Thin rok Jehovah e Ba Fas

Tin Ba Ga’ Fan ko Babyor ko Acts

FARE babyor ko Bible ni Acts e boor ban’en ni be pi’ u chepin nni sunmiy e ulung ko Kristiano nge tomren ni i ga’ i yan. I yoloy Luke ni togta, ba elmerin ni weliy murung’agen e pi n’en ni i rin’ e Kristiano ni gonap’an 28 e duw​—u nap’an e duw ni 33 C.E. nge mada’ ko duw ni 61 C.E.

Gin nsom’on ko Acts e ba ga’ ni murung’agen e pi n’en ni i rin’ apostal Peter, ma gin ni yib nga tomur riy e murung’agen e n’en ni rin’ apostal Paul. Nap’an nra fanay fare bugithin ni “gadad” ara “rodad” ma aram e be yip’ fan ni immoy Luke ko ngiyal’ ni i buch ere nem. Ra ud fal’eged i lemnag e thin ni bay ko babyor ko Acts ma ra ga’ fan u wun’dad gelngin e Thin rok Got ni kan yoloy nge kan ni thothup rok. (Heb. 4:12) Maku ra k’aringdad ngaud paged fadad ma ra gelnag e michan’ rodad ko athap ko Gil’ilungun.

PETER NI FANAY “FAPI KIY KO GAGIYEG NU THARMIY”

(Acts 1:1–11:18)

Tomren ni keb e kan ni thothup nga daken fapi apostal mar machibgad ni dakur rusgad. Me fanay Peter e bin som’on “fapi kiy ko gagiyeg nu tharmiy” ni nge bing e mab ko tamilangan’ nge kanawo’ ni fan ngak piyu Jew nge piin ni gathi yad e Jew ni ke ‘mich u wan’rad e thin’ rok nge yog nra uned nga Gil’ilungun Got. (Matt. 16:19; Acts 2:5, 41) Me yib e togopluw nib gel me wereg fa piin ni gachalpen Jesus ma angin e re n’ey ni yib e ga’ yang e gin nni machib riy.

ap’an nni rung’ag ni ke mich u wan’ yu Samaria fare thin rok Got, ma fapi apostal ni yad bay u Jerusalem e ra l’oged Peter nge John nga ranow ngorad. Nap’an ni mab woen fare Gil’ilungun ngak e girdi’ nu Samaria ma aram e fanay Peter fa bin l’agruw fapi kiy. (Acts 8:14-17) Gonap’an reb e duw ni kan faseg Jesus ko yam’, me pilyeg ban’en u rarogon Paul nu Tarsus nni ngat ngay. U lan e duw ni 36 C.E., me fanay Peter e bin dalip fapi kiy, min puog fare kan ni thothup nib tow’ath ndariy puluwon nga daken e girdi’ ko pi nam ndawor ni maad’ad ngorad.​—Acts 10:45.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

2:44-47; 4:34, 35​—Mang fan ni piin ni ke michan’rad e ra pied nchuway’ e pi n’en ni bay rorad ma salpiy riy e ni f’oth ko girdi’? Boor e girdi’ ni michan’rad nra bad u boch e binaw nib palog ma dabi gaman e ggan rorad ni ngar pired nib n’uw nap’an u Jerusalem. Machane, yad baadag ni ngar pired u rom nib n’uw boch nap’an nbochan e ngar filed murung’agen fare michan’ rorad nib beech ma ngar machibniged boch e girdi’. Bochan ni ngan ayuweg e picha’ nem, ma aram me pi’ boch e Kristiano e chugum rorad ni chuway’ ma salpiy nib riy e ni f’oth ko piin nib t’uf rorad.

4:13​—Peter nge John e dariy e skul rorow, fa? Danga’, gathi aram rogorow. Yima yog “ndariy e skul rorow” nbochan e dar unew ko skul ni fan ko tayugang’ ko teliw rok piyu Jew.

5:34-39​—Uw rogon me nang Luke e n’en ni yog Gamaliel ko muulung nde un e yug girdi’ ngay ya kemus ni goo girdi’ ko bin ga’ e kourt nu Jew e ra uned ngay? Bay dalip i kanawo’ nrayog ni nang riy: (1) Paul, ni i skulnag Gamaliel, e rayog ni ir e yog ku Luke; (2) Fa rayog ni fith Luke ngak reb e pi girdi’ nem nib gol, ni bod Nikodemus; (3) Fa rayog ni thagthagnag Got ngak.

7:59​—I meybil Stephen ngak Jesus, fa? Danga’, de meybil ngak. Liyor rok be’​—ma arrogon e meybil rok be’—​e yigoo Jehovah Got e thingari yan ngak. (Luke 4:8; 6:12) Rogon ni yima rin’, e ra meybil Stephen ngak Jehovah u daken fithingan Jesus. (John 15:16) Machane, ngiyal’ n’ey e ni pilyeg e changar rok Stephen nge guy “fare fak e girdi’ nib sak’iy u ba’ ni mat’aw rok Got.” (Acts 7:56) Ri manang ni kan pi’ gelngin Jesus ni nge faseg e yam’ me non Stephen, machane gathi meybil ngak Jesus, ni be wenig ngak ni nge ayuweg laniyan’.​—John 5:27-29.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:8. Maruwel rok e pi tapigpig rok Jehovah ni machib u ga’ngin e fayleng e dabiyog ni ngan mu’nag nra dariy e ayuw ko kan ni thothup riy.

4:36–5:11. Josef nu Cyprus e Barnabas fithingan e tabinaw rok, ni fan ere n’em e “Be’ ni ma Pi’ e Athamgil nga Lanin’uy.” Fapi apostal e sana ra pied e binem e ngochol ni Barnabas ngak ni bochan e be’ nib fel’ laniyan’, mab gol, mab taayuweg boch e girdi’. Thingar da boded ir ma dabda boded Ananias nge Safira ni yow ma dake moding ma kar pagew e tin nib mat’aw.

9:23-25. Yira mil ara ni pilo’ rok e pi toogor ni bochan e ngan ulul ko machib e gathi ban’en ni kan rus.

9:28-30. Faanra yibe machibnag e piin ni buguli yoror ara boch e girdi’ me yib e magawon nra kireb nga dowey, ara murung’agey ara tirok Got ban’en mab t’uf ni ngad fal’eged i lemnag ma gad mel’eg rogon ko uw nge mingiyal’ e ngaud machibgad riy.

9:31. Ngiyal’ ni yib gapas, e thingar da athamgilgad ni ngad gelniged e michan’ rodad u daken e fol Bible ma gad fal’eg i lemnag fan e n’en gad be fil. Re n’ey e ra ayuwegdad nga u darod ni bay madgun Got rodad ni bochan e gad be fol ko pi n’en ni gad be fil ma gad ba pasig ko machib.

MACHIB ROK PAUL NIB PASIG

(Acts 11:19–28:31)

U lan e duw ni 44 C.E., me yib Agabus nga Antiok, ko gini ki i machib Barnabas nge Saul riy ni “reb e duw” nib polo’. Me yog Agabus u m’on riy “ba uyungol” nib ga’, ni bay yib, me yib u l’agruw e duw nga tomren. (Acts 11:26-28) “Me mu’nag Barnabas nge Saul e maruwel nnol’ogrow ni ngar muruwliyew u Jerusalem,” mi yow sul nga Antiok. (Acts 12:25) Lan e duw ni 47 C.E.​—ni sogonap’an 12 e duw nga tomren ni kan pingeg Saul—​me Barnabas nge Saul e pi’row e kan ni thothup nga ranow nga reb e milekag ko missionary. (Acts 13:1-4) Ma lan e duw ni 48 C.E., mar sulow nga Antiok “ni aram e gin nni pi’row riy nga pa’ Got ni nge ayuwegrow.”​—Acts 14:26.

Gonap’an mereb e pul nga tomren, me Paul (ni kan nang ni Saul) e mel’eg Silas ni nge chagil ngak nga ranow ko bin l’agruw e milekag rok. (Acts 15:40) Timothy nge Luke e ra bow ra chagilgow ku Paul u kanawo’. Me par Luke u Filippi me ulul Paul nge yan nga Athens me yan nga Korinth, ni aram e gini mada’nag Aquila nge Priscilla riy me par u rom ni reb e duw nge nel’ e pul. (Acts 18:11) Me digey Paul Timothy nge Silas u Korinth, me fek Aquila nge Priscilla ngar unew ngak u barkow nga Syria u tabolngin e duw ni 52 C.E. (Acts 18:18) I un Aquila nge Priscilla ngak ma nap’an nra tawgad nga Efesus mi yow par u rom miki yan.

Tomren ni par boch Paul u Syrian Antiok, me yan u barkow ko bin dalip e milekag rok u lan e duw ni 52 C.E. (Acts 18:23) U lan yu Efesus e “[i] wer e thin rok Somol ni be gel i yan.” (Acts 19:20) I par Paul u rom ni gonap’an dalip e duw. (Acts 20:31) Ma nap’an e Pentekost ko duw ni 56 C.E., ma bay Paul u Jerusalem. Ma nap’an nnib ni kol ni nge kalbus, me machib u p’eowchen e pi tayugang’ ko am nde rus. Ma u Roma, e ni tay ere apostal ney riy ni dabi chuw u tabinaw rok ya ba kalbus ni l’agruw e duw (c. 59-61 C.E. ), mu rom e pirieg kanawoen ni nga i machibnag murung’agen fare Gil’ilungun ma be fil ngak e girdi’ “murung’agen faanem i Somol Jesus Kristus.”​—Acts 28:30, 31.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

14:8-13​—Mang fan ni girdi’ nu Lystra e ra pininged “Barnabas ni Zeus, machane Paul e Hermes”? Zeus e ir e ba ga’ ko pi got ko yat nu Greek, ma fak ni Hermes e goo yimanang nbochan e ba cheg ko welthin. Ma bochan ni Paul e ir ba ga’ ni be non nib salap, me pining e girdi’ nu Lystra Hermes ngak mar pininged Zeus ngak Barnabas.

16:6, 7​—Mang fan nde pag fare kan ni thothup Paul nge piin ni be un ngak ni ngar machibgad u lan e binaw nu Asia ngu Bithynia? Bochan nib lich gothon e maruwel. Aram fan ni pow’iyrad fare kan ni thothup ko gin ba ga’ nra yib wom’engin ni boor.

18:12-17​—Mang fan nde rin’ Proconsul Gallio ban’en u nap’an ni piin ni yad be sebal e ra tababgad i li’ Sosthenes? Sana i lemnag Gallio ni fare moon ni ir e ba ga’ ko re ulung i girdi’ ni kireb nem ni yad be togopluw ngak Paul e keb ngak e n’en nib t’uf ni ngan rin’ ngak. Machane, re n’ey ni buch e m’ug nib angin nib fel’ ya pig Sosthenes nge mang Kristiano. Boch nga tomur riy ma rogon ni i yog Paul ni Sosthenes e “walagdad.”​—1 Kor. 1:1.

Tin Gad Ra Fil Riy:

12:5-11. Rayog ma thingar ud meybilgad ni fan ngak pi walagdad.

12:21-23; 14:14-18. Herod e ke fel’ u wan’ ni ngan pining e sorok ngak ni ban’en ni goo Got e thingar ni rin’ ngak. Rib thil ere nem ko fare n’en ni rib gur mab gel ni rin’ ni siyeg Paul me Barnabas ya de mat’aw ni ngan pining e sorok min tay farow! Demtrug e n’en ni kad rin’ed ko pigpig rok Jehovah ma dabda lemniged ni ngan pining e sorok ngodad.

14:5-7. Ra ud kol ayuwgad ma ra ayuwegdad ngauda pasiggad ko pigpig.​—Matt. 10:23.

14:22. Piin ni Kristiano e yad manang nra yib e gafgow ngorad. Ma darur guyed rogon ni ngar paged e michan’ rorad ni bochan e ngar thaygad ko gafgow.​—2 Tim. 3:12.

16:1, 2. Pi fel’ yangaren ni Kristiano e thingar ra ngongolgad nib puluw ko tirok Got ban’en mu ur gayed e ayuw rok Jehovah nge ayuwegrad nga i fel’ thilrad.

16:3. Thingar da rin’ed urngin nrayog rodad ni tin ba’ u Bible nge yog nni guy rogon boch e girdi’ ngar adaged fare thin nib fel’.​—1 Kor. 9:19-23.

20:20, 21. Machib u mit e tabinaw i yan e ban’en nib ga’ fan ko machib rodad.

20:24; 21:13. Ngan par ni yib yul’yul’ ngak Got e kab ga’ fan ko ngan ayuweg e yafas rodad.

21:21-26. Thingari m’agan’dad ngay ma ngar uda adaged e fonow nib fel’.

25:8-12. Kristiano e chiney e rayog ma thingar ra fanayed e tin ba’ ko motochiyel “u rogon i ayuweg me tamilang fare thin nib fel’ nrogon nib puluw ko motochiyel.”​—Fil. 1:7, NW.

26:24, 25, NW. Thingar da wereged e “thin ko tin riyul’ nge lem nib fel’” ni yugu ra be lemnag “be’ ndariy fan e tirok Got u wan’” ni thin ko balyang.​—1 Kor. 2:14.

[Sasing ko page 30]

Mingiyal’ e fanay Peter “fapi kiy ko gagiyeg nu tharmiy”?

[Sasing ko page 31]

Fare machib u ga’ngin yang e fayleng e dabiyog ni ngan mu’nag ni faanra dariy e ayuw ko kan ni thothup riy