Thin rok Jehovah e Ba Fas

Tin Ba Ga’ Fan ko Babyor rok Hosea

KE WAR e bin nriyul’ e liyor ko fa ragag i ganong nu lel’uch u Israel. U tan e gagiyeg rok Jeroboam II, mab fel’ rogon piyu Israel ko chugum, machane tomuren ni yim’, me buchuuw. N’en ni yib nga tomuren e ba ngiyal’ ni gel e wagey nge magawon ko pi am. Aningeg ko fa nel’ i pilung ni yib nga tomren e nni li’rad ngar m’ad. (2 Kings 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Fa 59 e duw ni mang Hosea e profet, ni tabab ko duw ni 804 B.C.E., e yan nge taw nga lan e re tayim nem ni boor e wagey.

Lem rok Jehovah ngak fare nam nu Israel ni kari gelan’ e rib tamilang rogon ni m’ug ko n’en ni buch ko mabgol rok Hosea. Oloboch ni rin’ e nam nu Israel nge pufthin ni kan yiiynag ni yira tay ko fare ganong nu Judah e aram e pi n’en ni weliy Hosea murung’agen. I fanay e thin nib sumunguy nge thin nib gel mab tamilang, Hosea e ke yoloy urngin e pi n’ey nga lan ba ke babyor ni bay fithingan riy. Bochan nib yang ko thin rok Got, ma thin riy e ba fas ma ba’ gelngin.​—Hebrews 4:12.

“MMAN NGAM LAEY BE’ NI PPIN NI MA PI’ IR NCHUWAY’”

(Hosea 1:1–3:5)

I gaar Jehovah ku Hosea: “Mman ngam laey be’ ni ppin ni ma pi’ ir ni chuway’.” (Hosea 1:2) I fol Hosea me fakay reb e bitir rok Gomer. Gal ni migid e bitir ni fa kay Gomer e ba tamilang ni i diyennag rok yugu be’. Fan fitihingrow ni Lo-ruhamah nge Lo-ammi, e be yip’ fan ni daki runguy Jehovah piyu Israel me digey e pi girdi’ rok nem ndar yul’yul’gad.

Uw rogon u wan’ Jehovah e pi girdi’ rok nem nra togopuluwgad ngak? I yog ngak Hosea ni gaar: “Mman ngam t’ufeg fare pin ni ke th’ab e motochiyel ko mabgol, ya ku be yan i guy yugu reb e pumoon nga bayang. Ma ga t’ufeg ni bod rogon ni ku gu be t’ufeg piyu Israel, ni yugu aray rogon ni kar pied e raisin ngak bogi liyos ni ma meybil yugu boch e girdi’ ngay.”​—Hosea 3:1.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

1:1​—Mang fan ni yog Hosea murung’agen fa aningeg i pilung ni gubin ni u ra gagiyegad u Judah u nap’an e machib ni i tay ma ri taareb e pilung ni yog fithingan ni gagiyeg u Israel? Ya bochan ni yigoo fapi pilung nra bad ko ganong rok David e yimanang ni bay mat’awrad ni ngar gagiyegnaged e girdi’ rok Got ni kan dugliyrad. Fapi pilung ko fare ganong nu lel’uch e dar bad ko ganong rok David, ni bod rogon e tin nu Judah nra bad riy.

1:2-9​—Riyul’ ni laey Hosea be’ ni ppin ni ma pi’ ir nchuway’? Arrogon, leengiy Hosea be’ ni ppin ni munmun me mang be’ ni ma un ko ngongol ndarngal. De yog fare profet ban’en ni nge dag ko murung’agen e yafas rok ni ke weliy e ba lik’ay ara ban’en ni kan piliyeg e changar rok ke guy.

1:7​—Wuin e nrunguy min ayuweg fare tabinaw rok Judah? I lebug e re n’ey ko duw ni 732 B.C.E., u nap’an Hezekiah ni Pilung. Nap’an e re ngiyal’ i n’em, me pag Jehovah ba engel nge li’ 185,000 e salthaw rok piyu Assyria ni fan e nge taleg Jehovah e n’en ni yog piyu Assyria ngak piyu Jerusalem. (2 Kings 19:34, 35) Ere ayuweg Jehovah yu Judah u daken ba engel ma gathi daken e ‘gat’ing ara sayden ara mahl fa os ara girdi’ ni ma yan u daken e os.’

1:10, 11​—Bochan ni war fare ganong nu lel’uch u Israel ko duw ni 740 B.C.E., ma uw rogon ni ‘kan kunuy’ pi fak yu Israel ngar taarebgad ngak pi fak yu Judah? Boor e piin ni ur moyed ko fare ganong nu lel’uch ni ranod nga Judah u m’on ni ngan fek e girdi’ nu Judah nga Babylon ni kalbus ko duw ni 607 B.C.E. (2 Kronicles 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Nap’an ni sul piyu Jew ko nam rorad ko duw ni 537 B.C.E., ma piin ni owchen fare ganong nu lel’uch u Israel e ur moyed u fithik’ e piin nra sulod.​—Ezra 2:70.

2:21-23​—Mange yog Jehovah u m’on ko fapi thin ni: “Bay gu tay e tirog e girdi’ [Jezreel] u daken e nam rorad nguur pired ni ke fel’ rogorad. Ma bay gu runguy fa piinem ntunguy Da-Nrunguy ngorad”? Fithingan e bin nsom’on i fak Hosea ni diyennag Gomer rok e Jezreel. (Hosea 1:2-4) Fan e re ngochol nem e, ‘Bayi Tay Got e Tirok e Girdi’,’ ni ba yiiy rok Jehovah u murung’agen boch e girdi’ nib yul’yul’ u nap’an e 537 B.C.E. ni tayrad ni bod rogon e girdi’ nu Judah. Fare nam ni ke par ndariy e girdi’ riy u lan 70 e duw e ba t’uf ni nge yognag e grain, wain nib athib, nge oil. Fare yiiy e be dag ni pi n’ey nib fel’ e ra k’aring e fayleng ni nge yib yang’olen ma fayleng e ra ning e n’uw nga tharmiy. Ma tharmiy e ra wenig ku Got ni nge pi’ e n’uw. Fan e re n’ey e nge ayuweg e piin ni ka yad ba’ ko tin nib t’uf rorad. I fanay apostal Paul nge Peter e Hosea 2:23 ko ngan kunuy e tin ni ka bay ko fare Israel rok Got.​—Roma 9:25, 26; 1 Peter 2:10.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:2-9; 3:1, 2. Am lemnag rogon ni pag Hosea fan ir ni fan e nge par ko mabgol rok ni be fol ko n’en nib m’agan’ Got ngay! Faanra taw ko ngan rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay, ma uw feni ga’ fan ni ngad paged boch ban’en rodad ni gathi rib ga’ fan?

1:6-9. Ma fanenikay Jehovah e girdi’ ni ma liyor ko Got ni googsur, ni bod feni ma fanenikay e piin ni ma un ko ngongol ndarngal.

1:7, 10, 11; 2:14-23. N’en ni yog Jehovah u m’on riy ni murung’agen piyu Israel nge Judah e ke lebug. Dabiyog ni nge dabi riyul’ e thin rok Jehovah.

2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Jehovah e ba m’ag u wan’ ni nge n’ag fan e kireb rok e piin ni yad ma dag nriyul’ ni kar kalgadngan’rad. (Nehemiah 9:17) Bod rogon Jehovah, thingar da daged e runguy ko ngongol rodad ngak yugu boch e girdi’.

“I SOMOL E BAY E PI N’EN NDABUN NI BE RIN’ GIRDIEN E RE NAM NEY”

(Hosea 4:1–13:16, NW)

“I Somol e bay e pi n’en ndabun ni be rin’ girdien e re nam ney.” Mang fan? Bochan e “dariy e yul’yul’ nge t’ufeg u daken e re nam ney, ma dariy madgug u wun’rad ni gag e Got rorad.” (Hosea 4:1) Fapi girdi’ nu Israel ni tatogopuluw e kar uned nga bochi ngongolen e sasaliyeb ni yima thang e fan riy ma kar uned ngak boch e girdi’ ko ngongol ndarngal ma yad be liyor ko got ni googsur. Dar sapgad ngak Jehovah ni nge ayuwegrad, ya “kar pininged piyu Egypt; ma ka ranod nga Assyria.”​—Hosea 7:11, NW.

I yog Jehovah murung’agen e pufthin rok ni gaar: “Thingar ni ful’ yu Israel.” (Hosea 8:8, NW) Fare ganong nu Judah e gathi ku dariy e kireb riy. Be gaar e Hosea 12:2 (NW) ni, “Bay ban’en nib t’uf ni nge rin’ Jehovah ni fan ngak Judah, ra pithig e magawon rok Jakob ni nge fanay kanawoen; ma bochan e n’en ni ke rin’ ma ra fulweg taban ngak.” I micheg Got ni yira sulweg nga rogon ni gaar: “Dab gu ayuweg e pi girdi’ ney u gelngin e bin baaram e tamilang ni be par e piin kar m’ad riy, ara gu lagrad u pa’ e yam’.”​—Hosea 13:14, NW.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

6:1-3​—Mini’ e be gaar: “Ngad sulod ngak Somol”? Fapi girdi’ nu Israel ndar yul’yul’gad e dabi siy ni ur pied e athamgil nga lanin’rad ni ngar sulod ku Jehovah. Faanra aray rogon, ma kemus ni yad be dake kalngan’. T’ufeg nib yul’yul’ nra daged e bod rogon e “ath ni sum ko garbeb ni kadbul me m’ay nga bang nib machreg; bod e waangchal ni kab kadbul me m’ay nga bang.” (Hosea 6:4) Maku reb e, ba fel’ ni faanra en ni be non ni owchen e pi girdi’ nem e Hosea ni be wenignagrad ni ngar sulod ku Jehovah bayay. Demtrug rogon, ma fapi girdi’ ko fa ragag i ganong nu Israel ni yad ba gelan’ e ba t’uf ni ngar kalgadngan’rad mar sulod ku Jehovah bayay.

7:4, NW​—Uw rogon ma piyu Israel ni kar ngongliyed e ngongol ko darngal e yad bod ba “stof ni be yik’”? Re fanathin ney e be dag gelngin e ar’ar nib kireb u gum’ircharad.

Tin Gad Ra Fil Riy:

4:1, 6. Faanra gad baadag ni ngad pired ni gad ba fel’ u wan’ Jehovah, ma thingar da ul’ulgad i fil murung’agen ma gad fol ko tin ni gad be fil.

4:9-13. Ra pufthinnag Jehovah e piin ni yad ma un ko ngongol ndarngal nge piin ni yad ma un nga boch e liyor nde klin.​—Hosea 1:4.

5:1. Piin ni yad ma yog e thin rok pi girdien Got e thingar siyeged urngin e machib ko piin ni kar digeyed e tin nriyul’. Ya faanra danga’, ma yad ra waliy boch e girdi’ ni ngar uned nga boch e liyor ni googsur, ma ra mang ‘ba wup nge ba nug’ ngorad.

6:1-4; 7:14, 16, NW. Ngan kalngan’uy ko thin e de riyul’ mab m’ay fan. Ra nge runguy Got be’ ni ke rin’ e kireb, ma thingari dag nriyul’ ni ke kalngan’, me dag nib riyul’ e re n’em u daken e pigpig nra tay nib riyul’ ma ba “tolang,” ni aram e liyor ni th’abi fel’. Ngongol rok e thingari puluw ko lem rok Jehovah.​—Hosea 7:16, footnote.

6:6. Ngan ngongliy e denen e be dag ni dariy e t’ufeg ngak Got. Dariy e pigpig ngak Got ni rayog ni nge fulweg labgen e re n’ey.

8:7, 13, NW; 10:13, NW. Fare kenggin e motochiyel ni “ra be’ ma mit i n’en ni yung e ir e ra t’ar wom’engin” e m’ug ni riyul’ ko n’en ni rin’ piyu Israel.​—Galatia 6:7.

8:8, NW; 9:17, NW; 13:16. Pi yiiy u murung’agen fare ganong u lel’uch u Israel e yib i riyul’ u nap’an ni kol piyu Assyria yu Samaria ni ir e tochuch riy. (2 Kings 17:3-6) Rayog ni nge pagan’dad nra rin’ Got e n’en ni ke micheg.​—Numbers 23:19.

8:14, NW. I pag Jehovah e “nifiy nga lan fapi mach [rok piyu Judah]” ko duw ni 607 B.C.E. u pa’ piyu Babylon, ni aram e n’en ni kan nog u m’on riy nra yibnag e magothgoth nga Jerusalem nge Judah. (2 Kronicles 36:19) Thin rok Got e dabi aw nib m’ay fan.​—Joshua 23:14.

9:10, NW. Yugu aram rogon ni kar ognaged yad ku Got, ma yu Israel e ranod “ngak Baal nu Peor, mar ognaged yad ko fare n’en ni yira tamra’ ngay.” Gad ba llowan’ ni faan gad ra fol ko ginang ko n’en nra rin’ed nde fel’ mad ayuweged gad ndab da kirebniged e n’en ni kad ognaged ku Jehovah ni ngad rin’ed.​—1 Korinth 10:11.

10:1, 2, 12, NW. Thingar da pigpiggad ku Got u daken e gum’ircha’ nde sasalap. Nap’an ni gad ra ‘yung awochngin e tin mmat’aw, ma gad ra t’ar wom’engin e t’ufeg nib yul’yul’.’

10:5, NW. Beth-aven (ni fan e “Naun ni Ma K’aring e Damumuw”) e ba ngochol nib m’ay fan ni kan pining nga Bethel (ni fan e “Naun Rok Got”). Nap’an ni kan fek fare liyos u Beth-aven, me par fapi girdi’ nu Samaria ni yad be yor ni bochan e kan fek e n’en ni yad ma liyor ngay. Rib m’ay fan ni ngan liyor nga reb e liyos nib yam’ ndabiyog ni nge ayuweg ir!​—Psalm 135:15-18; Jeremiah 10:3-5.

11:1-4. Gubin ngiyal’ ni ma ayuweg Jehovah e girdi’ rok. Ngan fol ku Got e ban’en nde tomal.

11:8-11; 13:14, NW. Thin rok Jehovah ni murung’agen ni ngan fulweg e girdi’ rok ko bin nriyul’ e liyor e ‘dabiyog ni nge dabi rin’ e tin ni ke m’ay i lemnag rok.’ (Isaiah 55:11) Nap’an e duw ni 537 B.C.E., me m’ay e kalbus rok piyu Israel u Babylon ma piin ni ki immoy u rom e sul nga Jerusalem. (Ezra 2:1; 3:1-3) Gubin ban’en ni yog Jehovah u daken e profet e dariy reb nde buch.

12:6, NW. Thingari mudugilan’dad ni ngad daged e t’ufeg u fithik’ e yul’yul’, mad rin’ed e tin nib mat’aw, mad ted e athap rodad ngak Jehovah.

13:6. I par piyu Israel nib ‘fos ma ke fel’ u wun’rad e tin ni ke yog ngorad. Ma aram mi yad ufanthin ngar paged talin [Jehovah].’ Thingar da ayuweged gad ko pi n’en nra k’aringdad ngad lem gad ni aray rogon.

“PI KANAWO’ ROK SOMOL E MMAT’AW”

(Hosea 14:1-9)

I wenig Hosea ni gaar: “Gimed e girdi’ nu Israel, mu sulod ngak Somol ni got romed. Denen romed e ke gagiyegnagmed ke tun aymed kam dol’gad.” I fonownag e girdi’ ni ngar gaargad ngak Jehovah: “Mu n’ag fan urngin e denen romad, me fel’ u wan’um e meybil romad, ma gamad pining e sorok ngom ni bod ni ku gogned ngom ni gamad ra rin’.”​—Hosea 14:1, 2.

Be’ ni ke rin’ reb e denen ma ke kalngan’ e thingari yib ngak Jehovah, me fel’ u wan’ e pi kanawo’ rok, me pining e sorok ngak u daken e maligach ni be pi’. Mang fan? Bochan e “pi kanawo’ rok Somol e mmat’aw, ma piin nib mat’aw e yad ma fol riy.” (Hosea 14:9) Ri gad ba felfelan’ ni boor e piin ni “nra taw ko ngiyal’ nem, ma bay yib madgun Somol u wun’rad, mi yad fek e pi tow’ath nib fel’ ni ke pi’ ngorad”!​—Hosea 3:5.

[Picture on page 29]

Rogon e yafas ko tabinaw ku Hosea e be dag e n’en ni i rin’ Jehovah ngak piyu Israel

[Picture on page 31]

I chuw fa ragag i ganong nu Israel u nap’an ni war yu Samaria ko duw ni 740 B.C.E.