MURUNG’AGEN BE’
Boor e Girdi’ ni Yad Ba Gonop ni Ke Yag ni Ngar Ayuweged Gag
KEB ngan’ug e n’en ni buch u reb e kadbul nrib gel e garbeb u Brookings, nreb e binaw ni bay u South Dakota u Meriken. Rofen nem e kug nang ndab ki n’uw nap’an ma aram e nge yib e garbeb nib gel ko gin ni gu ma par riy. Rofen nem e ug moyed boch e girdi’ u lan ba naun ni tafen e gamanman ni gamad gubin ni gamad be da’da’ ko ulum, ma gamad ba sak’iy u mit ba teng nib sug ko ran nrib garbeb! Chiney e nggu weliy buchuuw ban’en u murung’ageg ya nge yag nim nanged fan ni ug moy u rom.
TABINAW ROG
Ni gargelnageg ko March 7, 1936. Gamad aningeg u gubin, me gag e th’abi bitir. Ug pared u bangi ban’en ni yima chuguliy e gamanman riy, maku yima milay’ riy ni bay ko ngek u South Dakota. Milay’ nge chugol gamanman e aram reb e maruwel nib ga’ fan u wan’mad chon e tabinaw rog, machane gathi aram e n’en nth’abi ga’ fan u wan’mad. Nni taufenag e gallabthir rog ko duw ni 1934 ni kar mangew l’agruw e Pi Mich Rok Jehovah. Kar ognagew yow ngak e Chitamangidad ni bay u tharmiy ni aram Jehovah. Ere, aram fan ni n’en nib m’on u wan’row e aram e ngar rin’ew e tin nib m’agan’ Got ngay. Clarence ni chitamag e immoy ni ir e en ni ma yarmiy e piin piilal ko ulung romad u Conde nreb e binaw ni bay u South Dakota, ma boch nga tomuren ma Alfred ni uncle rog e ir e i rin’ e re maruwel nem.
Muulung nge machib ni gamad ma tay u mit e tabinaw ni gamad be weliy ko girdi’ murung’agen e athap rodad ni bay u Bible e aram e n’en ni gamad ma rin’ chon e tabinaw rog ni gubin ngiyal’. Ngongol nib fel’ ni i dag e gallabthir rog nge skul ni ur tew ngomad pi walageg e ri yib angin ngomad. Nap’an ni gaman nel’ e duw rok Dorothy nreb e ppin ni walageg, ma aram me mang reb e publisher. Ku aram e n’en nug rin’ u nap’an ni gaman nel’ e duw rog. Nap’an e duw ni 1943, ma aram mug un ko fare Theocratic Ministry Skul u nap’an ni ka fini tabab.
Pi convention nge assembly ni yima tay e aram l’agruw ban’en ni yima rin’ nrib ga’ fan u wan’mad. Keb ngan’ug reb e convention nni tay ko duw ni 1949 u Sioux Falls nreb e binaw ni bay u South Dakota, ma aram me pi’ Brother Grant Suiter reb e welthin ni kenggin e, “Kari Chugur e Tomur!” I tamilangnag ko re welthin rok nem ni gubin e pi Kristiano ni kar ognaged yad ngak Got e ba t’uf ni ngar fanayed e yafos rorad ni ngar machibnaged fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got. Aram e n’en ni k’aringeg ni nggu ognag e yafos rog ngak Jehovah. Ere, nap’an e bin migid e circuit assembly nni tay u Brookings ko November 12, 1949, ma aram mug un ko taufe. Aram fan ni ug moy u lan fare naun ni tafen e gamanman nrib gel e garbeb riy ni faan kug weliy murung’agen. Gamad aningeg u gubin nni taufenagmad u lan ba teng nib ga’ ni kan ngongliy ko wasey.
Tomuren nug un ko taufe, ma aram mug nameg ni nggu un ko pioneer. Ere, nap’an e January 1, 1952 u nap’an ni ke gaman 15 e duw rog, ma aram mug tabab ko pioneer. Be gaar e Bible: “Mpachegem ngak e piin ni yad ba gonop me yog e gonop ngom.” Boor e girdi’ u lan e tabinaw rog ni yad ba gonop ni ur pied e athamgil nga lanin’ug ma yad be ayuwegeg u nap’an nug dugliy ni nggu un ko pioneer. (Prov. 13:20) Julius nreb e uncle rog ni 60 e duw rok e ngiyal’ nem e aram e en ni ug pioneergow u taabang. Yugu aram rogon nri gamow ba thil ni yangar, machane ug felfelan’gow ko machib ni ug tew u taabang. Boor ban’en ni fil ngog nib manigil, maku boor ban’en nug fil ko pi n’en ni i buch u lan e yafos rok. Boch nga tomuren ma aram miki un Dorothy ko pioneer.
KE AYUWEGEG E PIIN NI YAD MA LEKAG E ULUNG
Nap’an ni kab fel’ yangareg ma boor e walag ni yad ma lekag e ulung nge ppin rorad ni ma fekrad e gallabthir rog ni ngar pared romad. Ba wu’ e mabgol nrib gel e ayuw ni ur piew ngog e aram Jesse nge Lynn Cantwell. Bochan ni ur piew e athamgil nga lanin’ug, ma aram e n’en ni k’aringeg ni nggu dugliy ni nggu pioneer. Maku aram e n’en ni k’aringeg ni nggu adag ni nggu nameg boch ban’en ni fan ko tirok Got ban’en. Ra nap’an ni yow be lekag boch e ulung nib chugur ko gin ni gu ma par riy, mab ga’ ni yow ma piningeg ni nggu un ngorow ko machib. Rug baadag e re n’em ma i pi’ e athamgil nga lanin’ug!
En ni i lekag e ulung romad nga tomuren e re walag ney e aram Bud Miller nge Joan ni ppin rok. Ngiyal’ nem e ke gaman 18 e duw rog. Ere, thingar gu wan gu mada’gad reb e ulung ni yad ma dugliy e piin nrayog ni ngar uned ko salthaw ni ngar dugliyed ko nggu un ko salthaw fa danga’. Ere, nap’an nug wan ni nggu mada’gad ma aram mar dugliyed ni nggu rin’ boch e maruwel ni gu manang nib togopuluw ko fare motochiyel ni pi’ Jesus ni be yog nthingar da pared u mathilin ngongolen e am. Machane, gu baadag ni nggu machibnag fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got. (John 15:19) Ere, gog ni ngan teg ni gag reb e tamachib.
Rug felfelan’ u nap’an ni yog Brother Miller ni nge un ngog nggu warow ko re muulung nem. Re walag nem e ir be’ nib pufpuf ko girdi’, ma der ma rus, maku manang e thin nu Bible nib fel’ rogon. Bochan ni un ngog ma aram e n’en ni ayuwegeg ni nge dab gu rus. Ere nap’an e duw ni 1954, ma aram me m’agan’ e re ulung nem ngay ni ngan teg ni gag reb e tamachib. Ireray e n’en ni bing e kanawo’ ngog ni nggu rin’ yugu reb e maruwel ni fan ko tirok Got ban’en.
De n’uw nap’an nga tomuren, ma aram me taw e thin ngog ni nggu wan gu un ko pigpig u Bethel ni bay u Staten Island u New York. Ngiyal’ nem e yima yog e Watchtower Farm ko gi n’em ara bangi ban’en nib ga’ yang ni yima milay’ riy ma yima chuguliy e gamanman riy. Sogonap’an dalip e duw nug pigpig u rom. Boor ban’en nib manigil ni buch rog u rom, ya aram e gin nug mada’nag boch e walag riy ni yad ba gonop mu ug maruwelgad u taabang.
MARUWEL NI UG TAY U BETHEL
Gin baaram ni ug pigpig riy u Staten Island e aram e gin ni immoy fare radio station riy ni ka nog e WBBR ngay. I maruwel e Pi Mich Rok Jehovah ko re radio station nem u nap’an e duw ni 1924 nge mada’ ko 1957. Kemus ni 15 nge mada’ ko 20 e walag u Bethel e yad ma maruwel u rom. Yooren i gamad e kab bitir ma gathi ri boor ban’en ni gamad manang. Machane, immoy reb e walag romad nib ilal boch ni ka nog Eldon Woodworth ngak ni ir bagayad e piin ni kan dugliy. Riyul’ ni ir be’ nib gonop. Re walag nem e bod ba matam ngomad maku i fil boor ban’en ngomad. Bay yu ngiyal’ ni ma sum boch e magawon u thilmad, machane ba ga’ ni ma gaar Brother Woodworth ngomad, “Rriyul’ nrib manigil e n’en ni ke rin’ Somol ko pi n’en ni be fanay ni nge maruwel ngay.”
Ku gamad Brother Frederick W. Franz ni ug maruwelgad u taabang, ma boor ban’en ni i ayuwegmad riy. Gonop nge tamilangan’ rok ko thin nu Bible e ku aram reb e ban’en ni i ayuwegmad, maku ma dag ni be lemnagmad ni be’ nge be’. Harry Peterson e ir e en ni i lum romad. Bin riyul’ i fithingan e re walag nem e Harry Papargyropoulos. Machane, bochan nib mo’maw’ ni nggogned e gin tomur u fithingan, ma aram fan ni gamad ma pining Harry Peterson ngak. Re walag ney e ku ir bagayad e piin ni kan dugliy ma kub pasig ko machib. Yugu aram rogon ni ma tiyan’ ko maruwel rok u Bethel, machane ku ma tiyan’ ko machib. Bokum miriay e magazine ni ma wereg u gubin e pul. Ku boor e thin nu Bible ni manang, ere boor e deer ni gamad ma fith ngak ni ma pi’ e fulweg riy.
KUG FIL BAN’EN ROK BOCH E WALAG NIB PIN NI YAD BA GONOP
Boor wom’engin e gek’iy nge yasay ni gamad ma fal’eg rogon u rom nggu ted nga kobre’. Ra reb e duw ma sogonap’an 45,000 quart e wom’engin e gek’iy nge yasay ni kug kobre’naged ni fan ko piin ni yad ma par u Bethel. Ug maruwelgad reb e walag nib pin u taabang nrib gonop ni ka nog Etta Huth ngak. Ir e ma dugliy e re miti wom’engin e gek’iy nge yasay ni ngan athukuy ni ngan kobre’nag. Ra taw nga nap’an ni ngan kobre’nag e pi wom’engin e gek’iy nem nge yasay, mab ga’ ni ma yib e pi walag nib pin u boch e ulung u rom ni ngar pied e ayuw, ma aram e Etta e ir e ma yarmiy rogon e maruwel rorad. Yugu aram rogon ni boor ban’en ni manang Etta u murung’agen e maruwel ni yima tay, machane ma tayfan e pi walag ni pumoon ni yad ma yarmiy rogon e maruwel ni yima tay ko re gi n’em. I dag e kanawo’ nib manigil nrayog ni nggu folwokgad riy.
Angela Romano e ir reb e walag nib pin ni i yib e ngaram ni nge pi’ e ayuw ko maruwel ni un tay. Etta e ir e i ayuweg e re walag nem u nap’an ni un ko tin riyul’. Nap’an e April ko duw ni 1958 ma aram mug mabgolgow Angie, ma ke gaman 58 e duw ni kug pigpiggow u taabang, ma boor e tow’ath ni ke yag ngomow. Nap’an e pi duw ni kug pigpiggow Angie u taabang, ma ke yag ni nge par e mabgol romow nib gel ni bochan e rib yul’yul’ ngak Jehovah. Ir be’ nib gonop, ma kug guy ndemtrug e re miti magawon ni gamow ra mada’nag ma rayog ni nggu taga’ ngak.
KAN PI’MOW NGA BANG NI NGGU MANGEW MISSIONARY MU UG LEKAGEW BOCH E ULUNG
Nap’an nni pi’ fapi naun ni tagil’ fare WBBR ni bay u Staten Island nni chuway’ ko duw ni 1957, ma aram mu ug pigpig u Bethel u Brooklyn nde n’uw nap’an. Nap’an nug mabgolgow Angie, ma aram e da kug pigpig u Bethel, ma sogonap’an dalip e duw ni ug pioneergow u Staten Island. Immoy ba ngiyal’ ni ug maruwel rok e piin nra chuw’iyed e re radio station nem, mar tunguyed fithingan ni WPOW.
Gu dugliyew Angie ni nggu momnagew rogon e par romow, ya nge t’uf e ayuw ko machib u bang mab puf puluwmow nrayog ni nggu warow gu piew e ayuw. Bochan e re n’ey, ma aram e nap’an e duw ni 1961, ma aram min pi’ reb e maruwel ngomow ni nggu mangew special pioneer u Falls City ni bay u Nebraska. Machane, de n’uw nap’an nug tawgow e ngaram, ma aram me taw e thin ngomow ni nggu warow ko fare Kingdom Ministry School. Ngiyal’ nem e un tay e re skul nem u lan reb e pul u South Lansing u New York. Ri gamow baadag e skul nug unew ngay, mug lemnagew nnap’an ni gamow ra sul nga Nebraska ma gamow ra maruwel ko pi n’en ni kug filew. Machane, kug gingow ni bochan e kun pi’ reb e maruwel nib beech ngomow ni aram e nggu warow nga Cambodia ni nggu mangew missionary u rom! Rib fel’ yaan e re nam nem nug warow ngay ni bay u Yimuch ni Ngek u Asia, ma boor ban’en ni gguyew, ma gamow rung’ag, ma gamow ri’ lamen ni kab beech ngomow. Nap’an nug tawgow e ngaram ma ri gamow baadag ni nggu weregew fare thin nib fel’ ko girdi’.
Machane, boch nga tomuren me thil boch ban’en ko am u Cambodia, ma aram me t’uf ni nggu chuwgow nggu warow nga Yimuch u Vietnam. Machane, de gaman l’agruw e duw nug parew u rom ma aram mug m’ar nib gel. Ere, nog ngomow ni nggu sulow nga Meriken. Ba t’uf ba ngiyal’ ni nggu toffan ya nge yag nug gol ko m’ar rog. Machane, nap’an ni yigi fel’ rogog, ma aram ma gamow sul ngkug pigpiggow u polo’ e tayim romow.
Nap’an e March ko duw ni 1965, ma aram mug tababgow ni ngaug lekagew e pi ulung i yan. Guyey nge dalip e duw ni ug rin’ew Angie e re maruwel ney ni aram e gamow ma lekag e pi ulung i yan, ma ku gamow ma pi’ e ayuw u rogon ni ngan yarmiy e pi convention ni yima tay. Rug baadag e pi convention ni yima tay, ere aram fan nrug baadag i rin’ e pi maruwel ney. Immoy boch e duw ni ug lekagew e pi ulung ni bay u New York City nge ku boch e ulung nib chugur e ngaram, maku boor e pi convention nem ni un tay ko fare Yankee Stadium.
KUG SULOW NGA BETHEL MA ARAM MU UG PI’ BOCH E SKUL NI UN TAY
U lan e pi duw ni ke yan ma boor e maruwel nib beech ma kub mo’maw’ ni kan pi’ ngomow Angie ni nggu rin’ew. Bod nnap’an e duw ni 1995, ma aram mi nog ngog ni nggu pi’ fare skul ni ka nog e Ministerial Training School ngay. Dalip e duw nga tomuren, ma aram me taw e thin ngomow ni nggu warow nga Bethel. Rib gel e felfelan’ nug tay u nap’an ni nug sul bayay ko maruwel u Bethel u tomuren 40 e duw. Immoy ba ngiyal’ ni ug maruwel ko Service Department ma boor e skul ni un tay ni gag e ug pi’. Nap’an e duw ni 2007, ma aram me sunmiy fare Ulung ni Ma Pow’iyey fare Theocratic Schools Department. Aram e gin ni yima yarmiy riy rogon e pi n’en ni yima fil ko pi skul ni yima tay u Bethel. Ere, nni teg ni gag e en ni ngaug yarmiy rogon e maruwel ni yima rin’ ko re department nem u lan boch e duw.
Nap’an e pi duw ni ka fini yan ma boor ban’en ni kan thilyeg u rogon e pi skul ni yima pi’ u Bethel. Nap’an e duw ni 2008, ma aram min tababnag fare skul ni ka nog e School for Congregation Elders ngay ara Skul ni Fan ko Piin Piilal. Gal ni migid e duw nga tomuren e re ngiyal’ i n’em, mab pag 12,000 e piilal nni skulnagrad ko Bethel u Patterson ngu Brooklyn. Bay boch e nam ni ka yibe tay e re skul nem riy e chiney. Nap’an e duw ni 2010, ma aram min thilyeg fithingan fare skul ni Ministerial Training School nga u nog ni Bible School for Single Brothers ara Skul ni Fan ko Pi Walag ni Pumoon ni Yad Ba Muchugbil, ngemu’ mu kun sunmiy reb e skul ni ka nog e Bible School for Christian Couples ngay ara Skul ni Fan ko Piin Mabgol ni Kristiano.
Nap’an e September ko duw ni 2014, ma aram min taarebnag e gal skul ney nga unog ni School for Kingdom Evangelizers. Rayog ni nge un e piin mabgol ara pi walag ni pumoon ara ppin ni yad ba muchugbil ko re skul nem. Ere, boor e walag u ga’ngin yang e fayleng nra felfelan’gad u nap’an nrung’aged ni yira tay e re skul ney u boor e branch u fayleng i yan. Ba gel e felfelan’ riy ni ngan guy boor e walag ni be yag ni ngar uned ko re skul ney. Ma ku gub felfelan’ ngay ni kug mada’nag boor e walag ni kar thilyeged boch ban’en ko par rorad ya nge yag nra uned ko re skul ney.
Gu ra sul nggu lemnag e pi n’en ni kug rin’ ni ka nap’an e ngiyal’ nni baaram nni taufenageg u lan fare tafen e gamanman nrib gel e garbeb riy keb i mada’ ko ngiyal’ ney, ma ri gu be pining e magar ngak Jehovah ni ke pi’ boch e girdi’ ni yad ba gonop ni ngar ayuweged gag u n’umngin nap’an ni kug un ko tin riyul’. Bay boch e pi walag ney ni yad bbitir ngog ma boch e yad ba ilal ngog. Maku bay boch i yad nib thil e nam romad. Machane, yad gubin nrib t’uf Jehovah rorad. Ma rayog ni ngan guy e re n’ey ko ngongol rorad nge lem rorad. Ri gub felfelan’ ngay ni ke yag boor e fager ngog u lan e ulung rok Jehovah ni kug fil boor ban’en rorad.