Mini’ E Yira Faseg Ko Yam’?

“Dab mu gin gad ko re bugithin ney; ya ba’ ba ngiyal’ ni be yib ni bayi taw ngay ma gubin e yam’ ni bay u lan e low ni bayi rung’ag laman, mi yad yib u lan e low rorad nga wuru’.”​—JOHN 5:28, 29.

1. Mang e thin ni ka nog ni ke rungaag Moses ko gin nib chuchugur ko fachi ke gek’iy nib boor e rachngal riy ni be daramram, me tomur riy me mini’ e keb ngan’ e pi thin nem?

KE PAG e 3,500 e duw kakrom e buch ban’en ni rib thil. Be ayuweg Moses e pi saf rok Jethro ni fare patriarch. I m’ug e engel rok Jehovah ngak Moses u fithik’ e nifiy ni be daramram u fithik’ e pan ni boor e rachangal riy. “Nap’an ni be sap ngay, ma fare pan ni boor e rachangal riy e be daramram machane der yik’,” ireray e n’en ni yog fare chep ko Exodus. Ngemu’ me non ba lam ngak ni yib ko fare pan ni boor e rachngal riy. Fare lam e yog, “Fare Got rok Abraham, ma Got rok Isak ma Got rok Jakob.” (Exodus 3:1-6) Tomur riy, u lan e bin som’mon e chibog ko C.E. ara u nap’an Kristus, ma pi thin nem e yib ngan’ Jesus ni Fak Got.

2, 3. (a) Mang athap ni be sonnag Abraham, Isak, nge Jakob? (b) Mang boch e deer ni ke sum?

² I non Jesus nge boch e piin Sadduse, ni yad e piin ni der mich e fas ko yam’ u wan’rad. Me yog Jesus ni gaar: “Rogon ni ngan faseg e yam’ e mus rok Moses ma ke weliy murung’agen, u nap’an fare ke pan ni boor e rachangal riy, ko ngiyal’ ni yog Jehovah ni ‘fare Got rok Abraham ma Got rok Isak ma Got rok Jakob.’ I ir e gathi Got ko piin ni kar m’ad, ya piin nib fas, ya yad gubin ni ka yad ba fas u wan’.” (Luke 20:27, 37, 38, NW) U daken e pi thin rok Jesus nem, e dugliy ni Abraham, nge Isak, nge Jakob ni ke n’uw nap’an ni kar m’ad e ka yad ba fas ko lem rok Got. Ni bod Job, yad be sonnag e tomur ko “pigpig rorad nib t’uf ,” ni aram e nnap’an ni yad be mol ni yad ba yam’. (Job 14:14) U lan e bin nib biech e fayleng rok Got, e yira fasegrad ko yam’.

³ Ma, uw rogon bokum bilyon e girdi’ ni kar m’ad u n’umngin nap’an chepin e girdi’? Ku yira fasegrad ko yam’ fa? U m’on ni ngada nanged e fulweg riy ni rib tamilang, ma ngada guyed ko Thin rok Got ko u uw e ra yan e girdi’ ngay u nap’an ni yad ra yim’.

Bay u Uw e Piin ni Kar M’ad?

4. (a) U uw e ra yan e girdi’ ngay u nap’an ni kar m’ad? (b) Mang e Sheol?

⁴ Be yog e Bible ni piin nib yam’ e “dariy ban’en ni manang.” Nap’an ni ra yim’ e girdi’ ma dariy e infierno, ni ngan gafgownag riy ma dabi yan nga Limbo nga i son u fithik’ e gafgow, ya kemus ni nge sul ko but’. Ere, fonow ko Thin rok Got ngak e piin ni ka yad ba fas e gaar: “Urngin e maruwel ni ra pirieg paam, ma ngam rin’ ni gelngim, ya dariy e maruwel ara lem ara tamilangan’ ara gonop u Sheol, ni ireray e gin ni ga ra yan ngay.” (Eklesiastes 9:5, 10; Genesis 3:19, NW) Fare bugithin ni “Sheol” e boor e girdi’ ni dar nanged fan. Ireray e thin ni Hebrew ni gathi ri yimanang tabolngin. Boor e teliw ni ma machibnag ni girdi’ ni ke yim’ e kab fas, machane rogon ni be dag e Thin rok Got, e piin ni bay u Sheol e kar m’ad, ni dakuriy ban’en ni yad manang. Sheol e ir e low ko yam’.

5, 6. Nap’an ni kem’ Jakob, ma ke yan ngan, ma mini’ e yan i chag ngorad?

⁵ U lan e Bible, e gin som’mon ni m’ug fare bugithin ni “Sheol” riy e bay ko Genesis 37:35. Tomren ni ke rung’ag Jakob ni ke yim’ Josef ni fak ni rib t’uf rok, me dabuy ni ngan fal’eg laniyan’ me yog ni gaar: “Thingar gu wan nga Sheol ni ke kireban’ug ni fan ngak fakag!” Be lemnag ni ke yim’ fak, ke adag ni nge yim’ nge yan nga Sheol. Tomur riy, ma mereb i fak Jakob ni yad ba ilal e yad baadag ni ngar feked fak, ni th’abi bitir, ni Benjamin, nga ranod nga Egypt ngar gayed boch e ggan. Machane, me siyeg Jakob me yog ni gaar: “Dabi un fakag ngomed, ya walagen e ke yim’ ma ni goo ir e ka ba’. Faanra buch ban’en rok u kanawo’ ko gin gimed be yan ngay, mab mudugil ni gimed ra fekeg nga Sheol ni bochan e kireban’.” (Genesis 42:36, 38, NW) Gal bugithin ney e ba l’eg ko yam’, gathi yafas u tomren e yam’, ni bay u Sheol.

⁶ Rogon e thin ni bay ko Genesis e Josef e ke mang ani ga’ ko ggan u Egypt. Ere, ke yog ni yan Jakob nga Egypt ngar mada’gow Josef u fithik’ e felfelan’. Tomur riy, me par Jakob ko re binaw nem nge mada’ ko ngiyal’ ni ke yim’ ni ke taw ko 147 e duw rok. I rin’ pi fak u rogon ni yog u m’on ni yim’, ra feked ngar k’eyaged nga bokngo u Machpelah ko binaw nu Kanaan. (Genesis 47:28; 49:29-31; 50:12, 13) Ere, Jakob nge Isak, ni chitamangin, nge Abraham, ni tutuw rok e kan ta’rad u taabang.

‘Kan Ulunguyrad Ngak e Pi Ga’ Rorad’

7, 8. (a) U uw e ke yan Abraham u nap’an ni ke yim’? Mu weliy. (b) Mang e be dag ni boch e girdi’ ka ranod nga Sheol u nap’an ni kar m’ad?

⁷ U m’on riy, u nap’an ni micheg Jehovah e m’ag u thilrow Abraham me micheg ni ra yoor e piin ni owchen, me yog ko mang e ra buch rok Abraham. I yog Jehovah ni gaar, “Me gur, ga ra yan ngak e pi llabthir rom u fithik’ e gapas; bay ni k’eyagem ni kam pillibthir.” (Genesis 15:15) Ma ri aram rogon e n’en ni buch. Genesis 25:8 e yog ni gaar: “Me yim’ Abraham ni ke pillibthir, ma ke fel’ laniyan’, min tay ni nge un ko girdi’ rok.” Mini’ e pi girdi’ nem? U Genesis 11:10-26 e kan tay fithingan e pi ga’ rok ni yib rok Shem ni fak Noah. Ere nap’an ni yim’ Abraham mi ni yan ni ta’ ngak e piin ni kan tayrad nga Sheol nib m’on rok.

⁸ Fare bugithin ni “kan ta’ ngak e girdi’ rok” e boor yay ni kan ta’ nga lan fare Hebrew Scriptures. Arfan, ni ba puluw ni nga nog ni Ishmael ni fak Abraham nge Aaron ni walagen Moses, e ka ranow nga Sheol u nap’an ni kar m’ad, ni yad be sonnag e fas ko yam’. (Genesis 25:17; Numbers 20:23-29) Rogon e n’en ni kan weliy, ma Moses e ku ke yan nga Sheol, ni yugu aram rogon ni dariy be’ ni manang ko ba uw e malang rok. (Numbers 27:13; Deuteronomy 34:5, 6) Maku, Joshua, ni ir e ke yan nga lon Moses me mang en ta yog e thin rok piyu Israel, nib muun ngay reb e mfen e girdi’ ni ku ka ranod nga Sheol u nap’an ni kar m’ad.​—Judges 2:8-10.

9. (a) U rogon ni be dag e Bible ni fare bugithin Hebrew ni “Sheol” nge fare bugithin ni Greek ni “Hades” e taa bangi n’en e be yog? (b) Mang e athap rok e piin ni bay u Sheol, ara Hades?

⁹ Boch e chibog nga tomren, me David e mang pilung u 12 e ganong nu Israel. U nap’an ni yim’, me “yan ko gin’en ni bay e pi ga’ rok riy.” (1 Kings 2:10) Maku immoy u Sheol fa? Rorran ni Pentekost ko 33 C.E., me weliy Peter ni apostal murung’agen e yam’ ni tay David me fanay e thin ni bay ko Psalm 16:10: “Dab mu pageg u Sheol.” Tomren ni weliy ni David e ka bay u lan e low rok, me fanay Peter e pi thin nem ngak Jesus me yog ni “David e guy e re n’em u m’on, me weliy murung’agen e fas ko yam’ ni bayi tay fare Messiah ni faani gaar: Dan n’ag nge par u tafen e yam’, ma downgin e de mel.” (Acts 2:29-32) U roy e i fanay Peter fare bugithin ni Greek ni “Hades,” ni taareb fan ko fare bugithin ni Hebrew ni “Sheol.” Arfan ni, piin ni ka nog ni bay u Hades e ba taareb rogon ko piin ni bay u Sheol. Yad be mol, ni yad be sonnag e fas ko yam’.

Bay e Piin ni De Mat’aw u Sheol Fa?

10, 11. Mang fan ni rayog ni nga dogned ni boch e girdi’ ni de mat’aw e ra yan nga Sheol, ara Hades, u nap’an ni kar m’ad?

¹⁰ Tomuren ni pow’iy Moses fare nam nu Israel ngar chuwgad u Egypt, me togopuluw boch e girdi’ u nap’an ni yad be yan u daken e ted. I yog Moses ngak e girdi’ ni ngar paloggad rok​—Korah, nge Dathan, nge Abiram ni pi ga’ rorad. Bay ra m’ad u fithik’ e yargel. I weliy Moses fan ni gaar: “Faanra yim’ e pi cha’ ney ni bod rogon ni ma yim’ urngin e girdi’ ma yira gechignagrad ni bod rogon ni yima gechignag urngin e girdi’, ma gathi Jehovah e ke l’ogeg. Machane faanra ireray e maruwel rok Jehovah, ma ra pil e but’ mi yad aw nga Sheol ni ka yad ba fas, ma ngari tamilang u wan’med ni pi cha’ ney e kar dariyfannaged Jehovah.” (Numbers 16:29, 30) Ere demtrug ko kar m’ad ni bochan ke mab e but’ ke ful’rad fa kar yik’gad ni bod Korah nge fapi Levites ni yad 250 ni ra folgad ngak, urngin e pi togopuluw nem e ka ranod nga Sheol, ara Hades.​—Numbers 26:10.

¹¹ Shimei, ni ir e yog e thin nib kireb ngak David ni Pilung, e ke gechignag Solomon ni ir e pilung ni yan nga lon David. I tay David chilen ngak ni gaar, “Dab mpag ni dab ni gechignag,gur be’ ni gab gonop ma ri ga manang e n’en ni thingar mu rin’ ngak, thingar mu li’ ngem’ ngam fek ni ke pilibthir nga u fithik’ e racha.” I fanay Solomon Benaiah nge lebuguy e re thin nem. (1 Kings 2:8, 9, 44-46) Maku reb ni ke yim’ ko sayden rok Benaiah e en ni ga’ ko salthaw nu Israel i Joab. Lolugen ni ke mana’ e “de yan nga Sheol u fithik’ e gapas.” (1 Kings 2:5, 6, 28-34) Gali n’em ni buch e be micheg feni riyul’ e tang rok David ni kan thagthagnag ni gaar: “Girdi’ nib kireb e ra pag ni nge yan nga Sheol, mus ngak urngin e pi nam kar paged talin Got.”​—Psalm 9:17.

12. Mini’ Ahithophel, ma uw e ke yan ngay u nap’an ni kem’?

¹² Ahithophel e ir e tafonow rok David. Fonow rok e kan ta’ ni bod rogon e fonow rok Jehovah. (2 Samuel 16:23) Bay e kireban’ riy, re tapigpig nem ni yima pagan’uy ngak e ke mang be’ ni de yul’yul’ me un ko togopuluw ni Absalom ni fak David e ke gagiyegnag. Ba tamilang, ni i lemnag David e re ngongol n’em nde yul’yul’ u nap’an ni yoloy ni gaar: “Bochan gathi reb e toogor e ke yog e thin nib kireb ngog; ya faanra aram rogon ma rayog ni nggu k’adan’ ngay. Gathi be’ ni kari fanenikayeg e be uf ngog; ya faanra aram rogon ma rayog ni nggu mith rok.” Me ulul David ni gaar: “Nge yib ngorad e magothgoth! Bay ranod nga Low ni ka yad ba fas; ya bochan u nap’an ni kar pared u bang ni gathi binaw rorad ma tin nib kireb e immoy u fithik’rad.” (Psalm 55:12-15, NW) U nap’an ni ke yim’ Ahithophel nge piin kar uned ngak ma ka ranod nga Sheol.

Mini’ e Piin ni Bay u Gehenna?

13. Mang fan ni kan pining Judas ni “fare fak e mogothgoth”?

¹³ Mu taarebnag rarogon David ko n’en ni buch rok Jesus, fa bin Ga’ e David. Bagayad fa 12 i apostal rok Kristus, ni Judas Iskariot, e de par nib yul’yul’ ni bod Ahithophel. N’en ni rin’ Judas e ba kireb ni de chuchugur ko n’en ni rin’ Ahithophel. I ngongol Judas nib togopuluw ngak Fak Got ni kari maagirag rok. U nap’an e meybil ni tay Fak Got ko ngiyal’ ni ke mus e machib rok u fayleng, me weliy murung’agen pi gachalpen ni gaar: “Ya ngiyal’ ni ug moy rorad e ug ayuwegrad rok e moonyan’ nga gelngin ni fare ngachal rom ni mtunguy ngog. Ug yoror rorad, ma dariy taa bagayad ni ke malog, ya kemus ni faanem ni nge malog e ke malog ya nge yib i m’ug nib riyul’ e tin ni ke yog e babyor nib thothup.” (John 17:12) Be yog u roy murung’agen Judas ni “fare fak e magothgoth,” be dag ni nap’an ni ra yim’ Judas, ma dakuriy e athap rok ni nge fas biyay. Kan chuweg u laniyan’ Got. Ke yan nga Gehenna gathi Sheol. Be mang e Gehenna?

14. Mang e be yip’ fan Gehenna?

¹⁴ I puwan’ Jesus ngak e pi tayugang’ ko teliw ko ngiyal’ nem ya bochan kar ngongliyed ni piin gachalperad e nga ra manged “bang ko Gehenna.” (Matthew 23:15) Ngiyal nem, ri manang e girdi’ fare Loway nu Hinnom, ni ireray e gin’en ni ke mang tafen e dow ma girdi’ nib kireb ni kan li’ ngem’ ni kan ta’ ni dariy rogon ni ngan k’eyag nib fel’ rogon e kan n’ag nga ram. U m’on riy, e weliy Jesus murung’agen Gehenna ko welthin rok u daken fare burey. (Matthew 5:29, 30) Girdi’ ni yad be rung’ag e welthin rok e yad manang fan fare Gehenna ni be yip’ fan ban’en. Be yip’ fan ni nge yim’ be’ ni dakuriy e athap ko fas ko yam’. U nap’an Jesus, ni dabi un ngay Judas Iskariot, ma bay e girdi’ ni ka ranod nga Gehenna u nap’an ni kar m’ad ma da ranod nga Sheol, ara Hades?

15, 16. Mini’ e yim’ ke yan nga Gehenna, ma mang fan ni ka ranod nga ram?

¹⁵ Gal ni som’mon e girdi’, ni Adam nge Efa, e ni sunmiyrow ni yow ba flont. Mar denengow ni lem rorow. Yow e dariy e yafas ni manemus ni fan ngorow. Dar folgow rok Got ma kar folgow rok Satan. Nap’an ni kar m’ow, ma dakuriy e athap rorow ni nge fel’ rogorow ko biyul rok Kristus. Ya ka ranow nga Gehenna.

¹⁶ Kain ni fak Adam nib pumoon ni bin som’mon, e ke li’ Abel ni walegen ngem’ ngemu’ me par ni dariy tafen. I weliy John ni apostal murung’agen Kain ni “i par nib mil fan ngak faanem nib kireb.” (1 John 3:12) Ba puluw ni nga nog ni taareb rogon ko gallabthir rok, ke yan nga Gehenna u nap’an ni kem’. (Matthew 23:33, 35) Rib thil e re n’ey nga rarogon Abel ni be’ nib mat’aw! I weliy Paul ni gaar, “Michan’ rok Abel ngak Got e ir e pow’iy Abel nge pi’ ngak Got e maligach ni kab fel’ ko maligach ni pi’ Kain. Michan’ rok Abel ngak Got e ir e fal’eg Abel u wan’ Got me matheeg Got ngak Abel ni ke mang be’ nib mat’aw, yi m’agan’ Got ko maligach ni i pi’ ngak Got. Yugu aram rogon ni ke yim’ Abel, machane michan’ rok ngak Got e ka be non.” (Hebrews 11:4) Arrogon, Abel e bay u Sheol e chiney ni be sonnag e fas ko yam’.

Bin “Som’mon e Fas ko Yam’” nge Bin “Kab Fel’”

17. (a) Ngiyal’ ney ko “tin tomuren e rran,” mini’ e ra yan nga Sheol? (b) Mang athap ni bay ko girdi’ ni ba’ u Sheol nge girdi’ ni ba’ u Gehenna?

¹⁷ Boor e girdi’ ni yad ra bieg e re n’ey e yad ra lemnag rarogon e piin ni kar m’ad ko ngiyal’ ney ni “tin tomuren e rran.” (Daniel 8:19) Revelation guruy ni 6 e be weliy murung’agen aningeg e girdi’ ni be yan u daken e os ko ngiyal’ nem. Fithingan e bin tomur riy e yam’, ma Hades e bin migid. Arfan ni, boor e girdi’ ni kar m’ad ni dawori taw nga nap’an ni bochan e n’en ni ma rin’ fare pumoon ni be yan u daken e re os nem ma tomur riy e Hades, ni yad be sonnag e fas ko yam’ u lan e bin nib biech e fayleng. (Revelation 6:8) Ere, mang e athap ko piin ni bay u Sheol (Hades) nge piin ni bay u Gehenna? Ngan weliy nib mom, e fas ko yam’ e fan ko piin ni bay u Sheol; ma yam’​—ni manemus—​e fan ko piin ni bay u Gehenna.

18. Mang athap e be ognag e “bin som’mon e fas ko yam’”?

¹⁸ I yoloy John ni apostal ni gaar: “Piin ni yad ra un ko fas ko yay nsom’mon nra faseg e girdi’ ko yam’ e yad ra felfelan’ ma ri ba ga’ e fel’ rogon ni yad ra tay. Ya yay ni migid e yam’ nra yib e dariy ban’en nra ki yog ni nge rin’ ngorad; ya bay ra manged pi prist rok Got nge Kristus, ma bay ra uned ngak ko gagiyeg u lan bbiyu’ e duw.” Piin ni yad ra un ngak Kristus ko gagiyeg e yad ra un ko “bin som’mon e fas ko yam’,” ma mang e athap ko yugu boch e girdi’?​—Revelation 20:6.

19. Uw rogon ma boch e girdi’ e ke fel’ rogorad ko “fare fas ko yam’ ni kab fel’”?

¹⁹ Ka nap’an Elijah nge Elisha, ni gali tapigpig rok Got, fare maangang ko fas ko yam’ e ke faseg e girdi’ ni ke yim’. Ke yog Paul ni, “Piin ni ppin e ke fas e yam’ rorad’,” “ma boch e girdi’ e ni gafgownagrad ya ra siyegned ni ngan pagrad, u daken yugu boch e biyul ya ngar tawgad nga reb e fas ko yam’ ni kab fel’ boch.” Arrogon, pi cha’ ney ni rib yul’yul’ e lem rorad e yad be sonnag e fas ko yam’ ni ra ognag ngorad e yafas ni gathi ba ngoch nap’an, ya athap ko yafas ni manemus! Ni riyul’ ni aram e “fas ko yam’ ni kab fel’.”​—Hebrews 11:35.

20. Mang e ra weliy e bin migid article?

²⁰ Faanra ngada m’ad nib yul’yul’ u m’on ni nge gothey Jehovah e re m’ag ney nib kireb, ma ri bay e athap rodad ni ngad uned ko “fas ko yam’ ni kab fel’,” kab fel’ ya bay e yafas ni manemus riy. I micheg Jesus ni gaar: “Dab mu gingad ko re bugithin ney; ya ba’ ba ngiyal’ ni be yib ni bayi taw ngay ma gubin e yam’ ni bay u lan e low ni bayi rung’ag laman, mi yad yib u lan e low rorad nga wuru’.” (John 5:28, 29) Bin migid e article rodad e ku ra weliy fan e fas ko yam’. Ra dag rogon ni nge gelnagdad e fas ko yam’ ni nge par ni rib yul’yul’ e lem rodad ma ra ayuwegdad ni ngaud paged fadad.

Ka Ga Manang?

• Mang fan ni kan weliy ni Jehovah e reb e Got “ko piin nib fas”?

• Uw rarogon e piin ni bay u Sheol?

• Mang athap e bay rok e piin ni bay u Gehenna?

• Uw rogon ma boch e girdi’ e ra fel’ rogorad ko fare “fas ko yam’ ni kab fel’”?

[Picture on page 13]

Bod Abraham, girdi’ ni yad ra yan nga Sheol e yad ra fas ko yam’

[Pictures on page 14]

Mang fan Adam nge Efa, nge Kain, nge Judas Iskariot e ra yan nga Gehenna?