Riyul’ ni I Fil Jesus Murung’agen e Nifiy Ndabi Math Biid? — LIBRARY U ONLINE ni fan ko Wulyang ko Damit

Riyul’ ni I Fil Jesus Murung’agen e Nifiy Ndabi Math Biid?

I yog Jesus ni gaar, “Faanra waliyem barba’ i lan owchem ngam pi’ keruum ngak Got, ma ga luf! Ya kab fel’ ni ngam man ko gin nsuwon Got ni taab raba’ i lan owchem ko bin ka ba’ lan owchem nruw raba’ mi non’em nga fithik e nifiy ndabi math biid. Ko gin nder yim’ e fak l’ud u downgiy riy, ma dabi math e nifiy riy biid.”—MARK 9:47, 48.

Ma ba’ bayay ni yog Jesus ngal’an e pufthin ni bayi gaar ngak e piin nib kireb: “Mmarod ngam chuwgad rog! Mmarod ko fare nifiy ndabi math biid ni kan ngongliy rogon kan tay ni fan ngak moonyan’ nge pi engel rok! Ere pi cha’ ney e bay ni pi’rad ko gechig ndariy n’umngin nap’an.”—MATTHEW 25:41, 46.

SOM’ON ni ga ra beeg fapi thin ni yog Jesus ma ba dake be weliy murung’agen e nifiy ndabi mith biid. Mudugil nde lemnag Jesus ni nge togopluw ko Thin rok Got, nfaan ba tamilang ni gaar: “Piin nib yam’ e dariy ban’en ni yad manang.”—Eklesiastes 9:5.

Mang e be yip’ fan fare n’en ni yog Jesus ni nga nin’ be’ nga fithik’ e “nifiy ndabi math biid”? Fare nifiy ndabi math biid ni yog Jesus e ba riyul’ fa ba fanathin? Uw rogon ni nge yan e piin nib kireb ko “gechig ndariy n’umngin nap’an”? Ngad guyed e pi deer ney ni reb nge reb.

Mang e be yip’ fan fare n’en ni yog Jesus ni nga nin’ be’ nga fithik’ e “nifiy ndabi math biid”? Fare bugithin ni Greek ni kan pilyeg “nifiy ndabi math biid ni bay ko Mark 9:47 e Geʹen·na, ni yib ko thin ni Hebrew ni Geh Hin·nomʹ, ni fan e re bugithin n’ey e “Loway nu Hinnom.” Fare Loway nu Hinnom e immoy u wuru’ e yoror nu Jerusalem kakrom. Ma nap’an fapi pilung nu Israel, mu un pi’ e bitir ni maligach u lan ere loway nem, reb e ngongol ni ri dabun Got. I yog Got nra li’ e piin ni yad be ngongliy e ngongol ko liyor ni googsur. Ma bay nog e re Loway nem nu Hinnom ni “loway ko mili’ girdi’,” gin ni bayi par e “girdi’ ni ke yim’” riy ni dabin k’eyag. (Jeremiah 7:30-34) I yog Jehovah u m’on riy ni Loway nu Hinnom e bayi mang bangi n’en ni nguun nin’ e yam’ ngay ma gathi nguun gafgownag e girdi’ ni kab fos riy.

U nap’an Jesus, ma girdi’ nu Jerusalem e ur fanayed e Loway nu Hinnom ni nge mang teloor rorad. Yad ma yin’ e girdi’ ni kireb’ ni ke yim’ ko re teloor nem ni bay e nifiy riy nder math ni ma urfeg e dow nge pi yam’ nem.

Nap’an ni weliy Jesus murung’agen e faklud ndabi yim’ nge nifiy ndabi math biid ma be yip’ fan e Isaiah 66:24. Rogon e “ldow ko piin ni ur togopluwgad ngak [Got],” e gaar Isaiah “faklud ni be longurad e dariy e ngiyal’ nra yim’, ma nifiy ni be urfiyrad e dariy e ngiyal’ nra math.” Jesus nge piin ni ur motoyilgad ngak e yad manang ni pi thin ney ko Isaiah e be yip’ fan e n’en ni yira rin ko fapi ldow ni dariy rogon ni ngan k’eyagrad.

Arfan rib puluw rogon ni fanay Jesus fare Loway nu Hinnom ara Gehenna nge fanathinnag e pi yam’ ndariy e athap rorad ko fos ko yam’. Ri micheg e re n’ey u nap’an ni yog ni Got “e rayog ni nge kirebnag dowey nge lanin’uy u fithik’ e nifiy.” (Matthew 10:28) Gehenna e ba fanathin ni fan ko yam’ ni manemus ma gathi gafgow ni manemus u fithik’ e nifiy.

Fare “nifiy ndabi math biid” ni yog Jesus e ba riyul’ fa ba fanathin? Mu guy fare “nifiy ndabi math biid” ni yog Jesus ni bay ko Matthew 25:41 e ni ngongliy ni fan ngak moonyan’ nge pi engel rok.” Ga be lemnag ma nifiy nriyul’ e rayog ni urfeg e kan? Fa i fanay Jesus e “nifiy” nib fanathin? Mudugil ni “fapi saf” nge fapi “kaming” ni kun weliy ko re thin ney e gathi ba riyul’; ya yu bugithin ni be yip’ fan l’agruw mit e girdi’. (Matthew 25:32, 33) Fare nifiy ndabi math biid ni yog Jesus murung’agen e fanathin ni be yip’ fan ni ngan chuweg e piin ni kireb nge chuw.

Uw rogon ni nge yan e piin nib kireb ko “gechig ndariy n’umngin nap’an”? Yugu aram rogon ni boor e Bible ni kan pilyeg fare bugithin ni “gechig” ni bay ko Matthew 25:46, ma kenggin i fan fare bugithin ni Greek ni koʹla·sin e be “guy rogon e gek’iy ni be ga’ i yan,” ara ngan theth’ab e tin ndariy fan i papa’ngin e gek’iy. Ere nap’an nrayog e yafas ni manemus ngak e piin ni bod e saf ma piin ni bod e kaming nder kalgadngan’rad e yad ra gafgow ko “gechig ni manemus,” ma dakuriy e athap rorad.

Uw Rogon ni Ga Be Lemnag?

De fil Jesus nra yim’ be’ ma ka ba’ yaan nib fos. Ya boor yay ni i fil murung’agen e fos ko yam’. (Luke 14:13, 14; John 5:25-29; 11:25) Mang fan ni yog Jesus nra faseg e yam’ nfaanra manang ni kab fos yaarad?

Ma de fil Jesus ni ba gel e gafgow nra tay Got ko girdi’ ni kireb manemus. Ya gaar Jesus: “Yi Got e rib t’uf e girdi’ nu fayleng rok, ma aram me pi’ Fak ni kari maagirag rok nge yib, ni fan e nge urngin e piin ni michan’rad ngak e aram e dab kur m’ad, ya ke yog e yafos ndariy n’umngin nap’an ngorad.” (John 3:16) Mang fan ni i yog Jesus ni piin ndabi michan’rad ngak e yad ra yim’? Faanra ri manang ni yad ra par ni manemus, nguur gafgowgad u fithik’ e nifiy ndabi math biid, ma gur dabiyog ni aram rogon?

Fare machib u murung’agen e nifiy ndabi math biid e bangi n’en ni tagil’ e gafgow e gathi machib nu Bible. Ya machib ko teliw ni googsur ni kan tay ni ba dake machib ko Kristiano. (Mu guy fare thin ni “Bochi Murung’agen e Nifiy Ndabi Math Biid.”) Derma gafgownag Got e girdi’ u fithik’ e nifiy ndabi math biid. Kam fil e tin riyul’ u murung’agen e nifiy ndabi math biid ma ke uw rogon Got u wun’um?

[Box on page 6]

BOCHI MURUNG’AGEN E NIFIY NDABI MATH BIID

I SUM KO TELIW NI GOOGSUR: Girdi’ nu Egypt kakrom e ma mich u wan’rad ba nifiy ndabi math biid. Bay reb e babyor ni ka nog e (The Book Ȧm-Ṭuat) ni yoloy ni ke chugur i gaman 3,400 e duw ni ke yan, ni be weliy murung’agen e piin ni “yira wun’rad nga lan ko fare low ko nifiy; ma dabiyog ni ngar thaygad riy, ma dabiyog ni ngar milgad ko daramram ko nifiy.” Ma reb e llowan’ nu Greek ni ka nog Plutarch ngak, ni immoy ni ke gonap’an 1,900 e duw ni ke yan, e ki yoloy murung’agen e piin ni yad bay ko bin nu ar e fayleng ni gaar: “[Yad] be yor u fithik’ e gel’gel’ u nap’an nrib gel e gafgow ni yibe tay ngorad.”

MACHIB U MURUNG’AGEN E NIFIY NDABI MATH BIID NI GARER U JUDAH: Josephus ni be’ ni ma yoloy e chep (ni immoy ni ke gonap’an 1, 971 e duw ni ke yan) e yog ni reb ulung nu Jew, e ba mich u wan’rad ni “yaan e girdi’ e dabi yim’ ma ra par ni manemus.” Ki yog ni gaar: “Aray rogon e lem rok piyu Greek. Yad be lemnag ni yaan e girdi’ ni kireb ndabi yim’ e yad bay u bangi ban’en nib talumor ma ba sug ko gechig ndabi m’ay.”

MACHIB NI KE FANAY E “KRISTIANO NI GOOGSUR”: Nap’an e bin l’agruw e chibog, ma fare babyor ni apocryphal (Apocalypse of Peter) e yog murung’agen e girdi’ nib kireb “Ni bay e nifiy ni kan fal’eg ni fan ngorad ndabi math biid.” Miki yog ni: “Ezrael, ni fare engel ko damumuw e fek e pumoon nge ppin ni be yik’ baley i dowrad nge yin’rad nga fithik’ e lumor, ni fare nifiy ndabi math biid ni ma urfeg e girdi’; me gechignagrad u fithik’ e damumuw.” Ku aram e ngiyal’ ni Theophilus nu Antioch ni reb e tayol babyor e sul u daken e thin rok Sibyl ni reb e profet ni yog murung’agen e gechig ko girdi’ nib kireb: “Ra yib e nifiy nga dakenmed nguum gafgowgad ni gubin ngiyal’.” Pi thin ney e ba riyul’ ma ba ga’ fan mab puluw ma ba fel’ ngak urngin e girdi’.

NIFIY NDABI MATH BIID E KE MICHEG NI NGAN LI’ E GIRDI’ E DE KIREB U GONAP’AN E DUW NI 476 NGE MADA’ KO 1,500: Mary I, ni pilung nu England (ko duw ni 1553-1558), ni urfeg ba chugur i 300 e Protestant ni m’agrad nga yu ley i gek’iy, me yog ni gaar: “Bochan e yaal rok e piin ni ma togopluw ko teliw rodad e yira urfeg u fithik’ e nifiy ndabi math biid, ere lem rog e ba puluw ni ngan urfegrad u roy u fayleng ni bod rogon e gechig ni ma rin’ Got.”

REBI FAN NI KA FIN NI KU NOG: Boch e duw ni ke yan ndawori n’uw nap’an ma boch e ulung ko teliw e kar thilyeged e machib rorad u murung’agen e nifiy ndabi math biid. Bod ni yog reb e teliw ko duw ni 1995 ni gaar: “Nifiy ndabi math biid e gathi bang ni yima gafgownag e girdi’ riy ni manemus, machane ireram e tomur ko piin ni ma togopluw ku Got rib gel ni aram e tomur riy ngan thangrad ngar chuwgad.” (Doctrine Commission of the Church of England)

[Box/Picture on page 7]

MANG “FARE LIPATH I NIFIY”?

Revelation 20:10 e be yog ni fare Moonyan’ e yira yin’ nga lan “fare lipath i nifiy” min ‘gafgownag ni rran nge nep’ ndariy n’umngin nap’an.’ Faanra ngan gafgownag fare Moonyan’ ni manemus, ma nge tay Got nib fas, machane be yog e Bible ni Jesus e ra “kirebnag gelngin Moonyan’” ni be yip’ fan ni ngan thang e fan rok. (Hebrews 2:14) Fare lipath i nifiy e be yip’ fan e “bin l’agruw yay e yam’.” (Revelation 21:8) Gathi ireray fare yam’ ni yog e Bible ko som’on ni fare yam’ nbochan e denen ni tay Adam, ni ku rayog ni ngan faseg be’ riy ko yam’. (1 Korinth 15:21, 22) Bochan nde yog e Bible ni “fare lipath i nifiy” e ra pi’ e pi yam’ ni bay riy, ma aram e “bin l’agruw yay e yam’” ni be yip’ fan ndabkun fas bayay.

Mang e be yip’ fan e piin ni bay u lan “fare lipath i nifiy” ni yibe gafgownagrad ni manemus? Reb i fan e ngan gafgownag be’ e ngan taleg be’ ko tin ni baadag. Bod u nap’an ni mada’nag Jesus boch e moonyan’ ma ra weniggad ni: “Dabi pi’rad nga ranod [nge kalbusnagrad] nga lan fare low nib toar.” (Matthew 8:29; Luke 8:30, 31) Ere urngin e piin ni yad bay u lan “fare lipath” i nifiy e yira “gafgownagrad” ma kan talegrad ko tin ni yad baadag ni manemus, ara bin “l’agruw yay e yam’” ni be yip’ fan e mathmit.