“Dab Mu Rus!”

1, 2. Mang fan nde gin Paul ko gafgow ni yibe tay ngak u Jerusalem?

TOMUREN nni ayuweg Paul u pa’ fare ulung i girdi’ u Jerusalem ni kar damumuwgad, mu kun kalbusnag bayay. Der gin e re apostal ney ko gafgow ni yibe tay ngak u roy u Jerusalem. Ka nog ngak ni yira ‘kalbusnag min gafgownag’ u lan e re mach ney. (Acts 20:22, 23) Ma yugu aram rogon nde nang e n’en nra buch rok boch nga m’on, machane manang nra ulul ni nga i gafgow ni fan ngak Jesus.​—Acts 9:16.

² Mus nga boch e profet ni Kristiano nrogned ngak Paul u m’on riy ni yira m’ag min pi’ “nga pa’ e piin ni gathi yad piyu Israel.” (Acts 21:4, 10, 11) Dawori n’uw nap’an ni ke guy ba ulung i Jew rogon ni ngar thanged e fan rok, ma de n’uw nap’an nga tomuren ma gowa bod ‘ni bayi popof’ girdien fare Sanhedrin Paul u nap’an ni yad be luag e thin ni bochan e n’en ke yog. Chiney e ke fek e pi salthaw nu Roma e re apostal ney nib kalbus ma bay kun pufthinnag bayay miki t’uf ni nge ayuweg ir ko pi n’en yibe togopuluwnag ngak. (Acts 21:31; 23:10) Ere ba t’uf ni ngan pi’ e athamgil nga laniyan’ apostal Paul!

3. Uw e gin yima pi’ e athamgil riy ngodad ni ngad ululgad ko fare maruwel ni machib?

³ Chiney ko tin tomuren e rran e gad manang ni “urngin e girdi’ ni yad ba adag ni ngar pired u reb e pangin nib m’agan’ Got ngay ma kar taab girdi’gad Kristus Jesus e bay ni gafgownagrad.” (2 Tim. 3:12) Bay yu ngiyal’ nib t’uf ni ngan pi’ e athamgil nga lanin’dad ya nge yag nda ululgad ko fare maruwel ni machib. Ri gad be pining e magar nga rogon ni yibe pi’ e athamgil nga lanin’dad u daken e pi babyor rodad, nge muulung ni gad ma un ngay ni ke yarmiy “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop”! (Matt. 24:45) Ke micheg Jehovah ngodad ndabiyog ni nge gel e piin yad be togopuluw ko fare thin nib fel’. Dabiyog ni ngar gelgad ko pi tapigpig rok ni yad ba ulung ara ra taleged yad ndab kur machibgad. (Isa. 54:17; Jer. 1:19) Machane uw rogon apostal Paul? Gur, ni pi’ e athamgil nga laniyan’ ni nge ulul ko machib nib fel’ rogon ni yugu aram rogon ni yibe togopuluw ngak, fa? Faanra kan pi’ e athamgil nga laniyan’, ma uw rogon nrin’ e re n’ey, ma mang e rin’?

De Yag ni Nge Buch Ban’en nib Kireb ni Kan Makathnag (Acts 23:11-34)

4, 5. Uw rogon nni pi’ e athamgil nga laniyan’ Paul, ma mang fan nib puluw e ngiyal’ ni buch e re n’ey riy?

⁴ Rib gel e athamgil nni pi’ nga laniyan’ apostal Paul ko fare nep’ i n’em nga tomuren nni ayuweg e yafos rok u pa’ girdien fare Sanhedrin. Be gaar e Bible: “Me sak’iy Somol nga tooben Paul me gaar, ‘Dab mu rus! Kam weliy murung’ageg u roy u Jerusalem, ma thingar kum rin’ u Roma ni ara’ rogon.’” (Acts 23:11) Pi thin ney ni yog Jesus e ri pi’ e athamgil nga laniyan’ Paul ni bochan e nang riy ndabin thang e fan rok ya nge yag ni milekag nga Roma me machibnag murung’agen Jesus u rom.

⁵ Rib puluw e ngiyal’ nni pi’ e athamgil riy nga laniyan’ Paul. Faani bin migid e rran nga tomuren, mab pag 40 e pumoon ni yad boch e Jew nra “turguyed e n’en ni ngar rin’ed. Mi yad ognag u mit Got ndab ra ked ban’en ara ra garbodgad nge mada’ ko ngiyal’ ni kar thanged e fan rok Paul.” Re bugithin ney ni kar “puruy’niged” e be dag ni kar ra dugliyed u wan’rad ni ngar thanged e fan ko re apostal ney. Ra lemnaged ni faanra dabi buch e n’en kar lemnaged ni ngar rin’ed, ma bay ban’en nib kireb nra buch rorad. (Acts 23:12-15) Ra lemnaged ni ngar sulweged Paul nga lan e muulung ko fare Sanhedrin ni ngkun fith boch e deer ngak ya nge m’ug riy ni gowa yad be guy rogon ni ngar nanged e tin riyul’ u murung’agen. Machane nap’an ni yibe fek i yan ngaram, ma yad ra og ngak ngar thanged e fan rok. Re n’ey e ba m’agan’ e pi tolang ko prist nge piin piilal ko ulung ngay.

6. Uw rogon ni nang Paul murung’agen fare makath ni kan tay ni ngan thang e fan rok? Uw rogon nrayog ni nge folwok e piin fel’ yangaren ko n’en ni rin’ fare pagel ni fak be’ nib pin ni walagen Paul?

⁶ Machane me rung’ag ba pagel ni fak be’ nib pin ni walagen Paul murung’agen e re makath nem, ma aram me yan i yog ngak. Ere yog Paul ni ngan fek e re pagel nem i yan ngak Klaudius Lysias ni ir pilungen e salthaw nu Roma ni nge weliy e re n’ey ngak. (Acts 23:16-22) Ba mudugil nib t’uf rok Jehovah e piin fel’ yangaren ni yad bod e re pagel ney ndariy fithingan u Bible ndarur rusgad ni ngar m’oneged e tin nib t’uf ko girdi’ rok Got mfin nra migidgad, mu kur rin’ed e tin nrayog rorad ni ngar ayuweged fare maruwel ni yibe rin’ ni fan nga Gil’ilungun Got u fithik’ e yul’yul’.

7, 8. Mang e rin’ Klaudius Lysias ya nge ayuweg Paul ndabi buch ban’en rok?

⁷ Klaudius Lysias e ir reb i pilungen e salthaw ni ma yog e thin rok 1,000 e salthaw. Ere nap’an ni rung’ag murung’agen fare makath ni kan tay nib togopuluw ngak Paul, me yog ngak 470 e pumoon ni aram e pi salthaw, nge girdien e mun sarey, nge girdien e os ni ngar feked Paul nga Cesarea ngar chuweged u Jerusalem ni ka re nep’ nem. Ma nap’an ni yad ra taw ngaram, ma ngar feked nga p’eowchen Felix ni Governor.a Cesarea e aram e gin ma par e en ke dugliy e am nu Roma ni nge gagiyegnag yu Judea riy. Yugu aram rogon ni boor e Jew ni yad ma par u rom, machane yooren e girdi’ u rom e gathi yad e Jew. Rib thil yu Cesarea nga Jerusalem, ya yu Cesarea e ba gapas ma yu Jerusalem e ba gel e wagey ni yibe tay riy, ma boor e girdi’ u rom ni yad be laniyan’ maku yad be togopuluw nga yugu boch e teliw. Maku reb e pi salthaw nu Roma ni yad bay u Judea e bay e tochuch rorad u Cesarea.

⁸ I fol Lysias ko motochiyel nu Roma me yoloy bangi babyor nge yan ngak Felix ni bay riy murung’agen e oloboch ni kan togopuluwnag ngak Paul. I yog nnap’an ni nang ni Paul e ir be’ nu Roma, ma aram me yan i ayuweg e yafos rok u nap’an ni be yan e pi Jew ni “ngar lied ngem’.” Ki yog ndawori pirieg ban’en nib kireb ni ke rin’ Paul ni “ke yib tapgin riy ni ngan li’ ngem’ ara ntay nga kalbus,” machane bochan ni kan makath nib togopuluw ngak Paul ma aram e ke turguy ni nge pi’ nge yib ngak Felix ya nge yag ni yib e piin yad be togopuluw nga p’eowchen nga rogned ngak e tin ke kirebnag, me dugliy e n’en ngan rin’ ko re n’ey.​—Acts 23:25-30.

9. (a) Uw rogon nni togopuluw nga mat’awun Paul ni ir be’ nu Roma? (b) Mang fan nrayog ni nge t’uf ni ngad fanayed mat’awdad ni gadad girdien reb e nam?

⁹ Riyul’ gubin ban’en ni yoloy Lysias nga lan e babyor rok, fa? Danga’, ya bod ni be fal’eg ir u wan’ fare governor. Gathi riyul’ ni ayuweg e yafos rok Paul ni bochan e ke nang ni ir be’ nu Roma. Maku reb e, de yog ni ke yog ni ‘nga nin’ e chen ngak Paul ni l’agruw’ me boch nga tomuren me yog ni ‘ngan toy ngan gay fan ni be tolul piyu Israel nib togopluw ngak.’ (Acts 21:30-34; 22:24-29) Nap’an ni rin’ e re n’ey, ma aram e ke togopuluw nga mat’awun Paul ni ir be’ nu Roma. Ngiyal’ ney e ku ma fanay Satan e girdi’ ni yad ba pasig ko teliw rorad ni ngar gafgownaged e girdi’ rok Got, maku rayog ni ngar guyed rogon ni ngar taleged gadad ndab kud liyorgad ngak Got. Machane ba ga’ nrayog ni nge fanay e girdi’ rok Got mat’awrad ni yad girdien reb e nam ni ngar gayed e ayuw u tan e motochiyel ni bod e n’en ni rin’ Paul.

“Kug Felan’ Ngay ni Nggu Ayuwegneg u P’eowchem” (Acts 23:35–24:21)

10. Mang boch e oloboch nib gel e kireb riy nni togopuluwnag ngak Paul?

¹⁰ Nap’an nni fek Paul nga Cesarea min yan ni tay nga “tafen Herod ni pilung” ngaun matanagiy u rom u nap’an ni yibe sonnag e piin kar togopuluwgad ngak ni ngar bad u Jerusalem ngaram. (Acts 23:35) Lal e rran nga tomuren mar tawgad, ni aram Ananias ni ir e Prist Nth’abi Tolang, nge be’ ni ma ayuweg e girdi’ u lan tagil’ e puf oloboch ni Tertullus fithingan, nge boch e piilal. Som’on e n’uf Tertullus Felix ni bochan e n’en be rin’ ni fan ko pi Jew. Be m’ug riy ni fan ni rin’ e re n’ey e bochan ni nge fel’ u wan’ Felix.b Ngemu’ me tabab ni nge weliy murung’agen e pi n’en kan togopuluwnag ngak Paul me yog ni ‘be magawonnag e girdi’; ke k’aring e wagey u fithik’ piyu Israel i yan u gubin yang u fayleng, me ir e be yog e thin ko fare raba’ i girdi’ ni Nazarene. Ma ku er rogon ni guy rogon ni nge rin’ u tempel e tin ndab nrin’, mi yad kol ngar feked.’ Ku arrogon e thin ni yog e tin ka bay e Jew “ya ke lungurad e ba riyul’ e pi thin ney ni urngin.” (Acts 24:5, 6, 9) Faanra k’aring be’ e girdi’ ni ngar togopuluwgad ko am, ara i yog e thin u reb e ulung nib kireb e girdi’ riy, ara darifannag e tempel, ma ireray boch e oloboch nib gel e kireb riy nrayog ni ngan thang e fan rok be’ riy.

11, 12. Uw rogon ni ayuweg Paul ir ko fapi thin nni togopuluwnag ngak?

¹¹ Ngemu’ min pag Paul ni nge non. Ere yog ni gaar: “Kug felan’ ngay ni nggu ayuwegneg u p’eowchem.” Ma aram me tamilangnag nde riyul’ fapi thin ni kan togopuluwnag ngak. Dawori darifannag e tempel maku dawori k’aring e girdi’ ni ngar togopuluwgad ko am. I yog ni bin riyul’ riy e ke yan “in e duw” ndaki par u Jerusalem ma ke yib ngaram ni ke fek “bogi salpiy” ni ayuw ni nge pi’ ko pi Kristiano nrayog ni kar gafgowgad ko uyungol nge gafgow ni yibe tay ngorad u rom. I yog nu m’on ni nge yan nga lan e tempel ma ke “ngongliy bangbangen e beechnigey ni yima tay ni bod ni ke yog e Motochiyel,” miki guy rogon ‘ni nga i par u p’eowchen Got nge girdi’ ndariy ban’en ni be magawonnag laniyan’.’​—Acts 24:10-13, 16-18.

¹² Machane i yog ni be liyor ko fare Got rok e pi chitamangin ni kakrom ni “be fol ko fare Kanawo’ ni be lungurad e de riyul’.” Yugu aram rogon me yog nib mich u wan’ “urngin ban’en ni kan yoloy nga lan e pi Motochiyel rok Moses nge pi babyor rok e pi profet.” Maku taareb rogon ngak e piin yad be togopuluw ngak nib mich u wan’ ni ‘bay ni faseg urngin e girdi’ ko yam’, ni tin nib fel’ nge tin nib kireb.’ Tomuren me yog ni nge dag e piin yad be togopuluw ngak e mich ko fapi thin ni yad be togopuluwnag ngak ni aram e gaar: “Mog ngak e pi cha’ney nga rogned ko mang e n’en nra pirieged ni ir e kug bucheg ko ngiyal’ ni baaram ni gu wan gu sak’iy nga p’eowchen fare ulung rorad. Kemus ntaa ban’en e gog ko ngiyal’ ni baaram ni gu sak’iy riy u p’eowcherad ni lungug: Daba’ e kam pufthinniged gag ni bochan e mmich u wun’ug ni piin ni kar m’ad e yira fasegrad ko yam’.”​—Acts 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Mang fan nib fel’ e kanawo’ ni dag Paul nrayog ni ngad folwokgad riy u nap’an ni gad be non ngak e piin yad ma yog e thin ko am?

¹³ Faanra bay ba ngiyal’ ni yira fekdad nga p’eowchen e piin yad ma yog e thin ko am ni bochan e liyor ni gad be tay min t’ar e thin nga dakendad nga nog ni gad be togopuluw ko am ara gadad girdien “reb e ulung nib kireb e girdi’ riy,” ma ke dag Paul e kanawo’ nib manigil nrayog ni ngad folwokgad riy. De guy Paul rogon ni nge fel’ u wan’ fare governor ni bod e n’en ni rin’ Tertullus. I par nib gapas me dag e tayfan. Ma nap’an ni non me rin’ u fithik’ e sumunguy, machane ba tamilang e thin ni yog miki non u fithik’ e yul’yul’. I yog ni ‘piyu Israel nra bad ko nug nu Asia’ ni kar t’ared e thin nga daken ni ke darifannag e tempel e dar moyed u rom, ma rogon ko motochiyel e susun e ngar bad ngaram ngar nonad u taabang mi yad weliy e tin yad be togopuluwnag ngak.​—Acts 24:18, 19.

¹⁴ Machane n’en kab ga’ fan riy e de rus Paul ni nge weliy e michan’ rok. De rus ni nge weliy nib mich u wan’ e fos ko yam’ ni yugu aram rogon nib gel e togopuluw nni tay ngak u nap’an ni weliy murung’agen e re n’ey u p’eowchen fare Sanhedrin. (Acts 23:6-10) Nap’an ni be non Paul, me tamilangnag murung’agen e athap ko fos ko yam’. Mang fan? Ya bochan ni be weliy e tin riyul’ u murung’agen Jesus nge fos ko yam’ ni ke tay, ni ireray ban’en nde riyul’ u wan’ e piin yad be togopuluw ngak. (Acts 26:6-8, 22, 23) Bin riyul’ riy e fan ni yibe pufthinnag Paul e bochan nib mich u wan’ e fos ko yam’, nib ga’ ni fos ko yam’ ni tay Jesus.

¹⁵ Ku arrogodad nrayog ni ngad machibgad ndab da rusgad ni bod Paul, me pi’ fapi thin ni yog Jesus ngak pi gachalpen e athamgil nga lanin’dad ni faani gaar: “Gubin e girdi’ ni bay ra fanenikayed gimed ni bochag. Machane en nra athamgil nge mada’ ko tomur e ra yog e yafos ngak.” Ere gur, bay rogon ni nge magafan’dad ko n’en nsusun e nga dogned, fa? Danga’, ya micheg Jesus ni gaar: “Ngiyal’ ni yad ra kolmed ngar feked gimed nga lan tafen e pufthin e dab mu rusniged e tin ni nga mogned; ya bay taw ko ngiyal’ nem mi gimed yog e tin ni ke pi’ Got ngomed ni nga mogned. Ya thin ni bay umogned e gathi thin romed, ya thin ni bay pi’ fare Kan ni Thothup ngomed.”​—Mark 13:9-13.

“Me Yib e Marus Ngak Felix” (Acts 24:22-27)

16, 17. (a) Mang e yog miki rin’ Felix u nap’an nni pufthinnag Paul? (b) Mang fan nrayog ni rus Felix, machane mang fan ni boor yay ni ur mada’gow Paul nga tomuren?

¹⁶ Gathi ireray e yay nsom’on ni ke rung’ag Felix ni Governor murung’agen e michan’ ko piin Kristiano. Ya be gaar e Bible: “Felix ni be’ nri manang murung’agen e re Kanawo’ nem [ni aram e re thin ni yima fanay u nap’an ni yibe weliy murung’agen e tin som’on e Kristiano], e yog ni ngan taleg e welthin. Me gaar ngorad, ‘Bayi taw Lysias ni pilungen e salthaw mu gu turguy e n’en ni ngan rin’ ko re pa’ i n’ey.’ Me yog ngak e cha’ ni baaram ni reb e tolang ko salthaw, ni ir e ke mil fan Paul ngak ni nguun matanagiy Paul, machane nguun pag e pi tafager rok nguur bad ra pied ngak e tin ni nge yog ngak.”​—Acts 24:22, 23.

¹⁷ Boch e rran nga tomuren u nap’an ni yow Drusilla ni ppin rok ni ir reb e Jew, me l’og e thin ni nge yib Paul ngak ma aram me motoyil ngak ni be “weliy murung’agen rogon ni nge mich Kristus Jesus u wun’uy.” (Acts 24:24) Machane nap’an ni weliy Paul murung’agen “rogon ni ngan par ni yi ba mat’aw, nge rogon ni ngan t’ar lanin’uy ko tin nde mat’aw, nge murung’agen e Chirofen ni baaram ni bayi pufthinnag Got e girdi’ riy, me yib e marus ngak Felix” nsana bochan e be magawon e nangan’ rok ko ngongol nib kireb ni ka i rin’. Ere yog ni nge chuw Paul u rom ni aram e gaar: “Mman e chiney, ma bay puf rogog ba ngiyal’ mu ku gog nga mub.” Boor yay ni mada’ Felix nge Paul nga tomuren ni gathi bochan e baadag ni nge nang e tin riyul’, ya bochan e be athapeg ni nge pi’ Paul boch e salpiy ngak.​—Acts 24:25, 26.

18. Mang fan ni weliy Paul murung’agen “rogon ni ngan par ni yi ba mat’aw, nge rogon ni ngan t’ar lanin’uy ko tin nde mat’aw, nge murung’agen e Chirofen ni baaram ni bayi pufthinnag Got e girdi’ riy” ngak Felix nge ppin rok?

¹⁸ Mang fan ni weliy Paul murung’agen “rogon ni ngan par ni yi ba mat’aw, nge rogon ni ngan t’ar lanin’uy ko tin nde mat’aw, nge murung’agen e Chirofen ni baaram ni bayi pufthinnag Got e girdi’ riy” ngak Felix nge ppin rok? Dab mu pagtalin ni yow baadag ni ngar nangew e n’en nib t’uf ni nge rin’ be’ nib ‘mich Kristus Jesus u wan’.’ Manang Paul nib kireb e ngongol rorow, ma yow ma gafgownag e girdi’, maku yow ma rin’ boch e ngongol nde mat’aw. Ere be tamilangnag ngorow e n’en nib t’uf ni nge rin’ urngin e piin yad baadag ni ngar manged boch i gachalpen Jesus. N’en ni yog Paul e tamilangnag e n’en nib thil u thilin e pi motochiyel rok Got nge ngongol rok Felix nge ppin rok. Re n’ey e susun nra ayuwegrow ni ngar nangew nra pufthinnag Got gubin e girdi’ ni be yan u rogon e n’en yad ma lemnag, nge n’en yad ma yog, nge n’en yad ma rin’, ma rogon e pufthin nra tay Got ngorow e kab ga’ fan ko n’en nra dugliy Felix ni nge rin’ ngak Paul. Ere ba tamilang ni aram fan ni “yib e marus” ngak Felix!

19, 20. (a) Mang e susun ni ngad rin’ed ni faanra bay boch e girdi’ ni gad ma machibnagrad ni gowa yad baadag ni ngar nanged e tin riyul’, machane dubrad ni ngar thilyeged e pi n’en nib t’uf ni ngar thilyeged ko ngongol rorad? (b) Uw rogon ni kad nanged ni Felix e gathi riyul’ ni ir e fager rok Paul?

¹⁹ Rayog ni ngad pirieged boch e girdi’ ni bod Felix u nap’an e machib. Som’on e sana rayog ni ngad lemnaged nriyul’ ni yad baadag ni ngar nanged e tin riyul’, machane bin riyul’ riy e kemus ni yad baadag ni nge yag boch ban’en ngorad ni nge fel’ rogorad riy. Susun e ngad kol ayuwgad u nap’an ni gad be ayuweg e girdi’ ni aray rogon. Yugu aram rogon ma rayog ni ngad weliyed murung’agen e pi motochiyel rok Got ngorad u fithik’ e sumunguy ni bod e n’en ni rin’ Paul. Sana rayog ni nge k’aringrad e tin riyul’ u Bible ni ngar thilgad. Machane faanra der m’ug e mich riy ni yad baadag ni ngar talgad i rin’ boch e ngongol nib fanenikan Jehovah, ma dab da towasariyed yad ni ngar thilyeged e ngongol rorad. Ya ngkud gayed yugu boch e girdi’ nriyul’ ni yad baadag ni ngar nanged e tin riyul’.

²⁰ Felix e gagiyel e n’en bay u gum’irchaen u daken e pi thin ni baaray ni be gaar: “Nap’an ni chuw l’agruw e duw, me yib Porkius Festus nga luwan Felix nge mang ir e am. Ma ba adag Felix ni nge adag piyu Israel daken, ma aram me tay Paul ngi i par u kalbus.” (Acts 24:27) Felix e gathi riyul’ ni ir e fager rok Paul. Manang ni girdien e “birok Somol e kanawo’” e darur togopuluwgad ko am ara ra guyed rogon ni ngar k’aringed e girdi’ ni ngar rin’ed e re n’ey. (Acts 19:23) Ku manang ndariy reb e motochiyel rok yu Roma ni ke th’ab Paul. Yugu aram rogon me tay Paul ngi i par u kalbus, ya “nge adag piyu Israel daken.”

21. Mang e buch rok Paul u tomuren ni mang Porkius Festus e governor? Mang e dariy e maruwar riy ni pi’ gelngin Paul?

²¹ Be m’ug ko bin tomur e verse ko Acts ko guruy ni 24 nnap’an ni yan Porkius Festus nga lon Felix ni ke mang governor, ma ka bay Paul u kalbus. Ere bay in yay nib t’uf ni nge non Paul ngak boch e tayugang’ ko am nib thilthil. Arrogon, nni fek e re apostal ney “nga p’eowchen e pi pilung ko nam nge piin ni yad be yog e thin.” (Luke 21:12) Gad ra fil ni boch nga tomuren me t’uf ni nge yan i non u p’eowchen e re pilung nth’abi gel lungun ko ngiyal’ ni immoy riy. Yugu aram rogon ma de war e michan’ rok Paul. Dariy e maruwar riy ni ulul ni nge yib gelngin u daken fapi thin ni yog Jesus ngak ni gaar: “Dab mu rus!”