“Lem ni Ba Mudugil ni Bochan e Michan’”
DUW ni 1998 e kan wereg fare babyor nib biech, ko ngiyal’ ni boor e girdi’ ni be gathibthibnag, ni kan yoloy ko thin ni French ni bay e kenggin ni Les Témoins de Jéhovah face à Hitler (Pi Mich rok Jehovah u p’eowchen Hitler), ni Guy Canonici e ke yoloy. Fapi thin ni som’on ko fare babyor ni ke yoloy Francois Bedarida, ni ir reb e historian nu French nib gilbuguwan e ke gaar: “Ri baadag e girdi’ e re ke babyor ney. Gathi ke mus ni bochan ni kan suguy e gin ni dariy ban’en riy, machane kan yoloy e re n’ey ko tayim nib puluw. . . . De un ngay e piin ni kan nog specialists ngorad, ma mini’ e manang fare gafgow ni ke yib ngak e Pi Mich rok Jehovah u tan fare Third Reich? Machane, u lan e 12 e duw ko gagiyeg, ma ma yib ngorad e togopuluw u gubin ngiyal’ nib gel min gafgownagrad. Kara mada’naged e magawon u lan fapi concentration capms ni ke k’aring e ma rus ngorad. Maku ba tolang puluwon ni kara pied ni bochan e michan’ rorad nib gel. Mang fan ni kan pagtalin e pi Kristiano nem ko history? . . .
“Mang fan ni kan gafgownag ni rib gel ba ulung ni ba achichig, ma yad ma par ko binaw rorad nib thilthil, ma aram e ulung nder ma rin’ e tin nib kireb ngak yugu boch e girdi’? Aram e n’en ni de puluw. Gathi ke mus ni Pi Mich rok Jehovah u Germany e yad e piin ni kaygi buchuw ni faanra ngan taarebnag ko urngin e girdi’ ni ma par u rom—ya fare statistics e be dag ni namba rorad e ke mus ni 20,000 machane ke pag 60 million e girdi’ u rom ni urngin—machane yad e piin ni ma par u fithik’ e gapas ma ma tay fan e motochiyel ma der ma magawonnag yugu boch e girdi’, ma ke mus ni yad baadag ni ngar uned ko maruwel ni fan ni ngar ayuweged nge ga’ e pi bitir rorad nrogon. . . .
“Re togopuluw nem e ke yib ngak e piin nib mudugil mab gel e michan’ rorad ni bay rogorad ni ngar gelgad ko pi magawon ni ke pi’ yugu boch e girdi’ ngorad ya bay gelngirad u lan gum’ircha’rad ni aram e michan’ rorad ngak Jesus Kristus, ma tabab e gafgow ni kan pi’ ngorad ni ke amithnag e pi police ko Nam—nge yani mada’ ko ngiyal’ ni kan li’rad kar m’ad ni bod e hero.”
Fapi thin ni kan yoloy ni be weliy u murung’agen e Pi Mich rok Jehovah ko u rogon ni kan gafgownagrad ma kan li’rad kar m’ad ni bochan e michan’ rorad ko ngiyal’ ni kan togopuluw ko teliw e ba gel gelngin. Nap’an ni kan sul nga daken fare babyor, ma reb e shimbung u French ni Catholic ni, La Croix, fithingan e ke ulul ngay u fithik’ e kireban’ ni gaar: “Gathi boor e girdi’ ni manang e n’en ni ke buch ngorad, machane cha’ nem ni Guy Canonici e ke kunuy boor e mich riy ni nge n’igin ni nge th’ab be’ gulungan ko ngiyal’ ni nge guy e lem nib mudugil ni bochan e michan’ ni kan weliy ko pi thin nib mom, ni michan’ e ke par nib mudugil nge mada’ ko tomur ni mus ko piin bitir ma aram rogon. Re puguran ney e ra pi’e tamilangan’ ko maluagthin ni yibe tay e chiney u murung’agen ko miti mang Kristiano e Pi Mich rok Jehovah.”