Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
August 6-12
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LUKE 17-18
“Ngad Daged ko Ngongol Rodad ni Gad Be Pining e Magar”
nwtsty-E fa gal study note ko Lu 17:12, 14
ragag i pumoon ni bay e daraw u dowrad: Kakrom e ba ga’ ni ma muulung e piin ni yad ba daraw nga taabang ara yad ba ulung ni yad ma par u taabang, yad ma rin’ e re n’ey ni bochan e nge yag ni ngaur ayuweged yad. (2Ki 7:3-5) Bay ko Motochiyel rok Got ni be yog nthingari par e miti girdi’ ney u bang ni yigoo yad ni yad ba dar ko girdi’. Maku ra nge yan bagayad nga bang ni bay e girdi’ riy, ma thingari tolul nib ga’ laman ni nge gaar: “Taay, taay!” ya nge yag ni nge nang e girdi’ ni be chugur ko gin ni yad bay riy. (Le 13:45, 46) Bochan ni ku yad be fol ko fare Motochiyel rok Moses, ma aram fan nap’an nra guyed Jesus mar pared u orel rok.
man mu taw ngak e prist: Nap’an ni immoy Jesus Kristus u fayleng ma ma fol ko fare Motochiyel rok Moses, ma manang ni ngiyal’ nem e pi prist ni kar bad ko tabinaw rok Aron e yad e yad be maruwel u tempel ma aram fan ni yog ngak e piin ni golnagrad ni nga ranod ngar guyed e pi prist nem. (Mt 8:4; Mr 1:44) Rogon ko fare Motochiyel rok Moses e thingari micheg reb e prist nriyul’ ni ke gol be’ ni immoy e daraw rok. Tomuren e re n’ey ma aram e facha’ ni kan golnag e thingari milekag nga tempel ni ke fek l’agruw i arche’ ni kan beechnag, nge ren ni cedar, nge ba gaf nib row, nge bochi pa’ i gek’iy ni hyssop ni nge pi’ ni maligach.—Le 14:2-32.
w08-E 8/1 14-15 ¶8-9
Mang Fan ni Ngad Pininged e Magar Ngak Be’?
Gur, fek Jesus owchen ko tin baaram e pumoon ni golnagrad ndar sulod ngar pininged e magar ngak? Ki ulul e re thin nu Bible ney ni gaar: “Me non Jesus ni gaar, “Ragag e pumoon ni kan chuweg e daraw rorad; me ere ba uw mereb i yad? Mang fan ni ke mus ni cha’ney ni be’ u yugu reb e nam e ke sul ni nge pining e magar ngak Got?””—Luke 17:17, 18.
Fa mereb nem e girdi’ ni kan chuweg e daraw rorad e gathi yad bogi girdi’ ni yad ba kireb. Ya u m’on riy, ma aram mar tamilangnaged ni be michan’rad ngak Jesus mab m’agan’rad ngay ni ngar folgad ko n’en ni yog ni aram e nga ranod ngar guyed fapi prist u Jerusalem. Ere, yugu aram rogon nri yad be pining e magar ngak Jesus u lanin’rad ko n’en ni ke rin’ ni fan ngorad, machane da rogned ngak ni ke magar. Ke kireban’ Kristus ko n’en ni kar rin’ed. Me ere uw rogon gadad? Nap’an nra rin’ be’ ban’en ngodad nib manigil, ma gad ma gur ni ngad pininged e magar ngak facha’ ara gad ma yoloy boch yang i babyor ni bay e thin riy ni gad be pining e magar ngak?
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
nwtsty-E study note ko Lu 17:10, NW
dariy ban’en ni gamad ba fel’ ngay: Rogon ni be tamilangnag fare fanathin rok Jesus e fapi tapigpig rok ara pi gachalpen e gathi ngar lemnaged ndariy ban’en ni yad ba fel’ ngay ara dariy farad. Ya rogon ni be tamilangnag e pi thin ney e fapi tapigpig e thingar ra sobut’naged e lem rorad ma dab ur lemnaged ni ngaun ngongol ngorad ni yugu ba thil ara ngaun n’ufrad. Bay boch e girdi’ ni llowan’ ni yad ma lemnag ni fapi thin ni kan fanay e kan weliy ke thum’ nga wuru’ ya rayog ni nga nog ni “kemus ni gamad bogi tapigpig, ndariy rogon ni ngan tay famad.”
nwtsty-E study note ko Lu 18:8
re michan’ ney: Ara “miti michan’ ney.” Fare bugithin nu Greek ni kan fanay u m’on ko fare bugithin ni “michan’” e be tamilangnag ni bay ba mit e michan’ ni ir be weliy Jesus murung’agen, ni bod rogon e michan’ ni dag fare ppin ni ke yim’ figirngin ni ke weliy Jesus ko fare fanathin rok. (Lu 18:1-8) Re n’ey e ba muun ngay ni nge michan’uy ni bay gelngin e meybil ni gadad ma tay, maku ba michan’dad ngay ndab ki n’uw nap’an ma ra yal’uweg Got e pi n’en nde mat’aw ni yibe rin’ ngak e piin ni ke dugliyrad. De tamilangnag Jesus ngak pi gachalpen ko mang e re miti michan’ nem ni be weliy murung’agen, ya bochan ni nge pagrad ni nge bagayad me fal’eg i lemnag rogon gelngin e michan’ rok. Ba puluw e ngiyal’ ni weliy Jesus fare fanathin ni murung’agen e meybil nge michan’ ni bochan e ka fini mu’ i weliy ngak pi gachalpen murung’agen e pi skeng ni yad ra mada’nag.—Lu 17:22-37.
August 13-19
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LUKE 19-20
“Mu Fil Ban’en ko fare Fanathin ni Murung’agen Fapi Salpiy ni Gol”
jy-E 232 ¶2-4
Fare Fanathin ni Weliy Jesus ni Murung’agen Fapi Salpiy ni Gol
I yog ni gaar: “Immoy be’ nib tolang ni yan nga ba nam nib orel ni ngan pilungnag riy nge mu’ me sul nga tafen.” (Luke 19:12) Re milekag ney nra tay e re tolang ney e ba mudugil nib n’uw nap’an. Mab tamilang ni Jesus e ir faen “nib tolang” ni nge yan nga “ba nam nib orel” ara yan nga tharmiy ni aram e gin ni bay e Chitamangin riy nra pilungnag.
Rogon ni bay ko fare fanathin e u m’on ni nge chuw faen “nib tolang” me kunuy e tapigpig rok ni yad ragag, me bagayad me pi’ reb e salpiy ni gol ngak, me gaar ngorad: “Ngam maruwelgad ko chi salpiy ney ngam thogniged e salpiy riy ko ngiyal’ nda kug moy romed.” (Luke 19:13) Pi salpiy nem ni gol e ba mit e salpiy nrib tolang puluwon. Ra taareb e salpiy ni gol ma ireray puluwon be’ ni ke maruwel u milay’ ni ke pag dalip e pul.
Ere, rayog ni lemnag pi gachalpen Jesus ni yad fapi tapigpig ni ke weliy Jesus murung’agen u lan fare fanathin rok, ya boch nga m’on riy miki taareb rogonnagrad ngak e piin ni yad ma kunuy e woldug u milay’. (Matthew 9:35-38) Bin riyul’ riy e der yog Jesus ngorad ni ngar kunuyed e woldug ni grain, ya n’en ni be yog ngorad e ngar yognaged e girdi’ ni ngar manged boch pi gachalpen me yag tagil’rad u Gil’ilungun Got. Aram fan ni be rin’ pi gachalpen Jesus e tin rayog rorad ni ngar yognaged boch e girdi’ ni ngkur uned nga Gil’ilungun Got u tharmiy.
jy-E 232 ¶7
Fare Fanathin ni Weliy Jesus ni Murung’agen Fapi Salpiy ni Gol
Faanra ke nang pi gachalpen Jesus ni yad bod fapi tapigpig ni kar maruwelgad ko salpiy ni kan pi’ ngorad ni ngar yognaged boch pi gachalpen, ma aram e rayog ni nge pagan’rad nib fel’ u wan’ Jesus e n’en ni kar rin’ed. Maku rayog ni nge pagan’rad nra tow’athnagrad ni bochan ni yad be maruwel nib gel. Bin riyul’ riy e gathi gubin pi gachalpen Jesus ni taareb rogon e pi n’en ni be buch u lan e yafos rorad. Maku ba thil e tow’ath ni be yag ngorad nge pi n’en ni be yag ni ngar rin’ed ni fan ko pigpig rorad ngak Jehovah. Machane, Jesus ni aram e en ni kan “pilungnag” e manang e pi n’en ni kar rin’ed, ma ra tow’athnagrad ni bochan ni yad be rin’ e re maruwel ney ni ngan yognag boch pi gachalpen u fithik’ e yul’yul’.—Matthew 28:19, 20.
jy-E 233 ¶1
Fare Fanathin ni Weliy Jesus ni Murung’agen Fapi Salpiy ni Gol
Fare tapigpig ndabun ni nge maruwel ni nge yoornag fare salpiy ni ke pi’ e masta rok ngak, e mul u pa’ e tow’ath ni kan pi’ ngak. Fapi apostal rok Jesus e yad be athapeg e ngiyal’ nra mang pilung u Gil’ilungun Got. Ere bochan e n’en ni ke yog Jesus u murung’agen e n’en ni buch ko fa bin tomur e tapigpig, mab mudugil ni kar nanged ni faanra dab ra maruwelgad nib gel ma dabiyog reb e tagil’ ngorad u Gil’ilungun Got.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
nwtsty-E study note ko Lu 19:43, NW
Yoror ni kan fal’eg nga yu ley i gek’iy ni kan uthum tabanggin: Kemus ni u lan Fapi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek e rayog ni ngan pirieg fare bugithin nu Greek riy ni khaʹrax. Rogon ni kan pilyeg e re bugithin ney ko pi babyor nem e “yu ley i gek’iy nib m’uth tabanggin ni kan fanay ni nge mang yoror” ara “yu ley i gek’iy ni ma fanay e salthaw ni ngar fal’eged e yoror rorad riy.” Ke lebug fapi thin ni yog Jesus u lan e duw ni 70 C.E. u nap’an ni yib e salthaw nu Roma, ni Titus e be pow’iyrad ni ngar koled yu Jerusalem ma kar fal’eged ba yoror ni ke longobiy e re mach nem nre yoror ney e kan fal’eg nga yu ley i gek’iy ni kan uthum tabanggin. Dalip ban’en ni be nameg Titus ni nge rin’. Bin som’on e, nge taleg e pi Jew ndab ra milgad nga wuru’ yu Jerusalem, ma bin l’agruw e, nge k’aringrad ni ngar paged yad ni ngan kolrad, ma bin dalip e, ngar pared u lan fare mach nge mada’ ko ngiyal’ ni ke m’ay e ggan rorad, mar paged yad ngan kolrad. Faanra nge ngongliy fapi salthaw nu Roma fare yoror ni nge liyeg fare mach nu Jerusalem mab t’uf ni ngar th’abed e gek’iy ni boor u wuru’ e re mach ney ni ngar fanayed.
nwtsty-E study note ko Lu 20:38
rogon ni be guy Got e girdi’ e yad urngin ni yad ba fos: Be tamilangnag e thin ko Bible ni piin ni yad ba fas machane darur lemnaged ni ngar fal’eg e tha’ u thilrad Got e yad ba yam’ u wan’. (Efe. 2:1; 1Ti 5:6) Ere, ku arrogon e pi tapigpig rok Got ni yad ba fel’ u wan’ ni faanra yim’ bagayad, ma gowa ka yad ba fos u wan’ Jehovah ni bochan e n’en nib m’agan’ ngay e nge fasegrad bayay.—Ro 4:16, 17.
August 20-26
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LUKE 21-22
“Ke Chugur ni Ngan Chuwegmed u Fithik’ e Gafgow”
kr-E 226 ¶9
Ra Chuweg Gil’ilungun Got e Pi Toogor Rok
9 Ban’en nrayog ni ngan guy ni be buch u lan e lang. I yiiynag Jesus ni gaar: “Gubin e t’uf nge pi n’en ni ma mat raen e ra m’ay raen ndab ki mat, ra lumor raen e yal’ ni nge yib nga lang, me m’ay raen e pul.” Ba mudugil ni dabi yan e girdi’ ngak e pi tayugang’ ko teliw ni ngar pow’iyed yad ya bochan dabiyog rorad ni ngar ayuweged e girdi’. Ere, gur fare thin ni yog Jesus e be weliy murung’agen boch ban’en nriyul’ nra i buch u lan e lang nra rus e girdi’ ngay? Sana arrogon. (Isa. 13:9-11, BT; Joel 2:1, 30, 31) Gur, mang e ra rin’ e girdi’ u nap’an ni yad ra guy e pi n’ey? Ba mudugil ni “bay ra pired ndakur nanged e n’en ni ngar rin’ed.” (Luke 21:25; Zef. 1:17) Arrogon, ya piin ni yad ma togopuluw nga Gil’ilungun Got nib muun ngay e ‘pi pilung nge piin ni yad e sib’ e yad ra ‘aw nga but’ ko marus ko ngiyal’ ni baaram ni yad be sonnag e n’en ni be yib,’ ma yad ra mil ni ngar gayed e gin ni ngar mithgad ngay. Machane, dariy bang ni yad ra pirieg ni nga ranod ra mithgad ngay ko damumuw rok Jesus ni ir e Pilung rodad.—Luke 21:26; 23:30; Rev. 6:15-17.
Ngad Dugliyed u Wan’dad ni ‘Ngaud Pired Nra Bagadad Ma Ba T’uf Bagadad Rok Nrogon e Walag’!
17 “Dab kud tamdaggad.” (Mu beeg e Hebrews 13:6.) Pagan’ rodad ngak Jehovah e aram e n’en nra ayuwegdad ni nge dab da rusgad ndemtrug e re miti magawon ni gad ra mada’nag. Re n’ey e ra ayuwegdad ni ngaud lemnaged boch ban’en nib fel’. T’ufeg ni bay u thildad pi walagdad ni kub chagil e lem nib fel’ ngay ni gad ma tay e ra ayuwegdad nge yag ni ngaud pied e athamgil nga laniyan’ pi walagdad ma gad be fal’eg lanin’rad. (1 Thess. 5:14, 15) Mus nga nap’an nra yib fare gafgow nib ga’, ma rayog ni ngad ‘sak’iygad ngad changargad nga lang,’ ya gad manang ni ke chugur ni ngan chuwegdad u fithik’ e gafgow.—Luke 21:25-28.
“Ke Chugur ni Ngan Chuwegmed u Fithik’ e Gafgow”!
13 Mang e ra rin’ fapi kaming u nap’an ni yad ra nang ni ke taw nga nap’an ni ngan “pi’rad ko gechig ndariy n’umngin nap’an”? Yad ra ‘yor.’ (Matt. 24:30) Machane, mang e ra rin’ e pi walagen Kristus nge piin ni yad ba muun ngorad e ngiyal’ nem? Yad ra rin’ e n’en ni yog Jesus Kristus ni faani gaar: “Faanra tabab i m’ug e pi n’ey, mi gimed sak’iy ngam changargad nga lang, ya aram e ke chugur ni ngan chuwegmed u fithik’ e gafgow.” (Luke 21:28) Arrogon, ra taw ko ngiyal’ nem ma gad ra par nib pagan’dad ya kad nanged ni ke taw nga nap’an ni ngan chuwegdad u fithik’ e gafgow.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
nwtsty-E fa gal study note ko Lu 21:33
Tharmiy nge fayleng e bayi chuw: Ku bay yugu boch e thin ko Bible ni be yog ni tharmiy nge fayleng e ra par ndariy n’umngin nap’an. (Ge 9:16; Ps 104:5; Ek 1:4) Ere, re thin ney ni yog Jesus e rayog ni nge yip’ fan ni yugu demtrug e n’en nra buch, ni faanra rriyul’ nra chuw e tharmiy nge fayleng machane thin ni yog e ra lebug. (Mu taareb rogonnag ko Mt 5:18.) Machane, tharmiy nge fayleng ni yibe weliy ko re thin ney e rayog ni nge be yip’ fan “fa bin som’on e tharmiy nge bin som’on e fayleng” ni bay murung’agen ko Re 21:1.
thin rog e ri dabi math biid: Rogon ni kan fanay e pi thin ney ko thin nu Greek e be dag ni pi thin ney ni yog Jesus e rriyul’ nra buch ma dariy be’ ara ban’en nrayog ni nge thilyeg.
Bay Mmanged “Ba Nam ni Gimed Be Pigpig Ngog ni Kam Manged Pi Prist”
15 Tomuren ni tababnag Jesus fare Abich ni Blayal’ rok Somol, me ngongliy ba m’ag u thilrad pi gachalpen nra pared ni yad ba yul’yul’ ngak. Re m’ag nem e yima yog fare m’ag ni fan nga Gil’ilungun Got ngay. (Mu beeg e Luke 22:28-30.) Biney e m’ag e yugu ba thil, ya gathi ba m’ag ni ngongliy Jehovah u thilrad boch e girdi’. Ya biney e m’ag e ba m’ag ni ngongliy Jesus u thilrad pi gachalpen ni kan dugliyrad. Nap’an ni gaar Jesus, “rogon ni ke pi’ e Chitamag mat’awug ngog ni ngug gagiyeg, e eram e n’en ni bay gu rin’ ngomed,” ma be weliy murung’agen fare m’ag ni ngongliy Jehovah u thilrow ni aram e ra ‘par ni ir reb e prist ndariy n’umngin nap’an, ni bod rogon Melkizedek.’—Heb. 5:5, 6.
16 Fa 11 i apostal rok Jesus ni yad ba yul’yul’ e ra ‘pired rok ndar paged’ u fithik’ urngin e gafgow ni yib ngak. Ere, fare m’ag ni fan nga Gil’ilungun Got e be micheg ni yad ra un ngak ko gagiyeg u tharmiy ni yad boch e pilung nge prist. Machane, gathi kemus nre 11 i apostal rok Jesus nem e ra yag e re tow’ath nem ngorad. Ya m’ug Jesus ngak apostal John u nap’an nni pilyeg e changar rok, me gaar ngak: “Piin ni yad ra gel ndar paged yad ko kireb e gu ra pi’ mat’awrad ni ngar pired nga but’ u toobeg u tagil’ig, ni bod rogon ni kug gel ngak e kireb, me ere chiney e kug par nga but’ u tooben e Chitamag u tagil’.” (Rev. 3:21) Ere, fare m’ag ni fan nga Gil’ilungun Got e ba m’ag ni ke ngongliy Jesus u thilrad e pi Kristiano ni kan dugliyrad ni yad 144,000 u gubin. (Rev. 7:4; 20:6) Ireray e re m’ag nra bing e kanawo’ ngorad ni ngar uned ngak Jesus ko gagiyeg u tharmiy. Re n’ey e rayog ni ngan taareb rogonnag ngak be’ nib pin ni fak e pilung ni ke yan i leay reb e pilung, ma ke yib mat’awun ni ngki un i yog lungun fare pilung. Bin riyul’ riy, e be yog e Bible ni pi Kristiano ni kan dugliyrad e yad “e ppin rok” Kristus, ara ba “ppin nib machalbog” ni kan dugliy ni ngar mabgolgow Kristus.—Rev. 19:7, 8; 21:9; 2 Kor. 11:2.
August 27–September 2
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LUKE 23-24
“Ngam Fal’eg Rogom ni Ngam N’ag Fan e Kireb ni Ke Rin’ Be’ Ngom”
cl-E 297 ¶16
‘Ngam Nanged Rogon Feni rib T’uf e Girdi’ rok Kristus’
16 Reb e kanawo’ nrib fel’ ni dag Jesus e t’ufeg rok e Chitamangin riy e aram e ma fal’eg rogon ir ni nge ‘n’ag fan u wan’ e kireb’ ni ke rin’ e girdi’ ngak. (Psalm 86:5) Ma re n’ey e ba m’agan’ ngay ni nga i rin’ ngki mada’ ko ngiyal’ ni kan richibiy nga ba ley i gek’iy ni nge yim’. Nap’an nrichibiy nga baley i gek’iy ni bod be’ nib kireb min digey ni nge yim’ u reb e kanawo’ nrib gel e tamra’ riy, ma mang e weliy murung’agen? Gur, i yog ngak Jehovah ni nge gechignag e pi girdi’ nem? Danga’, ya tin tomur e thin ni yog e gaar: “Chitamag, mu n’ag fan u wun’um e n’en ni yad be rin’! Ya dar nanged e n’en ni yad be rin’.”—Luke 23:34.
g-E 2/08 11 ¶5-6
Gur, Ma N’ag Got Fan e Denen nib Ubchiya’ ni Ke Rin’ Be’?
Gathi kemus ni ma yaliy Jehovah e denen ni ke rin’ be’, ya ku ma yaliy rogon e lem rok facha’ ni ke rin’ fare denen. (Isaiah 1:16-19) Am lemnag fagal pumoon ni yow ba kireb ni kan richibiyrad Jesus u taabang. Yow l’agruw ni kar rin’ew reb e oloboch nib gel e kireb riy, ya bay bagayow ni gaar: “Gechig rodow e mmat’aw ni kan pi’ ngodow, ni fan e ba’ tapgin ni ngan pi’ ngodow ni bochan e tin nib kireb ni kad rin’ew; machane ir e dariy ban’en nib kireb ni ke rin’.” Ba tamilang ko fapi thin ni yog fare moon nib kireb ni manang ban’en u murung’agen Jesus. Ma sana aram e n’en ni k’aring ni nge thil e lem rok. Ke tamilang ko n’en ni yog ngak Jesus ni migid ni aram e wenig ngak ni gaar: “Ri ga ra lemnigeg ko ngiyal’ ni ga ra yib ni gur e kam mang pilung!” Ere mang e fulweg ni pi’ Jesus ko wenig ni tay e re moon ney? Ke yog ni gaar, “nggog ngom, ni daba’ e ga ba’ rog u tafen e flaab.”—Luke 23:41-43.
Am lemnag e re n’em: Fapi thin ni yog Jesus u m’on ni nge yim’ e be dag ni be runguy fare moon nib kireb ni ke yog ni bay fan ni ngan li’ nge yim’. Re n’ey e ri be pi’ e athamgil nga lanin’dad! Rayog ni nge pagan’dad nra dag Jesus Kristus nge Jehovah e runguy ngak gubin e girdi’ nriyul’ ni kar kalgadngan’rad ndemtrug ko mang denen e kar rin’ed kafram.—Roma 4:7.
cl-E 297-298 ¶17-18
‘Ngam Nanged Rogon Feni rib T’uf e Girdi’ rok Kristus’
17 Ku reb e ban’en ni rin’ Jesus ni nge dag ni ma n’ag fan e kireb e rogon ni ngongol ngak Peter. Dariy e maruwar riy nrib t’uf Jesus rok Peter. Fare nep’ u m’on ni nge yim’ Jesus ko Nisan 14, me yog Peter ngak ni gaar: “Somol, ke m’ay i dugliy rog u lanin’ug ni nggu un ngom nga kalbus mu gu un ngom ko yam’.” Machane in e awa nga tomuren ma dalip yay ni yog Peter nde nang ko mini’ Jesus! Be yog e Bible ko mang e buch ko yay ntomur ni yog Peter nde nang Jesus: “Me chel Somol u luwan nge changar ngak Peter.” Bochan ni ke magawon laniyan’ Peter ma aram me yan “nga wuru’ e yoror ngi i yor ni kari kireban’.” Nap’an ni yim’ Jesus e rofen nem, ma sana mudugil ni lemnag Peter ko, ‘Gur ke n’ag e Somol rog fan e kireb rog?’—Luke 22:33, 61, 62.
18 De n’uw nap’an ni son Peter me nang e fulweg ko deer rok. Kakadbul ko rofen ni Nisan 16 nni faseg Jesus ko yam’, ma sana ka rofen nem me yan nge guy Peter. (Luke 24:34; 1 Korinth 15:4-8) Mang fan nri yan Jesus ni nge guy apostal Peter ni yugu aram rogon ni dalip yay ni yog ni nde nang? Mudugil ni baadag Jesus ni nge pi’ e pagan’ nga laniyan’ Peter ni kalngan’. Baadag ni nge dag ngak Peter ni kab t’uf ma kab ga’ fan u wan’ e Somol rok. Machane ka boor ban’en ni rin’ Jesus ni nge pi’ e pagan’ ngak Peter, ya nge yag ni nge nang ni ke n’ag fan e kireb rok.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
nwtsty-E study note ko Lu 23:31
ngiyal’ ni kab kak’ling e gek’iy, . . . ngiyal’ i n’en ni ke l’ud: Re thin ney ni yog Jesus e be weliy murung’agen fare nam rok piyu Jew. Re nam ney e yad bod ba ke gek’iy ni be yan ni nge yim’ machane ka bay bang riy ni kab kak’ling ni bochan ni ngiyal’ nem e ka bay Jesus nge ku boch e Jew nib mich Jesus u wan’rad. Machane dabki n’uw nap’an min thang e fan rok Jesus ma fapi Jew ni yad ba yul’yul’ e bay ni dugliyrad u daken gelngin Got nib thothup ni ngar manged bang ko fare Israel rok Got. (Ro 2:28, 29; Ga 6:16) Nap’an ni buch e re n’ey ma aram e fare nam rok piyu Jew e gowa yad ba yam’ ko tirok Got ban’en ni kar boded fare ke gek’iy ni ke l’ud.—Mt 21:43.
nwtsty-E media
Kan Pag e Richib ko Yil u Rifrifen Ay Be’ Ke For Nga Barba’
Ireray reb e sasing ni yaan ba richib ni kan pag ko yil u rifrifen ay be’ ke for nga barba’. Re richib ney e 11.5 cm (4.5 in.) n’umngin. Re yil nem e nni pirieg ko duw ni 1968 u nap’an ni yibe ker e but’ u ba’ ni lel’uch u Jerusalem, ma re n’ey e yibe lemnag ni ban’en ni immoy u nap’an ni be gagiyeg e am nu Roma. Ireray reb e ban’en ni be micheg nnap’an ni yira li’ be’ nge yim’ ma yima richibiy nga baley i gek’iy. Miti richib ney e sana taareb rogon ko richib ni i fanay fapi salthaw nu Roma u nap’an richibiyed Jesus Kristus ko fare ley i gek’iy ni ngan li’ nge yim’. Kan pirieg e re yil ney u lan ba kahol ni kan fal’eg ko malang ni ka nog e ossuary ngay ni yima tay yilen be’ ni ke yim’ ngay. Be’ ni kan tay yilen nga lan e miti kahol ney e m’ug riy nrayog ni ngan k’eyag.