Mang Fan ni Ma M’ar E Girdi’

KE M’AR OWMADJI NI BOCHI BULIYEL KO YANYAN KENGIN. Hawa, ni chitingin, e ke magafan’ ko bitir rok ni ra m’ay e ran u fithik’ i dow; me rung’ag murungagen reb e girdi’ rok ni ma par u arow ni kem’ e bitir rok ni bochan e re n’em. Titaw rok Owmadji ni aram chitingin e chitamangin, e ba adag ni nge fek Owmadji nga ranow ngar guyew reb e girdi’ ni ma bey. Ke gaar: “Reb e kan nib kireb e ke n’igin ni nge m’ar e re tir ney. Ya damu pag ni nge the’ e churuwo’ nga k’angan’ ni nge ayuweg ko riya’, ma chiney e ke tabab ni nge yib e magawon ngak!”

ARAM rogon u boor yu yang u fayleng. Bokum milyon e girdi’ ni ke mich u wan’rad ni pi kan nib kireb e be n’igin nge m’ar e girdi’. Briyul’ e re n’em?

Rogon ni Sum e re Machib nem

Sana de mich u wan’um ni pi kan nib kireb e ma k’aring e m’ar ko girdi’. Ma sana ga ma gin ngay ni ma lemnag e girdi’ e re n’em ya ke dag e pi scientist ara togta ni sum e m’ar ko pi n’en ni ka nog viruses nge baiking ngay. Machane damu pag talin ni gathi gubin ngiyal’ ni i nang e girdi’ u murung’agen e pi baiking nem ni ba achig. Ya nap’an e bin 17 e chibog ma ke fl’eg Antonie van Leeuwenhoek fare microscope ma ka nap’an e ngiyal’ nem ma rayog ni nge guy e girdi’ e tin nri ba achichig ndabiyog ni ngan guy nga owchey. Machane mus ni aram rogon ma ke mada’ ko fa bin 19 e chibog ma de nang e science u murung’agen rogon ni ma afuweg e baiking e m’ar ko girdi’ ma Louis Pasteur e ke tamilangnag e re n’em.

Ere ke par e girdi’ ni dar nanged tapgin e m’ar, ma aram me sum boch e lem nib machmach nib muun ngay fare machib ni pi kan nib kireb e ma n’igin nge m’ar e girdi’. Be weliy fare The New Encyclopædia Britannica ko uw rogon ni sum e re lem nem. Ya tin som’on e togta e kar fanayed likngin e gek’iy nge yuwan, nge yugu boch ban’en ni ngan tafalaynag e girdi’. Ma yu ngiyal’ ma ke yib angin e falay ni kar fanayed. Ma aram ma ra meybil fare togta ara ra rin’ boch ban’en ni nge dabi nang e girdi’ ko ri mang e ke golnag e m’ar rorad. Ma aram e ke n’igin fare togta ni ba t’uf e girdi’ ni ngar bad ngak ko tafalay. Aram rogon ma tafalay ko girdi’ e ke mang ban’en nib mith ni de tamilang u wan’ e girdi’ ma kan piningrad ni ngar gayed e ayuw ko kan.

U boor e binaw ma ka bay e pi tafalay nem ko ngiyal’ ney. Boor e girdi’ e ma yog ni girdi’ ni kar m’ad e ma n’igin nge m’ar e girdi’ rorad. Ma yugu boch e girdi’ e ma yog ni ma n’igin Got ni nge yib e m’ar ngodad ya aram e gechig ko denen rodad. Ma mus ni ma nang fan e girdi’ e thin riyul’ u murung’agen rogon ni ma sum e m’ar, machane ka yad be rus ko kan.

Ma pi girdi’ ni taman bey nge togta ni traditional healers e yad ba adag ni nge par e girdi’ ni yad be rus ko re n’em. Ere mang e susun ni nge michan’dad ngay? Ma ra yib angin ngodad ni ngad gayed e ayuw ko kan ni ngan golnagdad? Mang e be yog e Bible u murunga’gen?