Ba Ngachal u Bible ni Bay u Dow Ba Rume’ ni Ke Kakrom

Nap’an e duw ni 2012, ma piin ni yad ma gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy kakrom e ra pirieged yu yang u ba rume’ ni kan ngongliy ko but’ ni ke gaman 3,000 e duw ni ke yan. Mang nrib ga’ fan e re n’em ni kar pirieged? Gathi yu yang ko re rume’ nem ni kar pirieged e aram e n’en nib ga’ fan, ya thin ni kan yoloy nga downgin.

Nap’an nra chamiyed e re rume’ nem bayay nga taabang, ma aram me yib i gagiyel bbugithin nni yoloy nga downgin. Re thin nem e ni yoloy ko yol nu Kanaan kakrom ni be gaar: “Eshba’al Ben [ni fak] Beda’.” Ireray e yay nth’abi som’on ni ke pirieg e piin ni yad ma gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy kakrom e re ngachal ney ni kan yoloy nga ban’en ni immoy kakrom.

Bay be’ u lan e Bible ni Eshbaal fithingan. Cha’nem e ir reb fapi pagel ni fak Saul ni Pilung. (1 Kron. 8:33; 9:39) Bay reb e Sensey u reb e skul nib tolang ni ka nog Yosef Garfinkel ngak ni ir bagayad e piin nra pirieged e re rume’ nem ni yog ni gaar: “Riyul’ ni yira ngat ko re n’ey, ya fare ngachal ni Eshba’al e bay u lan e Bible, ma kki m’ug u lan e babyor rok e piin ni yad ma gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy kakrom, ma kemus ni yigoo nap’an ni i gagiyeg David ni Pilung e ir e yi manang ni immoy be’ riy ni aram rogon fithingan.” Bay boch e girdi’ ni yad be lemnag ni kemus ni yigoo ngiyal’ nem e ir e immoy be’ riy ni aram rogon fithingan. Ere, ku ireray reb e ban’en ni be micheg nib puluw e pi n’en ni bay u Bible ko pi n’en ni ma pirieg e piin ni yad ma gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy kakrom.

Bay yu yang u lan e Bible ni kan yoloy fare ngachal ni Eshbaal riy ni Ish-bosheth. (2 Sam. 2:9, 10) Mang fan ni kan thilyeg tungun e re ngachal ney ni “baal” kan tay ni “bosheth”? Baaray rogon ni ke weliy e piin ni yad ma gay murung’agen boch ban’en. Ka rogned ni lungurad: “Bod ni en ni yoloy e Bin L’agruw e Samuel e dabun ni nge fanay fare ngachal ni Eshba’al ni bochan e ra rung’ag piyu Israel e re ngachal nem, ma ma yib ngan’rad fare got ko yoko’ ni ma meybil piyu Kanaan ngay ni ka nog Ba’al ngak. Machane, faan yira yaliy fare Babyor ni Kronicles ma . . . bay e re ngachal nem riy.”