Fa En Tasunmiy E Ra Yibnag E Yafas Rom

“Yad urngin ni nguur pininged e sorok nga fithingan Jehovah; yi non, mi yad sum.”​—PSALM 148:5, New World Translation.

1, 2. (a) Mang boch e deer ni ngada lemnaged? (b) Uw rogon nib m’ag e tin ni sunmiy ko deer ni i fith Isaiah?

“DAWOR mu nang?” Aram e deer ni nge k’aring be’ ni nge lemnag ban’en, ma baadag boor e girdi’ ni ngar fulweged ni gaargad, ‘Mang e susun ni nggu nanged?’ Machane re deer ney e baga’ fan. Ma rayog ni nge tamilang uwan’dad ko uw feni ga’ fan e fulweg ko re deer ney faan mang gad ra yaliy e thin ni bay ko​—guruy ni bin 40  ko babyor ni Isaiah. I Isaiah, ni ir be’ nu Israel i yoloy e re deer nem, ere ke n’uw nap’an e re deer nem. Machane, ke par nib biech, ya be weliy ban’en nib m’ag ko yafas  rom.

² Bochan ni ri baga’ fan e re n’ey, rib fel’ ni ngada tiyan’dad ko fare deer ni bay ko Isaiah 40:28: “Da mu nang ara dawor mu rung’ag? I Jehovah, e Ani Tasunmiy e fayleng ni polo’, e ir e Got ni dabi m’ay biid.” [NW] Ere fare bugithin ni ‘ngan nang ban’en’ e ba l’ag ko fa en Ta Sunmiy, ma boch e thin nib chuchugur ko re verse ney e be micheg ni gathi kemus ni fayleng e ba muun ngay. L’agruw e verse nib m’on riy ni yoloy Isaiah u murung’agen e pi t’uf: “Mu sapgad nga lan e lang. Mini’ e sunmiy e pi t’uf ni gimed be guy? En ni be pow’iyrad ni bod baraba’ i salthaw ni pire’. . . Manang urngirad, ma pining fithingrad ni tataa bagayad gelngin e rib gel, dariy reb ni kaa yan nga bang.”

3. Yugu aram rogon ni kam nang boch ban’en u murung’agen e En Tasunmiy, ma mang fan ni thingar mu fil boch?

³ Arrogon, fare deer ni “Dam mu nang?” e be deeriy murung’agen fa en ni Sunmiy e palpalthib rodad. Sana ke mich uwan’um ni Jehovah e ir e “Sunumiy e fayleng ni polo’.” Maku, sana ri ga manang murung’agen fel’ngin nge boch kanawoen. Machane uw rogon faanra kam mada’nag reb e pumoon fa ppin ni ka be maruwaran’ ko bay fa En ni Tasunmiy ma rib tamilang ni de nang ko mang e ngongol rok? Susun ni dab mu gin ngay ya bay bokum million e girdi’ ni dar nanged Got ma de mich fa en ni Tasunmiy uwan’rad.​—Psalm 14:1; 53:1.

4. (a) Mang fan nib bpuluw ni ngan Lemnag e En Tasunmiy e chiney? (b) Mang e pi fulweg ndabiyog ni nge pi’ e science?

⁴ Boor e girdi’ ni de mudugil lanin’rad ni kar bad u skul ma yad be lemnag ni science e ra pi’ (fa ra pirieg) e pi fulweg ko boch e deer u murung’agen e tabolngin ko palpalthib nge yafas. U lan e babyor ni The Origin of Life (fithingan ko thin nu France aram: Aux Origines de la Vie) ma l’agruw ni’ ni yow e tayol ni Hagene nge Lenay fithingrow e kar yoloyew: “Nap’an ni tabab fa bin reliw nge taareb e chibog ma ka bay boch e girdi’ ni yad be maluag thin u murung’agen tabolngin e yafas. Rib mom’aw’ ni ngan pithig e biney e magawon ma ba t’uf ni ngan fal’eg i yaliy urngin ban’en, nra tabab u lan e lang ni baga’ nge yan ko n’en ni baachichig.” Machane, fare guruy ni tomur riy e, “Ka be par nib fas fare deer,” e gaar: “Kug fal’eg i gay boch e fulweg ko fare deer ni yib ko science, Uw rogon ni i m’ug e yafas? Machane mang fan ni i m’ug e yafas? Bay fan e yafas fa? Dabiyog rok e science ni nge pi’ e fulweg ko pi deer ney. Ya science e ke mus ni be gay e fulweg ko fare deer ni ‘Uw rogon’. Ma deer ni ‘Uw rogon’ nge ‘Mang fan’ e aram l’agruw e deer ni rib thil. . . . Ma fare deer ni ‘Mang fan,’ susun philosophy, teliw, nge​—n’en ni ri ba ga’ fan—aram ra bagadad ma susun ni nge gay e fulweg riy.”

Ngan Gay e Pi Fulweg nge Fan riy

5. Miti mang girdi’ e rayog ni yad ra fil murung’agen e En Tasunmiy ma ra fel’ rogorad riy?

⁵ Arrogon, gad ba adag ni ngada nanged ko mang fan ni bay e yafas ​—ku mang fan ni gad bay u roy. Maku, susun ni ngad lemnaged boch e girdi’ ndawori mudugil lanin’rad ko bay fa en ni Ta Sunmiy ma kemus ni buchuw e n’en ni yad ma nang u murung’agen kanawoen. Ara ngan lemnag boch e girdi’ ni tamilangan’ ni bay rorad e ba thil ko n’en ni be weliy e Bible. Bokum billion e girdi’ ni kara ilalgad u Orient fa yu yang ni boor e girdi’ riy ni der ma lemnag murung’agen Got, nriyul’ ni be par nib fas, ma bay boch felngin nib fel’. Ra rung’ag boch e girdi’ fare bugithin ni “got” ma ra lemnag reb e gelngiy ni dawor ni nang ko mang. Dawora ‘nanged fa En ni Tasunmiy’ nge tirok e kanawo’. Ya faan mang yad, bod bokum i million e girdi’ ni aram rogon e lem rorad ma ra munmun me mich uwan’rad ni bay fa en ni Tasunmiy, ma riyul’ ni boor e taw’ath ni ra yib ngorad, ni ba muun ngay boch ban’en ni dabki m’ay! Ku rayog ni nge yog ngorad e n’en nib thil rogon ni bod​—riyul’ ni bay fan, ba mudugil ma ba gapas laniyan’rad’, ko par rorad.

6. Uw rogon ni yafas ko girdi’ e chiney e taab rogon ko n’en ni buch ku Paul Gauguin nge n’en ni bay ko fare yaan ni ke fal’eg?

⁶ Ngan susunnag: Duw ni 1891, ma be’ u French ni Paul Gauguin ni ma yoloy yaan ban’en e ke yan i gay rogon e par nib fel’ rogon u lan e paradis u Polynesia. Machane, tin ni rin’ kafram nib kireb ma ke yibnag e m’ar ngak nge yugu boch e girdi’. Ma faani naab ngay ni ba yim’ me yoloy reb e yaan nib ga’, ke tay ngay ni ‘yafas e aram ban’en nib mith.’ Ga manang ko mang fan fare yaan ke tunguy Gaugin? “Kad bad u uw? Gadad e Mang? Ngadarod ngan?” Sana kam rung’ag ni ke fith boch e girdi’ boch e deer ntaareb rogon ko tiney. Riyul’, ni yad boor. Machane faan gomanga dabra pirieged e fulweg riy nib fel’ rogon​—ma ra yan i aw ndariy dariy fan e yafas—ma ba uw e gin nrayog ni ngar ranod ngay? Ma sana, yad ra finey ni yafas rorad nge gamanman e ri buchuw e ba thil riy.​—2 Peter 2:12.a

7, 8. Mang fan ni de gaman ko science ni nge fal’eg e yaliy?

⁷ Ere ga manang e chiney ko mang fan ni reb e sensey ko physics ni Freeman Dyson fithingan e ke yol ni gaar: “Gu be par ni taab rogon ko girdi’ nib llowan’ faan mang e gu fith biyay fapi deer ni deeriy Job. Mang fan ni gad be gafgow? Mang fan ni ke yoor e pi n’en nde yal’uw ko re fayleng ney? Mang fan ni ma yib e amith nge n’en ni nge kireban’ e girdi’ ngay?” (Job 3:20, 21; 10:2, 18; 21:7) Rogon ni weliy, boor e girdi’ ni kar ranod ko science ni ngar gayed e fulweg ko bin ni ngar ranod ko Got. Fapi biologist, oceanographer, nge yugu boch e girdi’ e yad be fil murung’agen e fayleng nge pi n’en ni ma par u daken. Bochan ni yad be gay nga yugu reb e kanawo’ ma piin ni astronomers nge physicist e yad be fil murung’agen e yal’ nge mereb e planet, pi t’uf, pi ulung ko t’uf ni bay ko gin nib palog. (Mu taarebnag ko Genesis 11:6.) Ere pi n’en ney e be dag murung’agen e mang?

⁸ Boch e scientist e ma yog murung’agen e “lem” rok Got ara “tin ni yoloy” ni bay u lan e palpalthib. Machane, kar sorgad nga bang? Fare Science magazine e gaar: “Faani yog e piin ni ma fal’eg e gay ni cosmology e be dag fare ‘lem’ ara ‘tin ni ke yoloy’ Got, e yad be weliy murung’agen e n’en ni gathi ri baga’ fan ko palpalthib ni​–rogon nni sunmiy. Reb e Tayol nib lingagil nge physicist ni Steven Weinberg fithingan e yoloy: “Ra nge yoor e tamilangan’ u murung’agen e palpalthib, me gel e lem riy ma dariy fan nni sunmiy.

9. Mang e mich nrayog ni nge ayuwegdad nge yugu boch e girdi’ ni ngad nanged u murung’agen e En Tasunmiy?

⁹ Machane, sana gur bang ko bokum million e girdi’ ni kar filed e re ney ma ke tamilang uwan’um ni yira nang e En Tasunmiy ma ra yibnag fan e yafas ko girdi’. Mu lemnag mang e i yog Paul: “Dabiyog ni nge yog e girdi’ ni dar nanged Got. Ka nap’an nni sunmiy e fayleng, me nang e girdi’ ko mang boch fel’ngin e tin ni sunmiy. Biney e be micheg ni ra par gelngin ni manemus. Biney e be dag ni Ir e Got.” (Roma 1:20, Holy Bible, New Life Version) Arrogon, boor ban’en murung’agen e fayleng nge gadad nrayog ni nge ayuweg e girdi’ ni ngar poyed e en Ta Sunmiy nge skulnag be’ u murung’agen. Baaray dalip ban’en nib m’ag ngay: fare palpalthib u toobdad, tabolngin e yafas, nge llowan rodad.

Fan ni Nge Mich Uwan’uy

10. Mang fan ni thingarda lemnaged fare “tabolngin”? (Genesis 1:1; Psalm 111:10)

¹⁰ Uw rogon ni sum e palpalthib? Sana kam nang ni boor e pi scientist ni kar faned e telescopes ni ba gel mar fal’eged i yaliy mar nanged ni immoy e Bengal ni dariy e palpalthib. Bay tabolngin, me ga’ iyan. Mang fan e biney? Ngam motoyil ku astronomer Sir Bernard Lovell: “Faan manga immoy e time kakrom, ni fare Palpalthib e ba thil yaan ma kaygi ba achichig, ku kaygi chichiir nde mudugil ga’ngin ma susun ni ngad fithed ko mang e n’en ni immoy kakrom? . . . Bay e magawon rodad ko uw rogon e Tabolngin.”

11. (a) Uw ga’ngin e palpalthib? (b) Rogon ni ba yaram e palpalthib ma biney e be dag e mang??

¹¹ Fare palpalthib ni polo’, ni fayleng e ba muun ngay, e be dag ni bay ban’en ni be ayuweg. Susun, l’agruw ban’en nrayog ngan gu’ ko yal’ nge yugu boch e t’uf ni aram n’umngin nap’an ni ke par nib fel’ ma ba mudugil. Kan sananag e chiney ni sagonapan 50 billion (50,000,000,000) i yan nge mada’ ko 125 billion e ulung ko pi t’uf (galaxy) ni bay. Ma galaxy ni birodad ni Milky Way fithingan e bokum billion e pi t’uf ni bay riy. Ere am sap e chiney: Gad manang ni fare masin ko karo e ba t’uf ni ngan tay e pensin nge nifeng ngay nib fel’ urngin. Faanra bay e karo rom, susun ni ngam pining e en nib chag ko fal’eg masin ni nge ayuwegem, ma rayog ni nge yan e karo rom nib fel’ rogon, ni dariy e magawon riy. Faanra ba t’uf e re ney ko reb e masin ko karo, ma uw rogon e yal’ ni be daramram u gubin ngiyal? Ba tamilang, ni yibe ayuweg ni nge par e yal’ ni bay gelngin ni ngan ayuweg urngin ban’en u fayleng nib fas ngay. Yigi sum e re ney ni dariy be’ ni sunmiy? Kan fith ngak Job kakrom: “Kam weliy e pi n’en ni be gagiyegnag e tharmiy, ara kam poy e pi motochiyel ni be gagiyegnag e fayleng?” (Job 38:33, The New English Bible) Dariy be’ ni ke rin’. Ere u uw i yib e ayuw riy?​—Psalm 19:1.

12. Mang fan ni gathi ban’en ndepluw ni ngan lemnag ni bay e En ni ba tha’bi gonop ni be ayuweg urngin e tini nsunmiy?

¹² Gathi i yib ko n’en fa en ni dabiyog ni nge guy e girdi’? Ngam taarebnag e re deer ney ko n’en ni weliy fare science ko ngiyal’ ney. Baga’ ni astronomers e ke mich uwan’rad ni bay ban’en u lan e lang ni kaygi gel​—ni kan nog black holes ngay. Re n’ey e dabiyog ni ngan gu’, machane girdi’ nib salap e ke mudugil uwan’rad ni bay. Fare Bible e be weliy ni bay e giyow ni ma par e pi n’en nib gel riy ​—yad e pi kan. Faan manga riyul’ ni bay e pi kan ni ba gel gelngirad, gathi bay fan ni ngan finey ni bay e en ni bin th’abi gonop ni be ayuweg e palpalthib aram fan ni be par ni ba yaram?​—Nehemiah 9:6.

13, 14. (a) Mang e n’en ni ke fil e science u murung’agen tabolngin e yafas? (b) Bochan ni bay ban’en nib fas u fayleng ma biney e be micheg e mang?

¹³ Ma fa bin l’agruw e mich riy ni nge ayuweg e girdi’ ni nge mich e En Tasunmiy uwan’rad e ba m’ag ko tabolngin e yafas. Ka nap’an ni tabab Louis Pasteur i yaliy me tay, ni ke mich uwan’ ni girdi’ e gathi yigi sum e yafas rok ni dan ayuweg. Ere uw rogon ni tabab e yafas? Duw ni 1950, i yib nga ray, ma piin ni scientist e kara guyed rogorad ni ngar weliyed ni sana ke tabab nib sagaal ni nge sum e yafas u bangi day kakrom ya bay e n’en ni kan nog primitive atmosphere ngay ni ma aw e uluch nga daken ma aram me sum e yafas riy. Machane, kan pirieg ni gathi riyul’ ni aram rogon ya ri dariy e primitive atmosphere. Munmun, ma boch e scientist e kar fal’eged i gay ni ngar nanged rogon ni ngar weliyed e re ney ni gathi rib gel e oloboch riy. Machane, ku ka ra sorgad biyay nga bang fa?

¹⁴ Reb e Brithish scientist ni Sir Fred Hoyle fithingan e gaar: “Ka ba fel’ ni rani lemnag ni i sum e yafas ya kan sunmiy, ko bin ni rani lemnag ni sum e yafas ko n’en ni bay gelngin machane de mudugil ko mang.” Arrogon, ra nge yoor e tamilangan’ rodad u murung’agen e yafas, ma kari mich uwan’dad ni yib e yafas rok fa En ni th’abi gonop.​—Job 33:4; Psalm 8:3, 4; 36:9; Acts 17:28.

15. Mang fan ni rayog ni ngan nog ni gab thil?

¹⁵ Ere bin som’on e mich riy e ba m’ag ko palpalthib, ma bin l’agruw aram tabolngin e yafas u fayleng. Ma bin dalip e aram ​—rogon ni gad ba thil. Boor ban’en ni be micheg ni urngin e girdi’ e ba thil, ma biney e be dag ni gab muun ngay. Uw rogon? Sana kam rung’ag ni kan taarebnag fare man’ey ko reb e computer nib gel. Machane, dawori n’uw nap’an faram min pirieg ni gathi aram rogon. Reb e scientist u Massachusetts Institute of Technology e ke gaar: “Fapi computer ni bay e chiney e dawori chuchugur ko bitir ni 4- e duw rok ni rayog ni guy ban’en, nge non, nge mith mith, nge lemnag ban’en. . . . Kan sananag ni gelngin e supercomputer ni nge chaariy e thin e taareb rogon ko nervous system ko snail ​—bang ni ba achichig gelngin ni bay u lan e lo’ [rom].”

16. Bochan ni rayog ni ngam non nreb e thin ma biney e be dag e mang?

¹⁶ Rayog ni ngamog reb e thin ni bochan bay e man’ey rom. Boch e girdi’ e rayog ni ngar nongad ni l’agruw, fa dalip, ara boor mit e thin, machane faanra rayog ni ngamog yugu reb e thin ma biney e be micheg ni gad ba thil. (Isaiah 36:11; Acts 21:37-40) Gal sensey ney ni R. S. D. H. Fouts fithingrow e kar fithew: “Ke mus ni go’ girdi’ . . . e rayog rok ni nge un ko sabethin fa? . . . Boch e gamanman e bay ban’en ni  . . ma rin’, ma fanay bon downgin, ma ong, ma ma yor nge ma tang, ma ngul’ ma churu’. Machane, dariy e gamanman ni nrayog ni nge non rogon nib puluw. Am mu lemnag e re n’ey, fapi gamanman e dabiyog ni ngara fal’eged yaan ban’en. Tin ni rayog ni nge rin’ e ma ker ker e but.” Arrogon, ke mus ni girdi’ e rayog ni ngar fanayed e man’ey rorad ni ngar rogned e thin maku rayog ni ngar fal’eged boch e yaan ni bay fan.​—Mu taarebnag ko Isaiah 8:1; 30:8; Luke 1:3.

17. Mang e ba thil u thilin e gamanman nge girdi’ u nap’an ni yow be guy owcherow nga lan mit e thirek?

¹⁷ Maku, gur e ga manangem; ga manang yaam. (Proverbs 14:10) Kam guy reb e arche’, fa pilis, ara gatuw ni be guy ir nga lan e thirek ni be yip’ owchen, be yor, be cham ngak? Be lemnag ni ke guy yugu reb e gamanman, ya de poy ir. Ma gadad e ba thil ya ga ra guy owchem nga lan e thirek, ma ga manang ni kam gu’ yaam. (James 1:23, 24) Sana ga ma yaliy yaam ma ga be lemnag ko uw rarogon yaam u tomren ni ke yan in e duw. Fapi gamanman e der ma rin’ ni aram rogon. Arrogon, bochan nbay e man’ey rom ma aram fan ni gur e gab thil. Mini’ e susun ni ngan pining e magar ngak? Uw rogon ni ke sum e man’ey rom, faan mang gathi Got e ke sunmiy?

18. Mang e gelngin e man’ey rom ni be micheg ni gab thil ko pi gamanman?

¹⁸ Maku ga baadag e n’en nib fel’ yaan, musik, ma rayog ni ngam thamiy e ngongol nib fel’ ni bochan bay e man’ey rom. (Exodus 15:20; Judges 11:34; 1 Kings 6:1, 29-35; Matthew 11:16, 17) Mang fan ni aram rogom, ma gamanman e danga’? Ya kemus ni yad ma lemnag e pi n’en nib t’uf rorad ni bod​—ngar feked e ggan, ma ngar mabgolgad, ara ngar fal’eged taferad. Ke mus ni girdi’ e ma lemnag ban’en n’en nib n’uw nap’an nga m’on. Boch e girdi’ i yad ma lemnag ko mang e magawon ni ma yib ngak e girdi’ u toobrad ara bitir ko bitir rorad ko gabul nge langleth ni bochan e n’en ni yad be rin’ e chiney. Mang fan? Eklesiastes 3:11 e be gaar: “Ke [En Ta Sunmiy] tay e lem ni manemus nga gum’ircha’rad.” Arrogon, bochan ni rayog ni ngam lemnag e tayim ni manemus ara murung’agen e yafas ni dariy n’umngin nap’an i gur e gab thil.

Ngan Pag ni Nge Yibnag Fan e Ani Tasunmiy

19. Mang dalip ban’en ni nrayog ni ngam fanay ni ngam ayuweg yugu boch e girdi’ ni ngar lemnaged murung’agen e Ani Tasunmiy?

¹⁹ Kada weliyed u murung’agen dalip ban’en: ni ba yaram urngin ban’en u palpalthib, tabolngin e yafas u fayleng, nge man’ey rodad ma boor ban’en ni un ngat ngay, ya boor nrayog ni nge rin’. Fa dalip i n’en nni weliy e be dag e mang? Baaray boch ban’en ni rayog ni ngam weliy ni ngam ayuweg be’ ni nge lemnag ko mang e tin riyul’ riy. Rayog ni ngam fith: Bay tabolngin e palpalthib? Baga’ ni ma yog ni ba’. Baga’ ni girdi’ ni yad be lemnag ni kan ni’gin ni nge sum e palpalthib. Ngemu’ ngam gaar: Dariy ban’en ni n’igin ni nge sum urngin ban’en, fa ba’? Baga’ ni girdi’ e yad be thamiy ni immoy ban’en ni n’igin me sum e palpalthib. Ma biney era pow’iy ni ngan taw ko bin tomur e deer: Binem e tabolngin ma bay ban’en ara en ni dabi m’ay biid ni i n’igin, fa? Bochan e pin’en ni kad weliy nib tamilang nge u fithik’ e gonop, ma aram boor e girdi’ nrayog ni ngar rogned: Mmutrug ni bay e En Tasunmiy! Faanra aram rogon, gathi riyul’ ni aram e n’en nra yibnag e yafas ni bay fan, fa?

20, 21. Mang fan ni bat’uf ni ngan nang e Ani Tasunmiy ma ra yib fan e yafas rodad?

²⁰ Yafas rodad ni polo’, ni ba muun ngay e thamtham ko ngongol nib fel’ nge ngongol rodad e ba m’ag ko fa En Tasunmiy. Ke yoloy Dr. Rollo May ni gaar: “Fan e yafas e aram e kenggin e ngongol nib fel’.” Rayog ni ngam pateg u uw? Me ulul ni gaar: “Fare kenggin nib riyul’ e aram fel’ngin Got. Fapi felngin Got e aram e kenggin min tay e yafas nga daken ka nap’an ko tabolngin nge mada’ ko tomur.”

²¹ Ke tamilang uwan’dad e chiney, ko mang fan ni dag fare psalmist e subut’an nge gonop rok u nap’an ni wenig ngak e En Tasunmiy: “Mfil ngog e tirom e kanawo’,O Jehovah; mu dag ngog nggu nang. Ngam ayuwegeg nrayog ni nggu fol ko thin rom nib riyul’, ya gu be par ni gur e ba pagan’ug ngom.” (Psalm 25:4, 5, NW) U nap’an ni ke nang e Ani Tasunmiy nib fel’ rogon, ma aram ke manigil e par ko fare psalmist’, ma be mon’og iyan, bay fan, ma bay ban’en ni be nameg. Ma ra bagadad ma rayog ni nge yog ngak e yafas ni aram rogon.​—Exodus 33:13.

22. Yira nang e kanawo’ rok e En Tasunmiy ma mang e n’en nib muun ngay?

²² Yira nang e pi “kanawoen’” e Ani Tasunmiy ma ba muun ngay ni ngan nang ko mang e ngongol rok, ni aram boch e felngin nge tirok e kanawo’. Machane, bochan ni fa En ni Sunmiy e dabiyog ni ngan guy ma bin th’abi gel, uw rogon ni ngad filed murung’agen nib fel rogon? Fa bin migid e article era weliy re kenggin ney.

[Boch e Thin nra Tamilangnag Murung’agen]

Uw Rogon ni Ngam Pi e Fulweg?

◻ Mang fan ni de gaman e tamilangan nrayog ni ngam fil ko science u murung’agen e palpalthib?

◻ Mang e n’en ni ngam weliy ngak be’, ma aram rayog ni ngam ayuweg ni nge lemnag u murung’agen e En Tasunmiy?

◻ Bay fan e yafas nfaanra kan nang e En Tasunmiy, Mang fan?

[Yaan Boch Ban’en/​Sasing ko page 10]

(Mu guy e re ke babyor ney ni ngam nang rogon yaan e re n’ey)

Mang e Ga Ra Yog?

Palpalthib Rodad

↓ ↓

Dariy e Had a

Tabolngin Beginning

↓ ↓

Dariy Ban’en Kan N’igin

ni N’igin ↓ ↓

N’EN NI Manemus EN NI Manemus

I N’igin I N’igin

[Sasing ko page 8]

Fare ga’ngin nge yaram ko palpalthib e ke ayuweg boor e girdi’ ni ngar lemnaged murung’agen e En Tasunmiy

[Credit Line]

U page 15 nge 18: Jeff Hester (Arizona State University) nge NASA