Uw N’umngin Nap’an Nrayog ni Ngad Pired ni Gad Ba Fas?

Baga’ ni ma par e girdi’ nib fas nib n’uw nap’an boch ko kakrom, me ere ke sum e deer u wan’rad, ‘Uw n’umngin nap’an nrayog ni ngad pired ni gad ba fas?’

BE weliy e babyor ni The New Encyclopædia Britannica (1995), ni Pierre Joubert e ir fa en ni kan lemnag ni ke par nib fas ni bin th’abi n’uw nap’an nkakrom. Ke yim’ ko 1814 ni 113 e duw rok. Riyul’ ni immoy yugu boch e girdi’ ni kan nog ni kab n’uw nap’an ni kar pired ni yad ba fas, machane dariy e babyor ni nge micheg ni aram rogon. Machane bay boch e babyor ni kan fl’eg ni be micheg ni immoy boch e girdi’ ni kar pired ni yad ba fas ni kab n’uw nap’an ko Pierre Joubert.

Kan gargeleg Jeanne Louise Calment u Arles, France, ko February 21, 1875. Ke wer e thin ni ke yim’ ko August 4, 1997​—ni aram 122 e duw u tomren. U 1986, ke yim’ Shigechiyo Izumi u Sapan ni 120 e duw rok. Kan yoloy u lan e babyor ni Guinness Book of Records 1999 ni Sarah Knauss ni 118 e duw rok e ir fa en ni ke par nib fas ni bin th’abi n’uw nap’an ko ngiyal’ ni kan fl’eg e re ke babyor nem. Kan gargeleg ko September 24, 1880, u Pennsylvania, U.S.A. Ke yim’ Marie-Louise Febronie Meilleur u Quebec, Canada, ko 1998 ni 118 e duw rok, me pag e duw rok Sarah ko 26 e rran.

Arrogon, ke yoor e girdi’ ni ke par nib fas nib n’uw nap’an. Kan lemnag ni ra pag 2.2 million e girdi’ ni yad ra par ni yad ba fas ko 100 e duw rorad u nap’an e duw ni 2,000 nge mada’ ko 2,499! Maku ke mun e girdi’ ni kar pired ni yad ba fas ko 80 e duw ya immoy 26.7 million u nap’an e duw ni 1970 ma 66 million ko duw ni 1998. Aram e ke mun 147 percent, ma aram e kari yoor ya ke mus ni ke mun 60 percent e girdi’ ni immoy nib fas u fayleng ko re duw nem.

Gathi ke mus ni be par e girdi’ nib fas nib n’uw npa’n. Ya boor e girdi’ ni yad be rin’ e pi n’en ni dabiyog ni nge rin’ e girdi’ ni 20 e duw rorad. U 1990, ke un John Kelley ni 82 e duw rok ko reb e sagren​—ni 26 e mayil nge 385 e yard n’umngin​—ma ke mus ko lal e awa nge lal e minit. U 1991, ke un Mavis Lindgren ni 84 e duw rok ma ir e great grandmother ko re sagren nem me mus ko medlip e awa nge mereb e minit. Ma de n’uw nap’an faram ma ke un reb e pumoon ni 91 e duw rok ko New York City Marathon!

Gathi ke mus e piin pillibthir ko ngiyal’ ney ni kar rin’ed e pi n’en nra pug e tafinay rodad. Ya fa en ni Abraham nu Bible ni 99 e duw rok e ke “mil u langan e mab” ni nge mada’nag e pi fager rok. Yog Caleb ko ngiyal’ ni 85 e duw rok ni gaar: “Taareb rogon ko ngiyal’ nem [45 e duw faram], ma aram rogon gelgnig e chiney ni nggu un ko mahl, ni nggu wan mu gub.” Ma be yog e thin ko Bible ni Moses e 120 e duw rok ko ngiyal’ ni yim’, “ni kaygu chirogon gelngin ma kab m’uth owthen.”​—Genesis 18:2; Joshua 14:10, 11; Deuteronomy 34:7.

I weliy Jesus Kristus u murung’agen fa bin som’on e pumoon, ni Adam, nge Noah, ni fa en ni i toy fare arke ni yow e girdi’ ni immoy nib fas kakrom. (Matthew 19:4-6; 24:37-39) Be weliy e thin ko Genesis ni i par Adam nib fas ko 930 e duw, nge par Noah nib fas ko 950 e duw. (Genesis 5:5; 9:29) Riyul’ ni ke par e girdi’ nib fas nib n’uw nap’an ni aram rogon fa? Rayog ni ngad pired ni gad ba fas ni kab n’umngin nap’an, ni mus ni ngad pired ni gad ba fas ndariy n’umngin nap’an? Wenig ngom, nga mu yaliy e mich ni bay ko bin migid e thin.