Urngin E Girdi’ E Ra Rirnag Jehovah!

“Yad ra rirnag Jehovah ko gin ni bay e tamilang riy.”​—ISAIAH 24:15.

1. Uw rogon e ngochol rok Jehovah u wan’ e pi profet, ma aram e ba math’ keru’ ko Kristendom ko ngiyal’ ney?

JEHOVAH​—aram fare ngochol nib rir ni fithingan Got! Ke falfalan’ e pi profet kakrom ni ngar rogned e thin u daken e re ngochol nem! U fithik’ e falfalan’ ma ur rirnaged Jehovah ni Somol rorad ni ir e An Th’abi Ga’, ma ngochol rok e ma tamilangnag ni ir e An ni bay e tin Ke M’agan’ Ngay. (Isaiah 40:5; Jeremiah 10:6, 10; Ezekiel 36:23) Mus ko pi profet ni yima pining minor profet ngorad ma kar rirngaged Jehovah nib elmirin. Bagayad e Haggai. U lan e babyor ni Haggai ma ke mus ni 38 e verse e bay riy machane bay fithingan Got riy ni 35 yay. Ma dabki fel’ e re thin ko profet nem faani tay e liw ni “Somol” nga lon e ngochol ni Jehovah, ma aram rogon ni rin’ e pi apostal ko Kristendom u lan e Bible rorad.​—Mu taarebnag ko 2 Korinth 11:4.

2, 3. (a) Uw rogon ni ke lebug e thin ko profet u morngaagen rogon ni ran sulweg Israel nga rogon? (b) Mang falfalan’ ni ke un piyu Jew ngay nge piin ni ke un ngorad?

² U Isaiah 12:2 ma bay e re ngochol nem ni l’al’agruw.a Begaar fare profet: “Mu sap! Got e ir e ra thapegneg. Gu ra pagan’ ngak ma dab gu rus nga ban’en; ya Jah Jehovah e ir gelngig, ma ir e ra ayuwegngeg.” (Ku mu guy Isaiah 26:4.) Ere sogonapan 200 e duw u m’on ni kan pag yu Israel u kalbus u Babylon, ma ke pi Jah Jehovah e athamgil nga lanin’rad u daken Isaiah ni profet me yog ni ir e Ani ni ra Thapegrad. Yad ra par u kalbus ko duw ni 607 nge mada’ ko 537 B.C.E. Miki yoloy Isaiah ni gaar: “I gag Jehovah, ni gag e gu be rin’ urngin ban’en, . . . Ke lungug u morngaagen Cyrus, ‘Ir e bayi gagiyeg ni paag, bayi rin’ e n’en ni gub adag ni nge rin’; bayi yog ni ngan fulweg yu Jerusalem nga rogon min ubung e def ko tempel.’” Mini’ e cha’ney ni Cyrus? Ke yan i aw ni ir Cyrus ni Pilung nu Persia, ni ke gel ngak yu Babylon ko duw ni 539 B.C.E.​—Isaiah 44:24, 28.

³ Ma ke riyul’ e thin rok Jehovah ni bay ko Isaiah ya ke yog Cyrus ngak yu Israel ni yad e kalbus ni gaar: “I Got e ngi i ayuwegmed e girdi’ rok ni gimed urngin. Ngam marod nga Jerusalem ni bay u lan e nug nu Judah ngam toyed bayay fare tempel rok Jehovah ni ir fare Got nriyul’ nu Israel, ni ir fare Got ni yima ta’ fan ma yima meybil ngak u Jerusalem.” Tin ke magay ko piyu Jew nge piin ni Nethinim ni yad e piin ni gathi yad e girdi’ nu Israel nge piin ni pi fak e pi tapigpig rok Solomon e ur sulod nga Jerusalem mar tawgad ngaram ko ngiyal’ ni ngan madenomnag fare Madenom ko Nochi Naun ko duw ni 537 B.C.E. mar pied e maligach ku Jehovah u daken e altar. Ma bin migid e duw ko bin l’agruw e pul mar ted e def ko fa bin l’agruw e tempel, ma ur tolulnaged e falfalan’ mar pininged e sorok ku Jehovah.​—Ezra 1:1-4; 2:1, 2, 43, 55; 3:1-6, 8, 10-13.

4. Uw rogon ni ke lebug e thin ko Isaiah guruy ni 35?

⁴ Ke lebug e thin ni yiiynag Jehovah u Israel: “Bay i falfalan’ e yungi ted nder tugul ban’en riy, ma floras e bay i puf ko yungi binaw ni i par ni kan n’ag. . .Ra be’ ma bayi guy e rir rok Jehovah, nge feni sorok nge feni gel gelngin.” “Bay mmarod u fithik’ e falfalan’, bay ni fekmed iyib u fithik’ e gapas. Pi burey nge yungi ted e bay ra tanggad . . . Re n’ey e ba pow ni bay i par ndariy n’umngin nap’an, ni ban’en ni ngi i puguran e pi n’en ni gag Jehovah e kug rin’.”​—Isaiah 35:1, 2; 55:12, 13.

5. Mang fan ni ke ngoch nap’an e falfalan’ ko piyu Israel?

⁵ Machane dan par u fithik’ e falfalan’ nib n’uw nap’an. Ya pi nam u charrad e ur adaged ni ngar uneged e liyor rorad ngar taarebgad ni fan ni ngan ubung fare tempel. Ma som’on ma ke par piyu Jew nib mudugilan’rad mi lungurad: “Dariy rogomed ko naun ni gamad be toy ni fan ko Got romad, ya gamad ra toy e naun rok Jehovah ni Got nu Israel, ni bod rogon ni yog Cyrus ni Pilung nu Persia ni nggu rin’ed.” Ma aram ma pi girdi’ nem u charrad e kar manged toogor rorad. “Gubin ngiyal’ ma yad be k’aring e girdi’ nu Judah ngar wargad nge mulan’rad ma dabkur toyed fare naun.” Maku ur weliyed boch e sabanban ngak Artaxerxes ni ir e pilung u tomren Cyrus, ma aram me yog ni dabkun toy fare tempel. (Ezra 4:1-24) Ere dan maruwel u lan 17 e duw. Ma ngiyal’ nem ma ke par piyu Jew ni goo par nib fel’ rogon e yad be lek.

Ke Non “Jehovah ko Pi Salthaw”

6. (a) Mang e rin’ Jehovah ni bochan e n’en ni buch u Israel? (b) Mang fan nib puluw e ngochol rok Haggai?

⁶ Yug demtrug ma ke dag Jehovah ‘gelngin nge rogon fene sorok’ ni fan ko piyu Israel me l’og e pi profet ni Haggai nge Zekariah ni ngar pugew piyu Jew ngar rin’ed e tin nib mil fan ngorad. Fan fare ngochol rok Haggai e “Kan gargelnag ko ngalan’ ba Madenom” ere ma sor fan ko ngiyal’ ni ngan madenomnag ban’en. Ere rib puluw ya ke tabab ni nge yiiynag ban’en ko rofen ni aram e bin som’on e rran ko pul ni bay fare Madenom ko Nochi Naun riy, ma ngiyal’ nem ma kan tay chilen ngak piyu Jew ni “ngar pared ni yad ba falfalan’.” (Deuteronomy 16:15) U daken Haggai ma ke weliy Jehovah aningeg e thin u lan 112 e rran.​—Haggai 1:1; 2:1, 10, 20.

7. Uw rogon ni be fl’eg lanin’dad e bin som’on e n’en ni yog Haggai?

⁷ Faani weliy Haggai e thin ko profet me gaar ko som’on: “Ereray e n’en ni yog Jehovah ko pi salthaw.” (Haggai 1:2a) Ma mini’ e “pi salthaw” nem? Aram e pi engel rok Jehovah ya yu ngiyal’ ma be yog e Bible ni yad e pi salthaw. (Job 1:6; 2:1; Psalm 103:20, 21; Matthew 26:53) Gathi ke fl’eg lanin’dad ko ngiyal’ ney ya be fanay Jehovah ni Somol ni Gubin e pi salthaw ney nu tharmiy ni ngar pow’iyed e maruwel rodad u fayleng ni ngan sulweg e bin riyul’ e liyor nga rogon fa?​—Mu taarebnag ko 2 Kings 6:15-17.

8. Uw rogon e lem ko yu Israel ma mang wenegan ni yib riy?

⁸ Mang e bay ko bin som’on e thin ni yog Haggai? Begaar e girdi’ “Dawori taw ko ngiyal’ ni ngan toy e naun rok Jehovah.” Ere daki m’on u wan’rad ni ngar toyed fare tempel ni aram e be yip’ fan e liyor nib thothup ni ngan sulweg nga rogon. Ya ur toyed e naun ni rib manigil ni fan ngorad. Ur pared ni goo yad be lek e par nib fel’ rogon me ere dakur pared nib passig ko liyor ku Jehovah. Ma aram ma kan chuweg e flaab rorad. Daki yib waamangin e woldug rorad nib fel’ rogon, ma dariy e mad rorad nib gaman ko ngalan’ e garbeb. Ke achig puluwon e maruwel rorad, ma ke bod rogon ni yad be tay e salpiy rorad u lan e way ni ke kur kur.​—Haggai 1:2b-6.

9. Mang fonow nib gel ni pi’ Jehovah?

⁹ L’agruw yay ni pi’ Jehovah e fonow ni gaar: “Mu ted gumercha’med ko pi n’en ni gimed be rin’.” Be m’ug riy ni ke fol Zerubbabel ni governer nu Jerusalem nge Joshuab ni ir e prist nib tolang riy ma ur pininged urngin e girdi’ ni ngar “motoyilgad ko n’en ni yog Jehovah ni Got rorad ngorad, nge ngak Haggai ni profet ya ke l’og Jehovah ni Got rorad; ma aram me yib madgun Jehovah ngorad.” Maku “Haggai ni ir e ta mol’og rok Jehovah e ke pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’ ni rogon ni yog Jehovah e gaar: ‘Begaar Jehovah: “Gu bay romed gimed e girdi’.”’”​—Haggai 1:5, 7-14.

10. Uw rogon ni fanay Jehovah gelngin ni fan ko yu Israel?

¹⁰ Sana boch e pillibthir u Jerusalem e ra lemnag ni bin ni baaray e tempel ni ran toy biyay e “de yog fel’ngin” e bin som’on e tempel ni faanra ran taareb rogonnag ngay. Machane 51 e rran nga tomren ma ke pug Jehovah laniyan’rad. Ke gaar Haggai: “Be gaar Jehovah, ‘Mu gelnigem, O Zerubbabel, ma nge mudugilan’um ngay i gur Joshua ni fak Jehozadak ni prist nib tolang gur. Ma gimed e girdi’ u lan e binaw e mu pared ni gimed ba gel, mi gimed maruwel.’ Ya begaar Jehovah ko pi salthaw, ‘Gu bay romed gimed e girdi’ . . . Dab kum rusgad nga ban’en.’” Ra fanay Jehovah gelngin ni nge ‘rurug e tharmiy nge fayleng,’ ma ke guy rogon ni yad ra gel ko urngin e togopuluw ni yib ngorad ni mus ni togopuluw ko fare pilung. U lan lal e duw ma kan mu’ i toy fare tempel.​—Haggai 2:3-6.

11. Uw rogon ni ke suguy Got e bin l’agruw e tempel ko ‘rir ni kab gel’?

¹¹ Ma aram me lebug e thin ko profet ni begaar: “Begaar Jehovah ko pi salthaw, ‘Urngin e tin nib fel’ ko pi nam e thingari yib; ma gu ra suguy e re naun ney ko rir rog.’” (Haggai 2:7) Fa “tin nib fel’” e aram e girdi’ ni gathi yad piyu Israel ni ur bad ni ngar liyorgad u lan e tempel ya aram e gin ni bay e rir rok Got riy. Ma ran taarebnag e re tempel ney ko fa binem ni kan toy u nap’an Solomon ma uw rogon? Ke yog e profet rok Got ni gaar: “Begaar Jehovah ko pi salthaw, ‘Ra par e re naun ney ni kab rir ko fa binem.’” (Haggai 2:9) Nap’an ni ke lebug e re thin ko profet nem ko yay nsom’on ma ke par fa bin l’agruw e tempel nib n’uw boch nap’an ko fa bin som’on​—nge mada’ ko ngiyal’ ni ke m’ug fare Messiah ko duw ni 29 C.E. Miki fek i yib fare Messiah e rir ngay u nap’an ni ke machibnag e thin riyul’ riy u m’on ni pi toogor rok ni yad e apostate e ur thanged e fan rok ko duw ni 33 C.E.

12. Mang fan e gal nsom’on e tempel?

¹² Fagali tempel u Jerusalem e be yip’ fan boch ban’en ko n’en ni ra rin’ fare Messiah ni ir e prist maku ke ayuweg e liyor nib machalbog rok Jehovah ni nge par nge mada’ ko ngiyal’ ni yib fare Messiah.​—Hebrews 10:1.

Fare Tempel nib Spiritual mab Rir

13. (a) Mang e buch u nap’an e duw ni 29 nge mada’ ko 33 C.E. ni ma sor fan ko fare tempel nib spiritual? (b) Uw rogon nib l’ag e maligach ni biyul’ ni pi’ Jesus ko pi n’en ni buch?

¹³ Fare thin ni yiiynag Haggai e bay fan ko ba ngiyal’ nga m’on fa? Ri arrogon! Fare tempel u Jerusalem e aram e tochuch ko bin riyul’ e liyor u fayleng. Machane be yip’ fan reb e tempel nib spiritual ni kab gel e rir riy. Kan tababnag e re tempel ney ko 29 C.E. u nap’an ni kan taufenag Jesus u lan e lul’ ni Jordan, ma ke dugliy Jehovah Jesus ni nge mang Prist nib Tolang me yib e kan ni thothup ni bod e bulogol nga daken. (Matthew 3:16) Tomren ni ke mu’nag e maruwel rok u fayleng me yim’ nib maligach, ma kan faseg ko yam’ nge yan nga tharmiy ni be yip’ fan e Gin Th’abi Thothup u lan fare tempel, mu rom e pi’ riy ngak Jehovah felngin fare biyul’. Ma aram e biyul’ ni ke uponguy e denen ko pi gachalpen, ma kan bing e kanawo’ u nap’an e Pentekost ko 33 C.E., ni ngan dugliyrad ni yad e prist ko tempel rok Jehovah nib spiritual. Ma tomren ni ur pared nib yul’yul’ nge mada’ ko yam’ u fayleng ni aram e beranda ko fare tempel, ma aram min fasegrad ko yam’ ngar ranod nga tharmiy ni nguur pigpiggad ni yad e prist.

14. (a) Mang fan ni kan falfalan’ ko maruwel nib passig ni tay e bin som’on e ulung ko Kristiano? (b) Mang fan ni ke ngoch nap’an e falfalan’ rorad?

¹⁴ Bokum biyu’ piyu Jew ni kar kalgadngan’rad​—ma munmun ma ke un boch e girdi’ ni Gentile​—e kar uned ko ulung ko Kristiano, mi yad wereg fare thin nib fel’ ko Gil’ilungun Got ni bayi gagiyegnag e fayleng. Ma tomren 30 e duw ma ke yog apostal Paul ni kan machibnag fare thin nib fel’ “ngak urngin e girdi’ u fayleng.” (Kolose 1:23) Machane tomren ni yim’ urngin fapi apostal me yib fare apostasy nib baga’ ma ke war e tamilang ko thin riyul’. Machib ko Kristendom nib l’ag ko machib ni pagan nge philosophy e ke gel ko bin riyul’ e machib ko Kristiano.​—Acts 20:29, 30.

15, 16. (a) Uw rogon ni ke lebug e thin ko profet ko duw ni 1914? (b) Ngiyal’ u tungun e bin 19 e chibog nge yan ko bin 20 ma mang e kan kunuy?

¹⁵ Ke yan in e chibog. Ma nap’an e duw ko 1870 ma immoy reb e ulung ko Kristiano ni yad ba yul’yul’ mar athamgilgad ni ngar filed e Bible. Ma kar sumarnaged e thin ko Bible ni be tamilangnag ni 1914 e aram e duw ni ra thumur e “ngiyal’ ni kan dugliy ni fan ko pi nam.” Ma ngiyal’ nem ma ra thumur fa medlip e “ngiyal’” (2,520 e duw ni ra gagiyeg e girdi’ ni bod e gamanman) ya ra mang Jesus Kristus Pilung u tharmiy​—ni ir fa En ni “bay mat’awun” ni nge mang Pilung ni Messiah ko fayleng. (Luke 21:24; Daniel 4:25; Ezekiel 21:26, 27) Ma ka nap’an e 1919 iyib ngaray ma pi Bible Student ney ni yima pining Pi Mich Rok Jehovah ngorad ko ngiyal’ ney e kar pared ni yad be wereg fare thin nib fel’ ni bayi yib Gil’ilungun Got. Nap’an reb e convention u Cedar Point, Ohio, U.S.A. ko duw ni 1919 ma kan pining e girdi’ ni ngar rin’ed ban’en ma ke un in e biyu’ e Pi Mich ngay. Kar yoorgad iyan ma nap’an e duw ni 1935 ma 56,153 e girdi’ e ur pied e report ko machib. Ma 52,465 iyad e ur uned ko abich nge garbod u nap’an e Puguran ko yam’ ni tay Jesus ni aram e yad be dag e athap rorad ni ngar uned ku Jesus Kristus ni yad e prist u lan e tempel rok Jehovah nib spiritual u tharmiy. Maku yad ra mang pilung ko Gil’ilungun fare Messiah.​—Luke 22:29, 30; Roma 8:15-17.

¹⁶ Machane bay ko Revelation 7:4-8 nge 14:1-4 ni mmutrug oren e pi Kristiano ni kan dugliyrad ni aram 144,000 ma boor iyad e kan dugliyrad u nap’an e bin som’on e chibog u m’on ko ngiyal’ ni ke tabab fare apostasy nib ga’. Tungun e bin 19 e chibog nge yan ko bin 20 ma be kunuy Jehovah u fithik’ e pi nam e girdi’ ni yad ba ulung ni kan biechnagrad ko ran ni aram e Thin Rok, min pining mat’aw ngorad u daken e michan’uy ko maligach ni pi’ Jesus ni ma chuweg e denen, ma aram min mel’egrad ni yad e Kristiano ni kan dugliyrad​—ma aram e tin tomur e girdi’ ko fare 144,000.

17. (a) Ka nap’an e duw ni 1930 iyib ngaray ma mang e kan kunuy? (b) Mang fan nib baga’ fan e thin ko John 3:30 ko re n’ey? (Ku muy guy Luke 7:28.)

¹⁷ Mang e ra buch u tomren ni kan mel’eg oren e girdi’ min dugliyrad? Nap’an e convention nib ga’ fan ko duw ni 1935 u Washingtion, D.C., U.S.A., ma kan tamilangnag ni fare “ulung ni baga’” ni bay ko Revelation 7:9-17 e aram reb e ulung ni athap rorad e par u paradis u fayleng ndariy n’umngin ngap’an ma ra m’ug e re ulung nem u “tomren” ni kan kunuy urngin e tin ni ka bay e girdi’ ko fare 144,000. Ran faseg John ni Tataufe u fayleng ya ir bang ko fare ulung ni “yugu boch e saf” ma ke tamilangnag ko girdi’ ni Jesus e ir e an ni kan dugliy ma ke weliy morngaagen fare Messiah ni gaar: “I ir e thingari ga’ fan iyan, me gag e bayi m’ay fag iyan.” (John 1:29; 3:30; 10:16; Matthew 11:11) Ke chugur ni nge mu’ John ni Tataufe ko maruwel rok ni ni be fl’eg rogon e pi gachalpen ni ngar uned ko fare Messiah ma aram me tabab Jesus ni nge mel’eg e girdi’ ni ra un ko fare ulung ni 144,000 e girdi’ riy. Ma nap’an e 1930 ma ke math’ keru’ ko re n’em. Ya ke lich iyan oren e girdi’ ni ka bay ni kan mel’egrad ni ngar uned ko fare 144,000 ma ke yoor iyan e girdi’ ni yad fare “ulung ni baga’” ko “yugu boch e saf.” Re ulung ney ni baga’ e be yoor iyan u nap’an ni be chugur iyan ko ngiyal’ nran gothey e re m’ag nib kireb ney u nap’an Armageddon.

18. (a) Mang fan nrayog ni nge mich u wan’dad ni “bokum milyon e girdi’ nib fas e chiney e dabkura m’ad”? (b) Mang fan ni susun ni ngad passiggad i fol ko n’en ni be yog u Haggai 2:4?

¹⁸ Nap’an e duw ni 1920 ma ke pi’ e Pi Mich Rok Jehovah e welthin ni kenggin e “Bokum Milyon e Girdi’ nib Fas e Chiney e Dabra M’ad.” Ngiyal’ nem ma sana ke m’ug riy ni kayigi pag rogon e re thin nem. Machane ngiyal’ ney ma rayog ni ngan nog e re thin nem nib mudugil. Be tamilang iyan e thin ko profet ni bay ko Bible ma be gel iyan e kireb ko re fayleng ney ma aram e mich riy ni kari chugur ko ngiyal’ nran thang e m’ag rok Satan! Fare report ko Puguran ko duw ni 1996 e be dag ni 12,921,933 e girdi’ e kar uned ngay, ma ke mus ni 8,757 (.068 percent) iyad e kar uned ko abich nge garbod ni aram e pow ni yad be athapeg e par u tharmiy. Ke chugur ni nge m’ay i sulweg nga rogon e bin riyul’ e liyor. Machane dabda sagaalgad ko re maruwel nem. Arrogon, Haggai 2:4 e begaar: “Begaar Jehovah, ‘Gimed e girdi’ ko binaw e mu pared ni gimed ba gel, mi gimed maruwel.’ Miki gaar Jehovah ko pi salthaw, ‘Gu bay romed gimed e girdi’.’” Ere nge mudugilan’dad ni dabi war e passig rodad ko maruwel rok Jehovah ni bochan e chogowen e chugum fa yugu ban’en ko fayleng!​—John 2:15-17.

19. Uw rogon nrayog ni ngad uned i lebuguy e thin ko Haggai 2:6, 7?

¹⁹ Falfalan’ e ir e taw’ath rodad ya gad be un ko fare thin ni kan yiiynag ko Haggai 2:6, 7 ni be lebug ko ngiyal’ ney ni begaar: “Ereray e n’en ni yog Jehovah ko pi salthaw, ‘Dabki n’uw nap’an​—nib ngoch nap’an​—ma gu ra rurug e tharmiy nge fayleng nge day nge but’. Ma gu ra rurug urngin e pi nam, ma tin nib fel’ ban’en u fithik’ e pi nam e thingari yib; ma gu ra suguy e re naun ney ko rir rog,’ ma aram e n’en ni yog Jehovah ko pi salthaw.” U lan e re fayleng ney u nap’an e bin 20 e chibog ma kari yoor iyan e ngongol nib dogol, nge sasalap, nge fanenikay. Ma ke riyul’ ni ereray e tin tomren e rran, ma ke tabab ni nge “rurug” Jehovah e re fayleng ney ya ke l’og e Pi Mich Rok ni ngar ‘rogned ni ke taw nga nap’an ni nge fulweg taban e kireb.’ (Isaiah 61:2) Ngari gelnag i “rurug” u nap’an ni ran thang e fayleng u nap’an Armageddon, machane u m’on riy ma be kunuy Jehovah e piin ni ra pigpig ngak ni yad e “tin nib fel’ ban’en u fithik’ e pi nam”​—ni girdi’ u fayleng ni ba sobut’an’rad ma yad bod e saf. (John 6:44) Re “ulung ni baga’” ney e yad be un ko ‘pigpig nib thothup’ u lan e beranda ko naun rok Jehovah ni bay u fayleng.​—Revelation 7:9, 15.

20. Uw e rayog ni ngan pirieg e bin th’abi ga’ fan e flaab?

²⁰ Kab ga’ fan e flaab ni ra yib ko pigpig u lan e tempel nib spiritual rok Jehovah ko chugum nu fayleng. (Proverbs 2:1-6; 3:13, 14; Matthew 6:19-21) Maku be yog ko Haggai 2:9 ni gaar: “Begaar Jehovah ko pi salthaw, ‘Ra par e re naun ney ni kab rir ko fa binem.’ Maku be be yog Jehovah ko pi salthaw, ‘Ma gu ra pi’ e gapas ko gin n’ey.’” Mang fan ngodad e pi thin ney? Yira weliy u lan e bin migid e article.

[Boch e Thin nra Tamilangnag Murung’agen]

Uw Rogon u Wan’um?

◻ Mang e rin’ e pi profet ma susun ni ngad folgad riy ni ma sor fan ko ngochol rok Jehovah?

◻ Uw rogon ni be fl’eg lanin’dad e thin ni yog Jehovah ngak piyu Israel u nap’an ni kan sulwegrad nga rogon?

◻ Be mang fare tempel nib spiritual ni bay ko ngiyal’ ney?

◻ Mang e kan kunuy u nap’an e bin 19 nge bin 20 e chibog, ma mang e athap rorad?