Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
January 2-8
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 24-28
“Jehovah e Ma Ayuweg e Girdi’ Rok”
ip-1-E 272 ¶5
Ra Fanay Jehovah Gelngin ni Nge Ayuweg e Girdi’ Rok
5 Yugu aram rogon ni piin ni toogor rok Jehovah e yad ma rus ngak, machane ke par ni ir e manaf rok e piin nib sobut’an’rad ni yad baadag ni ngar pigpiggad ngak. Sana ra gay rogon e pi tayugang’ ko teliw nge pi tayugang’ ko am ni ngar k’aringed e piin ni yad ma pigpig ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’ ni nge dabkur yul’yul’gad ngak, machane der yag ko pi girdi’ ney ni ngar rin’ed e re n’em ni bochan ni pi tapigpig rok Jehovah e yad ma par nib pagan’rad ngak. Ra munmun ma rayog rok ni nge dag ko piin ni yad ma togopuluw ngak ni ir e ba gel gelngin ngorad. Ma ra rin’ e re n’ey ni gowa ke mang ba manileng ni ke tagalul’nag bangi ted ndariy ban’en nra tugul riy ara bangi rungrung nrayog ni ngan naf ngay u nap’an ni ke aw e n’uw nib gel.—Mu beeg e Isaiah 25:4, 5.
Nge Yib Angin Ngom e Pi N’en ni Ke Pi’ Jehovah ni Fan Ngodad
4 Boor e pi babyor rodad ni yima ngongliy nib puluw e thin riy ko Bible ni fan ngak gubin e Pi Mich Rok Jehovah. Machane, ku bay boch e babyor ni kan ngongliy ni fan ngak e piin fel’ yangaren ara piin gallabthir. Boor e pi babyor rodad nge boch ban’en ni kan tay ko fare website rodad ni kan ngongliy rogon ni fan ngak e piin ni gathi yad e Pi Mich Rok Jehovah. Ere, gubin e pi n’ey ni be pi’ Jehovah ngodad ni fan ko tirok ban’en e be dag riy ni ka be tay u gil’ e n’en ni ke micheg ni aram e ra ngongliy ‘ba mur ni fan ko gubin e nam u fayleng—ba mur ni ggan nth’abi fel’ e yira pi’ riy.’—Isa. 25:6.
ip-1-E 273 ¶6-7
Ra Fanay Jehovah Gelngin ni Nge Ayuweg e Girdi’ Rok
Bayi Fal’eg Got “Ba Mur ni Fan ko Gubin” e Girdi’
6 Jehovah e bod reb e matam ni ma t’ufeg pi fak, machane gathi kemus ni ma ayuwegrad ni nge dabi buch ban’en rorad nib kireb, ara ma pi’ e tin nib t’uf rorad u reb e rran nge reb, machane ba ga’ ni ma pi’ e tin nib t’uf rorad ni bay rogon ko tirok ban’en. U tomuren ni ke chuweg e girdi’ rok u tan e gagiyeg rok Babylon nib Gilbuguwan ko duw ni 1919 me fal’eg reb e mur ni fan ngorad ni aram e ke ngongliy boor ban’en ni fan ngorad ni bay rogon ko tirok Got ban’en: “Bayi fal’eg Somol ni Gubin ma Rayog Rok ba mur ni fan ko gubin e nam u fayleng—ba mur ni ggan nge wain nth’abi fel’ e yira pi’ riy.”—Isaiah 25:6, BT.
7 Re mur ney e yira tay ko fare “burey” rok Jehovah. Mang e re burey ney? Ireray fare “burey ni bay e tempel riy” ni aram e ba pire’ e nam ni bay ra bad ngay ko “tin ni bay yib e rran nga m’on.” Ma ireray fare “burey” rok Got nib thothup ni aram e gin nra par e pi tapigpig rok riy ndab kur ngongliyed e kireb. (Isaiah 2:2; 11:9) Aram e gin nra ngongliy Jehovah fare mur riy ni fan ngak e piin ni yad be par ni yad ba yul’yul’ ngak. Ma pi n’en ni ma pi’ Jehovah u fithik’ e gol ko girdi’ rok e ngiyal’ ney ni bay rogon ko tirok ban’en e be dag rogon e pi n’en nib manigil nra pi’ ngodad boch nga m’on u nap’an nra par ni kemus ni taareb e am nra gagiyeg ni aram Gil’ilungun Got. Aram e ngiyal’ nra gaman e ggan ni nge kay urngin e girdi’. Be gaar e Bible: “Me par e nam nib sug ko grain; me sug daken yungi ted ko woldug.”—Psalm 72:8, 16.
Yira Gel ko Bin Th’abi Tomur e Toogor, ni Aram e Yam’
15 Ra yan i taw nga tungun fare biyu’ i duw ni ke gagiyeg Gil’ilungun Got riy, ma aram e ngiyal’ ni kari chuw e girdi’ ni gubin u tan gelngin e denen nge yam’. Be gaar e Bible: “Rogon ni ma yim’ urngin e girdi’ ni bochan e yad taab girdi’ Adam, e aram rogon ni gubin e girdi’ ni bay ni faseg ko yam’ ni bochan e kar taab girdi’gad Kristus; nib yaram ni ke tay Got: ni Kristus e som’on ni ngan faseg ko yam’; me migid e piin ni girdien Kristus ko ngiyal’ ni bayi sul Kristus riy. Ma aram e bayi taw ko tungun; mi Kristus e bayi gel ngak urngin e pi kan ni be gagiyeg, nge piin ni yad be tay murung’agen ban’en, nge piin ni yad be yog e thin, me pi’ Kristus urngin ban’en ni be gagiyegnag ngak Got ni Chitamangiy. Yi Kristus e thingari mang ir e i gagiyeg nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni ke gel Got ngak urngin e pi toogor me ta’rad nga tan e rifrif u ay. Ma bin th’abi tomur e toogor ni nge gel ngak e yam’.” (1 Kor. 15:22-26) Arrogon, ra yan i taw ko ngiyal’ nem, ma ke chuw e girdi’ u tan gelngin e yam’ ni ke af rok Adam. Ma fare n’em ni “bod e manileng” ni ke gapopow nga daken e girdi’ ni gubin e ke chuw ndariy n’umngin nap’an.—Isa. 25:7, 8, BT.
ip-1-E 273-274 ¶8-9
Ra Fanay Jehovah Gelngin ni Nge Ayuweg e Girdi’ Rok
8 Piin ni yad ra un ko fare mur ni ke ngongliy Got rogon ni fan ngorad e boor ban’en nib manigil nrayog ni ngar athapeged boch nga m’on. Ngad guyed e n’en ni yog Isaiah ni migid. Ke taarebrogonnag e denen nge yam’ nga ba “manileng ni ke gapopow nga daken gubin e nam” ni gaar: “Mu roy e bayi chuweg [Jehovah] riy e kireban’ nib tomgin ni bod e manileng ni ke gapopow nga daken gubin e nam. Ma Somol ni Th’abi Tolang e bayi kirebnag gelngin e yam’ ni manemus! Bayi faley e lu’ u owchen gubin e girdi’.”—Isaiah 25:7, 8a, BT.
9 Arrogon ra chuw e denen nga yam’! (Revelation 21:3, 4) Ma reb riy e, ra chuweg Got e n’en ni ke gafgow e girdi’ rok riy ni ke pag bokum biyu’ e duw. “Girdi’ rok ni yad ba yath u wan’ e fayleng ni ga’ngin ni ur gafgowgad riy e bayi museg. I Somol, e ir e be yog e pi thin ney.” (Isaiah 25:8b, BT) Uw rogon nra buch e re n’ey? Ra chuweg Jehovah faen ni be gafgownag e girdi’ rok ni aram Satan nge piin ni yad ba mang ngak. (Revelation 20:1-3) Aram fan nra yog e girdi’ rok Got u fithik’ e felfelan’ ni nge lungurad: “Ir e Got rodad! Kad ted e pagan’ rodad nga daken, ma ke ayuwegdad nde buch ban’en rodad. I ir e Somol! Kad ted e pagan’ rodad nga daken, ma chiney e kad felfelan’gad ma kad ufgad ni bochan e ke ayuwegdad.”—Isaiah 25:9, BT.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Mu Ayuweg fare Paradis ni Be Yip’ Fan Ban’en ni Nge Yan i Par ni Kari Gamog u P’eowchen Got
ROGON NRAYOG NI NGAM UN I FAL’EG E RE PARADIS NEY NI BE YIP’ FAN BAN’EN NGE YAN I PAR NI KARI MANIGIL
18 Ri gad ba tow’ath ni be fanaydad Jehovah ni ngad uned i ngongliy fare paradis ni be yip’ fan ban’en ni nge yan i par ni kari gamog u p’eowchen. Gad ma rin’ e re n’ey u daken fare maruwel ni machib ni gad ma un ngay nge rogon ni gad ma ayuweg boch e girdi’ ni ngar manged boch i gachalpen Jesus. Urngin yay ni gad ra ayuweg be’ ni nge ognag e yafas rok ngak Got ni nge pigpig ngak, ma aram e gowa gad be ga’nag e re paradis ney i yan.—Isa. 26:15; 54:2.
Jehovah, Kam Par ni Gur e Tabinaw Romad
RA ULUL JEHOVAH NI NGE MANG BA “TABINAW NGODAD”
15 Pi magawon u roy u fayleng e ba mudugil nra gel i yan u m’on ni nge yib e tomur. (Matt. 24:7, 8) Ma nap’an nra tabab fare gafgow nib ga’ ma ra gel e mo’maw’ ko par rodad. Ma yira gechignag e piin nib kireb u ga’ngin yang e fayleng, ma ra balyangan’rad ni bochan gelngin e marus. (Hab. 3:16, 17) Ya be yog e thin nu Bible ni bochan gelngin e marus rorad, ma aram e yad ra mith “nga lan e yiy nge nga tan e war u daken e burey.” (Rev. 6:15-17) Machane, dariy reb e yiy, ara reb e siyobay nib ga’, ara reb e ulung ko am nrayog ni nge ayuwegrad.
16 Ra ayuwegdad Jehovah u nap’an fare gafgow nib ga’. Gad ra bod Habakkuk ni profet nib felfelan’ ni bochan ni Got e ra ayuweg. (Hab. 3:18) Mang boch e kanawo’ nra ayuwegdad Jehovah riy e ngiyal’ nem? Susun ni ngad songad ngad guyed rogon e ayuw nra pi’ ngodad. Machane, be pagan’dad nra par e girdi’ rok Jehovah ni yad ba yaram, ma ra tamilangnag ko mang e ngad rin’ed ni bod rogon piyu Israel kakrom u nap’an ni kar chuwgad u Egypt. (Mu beeg e Exodus 13:18; Rev. 7:9) Uw rogon nra tamilangnag Jehovah ngodad e n’en ni ngad rin’ed? Dabisiy nra fanay e pi ulung ni nge yog e n’en ni ngad rin’ed. Ya i yog Isaiah 26:20 murung’agen e pi “naun” ni bay e ayuw ko girdi’ rok Got riy. Pi naun ney e rayog ni nge yip’ fan e pi ulung rodad u ga’ngin yang e fayleng. (Mu beeg e Isaiah 26:20, BT.) Ere, rib ga’ fan u wan’um e pi muulung rodad, fa? Ga ma gay rogon ni ngam fol ko pi n’en ni ma yog Jehovah ngodad u daken e pi muulung rodad, fa?—Heb. 13:17.
January 9-15
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 29-33
“Bay Yib Ba Pilung nib Mat’aw”
Ngan Pining e Sorok ngak Kristus ni Ir fare Pilung nib Gilbuguwan!
13 Ku ra cham Kristus ni fan ko “tin nib mat’aw.” Tin nib mat’aw nra guy e re Pilung ney rogon ni nge ayuweg e aram e ‘rogon ni ma mat’awnag Got e girdi’ ngak,’ ara pi motochiyel rok Got u murung’agen e tin nib fel’ nge tin nib kireb. (Rom. 3:21; Deut. 32:4) I yiiynag Isaiah murung’agen Jesus Kristus ni Pilung ni gaar: “Ba’ reb e rran ni bay yib ba pilung nib mat’aw.” (Isa. 32:1) Nap’an nra gagiyeg Jesus ma aram e ra fek i yib e “bin nib beech e lan e lang” nge “bin nib beech e fayleng” ni aram e “tin nib mat’aw e ngongol e bay i par riy.” (2 Pet. 3:13) Gubin e piin ni yad ra par u lan e bin nib beech e fayleng e thingar ra folgad ko pi motochiyel rok Jehovah.—Isa. 11:1-5.
ip-1-E 332-334 ¶7-8
Fare Pilung nge Fapi Piilal ni Yad Be Maruwel u Tan Pa’
7 Fare yiiy rok Jesus e weliy riy murung’agen e pi magawon nra buch u nap’an e “ngiyal’ ni ke chugur nga tomuren e re m’ag ney,” miki yog ni gaar: “Dab mu rusgad.” (Matthew 24:3-8, NW) Ere mang fan nde rus pi gachalpen Jesus ko pi n’en ni be buch ko fayleng e ngiyal’ ney? Reb i fan e bochan ni “piin ni bay urogned e thin” ndemtrug ko yad e piin ni kan dugliyrad ara yad ba muun ko “yugu boch e saf” e yad be ayuweg e ulung rok Got u fithik’ e yul’yul’. (John 10:16) Pi piilal ney e darur rusgad ni yad be ayuweg e pi walag ni yugu aram rogon ni be cham girdien reb e nam nga reb ma yibe li’ boch e girdi’ ngar m’ad. Yugu aram rogon ni gad be par u lan e re fayleng ney ni bay boch e girdi’ riy ndariy fan Got u wan’rad, machane ma gay e pi piilal ney rogon ni ngar ayuweged e piin ni ke mulan’rad ni aram e yad ma fanay e Thin rok Got ni ngar pied e athamgil nga lanin’rad.
8 U nap’an fare wugem e duw ni ke yan ma ke tamilang ko chon mini’ e yad e “piin ni bay urogned e thin.” Yibe skulnag e “piin ni bay urogned e thin” ni yad ba muun ko yugu boch e saf ya nge yag ni ngar manged boch pi “fak e pilung.” Ma tomuren fare gafgow nib ga’ ma yira pi’ e maruwel ngak e piin ni ke bung rogorad ni nga rogned e thin ko girdi’ rok Got u lan e “bin nib beech e fayleng.” (Ezekiel 44:2, 3, BT; 2 Peter 3:13) Nap’an ni yad ra rin’ e maruwel rorad ni ngar pied e tin nib t’uf ko tirok Got ban’en mar pow’iyed e girdi’ rok, ma aram e yad be dag ni “yad bod e tagalul’ u ba war ni ba ga’” ni aram e yad be ayuweg e ulung rok Got ko pigpig ni yad be tay ngak.
ip-1-E 334-335 ¶10-11
Fare Pilung nge Fapi Piilal ni Yad Be Maruwel u Tan Pa’
Ngan Fal’eg e Motoyil ko Fonow ni Kan Pi’
10 Uw rogon ni ke fol e piin ni yad bang ko fare ulung nib ga’ ko yaram rok Jehovah? Ke ulul fare yiiy ni gaar: “Owcherad nge telrad e bayi m’uth ko tin ni nge yog ngak e girdi’.” (Isaiah 32:3) Kab kakrom i yib ni be skulnag Jehovah e pi tapigpig rok ni yad ba t’uf rok ya nge yag ni ngar mon’oggad ko tirok ban’en. Fare skul ni ka nog e Theocratic Ministry Skul ngay nge ku boch e muulung ni ma tay e Pi Mich Rok Jehovah u ga’ngin yang e fayleng ni bod rogon e district convention, nge national convention, nge international convention, nge yugu boch e skul ni fan ngak e “piin ni bay urogned e thin” e be ayuweg e pi walag ney ni ngar filed rogon ni ngar ayuweged e ulung rok Got u fithik’ e t’ufeg. Angin ni ke yib riy e ke yag rorad ni ngar ayuweged bokum milyon e walag u ga’ngin yang e fayleng ni ngar pared ni yad ba taareb. Yugu demtrug e gin ni be pigpig e pi piilal ney riy, ma yad ma fal’eg e motoyil u rogon ni yibe tamilangnag fan boch e thin nu Bible. Ma bochan ni kan skulnag e nangan’ rorad ko thin nu Bible, ma aram fan ni ke m’agan’rad ngay ni ngar motoyilgad mi yad fol ko pi yaram ney.—Psalm 25:10.
11 Be ginangnagdad fare yiiy ni be gaar: “Gum’irchaen be’ nib aduduw e ma fal’eg i lemnag boch ban’en, ma be’ ni salap ko welthin u fithik’ e yoor e ra mom rok ni nge yog e thin nib tamilang.” (Isaiah 32:4, NW) Dab da gurgad ngad dugliyed u wan’dad e n’en nib fel’ nge n’en nib kireb. Ya be yog e Bible ni gaar: “Be’ nib balyang ma kub manan’ e kab fel’ rogon boch ngak be’ ni ma non ni der lem.” (Proverbs 29:20, BT; Eklesiastes 5:2) U m’on ko duw ni 1919 ma mus ko girdi’ rok Jehovah nib m’agan’rad nga boch e machib rok piyu Babylon. Machane, nap’an e re duw nem me tamilangnag Jehovah ngorad e n’en nib m’agan’ ngay. Pi n’ey ni ke tamilang u wan’rad e boch ban’en ni kan fal’eg i gay murung’agen. Ere, aram fan ni yad ma weliy e pi n’en ni ke mich u wan’rad u fithik’ e pagan’.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Demtrug e Gin’en ni Ga Bay Riy, Ma Ngam Motoyil ngak Jehovah
2 Ngiyal’ ney e ma pow’iy Jehovah e girdi’ rok u daken e thin rok u Bible, ngu daken gelngin nib thothup, ngu daken e ulung rok. (Acts 9:31; 15:28; 2 Tim. 3:16, 17) Rib tamilang e pi n’en ni ma yog ngodad ni ngad rin’ed, ya gowa bod ni ‘gad be rung’ag lungun nga fiti keru’dad ni be gaar, “Baaray e wo’. Mu leked.”’ (Isa. 30:21) Ku ma fanay Jehovah Jesus ni nge pow’iydad. Ke mel’eg Jesus ni nge pow’iy e ulung rok u daken “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop.” (Matt. 24:45) Ba t’uf ni ngaud folgad u rogon ni yow be pow’iydad, ya bay rogon e athap rodad ko yafas ndariy n’umngin nap’an ko re n’ey.—Heb. 5:9
Bay Mmanged “Ba Nam ni Gimed Be Pigpig Ngog ni Kam Manged Pi Prist”
4 Nap’an e duw ni 1513 B.C.E. ma aram e ngiyal’ ni tabab fare m’ag ko Motochiyel u nap’an ni immoy piyu Israel ko fare Burey ni Sinai. Re m’ag nem e ir e tay piyu Israel ni yad ba thil u fithik’ e pi nam, mar pared ni yad ba nam ni ke mel’eg Got. Ere, ke mang Jehovah e Tapuf Oloboch rorad, nge Pilung rorad, nge En Ma Pi’ e Motochiyel ngorad. (Isa. 33:22; Jas. 4:12) Pi n’en ni i buch rok piyu Israel e be dag e n’en nra buch ni faanra ni fol ara dab ni fol ko pi motochiyel rok Got nib mat’aw. Bay ko re Motochiyel nem nthingar dabi leay piyu Israel e girdi’ u yugu boch e nam ara ra liyorgad nga boch e got ni googsur. Ere, fan nni ngongliy e re motochiyel nem e bochan ni nge ayuweg fare ganong rok Abraham ndabi kireb.—Ex. 20:4-6; 34:12-16.
January 16-22
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 34-37
“Kan Tow’athnag Hezekiah ni Bochan e Michan’ Rok”
ip-1-E 386-388 ¶7-14
Kan Tow’athnag e Michan’ Rok e En ni Pilung
Ke Weliy Rabshakeh e N’en ni Be Nameg ni Nge Rin’
7 Ke l’og Sennacherib fare Rabshakeh (ni ireram e liw rok be’ ko salthaw, ma gathi fithingan) nge ku l’agruw e tolang ko salthaw ni nga ranod nga Jerusalem ni nga rogned ngak girdien e re mach nem ni ngar paged yad nga tan pa’ piyu Assyria. (2 Kings 18:17) Bay dalip ni’ ni yad ma maruwel u tan pa’ Hezekiah ni aram Eliakim ni ir e ga’ ko tabinaw ko en pilung, nge Shebna ni ir e tayol u tafen e puf oloboch, nge Joah nib moon ni fak Asaf ni ir e ma kol e babyor ko am nra mada’gad fapi tolang ko salthaw ni l’ograd Sennacherib u wuru’ fare yoror u Jerusalem.—Isaiah 36:2, 3.
8 N’en ni ke nameg fare Rabshakeh e ban’en nib mom ni aram e nge gay rogon ni nge non ngak piyu Jerusalem ni ngar paged yad nga tan pa’ yu Assyria ya nge dab ra chamgad. Som’on e be tolul ngorad ni be non nthin nu Hebrew ni be gaar: “Mang e ri be gif Hezekiah ni Pilung ngay. . . Mini’ e gimed be ta’ ngak nra ayuwegmed ngam togopuluwgad nga Assyria?” (Isaiah 36:4, 5, BT) Ma aram me moningnag fare Rabshakeh piyu Jew ni kar rusgad ni be puguran ngorad ndariy be’ nrayog ni nge ayuwegrad. Gur, mini’ e rayog ni nge ayuwegrad? Rayog ni nge ayuwegrad fare nam nu Egypt ni bod “boch lay i uchel” ni ke m’ing? (Isaiah 36:6, BT) Ngiyal’ n’em ma fare nam nu Egypt e ke bod boch lay i uchel ni ke m’ing ya yugu aram rogon ni immoy nib gel lungun, machane dawori n’uw nap’an ni ke gel fare nam nu Ethiopia ngorad. Ma en ni ke mang Farao ni aram e Tirhakah ni Pilung e gathi ir be’ ko fare nam nu Egypt, ya ir be’ nu Ethiopia. Ma dabki n’uw nap’an ma bayi gel piyu Assyria ngak. (2 Kings 19:8, 9) Bochan ni dabiyog rok piyu Egypt ni ngar ayuweged yad me ere ku dabiyog ni ngar ayuweged fare nam nu Judah.
9 Bin migid me yog fare Rabshakeh ngorad ndab ki cham Jehovah ni pa’rad ni bochan e daki m’agan’ ko n’en ni yad be rin’. I yog ni gaar: “Nga moged ngog ni Somol ni Got romed e gimed be tay ngak? Ya Hezekiah e ir e buthug fa yungi tagil’ e meybil nge pi altar rok Somol u nap’an ni yog ko girdi’ nu Judah ngu Jerusalem ni nguur meybilgad u lan taab altar.” (Isaiah 36:7, BT) Bin riyul’ i fan ni ke buthug piyu Jew fa yungi tagil’ e meybil nge pi altar e bochan ni yad be gay rogon ni ngar sulweged e bin riyul’ e liyor nga rogon, ma gathi bochan ni ngar togopuluwgad ngak Jehovah.
10 Bin migid me puguran fare Rabshakeh ngak piyu Jew ndabi gaman e salthaw rorad. Ma aram me non ngorad u fithik’ e ufanthin ni gaar: “Bay gu pi’ ngomed l’agruw e biyu’ e os ni faan gimed ra pirieg aram oren e pumoon ni nge yan u daken.” (Isaiah 36:8, BT) Gur, ba ga’ fan urngin e salthaw ni bay rok piyu Judah fa danga’? Danga’, ya faanra ngar gelgad ko mahl ma gathi be yan u rogon gelngin e pi salthaw rorad. Ya be tamilangnag e Proverbs 21:31 (BT) ni gaar: “Rayog ni ngam fal’eg rogon e os ni fan ko mahl, machane Somol e ir e ma gelnigey.” Ma aram me yog fare Rabshakeh ni yad e be ayuwegrad Jehovah ma gathi piyu Jew, ya faan gomanga danga’ ma dabiyog rok piyu Assyria ni ngar tawgad ngaram.—Isaiah 36:9, 10.
11 Fapi cha’ ni yad be maruwel u tan pa’ Hezekiah e be magafan’rad ko n’en nra lemnag fapi Jew ni yad bay u daken e yoror u Jerusalem u nap’an ni be non fare Rabshakeh yad be rung’ag. Ere ka rogned ngak fare Rabshakeh ni lungurad: “Mu non ngomad ni Aramaic. Ya gamad ra nang fan. Dab kum non ni Hebrew; ya urngin e girdi’ u daken e rungrung ma be motoyil.” (Isaiah 36:11, BT) Dabun fare Rabshakeh ni nge fol ko n’en ni ka rogned ngak. Ya baadag ni nge k’aring e marus ngak piyu Jew ya nge m’agan’rad ngay ni ngar paged yad nga tan pa’ piyu Assyria ni aram e ngar gelgad ngak yu Jerusalem ndab ra chamgad. (Isaiah 36:12) Ere ulul fare Rabshakeh bayay ni nge non ngorad ni thin ni “Hebrew.” Me ginang piyu Jew ni gaar: “Dab kum paged Hezekiah nge ban nagmed, ya dabiyog rok ni nge ayuwegmed.” Tomuren e re n’ey, miki gay fare Rabshakeh rogon ni nge waliy e piin yad be motoyil ngak ni aram e be weliy rogon nra fel’ boch e par rorad u nap’an ni yad ra paged yad nga tan pa’ piyu Assyria ni be gaar: “Emperor nu Assyria e be yog ngomed ni ngam chuwgad ko re binaw nir ngam pired u tan pa’. Ra pagmed ni nguum unumed e grape ko woldug ni grape romed nge wom’engin e fig ko gek’iy romed, nge ran ko pi luwed romed—nge mada’ ko ngiyal’ ni nge fekmed e emperor nu Assyria nga reb e nam ni bod e biromed e nam, ni bay e woldug ni grape riy ni yima ngongliy nge yib e wain riy, nge grain ni yima ngongliy e flowa riy.”—Isaiah 36:13-17, BT.
12 Bochan ni gay piyu Assyria rogon ni ngar chamgad ngak piyu Jerusalem, ma aram fan nde yag ni ngar yunged e woldug rorad, ere dariy wom’engin e woldug ni ngar kunuyed ko re duw nem. Ere, dabisiy nnap’an ni rung’ag fapi Jew e thin ni yog fare Rabshakeh ni murung’agen e grape nrib fel’ ni yad ra kay ara ra unumed e ran nib garbeb ma ban’en nrib fel’ u wan’rad. Machane dawori mu’ fare Rabshakeh i gay rogon ni nge k’aring fapi Jew ni nge mulan’rad.
13 Ki ulul fare Rabshakeh ni nge k’aringrad nge mulan’rad. I yog ngak piyu Jew ndabi pagan’rad ngak Hezekiah ni yugu aram rogon ni yog ngorad ni gaar: ‘Somol e bayi ayuweg e pogofan rodad.’ Miki puguran ngorad ndabiyog rok e pi got rok yu Samaria ni ngar ayuweged fare ragag i ganong rok yu Assyria. Ma uw rogon fapi got ko tin ka bay e nam ni ke gel piyu Assyria ngorad? I fithrad ni gaar: “Bu uw e pi got rok Hamath nge Arpad e chiney? Maku bu uw e pi got rok Sefarviam? Bay bagayad ni kaa ayuweg yu Samaria?”—Isaiah 36:18-20, BT.
14 Machane, fare Rabshakeh ni ir be’ ni ma liyor ko pi got ni googsur e de nang e n’en nib thil u thilin e girdi’ nu Samaria ni yad ma togopuluw ko bin riyul’ e liyor nge piyu Jerusalem ni yad bay u tan pa’ Hezekiah. Dariy gelngin e pi got rok yu Samaria ni ngar ayuweged fa ragag i ganong ni yad be gagiyegnag. (2 Kings 17:7, 17, 18) Machane, piyu Jerusalem ni be gagiyegnagrad Hezekiah e kar paged e pi got ni googsur ma kar sulod ni ngar pigpiggad ngak Jehovah. Yugu aram rogon ma de gay fa dalip i pumoon ni yad be maruwel u tan pa’ Hezekiah rogon ni ngar tamilangnaged e re n’ey ngak fare Rabshakeh. “Me par fapi cha’ ni kar th’abed gulungrad ni bod rogon ni ke yog Hezekiah ni Pilung ngorad; Dariy taab bugithin ni ka rogned.” (Isaiah 36:21, BT) Ere ke sul Eliakim, nge Shebna, nge Joah ngak Hezekiah mar weliyed ngak e n’en ni yog fare Rabshakeh.—Isaiah 36:22.
ip-1-E 389-391 ¶15-17
Kan Tow’athnag e Michan’ Rok e En ni Pilung
Bay Ban’en nib T’uf ni Nge Dugliy Hezekiah
15 Ere chiney e bay ban’en ni nge dugliy Hezekiah ni Pilung. Gur, ra pag piyu Jerusalem nga tan pa’ piyu Assyria? ara ngar manged ngak piyu Egypt? ara nge fek e pi salthaw rok ngar chamgad ngak piyu Assyria? Kari magafan’ Hezekiah. Ma aram me yan ko tempel rok Jehovah, me l’og Eliakim nge Shebna nge yugu boch e piin piilal ni nga ranod ngak Isaiah ni profet ni ngar fithed laniyan’ Jehovah. (Isaiah 37:1, 2) Fare pilung e ke l’og e pi pumoon nem ni ka ron’ed e mad ni tutuw ni nga ranod ngak Isaiah ni profet ni nge lungurad ngak: “Daba’ e rran ko gafgow; kan gechignagdad ke m’ay farad . . . I Somol ni Got rom e mang e yigi rung’ag e pi thin nem me gechignag e piin i yog.” (Isaiah 37:3-5, BT) Arrogon, piyu Assyria e yad be moningnag fare Got nib fos! Gur, ra lemnag Jehovah e pi thin nem ni yad be yog? Ke pi’ Jehovah e athamgil nga laniyan’ piyu Jew u daken Isaiah ni gaar: “I Somol e be yog ni dab mu pag nge k’ar marus yu Assyria ngom ko thin ni yad be yog ni dabiyog ni nge ayuwegem. I Somol e bayi gagiyegnag e emperor nu Assyria nge rung’ag bbug i thin nra k’aring nge sul ko nam rok, me Somol e ra pag ngan thang e fan rok u rom.”—Isaiah 37:6, 7, BT.
16 Munmun me pining Sennacherib fare Rabshakeh ni nge un ngak u nap’an ni be cham ko fare binaw nu Libnah. Ma fin boch nga tomuren e ra sul Sennacherib nge cham ngak yu Jerusalem. (Isaiah 37:8) Yugu aram rogon ni ke chuw fare Rabshakeh machane dawori puf e magawon u puluwon Hezekiah. Ya tomuren e re n’ey me pi’ Sennacherib boch e babyor ngak Hezekiah ni be weliy e n’en nra buch ko nam rok ni faanra dab ra paged yad nga tan pa’ ya yog ni gaar: “Kam mu rung’ag e n’en ni ma rin’ e emperor nu Assyria ko pi binaw nra finey ni nge kirebnag. Ga be lemnag ma rayog rom ni ngam mil? Pi ga’ rog ni kakrom e ra buthuged e pi binaw nu Gozan, ngu Haran, ngu Resef, mi yad thang e pogofan rok e girdi’ nu Betheden ni ur pared u Telassar, ma dariy reb fapi got ko pi girdi’ nem ni ayuwegrad. Bu uw fapi pilung ko fapi binaw nu Hamath, Arpad, Sefarvaim, Hena, ngu Ivvah?” (Isaiah 37:9-13, BT) Ere n’en ni be yog piyu Assyria ngorad e dariy fan ni nge cham piyu Jerusalem ngorad ya mutrug ni yad ra war!
17 Bochan ni kari gel e magafan’ rok Hezekiah ko n’en nthingari dugliy, ma aram fan ni fek e pi babyor nem nga tay nga but’ u lan e tempel u p’eowchen Jehovah. (Isaiah 37:14) Me wenig ngak Jehovah u daken e meybil ni nge ayuwegrad ko n’en ni be yog piyu Assyria ni ngar rin’ed ngorad. Ere meybil ni gaar: “Somol, ni Got romad, mu ayuwegmad e chiney u pa’ yu Assyria, ya nge nang urngin e nam u fayleng ni kemus ni gur e Got.” (Isaiah 37:15-20, BT) Ere, rib tamilang ko meybil rok Hezekiah ndemtrug ko ra gel piyu Assyria ngorad fa dangay ma n’en nib ga’ fan u wan’ e rogon ni ngan thothupnag fithingan Jehovah.
ip-1-E 391-394 ¶18-22
Kan Tow’athnag e Michan’ Rok e En ni Pilung
18 Ke pi’ Jehovah e fulweg ko meybil rok Hezekiah u daken Isaiah ni aram e thingar ra chamgad ngak piyu Assyria ma dab ra paged yad nga tan pa’rad. I weliy Isaiah e thin rok Jehovah ngak Sennacherib nder rus ni gaar: “Sennacherib, fare binaw nu Jerusalem e be minmin ngom, ma be moningnagem.” (Isaiah 37:21, 22, BT) Miki ulul Jehovah ngay ni gowa be gaar: ‘Gur mini’ ni ga be moningnag fare Got nu Israel nib Thothup? Gu manang ngongolem ya boor ban’en ni ga be lemnag ni ngam rin’ u fithik’ e ufanthin. Kam par nib pagan’um nga gelngin e pi salthaw rom ma ke yoor e binaw ni kam gel ngorad. Machane rayog ni ngan gel ngom. Gu ra kirebnag e pi n’en ni ga be lemnag ni ngam rin’ ma gu ra gel ngom. Ma nap’an nra taw ko ngiyal’ nem ma gu ra fulweg taban e pi n’en ni kam rin’ ngak yugu boch e nam. Gu ra the’ ba lam nga p’ethugum mug fulwegem nga Assyria!’—Isaiah 37:23-29.
“Ireray e Pow ko Tin Bayi Buch”
19 Mang e n’en nrayog ni nge micheg nga laniyan’ Hezekiah nra lebug fare yiiy ni weliy Isaiah murung’agen? Ke pi’ Jehovah e fulweg riy ni gaar: “Ireray e pow ko tin bayi buch. Biney e duw nge bin bayi yib e bay um koy e grain ni yigi tugul rok, ma bin dalip e duw ngay e bayi yag rom ni ngam yung e grain ngam t’ar wom’engin, ma ga be yung e grape ngam kay wom’engin.” (Isaiah 37:30, BT) Ra pi’ Jehovah e ggan ni fan ngak piyu Jew ni kan kolrad. Yugu aram rogon nder yag ni ngar yunged e woldug ni bochan piyu Assyria, machane rayog ni ngar kunuyed boch e ggan ni ngar ked ko tin ni ke magey e ggan ni kan kunuy ko fa binem e duw. Ma ra bin migid e duw ma thingar ra paged e milay’ rorad ndab ra wolduguyed ni yugu aram rogon ni kari mo’maw’ rogon e par rorad. (Exodus 23:11) Ke micheg Jehovah ngorad ni faan yad ra fol rok, ma ra n’igin e grain ni nge tugul u milay’ rorad ni nge gaman e ggan ni ngar ked. Ma ra yan ni bin migid e duw ma rayog ni nge yung e pumoon e awoch ma yad ra felfelan’ nga wom’engin nra yib.
20 Ke tabab Jehovah ni nge taarebrogonnag e girdi’ rok nga ba ke woldug nib mo’maw’ ni ngan pug ya yog ni gaar: “Piin nu Judah nra fosgad e bay ra dammalgad ni bod e gek’iy ni kan yung nra pi’ lik’ngin nga ar me yib wom’engin.” (Isaiah 37:31, 32, BT) Arrogon dariy ban’en nra k’aring e marus ngak e piin nib pagan’rad ngak Jehovah. Ya ba mudugil ni yad nge piin owcherad e yad ra par u lan e re nam nem.
21 Ere uw rogon fapi thin ni yog piyu Assyria ngak girdien yu Jerusalem? Ke pi’ Jehovah e fulweg riy ni gaar: “Dabi yib nga lan e re binaw ney fa pag taareb e gan e gat’ing nge yib nga langgin, ma salthaw ni kar feked fa yungi shield e dab ra chugurgad ko re binaw ney, ma salthaw rok e dab ra ubunged e malang nga but’ ni nge longobiy e re binaw ney ni ngar mithgad nga fon ko mahl. Re pa’ i kanawo’ ni yib riy e ku ir e bayi sul riy, ma dabi yib nga lan e re binaw ney.” (Isaiah 37:33, 34, BT) Bin riyul’ riy e, dabi mahl piyu Assyria ngak yu Jerusalem. Ya ra gel piyu Jew ngorad ni yugu aram rogon nder chamgad.
22 I l’og Jehovah reb e engel rok me yan i li’ 185,000 ko pi salthaw rok Sennacherib ya nge lebug e n’en ni ke yog nra rin’. I buch e re n’ey u lan e binaw nu Libnah. Ere nap’an ni od Sennacherib me pirieg ni gubin e pi tolang ko salthaw nib muun ngay boch e pilungen e salthaw nge pi salthaw nib gel gelngirad ma yad ba falu’ ko mahl e goo kar m’ad. Ere ke sul Sennacherib nga Nineveh ni ke tamra’ ni bochan e kan gel ngak. Yugu aram rogon me ulul ni nge liyor ko fare got rok ni ka nog Nisrok ngak. L’agruw e duw nga tomuren me yib l’agruw e pumoon ni fak ngar li’ew nge yim’ u nap’an ni be meybil u lan e tempel ko birok e got. Ere bayay de yag rok Nisrok ni nge ayuweg e yafos rok.—Isaiah 37:35-38.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w08-E 5/15 26 ¶4
Ngaud “Pired ni Ba’ Madgun Got u Wun’dad”
‘Bayi Sum Ba Pa’ i Kanawo’ ni Wo’ nib Thothup Fithingan’
Ke yiiynag Jehovah ni yira pag e girdi’ rok u kalbus ngar sulod ko binaw rorad. Ngemu’ me micheg nra lebug e re yiiy ney ya yog ni gaar: “Bayi sum ba pa’ i kanawo’ ni ba ga’ riy, ni Wo’ nib Thothup fithingan.” (Isa. 35:8a) Ere be dag e pi thin ney ni gathi kemus nra bing Jehovah e kanawo’ ngak e pi Jew ni ngar sulod ko binaw rorad, ya ku ra ayuwegrad u nap’an ni yad be sul e ngaram.
w08-E 5/15 27 ¶1
Ngaud “Pired ni Ba’ Madgun Got u Wun’dad”
“Dariy Ba Tadenen ni Ra Yan u Daken e Re Kanawo’ Nem”
Nap’an fare duw ni 537 B.C.E., ma bay ban’en nthingari rin’ e pi Jew ni ngar sulod nga Jerusalem. Be weliy Isaiah 35:8b murung’agen e piin nrayog ni nga ranod u daken fare “Wo’ nib Thothup” ni be gaar: “Dariy ba tadenen ni ra yan u daken e re kanawo’ nem; girdi’ ni be yan u daken e re kanawo’ nem e dakuriy be’ nib balyang nra waliyrad ko kireb.” Fan ni nge sul piyu Jew nga Jerusalem e bochan ni ngar sulweged e bin riyul’ e liyor nga rogon, ere piin ni kemus ni yad e yad ma lemnaged yad, ara dariy fan e tirok Got ban’en u wan’rad, ara darur folgad ko pi motochiyel rok Got e dariy rogorad ni ngar sulod ko fare binaw. Pi girdi’ nem ni ngar sulod ko fare binaw e ba t’uf ni gubin ngiyal’ ma yad be gay rogon ni ngar folgad ko pi motochiyel rok Got.[6a] Ere, ku arrogon e ngiyal’ ney ni piin ni yad baadag ni ngar fel’gad u wan’ Got e thingar ra folgad ko pi motochiyel rok ni bochan e thingari par e piin ni bay “madgun Got” u wan’rad ni yad ba thothup. (2 Kor. 7:1) Ere, mang boch e ngongol nthingar da siyeged?
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—II
Tin Gad Ra Fil Riy:
36:2, 3, 22. Yugu aram rogon ni kan chuweg Shebna ko maruwel rok ni ir e ma ayuweg e tabinaw rok en ni pilung, machane kan pag ni nge ulul ni nge pigpig u rom ni nge mang e tayol rok Eliakim ni ir e kan tay nga luwan. (Isaiah 22:15, 19) Ere faanra bay fan ni kan chuweg e maruwel ni gad be rin’ u lan e ulung rok Jehovah, mab fel’ ni ngad ululgad ko pigpig ni gad be tay ngak ndemtrug ko mang maruwel e kan pi’ ngodad.
January 23-29
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 38-42
“Ma Pi’ Jehovah Gelngin e Piin ni Ke M’ay Gelngirad”
ip-1-E 409-410 ¶23-25
“Mu Fal’eged Laniyan’ e Girdi’ Rog”
“Mini’ e Sunumiy e Pi T’uf ni Gimed Be Guy?”
23 Ku bay reb i fan nrayog ni nge dabi mulan’ piyu Jew. Ya Faen ni ir e Ke Sunmiy gubin ban’en maku Ir e be pi’ gelngin urngin ban’en e ke micheg ngorad nra chuwegrad u Babylon. Ke weliy murung’agen ban’en ni ke sunmiy ni nge tamilangnag rogon nrayog rok ni nge rin’ e re n’ey ya yog ni gaar: “I mini’ e rayog ni ngan susunnag Got nib thothup ngak? Gur ba’ be’ ni bod ir? Mu sapgad nga lan e lang! Mini’ e sunumiy e pi t’uf ni gimed be guy? En ni be pow’iyrad ni bod baraba’ i salthaw ni pire’; manang urngirad, ma pining fithingrad ni tataa bagayad! Gelngin e rib gel, dariy reb ni kaa yan nga bang!”—Isaiah 40:25, 26.
24 Fare Got nu Israel nib Thothup e be weliy e pi n’en nrayog ni nge rin’. Ke weliy murung’agen e pi t’uf e lan e lang ya nge dag ndariy reb e got ni taareb rogon ngak. Rayog rok Jehovah ni nge yarmiy e pi t’uf u lan e lang ni bod rogon reb e tolang ko salthaw nrayog ni nge yarmiy e pi salthaw rok. Ma nap’an nra t’uf ni nge kunuyrad nga taabang ma “dariy reb” nra yan nga bang. Yugu aram rogon ni bokum bilyon e pi t’uf ni bay, machane manang fithingrad ni tataa bagayad. Pi t’uf ney e yad bod e pi salthaw ni yad ma fol rok faen ni ma pow’iyrad maku yad ma par ni darur thaygad nga bang, ya Faen ni Ma Pow’iyrad e ba gel “gelngin.” Ere, aram fan nrayog ni nge pagan’ e pi Jew ni kan kalbusnagrad nra ayuwegrad Jehovah. Ya faen ni Tasunmiy ni ma pow’iy e pi t’uf e bay gelngin ni nge ayuweg e pi tapigpig rok.
25 Mini’ e arodad nrayog ni nge siyeg fare thin ni yog Got ni bay ko Isaiah 40:26 ni gaar: “Mu sapgad nga lan e lang!”? Pi n’en ni ke nang e piin ni yad ma fil murung’agen e pi t’uf e kar pirieged ni boor e tin ni bay u lan e lang ni yira ngat ngay e ngiyal’ ney ko ngiyal’ ni baaram u nap’an Isaiah. Piin ni yad ma fil murung’agen e pi t’uf ni yad ma fanay e telescope ni ngar fal’eged i yaliy e pi n’en ni bay u lan e lang e kar susunnaged ni bay sogonap’an 125 bilyon e galaxy u lan e lang. Rogon ni kan susunnag e ra reb e pi galaxy ney ni bod rogon fare galaxy ni ka nog e Milky Way galaxy ngay ma bay boor ko 100 bilyon e pi t’uf riy! Bochan e pi n’ey ni kad nanged u murung’agen e pi t’uf ma susun nra k’aringdad ni ngad pininged e sorok ngak faen ni Ke Sunmiy gubin ban’en ma ngki gel e pagan’ rodad ko tin ni ke micheg.
ip-1-E 413 ¶27
“Mu Fal’eged Laniyan’ e Girdi’ Rog”
27 I weliy Isaiah e thin rok Jehovah u murung’agen e n’en ni be lemnag e piin ni kan kalbusnagrad u Babylon ni yad ba palog ko binaw rorad. Bay boch i yad ni be lemnag ndariy fan e gafgow ni ur ted u wan’ Got ni gowa der guy e pi n’en ni be buch rorad. Yad be lemnag nder lemnag Got gelngin e gafgow ni yad be yan u fithik’. Ere ke puguran ngorad ni ngar fal’eged i lemnag e pi n’en ni buch rorad kakrom ni tin ni un weliy murung’agen ngorad nge tin ni u ranod u fithik’. Fan ni ke yog Jehovah ni ngar rin’ed e re n’em e bochan ni be gay rogon ni nge tamilang u wan’rad nrayog rok ni nge ayuwegrad maku ireray ban’en ni baadag ni nge rin’. Ya ir fare Got ni manechibog ko pi chibog ma Ir e Sunmiy e fayleng ni ga’ngin. Ere ra fanay gelngin ni ir e Tasunmiy ni nge ayuweg e girdi’ rok ni yad bay u Babylon ni yugu aram rogon ni ireray reb e binaw nib gel lungun. Bin riyul’ riy e, dariy ba ngiyal’ nra m’ay gelngin Got ma gubin ngiyal’ ni ma ayuweg e girdi’ rok. Yugu aram rogon ma dabiyog rok e pi Jew nem ni ngari tamilang u wan’rad rogon ni ma rin’ Jehovah ban’en, ara ngar nanged u feni gonop nge tamilangan’, ya pi n’ey e bogi ban’en ndabiyog ni ngari tamilang u wan’rad.
ip-1-E 413-415 ¶29-31
“Mu Fal’eged Laniyan’ e Girdi’ Rog”
29 Nap’an ni weliy Jehovah murung’agen rogon ni ngan ayuweg e piin nra m’ay gelngirad ma dabisiy ni be lemnag rogon nib mo’maw’ e milekag nra tay e pi Jew u nap’an ni yad be sul i yan ko binaw rorad. Ere be puguran Jehovah ngorad ni ir reb e Got ni ma ayuweg e piin ke m’ay gelngirad ni yad ma sap ngak ni nge ayuwegrad. Mus ngak e piin “pagel” nge piin ‘fel’ yangaren’ ni yugu aram rogon nib gel gelngirad ma ra munmun ma ra aw porowrad me m’ay gelngirad. Machane be micheg Jehovah nra pi’ gelngin e piin nib pagan’rad ngak ni ngar milgad i yan. Aram fan ni ke weliy rogon nib mom rok fare arche’ ni eagle ni nge changeg u lan e lang nib n’uw nap’an ni be un ko nifeng ya nge tamilangnag rogon nrayog rok ni nge pi’ gelngin e pi tapigpig rok. Ere dariy fan ni nge rus e pi Jew ni kan kalbusnagrad ya ra ayuwegrad Got.
30 Fapi thin ni bay u tungun e guruy ni 40 ko re babyor rok Isaiah ney e rayog ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi Kristiano ni yad be par ko tin tomuren e rran ko re mag nib kireb ney. Boor e magawon ni gad ma yan u fithik’ ni ma k’aringdad ni nge mulan’dad. Ere rayog ni nge pi’ e pi thin ney e athamgil nga lanin’dad ni bochan e be tamilangnag ngodad ni manang Got e pi magawon ni gad be yan u fithik’ nge ngongol nib kireb ni yibe rin’ ngodad. Rayog ni nge pagan’dad ni faen ni Ke Sunmiy urngin ban’en ni Ir reb e Got ndabiyog ni ngari tamilang u wan’dad e “gonop” rok e ra yal’uweg gubin e tin nde mat’aw ni yibe rin’ e ngiyal’ ney ko kanawo’ nib m’agan’ ngay nge ngiyal’ ni baadag. (Psalm 147:5, 6, BT) Machane gathi gad be athamgiliy e pi magawon rodad u gelngidad ya ra pi’ Jehovah e re gelngin nem ni “th’abi gel” ngodad ko ngiyal’ ni gad be yan u fithik’ e magawon.—2 Korinth 4:7.
31 Am lemnag e pi Jew ni kan kalbusnagrad u Babylon u nap’an e bin nel’ e chibog B.C.E. Yad be par u reb e nam nib palog ko fare binaw nu Jerusalem ndariy be’ ni be par u rom ma kan gothey fare tempel ni bay riy. Ere fapi thin ni yiiynag Isaiah u murung’agen e re n’ey e be pi’ e athamgil nga lanin’rad maku be pi’ e l’agan’ ngorad ya be dag nib m’agan’ Jehovah ngay ni nge sulweg fare binaw rorad nga rogon! Ere nap’an e duw ni 537 B.C.E., me lebguy Jehovah e re yiiy ney ya ke yag rok ni nge sulweg e girdi’ rok ko binaw rorad. Re n’ey e be micheg ni gubin ngiyal’ ni ma Lebguy Jehovah e tin ni ke micheg. Ere ku arrogodad nrayog ni nge pagan’dad ngak Jehovah. Ya gubin e pi n’en ni kan micheg ni fan nga Gil’ilungun Got ni weliy Isaiah murung’agen e goo ra lebug. Ma ireray e thin nib fel’ nrayog ni nge pi’ e l’agan’ ngodad ni gad gubin!
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
“Got E T’ufeg”
17 U tomuren ni gol Hezekiah u reb e m’ar ni chugur ni nge yim’ riy me yoloy reb e tang ni be pining e magar ngak Got ko n’en ni ke rin’ ni fan ngak ni aram e gaar: “Kam n’ag urngin e denen rog nga fiti keruum.” (Isaiah 38:17, NW) Rogon ni kan tamilangnag ko re thin ney e gowa ke fek Jehovah e denen rok be’ ni ke kalngan’ me n’ag nga fiti keru’ ni aram e gin ni dabkiyog ni nge guy riy maku dabki yib ngan’. Rogon ni bay u reb e babyor e rayog ni nga nog e re thin ney ni: “Kam gagiyegnag e [denen rog] ni gowa dawor gu rin’.” Gathi ireray e thin nra fal’eg lanin’uy, fa?
Mu Folwok rok Jesus ni Ir Be’ nib Sobut’an’ Mab Sumunguy
13 Rogon e thin ni ma yog. Bochan ni ma taganan’ Jesus ko girdi’, ma aram fan ni ma non ko girdi’ u fithik’ e sumunguy, nib ga’ ni piin ni kar gafgowgad. I sul Matthew nreb e apostal rok Jesus u daken fapi thin ni yog Isaiah u nap’an ni be weliy murung’agen Jesus ni gaar: “Dabi t’ar ba ley i rouy ni ke m’ing, ma dabi thang ba magal ni be n’en ni nge math.” (Isa. 42:3; Matt. 12:20) Ba ga’ ni ma non Jesus u reb e kanawo’ ni ma fal’eg laniyan’ e piin ni kan taarebrogonnagrad nga ba ley i rouy ni ke m’ing ara ba magal ni be n’en ni nge math ni bochan gelngin e kireban’ ni kar ted. Thin ni i machibnag ni ma pi’ e l’agan’ ko girdi’ e i “fal’eg laniyan’ e piin ni ke kireban’rad.” (Isa. 61:1) I pining e piin ni ‘ke aw parowrad’ ni nga ranod ngak, ya nge yag ni ‘pi’ e toffan ngorad.’ (Matt. 11:28-30) I micheg ngak pi gachalpen ni Got e ma lemnag e pi tapigpig Rok ni be’ nge be’, ni kub muun ngay e piin ni yad bod “nochi bitir,” ara piin ni yima lemnag nde ga’ farad.—Matt. 18:12-14; Luke 12:6, 7.
January 30–February 5
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 43-46
“Jehovah e Ir Ba Got ni Gubin Ban’en ni Ma Yiiynag e Ma Yib i M’ug nib Riyul’”
ip-2-E 71-72 ¶22-23
Ke Yiiynag Got Nra Ayuweg e Girdi’ Rok
22 Bay boch e girdi’ nnap’an ni yad ra yiiynag ban’en nra buch boch nga m’on, mab ga’ ni darur ma tamilangnaged murung’agen ni bochan e yad be rus ni faan gomanga dabi lebug e re yiiy nem, ma ra nang e girdi’ nde riyul’ e n’en ni yad be yiiynag murung’agen. Machane ba thil e n’en ni yiiynag Jehovah u daken Isaiah. Ya i yog Jehovah fithingan fare moon nra ayuweg e girdi’ rok ni kan kalbusnagrad ni ngar sulod nga Jerusalem mar toyed fare tempel bayay. Re moon nem e Cyrus fithingan maku yima yog ni ir e Cyrus nib Gilbuguwan u Persia. Miki tamilangnag Jehovah e pi n’en nra rin’ Cyrus ya nge yag ni nge thum’ nga barba’ fare yoror nib tolang ko fare mach nu Babylon. Maku bay boch ban’en nra rin’ Cyrus ko fare lul’ ni ka nog e Eufrates ngay ya nge yag ni nge kol e re mach nem. Herodotus nge Xenophon ni l’agruw ni’ ni yow ma fil murung’agen chepin e girdi’ kakrom e kar rognew ni u m’on ni nge thum’ fare lul’ nu Eufrates nga lan fare mach ma aram e chefeg Cyrus nge pi salthaw rok e ran u lan fare pa’ i lul’ ya nge sor nga bang ya nge mom ngorad ni nga ranod nga barba’. Ere, bochan ni ke sop’ling fare lul’ ni Eufrates nib liyeg fare mach ma aram e rayog ko pi toogor ni ngar thum’gad nga lan fare mach.
23 Ere, uw rogon fare thin ni micheg Jehovah nra fanay Cyrus ni nge pag e girdi’ rok u kalbus ya ngar sulod nga Jerusalem ngar toyed fare tempel bayay? Bay reb e babyor u lan e Bible ni be weliy e n’en ni yog Cyrus u nap’an ni ke mang e pilung u Persia ni be gaar: “Baaray e thin ni yog Cyrus ni pilung nu Persia. I Somol ni ir fare Got nu tharmiy e ke tiyeg ni gag e pilung ko fayleng ni ga’ngin, ma ke pi’ e maruwel rog ni ngug toy ba tempel ni fan ngak u Jerusalem ni bay u lan e nug nu Judah. I Got e ngi i ayuwegmed e girdi’ rok ni gimed urngin. Ngam marod nga Jerusalem ni bay u lan e nug nu Judah ngam toyed bayay fare tempel rok Somol, ni ir fare Got nu Israel, ni fare Got ni yima ta’ fan ma yima meybil ngak u Jerusalem.” (Ezra 1:2, 3) Ere, fare thin ni ke yog Jehovah u daken Isaiah e ba mudugil ni ke lebug!
ip-2-E 77-78 ¶4-6
Jehovah e Ir fare “Got nib Mat’aw ma Ma Ayuweg e Girdi’ Rok”
4 U nap’an Isaiah me non Jehovah ngak Cyrus ni gowa bay e ngiyal’ nem ni yugu aram rogon ndawor ni gargeleg. (Roma 4:17) Bochan ni ke mel’eg Jehovah Cyrus u m’on riy ni nge rin’ reb e maruwel ma aram fan nrayog ni nga nog ni Jehovah e ke “dugliy” Cyrus ni nge rin’ e re maruwel nem. Ma bochan ni be pow’iy Got Cyrus ma aram fan ni be gel ko pi nam ni be cham ngorad, maku dariy reb e pilung nrayog ni nge gel ngak. Ere nap’an ni yan Cyrus ni nge cham ngak yu Babylon, me n’igin Jehovah e garog ko re mach nem ndan ning ni gowa ba garog ni ke puth. Ra pow’iy Got Cyrus ya nge mom rogon ni nge yan u fithik’ e pi magawon nra mada’nag. Ra tomur riy ma ra gel Cyrus nge pi salthaw rok ko fare mach nu Babylon mi yad fek e “pi n’en nib fel’ nib mith” ara pi machaf ko re mach nem. Ireray e n’en ni yiiynag Isaiah. Ere gur, ke lebug e pi thin ney?
5 Sogonap’an 200 e duw u tomuren ni yiiynag Isaiah e re thin ney ko duw ni 539 B.C.E., ma aram e ngiyal’ ni taw Cyrus ko fare mach nu Babylon ni ke lemnag ni nge cham ngorad. (Jeremiah 51:11, 12) Machane de nang piyu Babylon e n’en ni be buch. Ya yad be lemnag ndariy be’ nrayog ni nge gel ko mach rorad. Ba liyeg fare Lul’ ni Eufrates e re mach nem maku bay e yoror nib tolang riy ma aram e gali n’en ni be ayuweg e re mach nem ndabi thum’ e toogor rorad nga langgin. Ke pag raay e duw ni ke yan ndariy reb e toogor ni ke yag rok ni nge thum’ nga lan e re mach nem! Bochan nrib pagan’ Belshazzar ni ir e pilung u Babylon e ngiyal’ nem ma aram fan nra ted e pi tolang rok ba mur nib ga’. (Daniel 5:1) Re nep’ i n’em ko October 5/6 ma aram e rofen ni kol Cyrus nge pi salthaw rok e re binaw nem.
6 I par Cyrus nge boch e pi salthaw rok nga bugul fare Lul’ ni Eufrates ya nge yag ni ngar chefeged e ran riy nge sor nga bang ni dabki yan nga lan fare mach nu Babylon. Ma de n’uw nap’an nga tomuren e re n’ey, me sop’ling e ran u lan fare lul’ me yag ni th’ab fapi salthaw rok Cyrus nga ranod nga lan fare mach. (Isaiah 44:27; Jeremiah 50:38) Ere, nap’an ni kar tawgad ko garog ko re binaw nem mar pirieged nib mab ni bod rogon ni yiiynag Isaiah. Ma aram me yan Cyrus nge pi salthaw rok nga lan fare mach nga tafen Belshazzar ni pilung ngar lied nge yim’. (Daniel 5:30) Kemus ni taareb e nep’ min kol fare mach nu Babylon. Ere, kan gel ngak yu Babylon ma ke lebug gubin e thin ko re yiiy nem.
ip-2-E 79-80 ¶8-10
Jehovah e Ir fare “Got nib Mat’aw ma Ma Ayuweg e Girdi’ Rok”
Fan nib Fel’ Cyrus u Wan’ Jehovah
8 U tomuren ni kan yiiynag e en nra kol yu Babylon nge rogon ni yira rin’ e re n’em, miki ulul Jehovah nge weliy reb i fan ni Cyrus e ir e ra rin’ e re n’em. Nap’an ni non Jehovah ngak Cyrus u daken Isaiah ni profet me yog fan nra pag Cyrus ni nge gel ko re mach nem. I yog ni bochan e nge ‘nang ni ir [Jehovah] ni ir fare Got nu Israel.’ (Isaiah 45:3b) Ere, ba t’uf ni nge tamilang u wan’ Cyrus ni ir e pilung nu Medo-Persia kakrom ni fan ni ke yag ni nge gel ngak fare mach nu Babylon e bochan e ayuw rok Jehovah ni ir e be Gagiyegnag Ga’ngin e Palpalth’ib. Ma thingari nang ni faen ni ke mel’eg ni nge rin’ e re maruwel nem e aram Jehovah ni ir fare Got rok yu Israel. Rogon ni be yog e thin u lan e Bible e ke tamilang u wan’ Cyrus ni Jehovah e ir e ke ayuweg ni nge gel ngak yu Babylon.—Ezra 1:2, 3.
9 Ki weliy Jehovah e bin l’agruw i fan ni ke ayuweg Cyrus ni nge gel ngak yu Babylon ya yog ni gaar: “Kug dugliyem ni ngam ayuweg e tapigpig rog i Israel, ni girdien fare nam ni gag e kug mel’egrad. Kug gagiyegnigem yibe tay fam, ni yugu ara’ rogon nda mu nangeg.” (Isaiah 45:4) Gel ni tay Cyrus ngak yu Babylon e ban’en ni yira gin ngay. Ya ireram e ngiyal’ ni mus reb e am nib ga’ lungun u ga’ngin e fayleng miki tabab reb. Ma pi n’en ni buch e ngiyal’ nem e goo manang e girdi’ murung’agen u lan e pi chibog ni yib nga tomuren. Ma girdien e pi nam ni yad bay u tooben yu Babylon e ra gingad ko n’en ni buch ni bochan e ke tamilang u wan’rad ni Got e ke ayuweg e pi Jew ni yad e piin owchen Jakob ni kan kalbusnagrad u Babylon ni yugu aram rogon nri yad buchuuw. Machane pi girdi’ nu Israel ney kakrom e ba ga’ farad u wan’ Jehovah ya yad e pi “tapigpig” rok. Ke ‘mel’eg’ Got fare nam nu Israel u fithik’ e pi nam u ga’ngin yang e fayleng ni ngar manged e girdi’ rok. Yugu aram rogon nde nang Cyrus Jehovah ko som’on, machane ke mel’eg Jehovah Cyrus ni nge mang ir e nge gel ngak fare binaw nu Babylon. Ma re binaw ney e ba ga’ ni faanra yad ra fek e girdi’ ni ngan kalbusnagrad ma danir ma pagrad. Ya de m’agan’ Got ngay ni nge pag e pi tapigpig rok ni ngar gafgowgad u lan reb e binaw ni gathi binaw rorad.
10 Baaray e bin dalip i fan ni ke pag Jehovah Cyrus ni nge gel ngak piyu Babylon ni aram e bin th’abi ga’ i fan. I yog Jehovah ni gaar: “I gag [Jehovah]; dakuriy yugu reb e Got nga bang. Gelngim ndabi siy ni nge yog ngom e bay gu pi’ ngom, ni yugu ara’ rogon nda mu nangeg. Nggu rin’ ni fan e nge urngin e girdi’ u baraba’ e fayleng nge yan i mada’ nga baraba’ e ngar nanged ni gag e Somol, ma dakuriy yugu reb e Got nga bang.” (Isaiah 45:5, 6) Ere fan ni ke war yu Babylon ni ir fare Am nib Ga’ Lungun e ngiyal’ nem e bochan ni nge tamilang u wan’ gubin e girdi’ ni kari mus ni Jehovah e ir e bin riyul’ e Got, ma goo ir e ngan liyor ngak. Ma bochan ni kan chuweg e girdi’ rok Got u kalbus ma aram fan ni boor e girdi’ ko pi nam ni ke tamilang u wan’rad ni Jehovah e ir e bin riyul’ e Got.—Malaki 1:11.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
“Girdi’ ni Got Rorad e” Jehovah”
BA NAM NI YAD MA PIGPIG NI YAD BOCH E PI MICH
14 Piyu Israel e ur liyorgad ko Got rorad ni aram Jehovah, ma tin ka bay e nam e ur liyorgad ko tirorad e got. Machane, ba t’uf ni nge tamilang ko mini’ e bin riyul’ e Got. Ere, nap’an Isaiah ni profet, me yog Jehovah ni ngan tamilangnag e fulweg ko re deer ney ni bod rogon ni yima tamilangnag boch e deer u tafen e puf oloboch. I yog ni faanra riyul’ e pi got nem, ma thingar ra weliyed e mich riy. I yog ni gaar: “Mpininged e pi nam ngar bad ko pufthin. Bin ngan e pi kan rorad e rayog rok ni nge yog e tin ni bay fini yib? Mini’ e arorad e yiiynag e pi n’en ni be m’ug e chiney? Pi kan nem e ngar feked e pi mich rorad ngar bad ngar micheged ni yad e sororad, ngar micheged ni thin rorad e ba riyul’.”—Isa. 43:9.
15 De yag ko pi got ko pi nam ni ngar micheged nriyul’ ni yad ba fas. Pi got nem e bogi liyos ndabiyog ni ngar nonad maku dabiyog ni ngar mithmithgad. (Isa. 46:5-7) Machane, i yog Jehovah ko girdi’ rok u Israel ni gaar: “Gimed e mich rog; kug dugliymed ni ngam manged ba nam ni tapigpig rog, ni fan e ngam nanged gag mu gu mich u wun’med, me tamilangan’med riy ni ke mus ni gag e Got. Dakuriy yugu reb e Got nga bang; immoy ndariy, ma ku dariy ni bay yib. ‘Ke mus ni gag e Somol, ke mus ni gag e rayog rog ni nggu ayuwegmed u pa’ e toogor romed. . . . gimed e mich rog.’”—Isa. 43:10-12.
16 Girdi’ rok Jehovah e yad bod e piin ni kan fekrad nga tafen reb e puf oloboch ni ngar manged mich u ban’en. Thingar ra micheged ni kemus ni yigoo Jehovah e ir e bin riyul’ e Got. I yog ni gaar, “Yad fapi girdi’ ni gu sunumiyrad ni ngar pired ni girdi’ rog, ma bay ur tanggad ni yad be pining e sorok ngog!” (Isa. 43:21) Yad e piin ni ur feked fithingan. Bochan e ayuw ni tay ngorad u Egypt, mab milfan ngorad ni ngar ted fan mat’awun e gagiyeg rok u p’eowchen e tin ni ka bay e girdi’ nu fayleng. N’en ni yog Got ngorad ni ngar rin’ed e ku aram e n’en ni ke yog Got u daken Mikah ni profet ni nge rin’ e girdi’ rok e ngiyal’ ney ni gaar: “Ra reb e nam ma yad be meybil ma yad be fol rok e birorad e kan, machane gadad e bay ud meybilgad ngak Somol ni Got rodad ma gadad be fol rok ndariy n’umngin nap’an.”—Mik. 4:5.
ip-2-E 60 ¶24
“Gimed e Mich Rog”
24 Dab mu pagtalin ni fan ni ke dag Jehovah e runguy ngak piyu Israel e gathi kemus ni bochan e kar kalgadngan’rad ko denen rorad, ya ku bochan e bay rogon ngak ni ir e Got. Ma re n’ey e bay rogon nga fithingan ni ngan thothupnag. Ya faan gomanga dabi ayuweg piyu Israel ma ra darifannag e girdi’ e ngachal rok. (Psalm 79:9; Ezekiel 20:8-10) Ere ku arrogon e ngiyal’ ney ni n’en nth’abi ga’ fan e ngan thothupnag fithingan Jehovah me gagiyel ni ir e bay mat’awun ni nge gagiyeg. Ma n’en nib migid ngay ni kub m’agan’ Got ngay e rogon ni nge thap e girdi’ ngak. Yugu aram rogon ma piin nib m’agan’rad ngay ni ngar folgad ko fonow rok Jehovah mar liyorgad ngak u rogon nib m’agan’ ngay e ri yad ba t’uf rok. Ma dag e t’ufeg rok ngorad ni aram e ma n’ag fan e kireb rorad u daken fare biyul ni maligach ni pi’ Jesus Kristus ndemtrug ko yad bang ko piin ni kan dugliyrad ara yad yugu boch e saf.—John 3:16; 4:23, 24.