalelo nezimvo zabo. (Mateyu 9:28; 16:13-15) Ngaba wenza okufanayo ngomkakho? Okanye ukungavumelani okunyanisekileyo ukugqala njengokuvukelwa kwegunya lakho? Ngokucingela iimvakalelo zomkakho kunokuzityeshela, eneneni wakha intlonelo yakhe ngobuntloko bakho.
11. (a) Oobawo banokuzinyamekela njani iintswelo zokomoya zabantwana babo? (b) Kutheni abadala nezicaka zolungiselelo beefanele bamisele umzekelo omhle ekunyamekeleni iintsapho zabo?
11 Kwakhona ukuba ungubawo, ulindeleke ukuba ukhokele ekunyamekeleni iintswelo zokomoya, zokweemvakalelo nezokwenyama zabantwana bakho. Oko kuquka ukwenzela intsapho yakho ucwangciso oluhle lwezinto zokomoya: ukusebenza nabo kwinkonzo yasentsimini, ukuqhuba isifundo seBhayibhile sekhaya, ukuxubusha itekisi yosuku. Okubangel’ umdla kukuba iBhayibhile ibonisa ukuba umdala okanye isicaka solungiselelo simele sibe ‘yindoda eyongamela kakuhle indlu yayo.’ Ngaloo ndlela amadoda akhonza kwezi nkalo amele abe ziintloko-ntsapho eziyimizekelo. Ngoxa esenokuthwala umthwalo onzima weembopheleleko zebandla, amele abeke iintsapho zawo kwindawo yokuqala. UPawulos wasibonisa isizathu soko: “Ukuba umntu akakwazi ukuyongamela eyakhe indlu, angathini na ukuphatha ibandla likaThixo?”—1 Timoti 3:4, 5, 12.
Abafazi AbangamaKristu Abaxhasayo
12. Yiyiphi indima yomfazi kwilungiselelo lobuKristu?
12 Ngaba ungumfazi ongumKristu? Ngoko nawe ukwanendima ebalulekileyo kwilungiselelo lentsapho. Abafazi abangamaKristu bayalwa ukuba “bawathande amadoda abo, babathande abantwana babo, babe nesidima, babe nyulu, basebenze ezindlwini zabo, babe nokulunga, bawathobele awabo amadoda.” (Tito 2:4, 5) Ngaloo ndlela umele uzabalazele ukuba ngumfazi ongumzekelo, ulondolozela intsapho yakho ikhaya elicocekileyo nelithandekayo. Maxa wambi umsebenzi wekhaya usenokudina, kodwa awukuthobi sidima yaye awuyonto ingabalulekanga. Njengomfazi, ‘ungumnikazi-ndlu’ yaye unokufumana inkululeko enkulu kule nkalo. (1 Timoti 5:14) Ngokomzekelo, “umfazi onesidima” wayethenga izinto zekhaya, wayesenza izivumelwano zokuthenga imihlaba, ibe kwakhona wayesenza ingeniso ngokwenza ishishini elincinane. Ayimangalisi into yokuba wayedunyiswa yindoda yakhe! (IMizekeliso, isahluko 31) Ngokwemvelo, amanyathelo alolo hlobo ayesenziwa ngaphantsi kokhokelo indoda yakhe eyayilunikela njengentloko yakhe.
13. (a) Kutheni kusenokuba nzima ngabanye abafazi ukuthobela? (b) Kutheni kuyingenelo ngabafazi abangamaKristu ukuzithoba kubayeni babo?
13 Noko ke, ukuzithoba kumyeni wakho kusenokungasoloko kulula. Asingawo onke amadoda afanelwe nazuza intlonelo. Ibe usenokuba nobuchule gqitha kwimibandela yokunyamekela imali, ekucebeni, okanye ekulungelelaniseni izinto. Usenokuba uyaphangela yaye unegalelo elikhulu kwingeniso yentsapho. Okanye usenokuba ngandlel’ ithile wakha waphathwa kakubi yindoda kwixesha elidluleyo ibe usenokukufumanisa kunzima ukuzithoba endodeni. Sekunjalo, ukubonakalisa “intlonelo enzulu,” (NW) okanye ‘uloyiko,’ ngendoda yakho kubonakalisa ukuhlonela kwakho ubuntloko bukaThixo. (Efese 5:33; 1 Korinte 11:3) Kwakhona ukuzithoba kwakho kubalulekile ukuze intsapho yakho iphumelele; kukunceda ukuba ukuphephe ukuvumela umtshato wakho ufumane iingcinezelo nokutsala nzima okungeyomfuneko.
14. Umfazi unokwenza ntoni xa engavumelani nesigqibo esenziwe ngumyeni wakhe?
14 Noko ke, ngaba oku kuthetha ukuba umele uthule xa uvakalelwa kukuba umyeni wakho wenza isigqibo esinxamnye nezona zilangazelelo zihle zentsapho yakho? Akuthethwa loo nto. Umfazi ka-Abraham uSara akazange athule xa wabona kwangaphambili isisongelo kwimpilo-ntle yonyana wakhe, uIsake. (Genesis 21:8-10) Ngokufanayo, maxa wambi usenokuziva unembopheleleko yokuvakalisa iimvakalelo zakho. Ukuba oku ukwenza ngentlonelo “ngexesha elifanelekileyo,” indoda engumKristu ehlonel’ uThixo iya kuphulaphula. (IMizekeliso 25:11, NW) Kodwa ukuba icebiso lakho alisiwa so yaye akubandakanyekanga ukwaphulwa okunzulu komgaqo weBhayibhile, ngaba ukwenza ngokunxamnye neminqweno yomyeni wakho bekungayi kuba kukuzibetha ngenyhek’ etyeni? Khumbula ukuba “ubulumko bomfazi buyayakha indlu yakhe; ukumatha kuyayichitha ngezakhe izandla.” (IMizekeliso 14:1) Enye indlela yokuyakha indlu yakho kukuxhasa ubuntloko bomyeni wakho, mncome ngoko akufezayo ngoxa uqhubana neempazamo zakhe ngokuzolileyo nangaphandle kokucaphuka.
15. Ziziphi iindlela umfazi anokuba nesabelo ngazo ekuqeqesheni abantwana?
15 Enye indlela yokwakha indlu yakho kukuba nesabelo ekuqeqesheni abantwana bakho. Ngokomzekelo, unokwenza indima yakho ukuze isifundo seBhayibhile sentsapho siqhutywe rhoqo yaye sakhe. “Ungasiphumzi isandla sakho” xa kufikelelwa kumbandela wokwabelana nabantwana bakho ngeenyaniso zikaThixo ngawo onke amathuba—xa useluhambeni okanye uye ezivenkileni kunye nabo. (INtshumayeli 11:6) Bancede balungiselele ukugqabaza ezintlanganisweni nezabelo zabo kwiSikolo Sobulungiseleli Sobuthixo. Yiba neliso elibukhali kunxulumano lwabo. (1 Korinte 15:33) Xa kufikelelwa kwimibandela engemilinganiselo noqeqesho lobuthixo, benze abantwana bakho bazi ukuba wena nomyeni wakho nimanyene. Musa ukubavumela ukuba bakuxabanise nomyeni wakho.
16. (a) Nguwuphi umzekelo weBhayibhile okhuthaza abazali abangenamaqabane omtshato nabo batshate nabangakholwayo? (b) Abanye ebandleni banokubanceda njani abanjalo?
16 Ukuba ungumzali ongenaqabane lomtshato okanye oneqabane elingakholwayo, ufanele uqinise ekukhokeleni ngokomoya. Oku kusenokuba nzima yaye maxa wambi kusekwanokukudimaza. Kodwa musa ukunikezela. Unina kaTimoti, uYunike, waphumelela ukumfundisa iZibhalo ezingcwele “kwasebuntwaneni,” nakuba wayetshate nomntu ongakholwayo. (2 Timoti 1:5; 3:15) Yaye abaninzi abaphakathi kwethu baba nempumelelo efanayo. Ukuba ufuna uncedo oluthile kulo mbandela, usenokwazisa abadala ngokusweleyo. Basenokulungiselela othile ukuba akuncede ukuya kwiintlanganiso nakwinkonzo yasentsimini. Basenokukhuthaza abanye ukuba bayibandakanye intsapho yakho xa bephuma besiya kuzihlaziya okanye behlanganisana ukuze bazonwabise. Okanye basenokulungiselela umvakalisi onamava ukuba akuncede uqalise isifundo sentsapho.
Abantwana Abanoxabiso
17. (a) Ulutsha lunokuba negalelo njani kwintlalo-ntle yentsapho? (b) Nguwuphi umzekelo uYesu awawumiselayo kule nkalo?
17 Ulutsha olungamaKristu lunokuba negalelo kwintlalo-ntle yentsapho ngokulandela isiluleko esikweyabase-Efese 6:1-3: “Nina bantwana, baveni abazali benu ngokwabaseNkosini; kuba oko kububulungisa. Beka uyihlo nonyoko; wona lowo ngumthetho wokuqala onedinga; ukuze kulunge kuwe, ube nexesha elide emhlabeni.” Ngokusebenzisana nabazali bakho, ubonakalisa ukumhlonela kwakho uYehova. UYesu Kristu wayefezekile yaye wayenokuqiqa ngokulula ngokuthi kwakumthob’ isidima ukuthobela abazali abangafezekanga. Kodwa, “wabalulamela. . . . Waye uYesu ehambela phambili ebulumkweni nasebukhulwini, nasekuthandweni nguThixo nangabantu.”—Luka 2:51, 52.
18, 19. (a) Kuthetha ukuthini ukubeka abazali bakabani? (b) Ikhaya linokuba yiyo njani indawo ehlaziyayo?
18 Ngaba akufanele nawe ubabeke ngokufanayo abazali bakho? Apha ‘ukubeka’ kuthetha ukwamkela igunya eliphunyezwa ngokufanelekileyo. (Thelekisa eyoku-1 kaPetros 2:17.) Kwiimeko ezininzi imbeko enjalo ifanelekile nokuba abazali bakabani abakholwa okanye bayasilela ukumisela umzekelo omhle. Ufanele ubabeke abazali bakho ngakumbi ukuba bangamaKristu angumzekelo. Kwakhona, khumbula ukuba uqeqesho nokhokelo olunikelwa ngabazali bakho alujoliswanga ekukubekeleni imiqathango ngokungeyomfuneko. Kunoko, lolokukukhusela ukuze “udle ubomi.”—IMizekeliso 7:1, 2.
19 Ngoko, ngokwenene intsapho ililungiselelo lothando! Xa amadoda, abafazi nabantwana belandela imithetho kaThixo engobomi bentsapho, ikhaya liba likhusi, indawo ehlaziyayo. Sekunjalo, zisenokuvela iingxaki ezibandakanya ukuncokolisana nokuqeqesha abantwana. Inqaku lethu elilandelayo lixubusha ngendlela ezinokuconjululwa ngayo ezinye zezi ngxaki.
Uyakhumbula Na?
◻ Nguwuphi umzekelo owamiselwa ngamadoda, abafazi nabantwana abangamaKristu ngamaxesha okubhalwa kweBhayibhile?
◻ Kukuphi ukukhanya okwakhanyiswa bubuKristu ngendima yendoda?
◻ Yiyiphi indima umfazi afanele abe nayo kwintsapho yamaKristu?
◻ Ulutsha olungamaKristu lunokuba nalo njani igalelo kwintlalo-ntle yentsapho?
[Umfanekiso okwiphepha 9]
“KubuKristu kwakungekho nto yayibonakala intsha nengqongqo gqitha, xa kuthelekiswa nokuwohloka kokuziphatha kwelo xesha, ngaphezu kwembono yobuKristu ngomtshato. . . . Yavulela uluntu indlela entsha yokuphila”
[Umfanekiso okwiphepha 10]
Amadoda angamaKristu akhuthaza abafazi bawo ukuba bavakalise iimvakalelo zabo, azicingele ezo mvakalelo