Boch e Madnom nde M’agan’ Got Ngay

1. Ba miti mang girdi’ e ma chugurnag Jehovah ngak? Mang fan nthingar ra tedan’rad ko tirok Got ban’en?

I YOG Jesus ni ‘piin nriyul’ ni yad be meybil e bay ra meybilgad ngak e en ni Chitamangiy u daken gelngin Got nib thothup ngu fithik’ e yul’yul’. Ereray e piin ni yad ma meybil ni ba adag e Chitamangiy ni ngar meybilgad ngak.’ (John 4:23) Nap’an nra pirieg Jehovah be’ ni aray rogon me chugurnag ngorow Fak ni bod e n’en ni rin’ u nap’an ni piriegem. (John 6:44) Aram ban’en nrib manigil! Machane, piin nib ga’ fan u wan’rad e tin riyul’ ni bay u Bible e thingar ra ‘guyed rogon ngar nanged e n’en ni ir e mm’agan’ Somol ngay,’ ya Satan e ba salap i bannagey.​—Efesus 5:10; Revelation 12:9.

2. Mu weliy rogon laniyan’ Jehovah ko piin ni yad ma guy rogon ni ngar athkuyed e bin riyul’ e liyor ko bin de riyul’.

² Mu lemnag e n’en ni buch u tooben e Burey ni Sinai u nap’an ni yog piyu Israel ngak Aron ni nge ngongliy reb e got ni ngar meybilgad ngay. I m’agan’ Aron ngay me yog ni ngan ngongliy yaan ba fak e garbaw ni pumoon ni gol me yog ni susun e aram Jehovah. I gaar: “Gabul e ngad ngongliyed ba mur ni aram e ngad tiyed fan Somol.” Gur, dariy fan u wan’ Jehovah ni kan athukuy e bin riyul’ e liyor ko bin de riyul’? Danga’, ya aram fan ni li’ gonap’an 3,000 i yad ngar m’ad. (Exodus 32:1-6, 10, 28) Ere, mang e gad ra fil ko re n’ey? Faanra gad baadag ni ngad pared ni gad ba t’uf rok Got, ma thingar dab da ‘mathgad nga ban’en ni ke yog e motochiyel ndab ni math ngay’ ma ngad guyed rogon ni nge dabi maathuk e liyor ni googsur nga fithik’ e tin riyul’.​—Isaiah 52:11; Ezekiel 44:23; Galatia 5:9.

3, 4. Mang fan ni ngad fal’eged i lemnag e pi kenggin e motochiyel nu Bible u murung’agen e pi yalen nge madnom ni ke garer e ngiyal’ ney?

³ Nap’an ni kab fas e pi apostal ma ur guyed rogon ni nge par e ulung nib beech. Machane, tomuren nra m’ad me chel boch e Kristiano ndaki t’uf e tin riyul’ rorad ngar feked boch e yalen nge “madnom” ko piin ni yad ma meybil nga yugu boch e got ngar athkuyed ko bin riyul’ e liyor ma rogned ni aram bang ko machib ko Kristiano. (2 Thessalonika 2:7, 10) Ga ra fal’eg i lemnag e pi madnom ney ma ga ra guy ni gathi lem rok Got e be gagiyegnag, ya lem ko fayleng. Pi madnom ko fayleng e bay boch ban’en riy nib taareb ni aram e: Ma k’aring e ar’ar ko dowef, maku ma tay tanggin e machib ko pi yurba’ i teliw ni googsur, nge ngongolen e pig ni aram e pow ko fare “Babylon nib Gilbuguwan.”a (Revelation 18:2-4, 23) Ku dab mu pagtalin ni ma fanenikay Jehovah e pi ngongol ni golong ni sum ko teliw ko piin ni yad ma meybil nga boch e got ni googsur ni ir e sum e pi yalen riy ni ke garer e ngiyal’ ney. Ere, susun e ngad lemnaged rogon laniyan’ Jehovah riy.​—2 John 6, 7.

⁴ Gadad e tin riyul’ e Kristiano e gad manang nde m’agan’ Jehovah ko pi madnom ney. Machane, ku thingar da turguyed u wan’dad ndariy ban’en riy ni ngad uned ngay. Gad ra nang ko mang fan ndabun Jehovah e pi madnom ney, ma ra pi’ gelngidad ni ngad paloggad ko pi n’en nra mo’maw’nag ngodad ni ngad pared ni gad ba t’uf rok Got.

MEYBIL KO YAL’ E KE MANG BAYNAG

5. Mang fan nrayog ni nga nog ndan gargeleg Jesus ko December 25?

⁵ Der yog e Bible ni un madnomnag e rofen nni gargeleg Jesus riy kakrom. Bin riyul’ riy e dariy be’ ni manang e rofen ni kan gargeleg Jesus. Ku rayog ni nga nog ndan gargeleg ko December 25 u nap’an e garbeb.b I yog Luke nnap’an nni gargeleg Jesus ma bay e piin ni yad ma gafaliy e saf u “daken e ted nnep’,” ni yad be matanagiy e gamanman rorad. (Luke 2:8-11) Faan gomanga gubin ngiyal’ ni yad ma par u “daken e ted nnep’,” ma gathi rib ga’ fan ni ngan weliy murung’agen. Machane, ra taw ko ngiyal’ nem ma bay e gamanman u naun, maku dabi par e pi tachugol saf u “daken e ted nnep’,” ni bochan e be aw e ayis nge n’uw nib gel u Bethlehem. Maku reb e, ki yan Josef nge Maria nga Bethlehem ni bochan e ke yog Caesar Augustus ni ngan matheeg girdi’. (Luke 2:1-7) Ngiyal’ nem e boor e girdi’ ni be togopuluw ko am nu Roma, ere ba mudugil ndabi yog Caesar ngorad ni ngar milekaggad u nap’an nib gel e garbeb.

6, 7. (a) Uw e ke sum riy e pi ngongol ni yima rin’ u nap’an e Baynag? (b) Mang e yira guy nib thil u rogon ni yima pi’ ban’en ko Baynag nge rogon ni ma pi’ e tin riyul’ e Kristiano ban’en?

⁶ Dab ni pirieg murung’agen e Baynag u Bible, ya aram reb e madnom ni sum ko piin ni ur meybilgad nga boch e got ni googsur, ni bod fare madnom ni ma tay piyu Roma ni fan ko fare got ni Saturn fithingan, ni aram e got ko milay’ nge chugol gamanman. I yog reb e babyor ni piin ni yad ma meybil ko fare got ni Mithra fithingan e yad ma tay ni December 25 e aram e rofen ni ngan madnomnag e “rorran ni sum e yal’.” (New Catholic Encyclopedia) Dalip e chibog nga tomuren ni yim’ Kristus, ma aram “min tabab i madnomnag e Baynag u Roma u ba ngiyal’ ni ke elmerin e meybil ko yal’.”

⁷ Nap’an e pi madnom nem, ma yima thilyeg e tow’ath maku yima mur ni bod e n’en ni yima rin’ u nap’an e Baynag e ngiyal’ ney. Machane, pi tow’ath nem ni yima pi’ u nap’an e Baynag e danir pi’ nrogon nib puluw ko fare thin u 2 Korinth 9:7 ni be gaar: “Ra be’ ma nge pi’ ban’en nrogon ni ir e ke dugliy u laniyan’, ndabi kireban’ ngay ni ke pi’ fa reb e finey ni ban’en nthingari rin’; yi Got e ba t’uf rok e en ni ma pi’ ban’en u fithik’ e felfelan’.” Tin riyul’ e Kristiano e yad ma pi’ ban’en u fithik’ e t’ufeg ni yad ba felfelan’ ngay ma de mudugil ngal’an. (Luke 14:12-14; mu beeg e Acts 20:35.) Maku yad ma pi’ ban’en ndarur lemnaged ni ngan sulweg taban. Maku reb e yad baadag ni ngar pared ndab ra uned ko pi n’en ni yima rin’ u nap’an e Baynag nib gel e wagey riy, maku ma aw e malfith riy nga puluwon e girdi’.​—Matthew 11:28-30; John 8:32.

8. I pi’ e piin ni yad ma bon ko t’uf e tow’ath ngak Jesus ni bochan e kan gargeleg, fa? Mu weliy rogon.

⁸ Machane, sana ra gaar boch e girdi’, gathi yan boch e girdi’ ni yad ma bon ko t’uf ngar pied e tow’ath ngak Jesus u nap’an ni kan gargeleg? Danga’, ya tow’ath nra pied e yad be dag riy ni Jesus e be’ nib ga’ fan, maku aram e n’en ni un rin’ kakrom. (1 Kings 10:1, 2, 10, 13; Matthew 2:2, 11) Bin riyul’ riy, e da ranod ra guyed Jesus ko re nep’ nni gargeleg riy. Ya nap’an nranod ni ngar guyed ma bay u naun ni ke yoor e pul ni kan gargeleg.

N’EN NI BE YOG E BIBLE U MURUNG’AGEN E ROFEN NNI GARGELEG BE’ RIY

9. Mang e buch u nap’an fa gal madnom ko rofen ni kan gargeleg be’ ni be weliy e Bible murung’agen?

⁹ Yugu aram rogon nrib gel e felfelan’ ni yima tay u nap’an ni kan gargeleg reb e bitir, machane der yog e Bible ni bay reb e tapigpig rok Got ni un madnomnag e ngiyal’ ni kan gargeleg riy. (Psalm 127:3) Ere, gur piin ra yoloyed e Bible e kar paged talin ni nga rogned e re n’ey? Danga’, ya l’agruw e madnom ni bay murung’agen u Bible ni aram e madnom ko rofen nni gargeleg Farao nu Egypt riy nge Herod Antipas. (Mu beeg e Genesis 40:20-22; Mark 6:21-29.) Machane, l’agruw nib kireb murung’agen, nib ga’ ni bin ni kan tay u nap’an Herod Antipas, ya aram e ngiyal’ nni th’ab k’angan John ni Tataufe riy.

10, 11. Uw rogon u wan’ e tin som’on e Kristiano e madnom ko rofen nni gargeleg be’ riy, ma mang fan?

¹⁰ I gaar reb e babyor: “Tin som’on e Kristiano e yad ma tay ni yigoo piin yad ma liyor nga boch e got ni googsur e yad ma madnomnag e rofen nni gargeleg be’ riy.” (The World Book Encyclopedia) Piyu Greece kakrom e ba mich u wan’rad nnap’an ni yira gargeleg be’ ma bay reb e kan ni ma yib ni nge ayuweg u n’umngin nap’an e yafas rok. Ki yog reb e babyor nre kan nem e “bay rogorow reb e got ni taareb e rran nni gargelegrow facha’ riy.” (The Lore of Birthdays) Maku reb e, ke n’uw nap’an ni yima rin’ e re n’ey, maku bay rogon ko piin ni yad ma bon ko t’uf nge piin ni yad ma yog e n’en nra buch rok be’ nga m’on.

¹¹ Pi tapigpig rok Got kakrom e da ur madnomnaged e rofen nni gargeleg be’ riy ni gathi kemus ni bochan e sum rok boch e girdi’ ni yad ma meybil nga boch e got ni googsur, ya ku bochan e tin ni ke michan’rad ngay. Mang fan? Bochan e ba sobut’an’rad ma yad manang e gin ni ngar musgad riy, maku da ur lemnaged nrib ga’ fan e rofen ni kan gargelegrad riy.c (Mikah 6:8; Luke 9:48) Machane, yad ma pining e magar nge sorok ngak Jehovah ni ir e ke pi’ e yafas nib tow’ath.d​—Psalm 8:3, 4; 36:9; Revelation 4:11.

12. Uw rogon ni kab fel’ e rofen ni ga ra yim’ riy ko rofen nni gargelegem?

¹² Piin ni yad ba yul’yul’ ngak Got e yad ra yim’ ma dabi pag tilrad, maku ra yag e yafas ngorad bayay. (Job 14:14, 15) Be gaar e Eklesiastes 7:1, BT: “Bbuguwan nib fel’ e kab fel’ boch ngab florida nib tolang puluwon; ma rofen ni ga ra yim’ e kab fel’ boch ko rofen nni gargelegem.” ‘Buguwdad’ e aram thidad nib fel’ ni ke yag ngodad ni bochan e pigpig ni kad ted ngak Got u fithik’ e yul’yul’. Aram fan ni piin Kristiano e kemus yigoo yam’ ni tay Jesus e yad ma madnomnag, ma gathi rofen nni gargeleg riy, ya ‘buguwan’ Jesus e ba ga’ fan ko yafas nra yag ngodad.​—Hebrews 1:3, 4; Luke 22:17-20.

EASTER

13, 14. Mang fan nder ma un e tin riyul’ e Kristiano i madnomnag e Easter?

¹³ Easter e madnom ko pi yurba’ i teliw ni googsur ni yima yog ni aram e madnom ko fas ko yam’ ni tay Kristus. Machane, i tay Jesus chilen ni ngan madnomnag e fas ko yam’ ni tay, fa? Danga’. Be yog boch e babyoren e chep nda i madnomnag e tin som’on e Kristiano e Easter. Ma re madnom nem e sum u boch e ngongol nib kireb ni i rin’ e piin ni yad ma meybil nga boch e got ni googsur kakrom. Be yog reb e babyor ni gaar: “Dariy bang u lan e Bin nib Beech e M’ag u Bible ni be yog ni un madnomnag e Easter kakrom . . . Da i lemnag e tin som’on e Kristiano ni bay boch e rran nrib ga’ fan.”​—Encyclopædia Britannica.

¹⁴ Gur, ra m’agan’ Jehovah ngay ni ngan tay e madnom rok e piin yad ma meybil nga yugu boch e got ni googsur ni nge mang madnom ko rofen ni fas Fak ko yam’? Danga’. (2 Korinth 6:17, 18) Bin riyul’ riy, e der tay e Bible chilen ni ngan madnomnag e fas ko yam’ ni tay Jesus. Ma ri kub gel e kireb riy ni ngan tay e Easter ni nge mang madnom ko fas ko yam’ ni tay Jesus.

RIYUL’ NDE THOTHUP E HALLOWEEN

15. Uw e sum e Halloween riy? Mang e ba ga’ fan ni ngan lemnag ko rofen ni kan turguy ni ngaun tay e re madnom ney riy?

¹⁵ Halloween e reb e madnom ni sum rok ba ulung i girdi’ u Britain nge Ireland kakrom ni yima rin’ boch ban’en riy nib tatamdag yaan. Ra chugur ko ngoon ko November 1, ma yad ma tay reb e madnom ni ka nog e Samhain ngay ni be yip’ fan e “Ngiyal’ ni Ke Mus Nap’an e Yal’.” Yad ma lemnag ni aram e ngiyal’ ni ma ki’ e giyow ko kan nge gin ma par e girdi’ riy me yib e kan nga fayleng ni tin nib fel’ nge tin nib kireb mu u ranod u fayleng i yan. Ku yima lemnag ni aram e ngiyal’ ni ma sul yaan e piin kar m’ad nga taferad. Ere, ma fal’eg chon e tabinaw e ggan ni ngar ked nge ban’en ni ngar garbodgad ngay, ya nge fel’ lanin’rad. Bitir e chiney e ra taw ko ngiyal’ nem mi yad chuw ko mad nib tatamdag yaan nga u ranod u mit e tabinaw ni yad be man ban’en. Ma re n’ey ni yad ma rin’ e darur nanged ni yad be fol ko yalen ko fare madnom ni Samhain.

NGE PAR E MADNOM KO MABGOL ROM NIB MACHALBOG

16, 17. Mang fan ni piin yad be lemnag e mabgol e ku thingar ra lemnaged boch e yalen ni yima rin’ u nap’an e madnom ko m’agpa’ nrogon nib puluw ko pi kenggin e motochiyel u Bible?

¹⁶ Dabki n’uw nap’an ma dab “kun rung’ag laman e ppin nge pumoon [ko fare Babylon nib Gilbuguwan] ni ngan m’ag e mabgol rorad.” (Revelation 18:23) Mang fan? Reb i fan e bochan e pi ngongolen e pig ni be ngongliy nrayog ni nge kirebnag e mabgol rok l’agruw ni’ ko rofen ni kar mabgolgow.​—Mark 10:6-9.

¹⁷ Ra reb e nam ma rogon e yalen riy. Boch e yalen e gowa de kireb, machane bin riyul’ riy e bay rogon nga boch ban’en ni un rin’ u Babylon ni nge fal’eg ‘waathan’ fare wu’ i mabgol nge piin ni kar uned ko fare madnom ko m’agpa’. (Isaiah 65:11) Ba tamilang ni piin ni yad baadag ni ngar pared ni yad ba t’uf rok Got e dab ra uned ko tiney e yalen nib kireb.​—Mu beeg e 2 Korinth 6:14-18.

18. Mang boch kenggin e motochiyel u Bible nsusun e nge fol l’agruw ni’ riy ni ngar mabgolgow nge piin ni yad ra un ko fare madnom ko m’agpa’?

¹⁸ Pi tapigpig rok Jehovah e ku darur uned ko pi ngongol ni ma rin’ e girdi’ nu fayleng u nap’an e madnom ko m’agpa’ nra darifannag e mabgol fa magawonnag e nangan’ rok be’. Nap’an e welthin ni fan ngak fa wu’ i mabgol, ma darur gathibthibnaged yow, ara ur thin ni gosgosgad, ara u rogned boch ban’en nra k’aring e tamra’ ngorow nge girdi’. (Proverbs 26:18, 19; Luke 6:31; 10:27) Ku darur ted e madnom ko m’agpa’ nde yalen ma boor e salpiy ni kan n’ag ngay, ni be m’oneg e tin “nra guy e girdi’ ma yad baadag ni nge yog ngorad.” (1 John 2:16) Ere, faanra ga be fal’eg rogom ni ngam un ko mabgol, ma dab mu pagtalin ni baadag Jehovah ni nge yan i par e rofen ni ga ra un ko mabgol nib rran ko felfelan’ ma gathi ngam kalngan’um u boch ban’en.e

BAY ROGON E TOASTING KO TELIW, FA?

19, 20. Mang e be yog ba ken e babyor u murung’agen e gin ni sum e toasting riy? Mang fan ndabi un e Kristiano ko re n’ey?

¹⁹ Toasting ara ngan chafineg e kap nga taabang e ban’en ni yima rin’ u nap’an e madnom ko mabgol u boch e nam nge ku boch e madnom ni yima tay. I yog ba ken e babyor ko duw ni 1995 ni gaar: “Toasting . . . e ban’en ni yima rin’ ni bay rogon nga ban’en ni un rin’ kakrom ni aram e yima fek e racha’ ara wain ngan pi’ ni maligach ngak boch e got . . . nib tow’ath ni bochan e kar motoyilgad ko meybil, ma yima uneg fapi thin ngay ni ‘manga yigi par nib n’uw nap’an!’ ara ‘manga yigi par ndabi m’ar!’”​—International Handbook on Alcohol and Culture.

²⁰ Riyul’ ni boor e girdi’ ndar nanged ni bay rogon e toasting ko teliw nge boch ban’en nde riyul’ ni ma tay e girdi’ fan. Fare n’en ni ngan chibiy e kap nga lang e yibe non nga “tharmiy” ni nge fal’eg e kan waathay. Machane re n’ey e de puluw ko n’en ni be yog e Bible.​—John 14:6; 16:23.f

GIMED E PIIN NIB T’UF JEHOVAH ROMED, MU FANENIKAYED E TIN NIB KIREB

21. Mang boch e madnom ni nge palog e Kristiano riy ni yugu aram rogon nder m’ug ni bay rogon ko teliw ni googsur, ma mang fan?

²¹ Ngiyal’ ney e bay boch e nam ni yad ma tay boch e madnom ni bay e churu’ ni puwlag riy nge madnom ni fan ko ppin nge ppin nge pumoon nge pumoon ni yad ma par. Pi madnom ney e ma m’ug rarogon e ngongol ko re fayleng ney riy ni ke sug ko kireb, maku bay boch ni bay rogon ko fare Babylon nib Gilbuguwan, ma boch e gathi rib gagiyel. Ere gur, rayog ni nge un be’ nib t’uf Jehovah rok ko pi madnom nem ara i yaliy? Gur, ra rin’ ni aram rogon ma aram e be fanenikay e tin nib kireb? (Psalm 1:1, 2; 97:10) Ba fel’ ni ngad folwokgad ko faen ni yoloy e psalm ni meybil ni gaar: “Mu talegneg ni dabki l’agan’ug ko n’en ndariy gam’ingin.”​—Psalm 119:37, BT.

22. Mingiyal’ e nge turguy reb e Kristiano ko ra un nga reb e madnom fa danga’?

²² Nap’an e pi madnom ko fayleng, ma thingari kol ayuw reb e Kristiano ni nge dabi lemnag e girdi’ ni be un ko re madnom nem. I yoloy Paul ni gaar: “Demtrug e n’en ni gimed ra rin’, ndemtrug ko ngam abichgad ara ngam garbodgad, ma urngin ni ngam rin’ed ni fan e nga nog e sorok riy ngak Got.” (1 Korinth 10:31; mu guy fare thin ni kenggin e, “Ngan Dugliy Boch Ban’en u Fithik’ e Gonop.”) Machane, faanra fare madnom e dariy rogon ko teliw ni googsur, fa gathi madnom ko am, ara yibe tayfan e nam riy, ma de togopuluw ko pi kenggin e motochiyel nu Bible, ma aram e ra reb e Kristiano ma ir rok e nge dugliy ko ra un ngay fa danga’. Machane, ku thingari lemnag laniyan’ boch e girdi’, ya ri magawonnag laniyan’ be’.

NGAN PINING E SOROK NGAK GOT U DAKEN E THIN NGE NGONGOL

23, 24. Uw rogon ni ngad weliyed ngak be’ e pi motochiyel rok Jehovah ni ke mich u wan’dad?

²³ Boor e girdi’ ni yad ma lemnag ni pi madnom ni yima rin’ u fayleng e ngiyal’ ney e aram e ngiyal’ nrayog ni ngar rin’ed chon e tabinaw rorad nge pi tafager rorad boch ban’en u taabang. Ere, faanra ke yog be’ ngom nda mur t’ufeg chon e tabinaw rom ni bochan e da mur un ko pi madnom nem, ma rayog ni ngam weliy u fithik’ e sumunguy ni Pi Mich Rok Jehovah e ku yad ma rin’ chon e tabinaw rorad nge pi tafager rorad boch ban’en u taabang. (Proverbs 11:25; Eklesiastes 3:12, 13; 2 Korinth 9:7) Gad ba felfelan’ ngay ni ngaud chaggad e piin nib t’uf rodad ndemtrug e ngiyal’. Machane, bochan e ba t’uf Got rodad nge pi motochiyel rok, ma dubdad ni ngad uned nga boch e madnom ndabun.​—Mu guy fare thin ni kenggin e, “Bay e Felfelan’ ko Bin Riyul’ e Liyor.”

²⁴ Bay boch e Pi Mich ni kar fanayed e thin ni bay ko fare ke babyor ni Mang e Ri Be Fil e Bible?g ko guruy ni 16, ma ke yib angin. Dab mu pagtalin ni n’en ni gad be nameg e nge taw e thin ni gad be machibnag nga gum’irchaen e girdi’, ma gathi ngad gelgad ko maluagthin. Ere, mu non u fithik’ e tayfan, ma dab mu damumuw, ma ‘gubin ngiyal’ nthingar umog e thin nib fel’ ma ba’ fan.’​—Kolose 4:6.

25, 26. Uw rogon ni nge ayuweg e gallabthir pi fakrad ni nge gel e michan’ rorad me t’uf Jehovah rorad?

²⁵ Gad e pi tapigpig rok Jehovah e ba tamilangan’dad ko thin nu Bible. Gad manang ko mang fan nib mich boch ban’en u wan’dad, nge fan ni gad be rin’ boch ban’en, nge fan ndarud uned nga boch. (Hebrews 5:14) Ere, gimed e gallabthir, mu filed ngak pi fakmed rogon ni ngaur fal’eged i lemnag ban’en nrogon nib puluw ko pi kenggin e motochiyel u Bible. Faan gimed ra rin’ ni aram rogon ma aram e gimed be gelnag e michan’ rorad. Ma faanra ke fith be’ murung’agen e tin ke michan’rad ngay ma rayog ni ngar pied e fulweg riy nib puluw ko Bible. Ma reb e ki gimed be dag ngorad ni yad ba t’uf rok Jehovah.​—Isaiah 48:17, 18; 1 Peter 3:15.

²⁶ Urngin e piin ni yad ma liyor ngak Got u ‘daken gelngin nib thothup ngu fithik’ e yul’yul’’ e gathi kemus ni yad ma siyeg e pi madnom nde puluw ko Bible, ya ku yad ma athamgil ni ngaur yul’yul’gad u urngin ban’en. (John 4:23) Boor e girdi’ e ngiyal’ ney nde ga’ fan e yul’yul’ u wan’rad. Machane, bin migid e guruy e gad ra fil riy ni birok Got e kanawo’ e aram e bin th’abi fel’.