Nge Fel’ Rogoy Ko T’ufeg Nib Yul’yul’ Rok Jehovah

“Mini’ e ba gonop? Ra tiyan’ . . . ko tin ni ke rin’ Jehovah u fithik’ e t’ufeg nib yul’yul’ rok.”​—PSALM 107:43.

1. Wuin e som’mon ni kan fanay fare bugithin ni “t’ufeg nib yul’yul’” u lan e Bible, ma mang boch e deer u murung’agen e re felngin ney ni gad ra weliy?

SOGONAPAN 4,000 e duw kakrom, Lot ni fak walagen Abraham e ke yog murung’agen Jehovah ni gaar: “Kam ga’nag e t’ufeg rom nib yul’yul’.” (Genesis 19:19) Ireray e bin som’mon ni m’ug fare bugithin ni “t’ufeg nib yul’yul’” u lan e Bible.” Fapi cha’ ni chon Jakob, nge Naomi, nge David, nge yugu boch e tapigpig rok Got e ku rogned murung’agen e re felngin Jehovah ney. (Genesis 32:10; Ruth 1:8; 2 Samuel 2:6) Ba riyul’, ni fare bugithin ni “t’ufeg nib yul’yul’” nge “fapi t’ufeg nib yul’yul’” e ran guy ni sogonapan 250 yay u lan fare New World Translation of the Holy Scriptures. Machane be mang e t’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’? Kan dag e re n’en ney kakrom ngak mini’? Ma uw rogon ni nge fel’ rogodad riy ko ngiyal’ ney?

2. Mang fan ni fare thin ni Hebrew ni yibe weliy murung’agen e rib mo’maw’ ni ngan weliy, ma mang fare bugithin ni rayog ni ngan ta’ nga lon?”

² U lan e Babyor nib Thothup, ma fare bugithin ni “t’ufeg nib yul’yul’” ni piliyeg u bugithin ni Hebrew nrib ga’ fan ni oren mit e thin e dabiyog ni nge fanay taabugithin me yog ni ngan weliy fan ni rib puluw. Arfan, ni thin ni bod e “t’ufeg,” nge “runguy,” nge “yul’yul’” e dabiyog ni nge weliy fan re bugithin ney nib tamilang. Machane, fare bugithin ni “t’ufeg nib yul’yul’” e “de palog fan ko fare bugithin,” aram e n’en ni yog fare Theological Wordbook of the Old Testament. Machane fare New World Translation of the Holy Scriptures​—With References e ba puluw ni ke fanay fare bugithin ni “t’ufeg nib yul’yul’” ni fan ko fare thin ni Hebrew ya aram e n’en nrib chuchugur fan.”​—Exodus 15:13; Psalm 5:7; footnote.

N’en nib Thil u Thilin e T’ufeg nge Yul’yul’

3. Uw rogon ma fare thin ni Hebrew ni kan thiliyeg ni ‘t’ufeg nib yul’yul’’ e ba thil ko t’ufeg?

³ T’ufeg nib yul’yul’, e rib l’ag nga l’agruw e felngin ni t’ufeg nge yul’yul’. Machane bay ban’en ni rib thil riy nrib ga’ fan. Aygum lemnag e n’en nib thil ko t’ufeg nib yul’yul’ nge t’ufeg. Rayog ni ngan fanay fare bugithin ni t’ufeg ni fan ko chugum nge lem. Fare Bible e be yog murung’agen e “t’ufeg ko wine nge gapgep” nge “t’ufeg ko gonop.” (Proverbs 21:17, NW; 29:3, NW) Machane t’ufeg nib yul’yul’ e yima fanay ni fan ko girdi’, gathi lem ara boch ban’en ni dariy e yafas riy. Ni bod rogon ko Exodus 20:6 ni be weliy murung’agen e girdi’ ni be yog ni Jehovah e “be dag e t’ufeg nib yul’yul’ ngak fa bin ni biyu e mfen.”

4. Uw rogon ma t’ufeg nib yul’yul’ e ba thil ko yul’yul’?

⁴ Fare thin ni Hebrew ni kan thiliyeg ko “t’ufeg nib yul’yul’” e kub muun ngay ngay ko fare thin ni “yul’yul’.” U yugu boch e thin, ma “yul’yul” e yima fanay ko tafinay ni susun ni nge dag e en nib sobut’ ngak e en ni ga’ rok. Machane reb e ppin ni ma fal’eg i gay ban’en e ke yog, ni rogon ni yog e Bible, fare t’ufeg nib yul’yul’ “e be weliy nrogon nib math keru’ ko re tha’ nem: ani bagel e nge yul’yul’ ngak e en nib meewar ara ba gafgow ara be’ ni yug be taga’ nga daken be’.” Meere i wenig David ni Pilung ngak Jehovah ni gaar: “Mu gagiyegnag ni nge gal ramaen owchem nga daken e en tapigpig rom. Mu ayuwegeg nga fithik’ e t’ufeg nib yul’yul’ rom.” (Psalm 31:16, NW) Jehovah, nib gel gelngin, e kan wenig ngak ni nge dag e t’ufeg rok nib yul’yul’, ngak e en ni ke gafgow, ni David. Bochan fa cha’ ni ke gafgow e dariy gelngin ni nge gagiyegnag e en nib gel gelngin, fare t’ufeg nib yul’yul’ ni i dag u roy e ke rin’ nib m’agan’ ngay, ni dan towasariy.

5. (a) Mit i mang t’ufeg rok Got nib yul’yul’ e kari dag ko Thin rok? (b) Mang boch e kanawo’ ni ke dag Jehovah e t’ufeg nib yul’yul’ riy ni gad ra weliy?

⁵ “Mini’ e ba gonop?” i fith fare psalmist ni aram rogon. “Ra . . . tiyan’ ko pi n’en ni ke rin’ Jehovah u fithik’ e t’ufeg rok nib yul’yul’.” (Psalm 107:43, NW) T’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’ e bay angin nra ayuweg e yafas. (Psalm 6:4; 119:88, 159) Ireray e n’en ni ra ayuwegey ma ma baudnag laniyan’uy ni ke magawon. (Psalm 31:16, 21; 40:11; 143:12) Bochan e re felngin ney, ma rayog ni nge golnag e en ke denen. (Psalm 25:7) Gad ra sul nga daken boch e chep nu Babyor nib Thothup ma ngada yaliyed yugu boch e thin nu Bible, ma gad ra guy ni t’ufeg nib yul’yul’ rok Jehovah e (1) ke dag u daken e tin ni ke rin’ (2) aram e n’en ni ke buch rok e pi tapigpig rok nib yul’yul’.

Kan Ayuweg e Yafas​—Kan Dag e T’ufeg nib Yul’yul’

6, 7. (a) Uw rogon ni ke ga’nag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak Lot? (b) Wuin ni ke yog Lot murung’agen e t’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’?

⁶ Sana bin tha’bi fel e kanawo’ ni ngan nang ga’ngin e t’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’ e aram e ngan yaliy e thin ko Babyor nib thothup nib l’ag e re felngin ney ngay. U Genesis 14:1-16, ma rayog ni ngada guyed ni Lot, ni fak walagen Abraham, e ke fek e piin toogor rok. Machane keb Abraham ni nge ayuweg Lot. Ke magawon e yafas rok Lot biyay ko ngiyal’ ni ke turguy Jehovah ni nge gothey fare mach nib kireb nu Sodom, ni aram e gin ma par Lot riy nge tabinaw rok.​—Genesis 18:20-2; 19:12, 13.

⁷ U m’on ni daworni gothey yu Sodom, me un reb e engel rok Jehovah ngak Lot nge tabinaw rok nga ranod nga wuru’ fare mach. Ma ngiyal’ nem, i yog Lot ni gaar: “Kam runguy e tapigpig rom ma arfan ni kam ga’nag e t’ufeg rom nib yul’yul’, ni kam dag ngog ma kam ayuweg e yafas rog.” (Genesis 19:16, 19, NW) Mu daken e pi thin ney me nang Lot ni i dag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ u reb e kanawo’ ma ke ayuweg e yafas rok. Ma u roy, e kan dag e t’ufeg rok Got nib yul’yul’ ya kan ayuweg e yafas.​—2 Peter 2:7.

T’ufeg Rok Jehovah nib Yul’yul nge Rogon ni I Pow’iyey

8, 9. (a) Mang fare maruwel ni kan pi’ ngak e tapigpig rok Abraham? (b) Mang fan ni fare tapigpig rok Got e ke yibilay ni nge dag Got ngak e t’ufeg rok nib yul’yul’, ma mang e ke buch u nap’an ni ka be meybil?

⁸ U Genesis guruy ni 24, ma rayog ni ngada beeged yugu reb e chep ni be dag e t’ufeg rok Got nib yul’yul’. Re chepin Abraham ney e be weliy ni ke l’og e tapigpig rok nge yan ko nam ko girdi’ rok nge gay e ppin ni nge mang leengin Isak ni fak. (Verses 2-4) Re maruwel nem e ba mo’maw’, machane kan micheg ngak e tapigpig rok nra pow’iy reb e engel rok Jehovah. (Verse 7) Tomur riy me taw fare tapigpig nga reb e luwed ni bay u wuru’ “fare mach rok Nahor” (ara Haran ara gin nib chuchugur ngay) u nap’an ni ke guy boch e ppin ni kar bad ni ngar l’inged e ran. (Verses 10, 11) Ma nap’an ni ke guy fapi ppin ni be chuchugur i yib, me nang ni ngiyal’ nib ga’ fan rok e ke taw. Machane uw rogon ni nge mel’eg e bin nib ffel’ e ppin?

⁹ Bochan manang fare tapigpig rok Abraham nib t’uf e ayuw ku Got ma arfan ni i meybil ni gaar: “Jehovah ni Gur e Got ko masta rog i Abraham, wenig ngom, mu gagiyegnag ni nge buch ban’en u p’eowcheg e daba’ ma ngam dag e t’ufeg rom nib yul’yul’ ngak e masta rog i Abraham.” (Verse 12) Uw rogon ni nge dag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’? Me ning fare tapigpig reb e pow ma aram e rayog ni nge poy fare rugod ni ke mel’eg Got. (Verses 13, 14) Reb e rugod e kari rin’ e n’en ni ke ning ngak Jehovah. Arrogon, gowa ke rung’ag fare ppin e meybil rok! (Verses 15-20) Bochan nke gin fare tapigpig, me “lik’ath ngak ni ke balyangan’.” Yugu aram rogon, kub t’uf ni ngan nang boch ban’en nib ga’ fan. Re ppin nem nib pidorang e reb girdi’ rok Abraham fa? Ma dawori un ko mabgol? Ere ke par fare tapigpig ni “ke th’ab gulungan ni nge nang ko ra ayuweg Jehovah ko milekag rok nge fel’ rogon fa danga’.”​—Verses 16, 21.

10. Mang fan ni ke yog fare tapigpig rok Abraham ni ke dag Jehovah e t’ufeg nib yul’yul’ ngak e masta rok?

¹⁰ Dawori n’uw nap’an u tomren, me yog fare rugod ngak ni ir “fak Bethuel ni fak Milcah nge Nahor [ni walagen Abraham].” (Genesis 11:26; 24:24) Ka chingiyal’ nem ma fa en tapigpig e ke nang ni ke fulweg Jehovah taban e meybil rok. Kari falfalan’, me ragbug me yog ni gaar: “Ngan pining e sorok ngak Jehovah ni fare Got ko masta rog i Abraham, me dag e t’ufeg rok nib yul’yul’ mab yul’yul’ ngak e masta rog. Nap’an ni ka gu bay u kanawo’, me pow’iyeg Jehovah nga tafen fapi pumoon ni walagen fare masta rog.” (Verse 27) Bochan ke pow’iy Got fa en tapigpig, ma aram ke dag e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak e masta rok, i Abraham.

T’ufeg Rok Got nib Yul’yul’ e Ra Baudnag Lanin’uy Ma Ra Ayuwegey

11, 12. (a) Mang boch e skeng ni keb ngak Joseph ni ke thamiy e t’ufeg nib yul’yul’ rok Jehovah? (b) Uw rogon ni kan dag e t’ufeg rok Got nib yul’yul’ ngak Joseph?

¹¹ Bin migid, ngada weliyed murung’agen e Genesis guruy ni 39. Biney e be weliy murung’agen Joseph ni tungin e bitir ku Abraham, ni kan pi’ ni chuway nge mang sib u Egypt. Yugu aram rogon, “i par Jehovah ni bay rok Joseph.” (Verses 1, 2) Riyul’, mus ko fa cha’ ni masta rok Joseph ni be’ nu Egypt, i Potiphar, e ke yog ni Jehovah e ba’ rok Joseph. (Verse 3) Machane, ke mada’nag Joseph reb e skeng nrib mo’maw’. Kan t’ar e thin nga daken ni ke towasariy e ppin ku Potiphar ni ngar parew min kalbusnag. (Verses 7-20) U lan e “low ko fare kalbus” ni “chennag ay ni yugub mache’che’ e i amithnag, ma kan they’ ba wasey nga belel’ugun.”​—Genesis 40:15; Psalm 105:18.

¹² Mang e ke buch u lan e re tayim nem ni ke yib e skeng ngak? “I par Jehovah rok Joseph ma ma dag e t’ufeg nib yul’yul’ ngak.” (Verse 21a) T’ufeg nib yul’yul’ e kan dag ma aram tabolngin e tin ni ke buch i yan ko tomur riy ni ir e ke baudnag laniyan’ Joseph ko magawon ni ke buch rok. I gagiyegnag Jehovah ni nge fel’ Joseph “u wan’ e cha’ nib mil fan e kalbus ngak.” (Verse 21b) Meere, fa cha’ ni ir e ga’ ko kalbus e ke pi’ e liw ngak Joseph nib tolang. (Verse 22) Bin migid, i mada’nag Joseph fare pumoon ni munmun me yog murung’agen ngak Farao ni pilung nu Egypt. (Genesis 40:1-4, 9-15; 41:9-14) Ma n’en ni buch, e tolangnag fare pilung e liw rok Joseph nge mang ir e migid ko en pilung nu Egypt, ma angin ni yib e rin’ e maruwel rok nge ayuweg e yafas ko girdi’ nu Egypt u nap’an ni keb e uyungol u rom nib gel. (Genesis 41:37-55) I yib e gafgow ngak Joseph u nap’an ni ke 17 e duw rok nib pag ragag nge l’agruw e duw ni gafgow! (Genesis 37:2, 4; 41:46) Machane u lan e pi duw nem ni i par u fithik’ e kireban’ nge gafgow, ke dag Jehovah ni Got e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak Joseph ma aram ke ayuweg ni dabi aw e gafgow ni rib gel ngak me ayuweg e yafas rok ni fan nga ba maruwel nib l’ag ko tin nib m’agan’ Got ngay.

T’ufeg Rok Got e Dabi War

13. (a) Mang boch e kanawo’ ni kan dag e t’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’ ni rayog ni ngan bieg ko Psalm 136? (b) Be mang fare t’ufeg nib yul’yul’?

¹³ Biyay nge biyay ni ke dag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak piyu Israel. Psalm 136 e be weliy ni bochan e t’ufeg rok nib yul’yul’, ma aram ke ayuweg e yafas rorad (Verses 10-15), me pow’iyrad (Verse 16), me pi’ e ayuw ngorad. (Verses 17-20) Maku ke dag Got e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak e girdi’ ni ta taabe’. Fa cha’ ni be dag e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak yugu boch e girdi’ e ma rin’ ni ir rok ni fan ni nge pi’ e tin nib t’uf. Murung’agen e t’ufeg nib yul’yul’, ma reb e Bible reference work e be gaar: “Ireray e ngongol ni be ayuweg ara be m’oneg e yafas. Ireray e ayuw ni fan ko en nib gafgow ara ke kireban’.” Reb e scholar e ke weliy murung’agen ni “t’ufeg ni kan dag ko ngongol.”

14, 15. Mang fan nra mudugil lanin’dad ni Lot e ir ba tapigpig rok Got ni ke fel’ u wan’?

¹⁴ Thin ni bay ko Genesis ni kada yaliyed e be dag ngodad ni dabiyog ni ngan taleg Jehovah ni be dag e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak e piin nib t’uf Got rorad. Lot, Abraham, nge Joseph e ur pared u tan e pi magawon nib thilthil ma kar mada’naged e skeng nib thil thil. Yad e girdi’ ni dawora flontgad, machane yad e pi tapigpig rok Jehovah nib fel’ u wan’, mab t’uf rorad e ayuw rok Got. Rayog ni nge fal’eg lanin’dad ni ngad nanged ni Chitamangidad nu tharmiy e be dag e t’ufeg nib yul’yul’ ngak e pi cha’ nem.

¹⁵ I turguy Lot boch ban’en nrogon nde gonop ma keb e magawon riy. (Genesis 13:12, 13; 14:11, 12) Machane, ku ke dag boch e felngin nib fel’. Nap’an ni keb l’agruw e engel rok Got nga Sodom, me ayuwegrow Lot. (Genesis 19:1-3) I ginang l’agruw e pumoon ni figirngin l’agrow i fak ni ppin u murung’agen e magothgoth ni ba yib nga Sodom. (Genesis 19:14) Rogon ni be changar Got ngak Lot e rayog ni ngan guy ko 2 Peter 2:7-9, (NW) ni be yog ni gaar: “[Jehovah] e ke ayuweg Lot ni be’ nib mat’aw, ni kari kireban’ nbochan be guy e girdi’ ni be dariyfannag e motochiyel ma ma un ko ngongol nib kireb ni kaygi pag rogon​—ya bochan e tin kireb ni be rin’ e girdi’ u rom ni aram e n’en ni ma guy ma ma rung’ag e cha’ nem nib mat’aw ni be magawonnag laniyan’—​ma manang Jehovah rogon ni nge ayuweg e girdi’ rok nib yul’yul’ ko skeng ni keb ngorad.” Arrogon, Lot e ba mat’aw, ma thin ni ke yog e be dag ni ir be’ nib yul’yul’ ku Got. Gad ra bod, ma rayog ni nge yog ngodad e t’ufeg rok Got nib yul’yul’ u nap’an ni gad ra un i dag e “ngongol nib thothup nge maruwel ni ngan pigpig ku Got.”​—2 Peter 3:11, 12, NW.

16. Mang thin nib fel’ e be yog fare Bible u murung’agen Abraham nge Joseph?

¹⁶ Thin ni bay ko Genesis guruy 24 (NW) e be dag murung’agen thilin Abraham nge Jehovah. Bin som’mon e verse e be yog ni “ke flaabnag Jehovah Abraham u urngin ban’en.” Tapigpig rok Abraham e ke pining Jehovah ni “fare Got ko masta rog i Abraham.” (Verses 12, 27) Me James ni gachalpen e ke yog ni “kan mat’awnag” Abraham min “pining ‘fager rok Got’” ngak. (James 2:21-23) Ri aram rogon Joseph. Tha’ u thilin Jehovah nge Joseph nrib fel’ e kan weliy u Genesis guruy ni 39 ni polo’. (Verses 2, 3, 21, 23) Maku reb, u murung’agen Joseph, Stefen ni gachalpen e ke yog ni gaar: “Ba’ Got rok ni be un ngak.”​—Acts 7:9.

17. Mang e kada filed ko tin ni ke rin’ Lot, Abraham, nge Joseph?

¹⁷ Piin ni kan dag ngorad e t’ufeg rok Got nib yul’yul’ ni kada weliyed kafram boch e yad e girdi’ nib fel’ thilrad Jehovah Got ma yad ma fol ko tin nib m’agan’ Got ngay u boch e kanawo’. Kara mada’naged e magawon ni susun dabiyog rorad ni ngara pithiged ni goo yad. Ba muun ngay ni ngan ayuweg e yafas rok Lot, ma ngan ayuweg e tabinaw rok Abraham ndabi math, ma ngan ayuweg ni nge yog ngak Joseph e liw. Kemus ni Jehovah e rayog rok ni nge pi’ e tin nib t’uf rok e pi cha’ nem ni ma fol ku Got, me rin’ ni aram rogon ma aram e ke dag e t’ufeg nib yul’yul’. Rogon ni gad ra fanay e t’ufeg rok Jehovah Got ndariy n’umngin nap’an, ma aram thingari fel’ thildad Got, ma thingarda ululgad i rin’ e tin nib m’agan’ ngay.​—Ezra 7:28; Psalm 18:50.

Kan Taw’athnag e Tapigpig Rok Got

18. Mang e be dag e pi thin nu Bible nib thil thil u murung’agen e t’ufeg rok Jehovah nib yul’ yul’?

¹⁸ Ke “sug e fayleng” ko t’ufeg rok Got nib yul’yul’ ma ri gad be pining e magar nbochan e re felngin Got ney! (Psalm 119:64) Ngada folgad ko tang rok fare psalmist ni gaar: “O sana ra pining e girdi’ e magar ngak Jehovah nbochan e t’ufeg rok nib yul’yul’ nge bochan e tin ni ke rin’ ni yira ngat ngay ni fan ngak pifak e girdi’.” (Psalm 107:8, 15, 21, 31, NW) Gadad ba falfalan’ ni ke pi’ Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak e pi tapigpig rok ni yad ba fel’ u wan’​—ni ta taabe’ ara reb e ulung. U nap’an e meybil ni tay Daniel ni profet, me pining Jehovah ni “fare Got nib riyul’, nge En ni ga’ nge En ri ma rus e girdi’ ngak, nib yul’yul’ ko m’ag rok ma ma dag e t’ufeg nib yul’yul’ ngak e piin nib t’uf Got rorad ma ma fol ko motochiyel rok.” (Daniel 9:4) I meybil David ni Pilung ni gaar: “Mu par ni ga be dag e t’ufeg rom nib yul’yul’ ngak e piin ni manangem.” (Psalm 36:10, NW) Ri gad be pining e magar ni be dag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak e pi tapigpig rok!​—1 Kings 8:23; 1 Chronicles 17:13.

19. U lan e bin migid e article, ma mang e pi deer ni gad ra weliy?

¹⁹ Riyul’, kada taw’athgad ni gadad e girdi’ rok Jehovah! Gathi kemus ni ke fel’ rogodad ko t’ufeg ni ke dag Got ngak e girdi’ ni urngin, ya kada thamiyed e flaab nib thil ni bochan e t’ufeg rok e Chitamangidad nu tharmiy nib yul’yul’. (John 3:16) Ni baga’ ni nap’an nib t’uf ni nge fel’ rogodad ko re felngin Jehovah ney nib ga’ fan. (Psalm 36:7) Machane uw rogon ni ngada folwokgad ko t’ufeg rok Jehovah Got nib yul’yul’? Gad be dag e re felngin ney ni rib fel’ ni ta taabe’? Pi n’en ney nge boch e deer nib l’ag ngay e yira weliy ko bin migid e article.

Ka Ga Manang?

• Mang e kada filed u murung’agen fare thin ni Hebrew ni kan thiliyeg ni “t’ufeg nib yul’yul’”?

• Uw rogon ma t’ufeg nib yul’yul’ e ba thil ko t’ufeg nge yul’yul’?

• Mang boch e kanawo’ ni ke dag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak Lot, nge Abraham, nge Joseph?

• Rogon ni dag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ kakrom e be micheg ngodad e mang?

[Picture on page 21]

Ga manang ko uw rogon ni ke dag Got e t’ufeg rok nib yul’yul’ ngak Lot?

[Pictures on page 23]

U fithik’ e t’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’ ni ke pow’iy fare tapigpig rok Abraham

[Pictures on page 24]

I dag Jehovah e t’ufeg rok nib yul’yul’ ma aram ke pi’ e ayuw ngak Joseph