“I Somol e Ma Yib e Ayuw Rok”

¹ Yu ngiyal’ ma yul’yul’ ko nam e rayog ni nge k’aring e tin riyul’ e Kristiano ngar rin’ed ban’en nib togopuluw ko michan’ rorad. Ere, susun ni nge uw rogon e ngongol rorad ni yugu aram rogon ni ke garer e re lem ney u gubin yang? Mang boch i kenggin e motochiyel u Bible nrayog ni nge ayuwegrad ya nge yog ni ngar rin’ed ban’en u fithik’ e gonop mu ur pared ni yad ba yul’yul’ ngak Got?

² “Dab Mu Siro’” Ngorad: Yu ngiyal’ e siro’ ni yima tay ko flak e be dag ni yibe yul’yul’ ko nam. Machane ba ga’ ni flak e bay yaan boch ban’en u lan e lang riy ni bod e t’uf ara boch ban’en u fayleng. Bay ban’en ni yog Got ngak e girdi’ rok u murung’agen e re n’ey u nap’an ni pi’ e motochiyel ngorad ni gaar: “Dab mu ngongliy ba liyos ara yaan ban’en ni bay u tharmiy, ara bay u fayleng, ara bay u fithik’ e ran u tan e but’ ngam ta’ fan ara mmeybil ngay. Dab mu siro’ ko liyos ni ma meybil boch e girdi’ ngay ara mu ta’ fan fa mmeybil ngay, yi gag fare Somol ni Got rom, mi gag ba Got ni dabug yugu reb e kan ni nge tagenging ngog.”​—Exodus 20:4, 5.

³ Ere faan yira siro’ ara ni ragbug nga but’ u puluwon e flak ko Nam mab togopuluw ko n’en ni ke yog Jehovah ni aram e kemus ni goo ir e ngaun liyor ngak, fa? Mang e be yip’ fan e flak? J. Paul Williams ni be’ ni ma yoloy e babyor e gaar: “Flak e aram e pow ko michan’ nge liyor ni fan ko nam.” Maku reb e babyor e be gaar: “Flak e ba thothup ni bod e kuruth.” (The Encylopedia Americana) Flak e aram e pow ko nam. Ere faan ga ra siro’ ngay ma aram e be m’ug ni ga be liyor ngay nge Nam rom. Re n’ey e be dag ni ke mich u wan’um ni Nam rom e ra ayuwegem ma de puluw e re n’ey ko n’en ni be yog e Bible u murung’agen e meybil ko liyos.

⁴ Rib tamilang e n’en ni be yog e Bible ni be gaar: “I Somol e ma yib e ayuw rok.” (Jonah 2:9) Pi ulung ni girdi’ e ke sunmiy ara pow rorad e dabiyog ni nge ayuwegdad. I fonownag Paul e pi Kristiano ni gaar: “Pi tafager rog ni gimed ba t’uf rog, mpired u orel ko tayfan nge meybil ni yibe tay ngak e liyos.” (1 Korinth 10:14) Pi Kristiano kakrom e da ur liyorgad ko Nam rorad. U lan reb e babyor ni yoloy Daniel P. Mannix e yog ni gaar: “Pi Kristiano kakrom e da ur uned i pi’ . . . e maligach ngak e got rok e pilung [nu Roma]​—ma taareb rogon ko dab ni un ko siro’ ko flak e ngiyal’ ney.” Ere ku aram rogon e pi Kristiano e ngiyal’ ney. Darur ted pa’rad nga peri’rad ngaur ted fan e flak ko nam, ya kemus ni goo Jehovah e yad ma liyor ngak. Yad ra rin’ ni aram rogon ma aram e yad be m’oneg Got u wan’rad maku yad be tayfan e am nge piin ni yad be gagiyeg. Bin riyul’ riy e yad manang nib milfan ngorad ni ngar “folgad ko am.” (Roma 13:1-7) Machane, mang e be yog e Bible u murung’agen e national anthem ara tang ni fan ko nam?

⁵ Mang Fan e National Anthem?: Be yog reb e babyor ni gaar: “National anthem e ma weliy murung’agen e yul’yul’ ni ma tay e girdi’ ko nam rorad ma ba ga’ ni yima uneg e meybil ngay ni yibe yog ngak Got ni nge pow’iy me ayuweg e piin ni yad be gagiyegnag e nam.” (The Encyclopedia Americana) National anthem e aram e tang ara meybil ni fan ko nam. Ma ba ga’ ni yima ning riy ni nge fel’ rogon e nam me par nib n’uw nap’an. Ere ba puluw ni nge un e tin riyul’ e Kristiano ko re n’ey, fa?

⁶ I par Jeremiah ni profet u fithik’ e girdi’ ni u rogned ni yad ma pigpig ku Got. Machane me tay Jehovah chilen ngak ni gaar: “Jeremiah, dab ku um pi’ e meybil rok e pi girdi’ ney. Dab ku um yor ara um meybil ni fan ngorad; ma dab ku um wenignagrad ngog, ya dab ku gu motoyil ngom.” (Jeremiah 7:16; 11:14; 14:11) Ere mang fan ni kan tay chilen e re n’ey ngak Jeremiah? Ya boor e girdi’ e ngiyal’ nem ni ur moro’ro’gad, ma yad be thang e fan ko girdi’, ma yad be par e piin ni gathi mabgol rorad, ma yad ma ban, ma yad ma meybil ko liyos.​—Jeremiah 7:9.

⁷ I dag Jesus reb e kanawo’ nib fel’ u nap’an ni yog ni gaar: “Gathi gu be yibilay e fayleng machane gu be yibil ni fan ngak e piin ni kam pi’rad ngog.” (John 17:9) Be yog e Bible ni “tin ni ka bay e girdi’ nu fayleng e ke suweyrad Faanem nib Kireb” ma urngin ban’en u fayleng e “bayi m’ay.” (1 John 2:17; 5:19) Ere de puluw ni nge yibilay e tin riyul’ e Kristiano ni nge mon’og e pi n’en ni yibe rin’ ni fan ko re m’ag ney me par nib n’uw nap’an.

⁸ National anthem ara tang ni yima tay ni fan ko nam e ba ga’ ni bay e thin riy ni be dag ni yibe lemnag ni kab tolang reb e nam nga reb. De puluw e re n’ey ko thin nu Bible. Nap’an ni pi’ apostal Paul e welthin u Areopagus, me yog ni gaar: “Ri taareb e pumoon ni sunumiy [Jehovah], me sum rok e re moon nem girdien urngin e nam, me tayrad ni ngar pired u daken e re fayleng ney ni polo’.” (Acts 17:26) Miki yog apostal Peter ni gaar: “Ke fin gu nang e chiney nriyul’ ni gubin e girdi’ ma taareb rogorad u wan’ Got. En ni bay madgun Got u wan’ ma be rin’ e tin nib mat’aw e ra i par nib fel’ u wan’ Got ndemtrug ko be’ u kun nam.”​—Acts 10:34, 35.

⁹ Boor e girdi’ ni kar dugliyed ni dab ra uned i ted pa’rad nga peri’rad ara ra uned i yon’ e tang ni fan ko nam ni bochan e n’en ni kar filed u Bible. Machane mang e yad ma rin’ ni faanra kan towasariyrad ni ngar uned ko pi n’ey?

¹⁰ Mog u Fithik’ e Tayfan Ndab Mu Un Ngay: Nebukadnezzar ni Pilung nu Babylon kakrom e fal’eg reb e liyos ni gol me yog ni ngan n’uf u lan e tafel’fel’ u Dura ni bochan e be guy rogon ni nge taareban’ e girdi’ u tan e gagiyeg rok. Ngemu’ me yarmiy reb e madnom ni fan ko re liyos nem me pining e pi pilung ko yungi nug, nge pi pilung ko pi binaw, nge piin ni yad ba migid ngak e pi pilung ko pi binaw, nge pi lolugen e yu raba’ i maruwel, nge urngin e tin ka bay e pi tolang ko yungi nug. I yog ngorad nnap’an ni yugu ra chub e musik mi yad siro’ ngar ted fan e re liyos nem. U fithik’ e piin ni ka nog ni ngar muulunggad e ngaram e bay dalip i pagel ni Hebrew riy ni aram Shadrak, nge Meshak, nge Abednego. Uw rogon ra daged ni dubrad ni ngar uned ko re madnom nem? Nap’an ni chub e musik ma urngin e girdi’ nra siro’gad ko fare liyos, me kemus ni fa dalip i pagel ni Hebrew e ra pared ni yad ba sak’iy.​—Daniel 3:1-12.

¹¹ Ngiyal’ ney e yima siro’ ko flak ni kan k’iyag paay, fa kan tay paay nga periiy, fa kan tay paay nga ngorongorey. Yu ngiyal’ e yima tayfan e flak u boch e kanawo’. U boch e nam e yima yog ko bitir u skul ni ngar ragbuggad nga but’ ngar farayed e flak. Ra m’ug nder darifannag e tin riyul’ e Kristiano e flak ni faan yad ra sak’iy ndab ra nonad u nap’an ni be siro’ boch e girdi’ ko flak.

¹² Machane, uw rogon ni faanra yibe siro’ ko fare flak u reb e kanawo’ ni faan ga ra un ko sak’iy ma aram e ra m’ug ni ga be un ngay? Bod ni susun e kan mel’eg reb e bitir ni skul ni nge yan i sak’iy nga tooben e flak u wen nge siro’ ngay ma tin ka bay e bitir e ngar pared u naun ni yad ba sak’iy ni yad ba sap ko fare flak. Faanra un be’ ko sak’iy u nap’an ni be siro’ facha’ ko flak ma aram e be un ko liyor ko flak. Ere faanra aram rogon ma piin ni dubrad ni ngar uned ko re n’ey e dab ra uned ko sak’iy. Machane uw rogon ni faanra ka yib sak’iy me tabab fare madnom? Ra aram rogon ma ga ra par ni gab sak’iy ma gathi ga be un ngay.

¹³ Susun e ka nog ngak be’ ndabi siro’ ko flak, machane kemus ni nge kol u nap’an reb e parade ara thelep ni be tay boch e girdi’ i yan nga bang ni fan nga reb e madnom, ara u lan e class, ara yugu bang, ya nge yog ni siro’ yugu boch e girdi’ ko fa gi flak. Faanra rin’ ni aram rogon, ma aram e be un ko n’en ni yibe rin’ ko fare madnom ma be togopuluw ko fare motochiyel u Bible ni be yog ni ‘ngan par u urel ko meybil ko liyos.’ Taareb rogon e re n’ey nga boch e parade ni yima tay ni fan ko nam. Tin riyul’ e Kristiano e dab ra uned ngay.

¹⁴ Ba ga’ nnap’an ni be chub e musik ko tang ko nam ma ra un be’ ko sak’iy ma aram e be m’ug ni be un ko fare tang u laniyan’. Faanra aram rogon ma tin riyul’ e Kristiano e dab ra uned ko sak’iy. Faanra ka yad ba sak’iy me chub e musik ma de t’uf ni ngar pared nga but’, ya gathi aram fan ni kar sak’iygad. Maku reb e faanra ka nog ni ngan sak’iy ngan tang, ma dariy e kireb riy ni nge sak’iy be’ ma dabi un i yin’ fare tang, ya gathi aram e be un ngay u lanin’uy.

¹⁵ ‘Dariy Ban’en ni Be Methan’med Ngay’: Tomuren ni weliy fare psalmist ni pi liyos ni ke ngongliy e girdi’ e dariy gelngirad, me ulul ngay ni gaar: “Piin nra ngongliyed nge urngin e piin ke pagan’rad ngorad, e manga ra boded e pi liyos nem ni yad e ra ngongliyed!” (Psalm 115:4-8) Ere ba tamilang ni pi tapigpig rok Jehovah e darur uned nga boch e maruwel ni yima ngongliy e flak riy ara liyos ni yima meybil ngay. (1 John 5:21) Ku rayog ni nge sum boch e magawon u tabon e maruwel ni faanra dag reb e Kristiano ndabi un ko liyor ko flak ya kemus ni goo Jehovah e nge liyor ngak.

¹⁶ Bod ni sana ra yog e en ga’ ko maruwel ngak reb i girdien e maruwel rok ni nge girngiy e flak nga lang ara nge pilig nga but’. Susun ni facha’ e ir e ra dugliy ko ba fel’ ni nge rin’ fa danga’, ya faanra rin’ u nap’an nib sak’iy e girdi’ ni yad be siro’ ko fa gi flak, ma aram e ba tamilang ni be un ko n’en ni yibe rin’.

¹⁷ Machane, faanra gathi yibe girngiy fa gi flak nga lang ara yibe pilig nga but’ ni fan nga reb e madnom, ma aram e re n’ey e taareb rogon ko ngan fal’eg rogon boch ban’en u m’on ni ngan maruwel u lan reb e naun, ni bod ni ngan bing fa ngan ning e mab nge winda. Faanra aram rogon ma aram e ra be’ ma ir rok e nge dugliy ko nge rin’ fa danga’ nrogon ni be yog e nangan’ rok ni kan skulnag ko thin nu Bible, ya fare flak e kemus ni pow ko Nam. (Galatia 6:5) Nangan’ rok be’ e sana ra yog ngak ni nge wenig ngak e en ga’ ko maruwel rok ni nge yog ngak yugu be’ ni yow nga maruwel ni nge rin’ e re n’em. Ma reb e Kristiano e sana ra pag e nangan’ rok ni nge rin’ e re maruwel nem ya dariy be’ u tooben ni be tayfan ara be liyor ko fa gi flak. Demtrug e n’en nra dugliy reb e Kristiano ma susun ni nga i par ni ‘dariy ban’en ni be methan’ ngay’ u p’eowchen Got.​—1 Peter 3:16.

¹⁸ Dariy reb e thin nu Bible ni be yog ni dabiyog ni nge un reb e Kristiano ko maruwel ara yan nga lan reb e naun ara ofis ko am ni bay e flak riy. Ku yima tay yaan e flak ko stamp, nge license plate ko karrow, nge boch ban’en ni ke fal’eg e am. Gad ra fanay e pi n’em ma gathi be yip’ fan ni gad be liyor ko flak. N’en nib ga’ fan e gathi fa gi flak ni bay u toobey ya n’en ni ga ra rin’ ngay e aram e n’en nib ga’ fan.

¹⁹ Yima tay e flak ko winda, nge mab, nge karrow, ngu daken e tebel ara boch ban’en. Maku bay e mad ni bay yaan e flak riy nrayog ni ngan chuw’iy. U boch e nam e bay e motochiyel riy ni be yog ndabiyog ni ngan chuw ko mad ni aram rogon. Yugu ra dariy e motochiyel ni be yog ndab ni chuw ko mad ni aram rogon, machane faanra chuw be’ ngay ma mang e dag ko girdi’? I weliy Jesus murung’agen pi gachalpen ni gaar: “Gathi yad e girdi’ nu roy u fayleng ni bod gag ni gathi gag e girdi’ nu fayleng.” (John 17:16) Ku thingar dab da paged talin rogon laniyan’ pi walagdad ko re n’ey. Ra magawonnag e re n’ey e nangan’ rok boch i yad, fa? Ra war e michan’ rorad ni bochan e n’en ni kad rin’ed, fa? I fonownag apostal Paul e piin Kristiano ni gaar: “Ngam mel’eged e tin ni ir e ba th’abi fel’. Me yog ni um pired ni kam gilafgad nga orel ko urngin mit e kireb nge n’en ni yira yog e tagan riy ngomed.”​—Filippi 1:10.

²⁰ ‘Thingar Da Munguygad ngak Urngin e Girdi’’: Ngiyal’ ney ni kari “mo’maw’” e par, e be gel e yul’yul’ ni be tay boch e girdi’ ko nam rorad. (2 Timothy 3:1) Manga yigi dabi pagtalin e piin nib t’uf Got rorad ni kemus ni goo Jehovah e rayog ni nge ayuwegdad. Goo ir e bay rogon ni ngad liyorgad ngak. Nap’an ni ka nog ngak pi gachalpen Jesus ni ngar rin’ed ban’en nib togopuluw ko tin nib m’agan’ Got ngay, me lungurad: “Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.”​—Acts 5:29.

²¹ I yoloy apostal Paul ni gaar: “Tapigpig rok Somol e thingari dabi un ko tugthin. Thingari munguy ngak urngin e girdi’, ma nge par ni ir reb e tamachib nib fel’ ma ba gum’an’.” (2 Timothy 2:24) Piin Kristiano e yad ma athamgil ni ngaur pared nib aw e gapas u thilrad e girdi’, ma yad ma tayfan e girdi’, ma yad ba sumunguy u nap’an ni yad be dugliy boch ban’en ni bay rogon ko siro’ ni yima tay ko flak nge pi tang ni yima yin’ ni fan ko nam.